معماری معاصر- مهندس سعید امیدی – دانشگاه آزاد پرند- بخش دوازدهم

فصل دهم: هاي – تك

آنچه به عنوان معماري «هاي – تك» High – Technology (تكنولوژي برتر) مي شناسيم، محصول فضاي فكري مدارس معماري و انجمن هاي وابسته به معماري در انگلستان دهه 50 است. انگلستان قرن نوزدهم سمبل انقلاب صنعتي است و هنوز هم بعد از گذشت سال ها از آن واقعه مي‌توان كارخانه ها، پل ها و تاسيسات ساخته شده اين عصر را در چهره انگلستان معاصر مشاهده نمود. از طرف ديگر مي توان معماري «هاي – تك» را اردامه منطقي راهي دانست كه معماراني نظير پيتر برنس و والتر گروپيوس در جنبش ورك‌پوند به دنبال آن بودند.

ريچارد باكمينستر فولر (Richard Buckminster Fuller) مهندسي آمريكايي بود كه نسلي جديد از معماري سازه گراي انگليسي را وامدار انديشه هاي خود ساخت. آنچه كه در كارها و انديشه هاي فولر براي معماراني نظير نورمن فاستر (Norman Foster) و ريچار راجرز (Richard Rogers)‌ مهم مي نمود، طراحي سازه هايي بود كه مي شد آنها را در كوتاه ترين زمان و با كمترين هزينه ساخت و به علاوه اين ساختمان ها كمترين وزن ممكن را هم داشتند. معماران «هاي – تك» از فولر آموختند كه يكي ازمشخصه هاي مهم ساختمان هاي امروزي سبكي وزن آنهاست و اين كار تحقق نمي پذيرد مگر با به كارگيري مصالح و تكنولوژي پيشرفته. ماحصل مطالعات فولر بعد از جنگ جهاني دوم را مي توان در تكنولوژي ساخت «ژئودزي» (Geodesic domes) خلاصه نمود. طرح مهندسي اين گنبدها از نظر هندسي، تركيبي از چهاروجهي ها و هشت وجهي ها بودند و از مصالحي مانند فلز، پلاستيك، تخته هاي چندلايي و حتي ني خيزران ساخته مي شدند. او با همين سيستم سازه اي توانست گنبد شفافي به قطر 80 متر را در سال 1967 براي غرفه آمريكا در نمايشگاه جهاني مونرئال (كانادا) طراحي و اجرا نمايد.

نمايشگاه جهاني مونرئال (كانادا)1967- باک مینیستر فولر

مركز ملي هنري و فرهنگي ژرژ پمپيدو (Georges Pompidou)‌ در فرانسه كار مشترك ريچارد راجرز و رنتسو پيانو (Renzo Piano) را مي توان نماد معماري «هاي – تك» و تكنولوژي مدرن قلمداد كرد. اين ساختمان 6 طبقه به طول 166 و ارتفاع 60 متر يك موزه ملي هنرهاي مدرن، يك كتابخانه عمومي مرجع، يك مركز صنايع دتسي، يك مركز تحقيقات موسيقي، و تعدادي تسهيلات فرعي و تكميلي را در خود جاي مي دهد. معماري اين ساختمان به جعبه شيشه اي بزرگي مي ماند كه داربست هايي فولادي از بيرون آن را سرپا نگه داشته اند. قسمت هايي از ساختمان كه معمولاً بايد در داخل بنا و پوشيده شده باشند در اينجا كاملاً آشكار و نمايان و عملكرد آنها در معرض ديد و توجه است. سازه ساختمان تماماً با پشت نماي شيشه اي آن قرار دارد و با رنگ هاي گوناگون مشخص شده اند. بدين صورت كه اسكلت ساختمان با سفيد رنگ آميزي شده است. رنگ هاي ديگر همگي نشانه تاسيسات فعال بنا هستند كه شريان هاي حياتي آن به شمار مي آيند. رنگ آبي براي كنترل كانال هاي هوا، سبز براي لوله هاي آب، قرمز براي حمل و نقل عمودي، و زرد براي شبكه برق. يك راه پله برقي كه خود داخل يك لوله تونل مانند پلاستيكي حركت مي كند، در طول نماي اصلي و در چهار مرحله تا طبقه پنجم بالا مي رود.

مركز ملي هنري و فرهنگي ژرژ پمپيدو- ريچارد راجرز و رنتسو پيانو

ريچارد راجرز در طرح بعدي خود ساختمان لويدز (Loyds) واقع در لندن كه بين سال هاي 1978 و 1986 طراحي و ساخته شد به دنبال كشف زبان معماري خود است. ساختمان از نظر جزييات سازه، شباهت خاصي به مركز هنري ژرژ پمپيدو دارد. اين ساختمان از نظر سازماندهي فضاي داخلي، به خصوص طرح فضاي ويد مركزي و نورگير قوس شكل بالاي آن، يادآور سالن مركزي قصر بلورين جوزف پكستن است. سازه ساختمان بتني انتخاب شده و ارتفاع طبقات به دليل استفاده از تاسيسات خاص از حد استاندارد بلندتر در نظر گرفته شده است. پوسته خارجي ساختمان به واقع يك مثلث شيشه اي جهت عايق بندي، و مجهز به يك سقف بتني بدون پوشش است كه سرما را در طول شب جذب و در طول روز آن را مصرف مي كند. اين سيستم باعث مي‌شود كه سرماي ذخيره شده در جرم ساختمان نياز به خنك كننده هاي مصنوعي در طول روز را كاهش دهد. پوسته شيشه اي ساختمان دوجداره طراحي شده است و پنجره ها در قسمت داخلي آن تعبيه شده اند.

ساختمان لويدز در لندن- ریچارد راجرز

از مهم ترين پروژه هاي رنتسو پيانو بعد از همكاري وي با ريچارد راجرز مي توان به طرح ساحتمان موزه منيل در هيوستن تگزاس اشاره نمود. طرح كلي ساختمان موزه حجمي مكعبي شكل است كه ديوارهاي آن از چوب درخت سدر ساخته و به قالب هاي فلزي متصل شده اند. و مانند ستون هاي فولادي ساده و سفيد رنگ، يادآور ايوان هاي بلندي هستند كه در خانه هاي جنوبي اين منطقه به وفور استفاده مي شود. شايد برجسته ترين جنبه مجموعه منيل سقف آن باشد كه از قطعاتي تشكيل شده است كه قابل جدا شدن هستند و هر قطعه ورقه اي نازك از بتن است كه يك تير فولادي آن را فراگرفته است. اين سقف ورقه اي، داراي سيستم تهويه و كنترل مناسب هوا و نور است. ورقه هاي نازك سقف در طول فضاهاي داخلي، راهروها و فضاي خارجي امتداد يافته اند و سبب سيركولاسيون هوا در داخل ساختمان مي شوند.

menil musium0

موزه منيل در هيوستن تگزاس- رنتسو پیانو

از ديگر معماران مهم معماري «هاي – تك» مي توان به نورمن فاستر اشاره نمود. آنچه كه در كارهاي فاستر مهم مي نمايد فرآيند طراحي است. براي او فرآيند طراحي ساختمان مهم تر از محصول و صورت نهايي آن است. از مهم ترين پروژه هاي فاستر مي توان به ساختمان دفتر مركزي بانك هنگ كنگ و شانگهاي در هنگ كنگ، و طرح گنبد در ساختمان رايشستاگ (Reichstage)‌ (پارلمان آلمان) شااره نمود.

ساختمان دفتر مركزي بانك هنگ كنگ و شانگهاي در هنگ كنگ بين سال هاي 1979 و 1986 طراحي وساخته شد. فاستر با الهام از سازه پل دروازه طلايي (Golden Gate Bridge) واقع در سان فرانسيسكو قصد خلق ساختماني را داشت كه به عنوان سمبل دروازه شهر قرار گيرد. فاستر در طرح گنبد رايشستاگ در آلمان كه بين سال هاي 1992 و 1999 اجرا گرديد، سعي نمود با مد نظر قرار دادن اهداف پروژه – اهميت دادن به مجلس به عنوان يك نماد دموكراتيك، توجه به دسترسي عموم، حساسيت نسبت به تاريخ و توجه به محيط پيرامون – نمادي از تكنولوژي پيشرفته معاصر را در آلمان به نمايش بگذارد. از آنجايي كه بناي رايشستاگ به سبك نئوكلاسيك بازسازي شده است، گنبد شيشه اي ساختمان نقطه عطف آن محسوب مي شود. اين گنبد با مدنظر قرار دادن فضاي داخلي و راهيابي نور به آن طراحي شده است. بنابر اين ملاحظات، اين گنبد از مولفه هاي اصلي ساختمان در صرفه جويي انرژي و استفاده از روشنايي طبيعي به شمار مي آيد. فرم گنبد طوري طراحي شده است كه جداره هاي داخلي آن، كه به آرامي به سمت درون قوس يافته اند تماماً با شيشه پوشيده شده اند. در اطراف ديوارهاي نيز رمپي طولاني و عريض به چشم مي خورد كه بازديدكنندگان را به سكوي ارصادي كه در نوك آن واقع شده است هدايت مي‌كند و پس از آن مجدداً به شكلي ناپيوسته به سمت پايين امتداد مي يابد. اين طراحي به گونه‌اي است كه افرادي كه بالا مي روند هيچ وقت كساني را كه پايين مي آيند نمي بينند. به علاوه درمركز گنبد مخروطي واژگون كه تماماً آينه است قرار دارد و كاربرد آن جذب نور طبيعي و هدايت آن به سمت اتاق هاي پاييني است. در اين ساختمان به صرفه جويي در مصرف انرژي نيز توجه زيادي شده است. براي اين كار سوخت هاي آلي (روغن گياهي) مورد استفاده قرار مي‌گيرند.