تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت نهم – پایانی

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت نهم – پایانی

قسمت های قبلی مقاله:

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت اول

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت دوم

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت سوم

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت چهارم

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت پنجم

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت ششم

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت هفتم

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت هشتم

 

انقلاب صنعتی

تغییرات مهم فنی و اقتصادی و اجتماعی که طی قرن هجدهم نیمه دوم آن در غرب اروپا به وقوع پیوست ومنجر به تحولاتی در عرصه های مختلف شد . این تحولات پایه های اقتصادی شهر ها را دگرگون کرد و باعث افزایش سریع جمعیت شد. همراه با رشد نظام سرمایه داری ، ثروتهای بزرگ و همزمان با آن فقر و بیچارگیهای عظیم نیز پدید آمد.

انقلاب صنعتی افزایش ناگهانی تولید در قرن هجدهم با استفاده از ماشین و پیدایش تولید کارخانه ای را بهمراه داشت. انقلاب صنعتی، تمام بشر را در برگرفت. در هم ریختن درون آرام و مطمئن بشر هنوز بعنوان آشکار ترین تأثیر انقلاب صنعتی باقی مانده است. فرد در زیر قدمهای تولید ماشینی بر زمین افتاده و استقلال خود را از دست داده است. اختراعاتی توسط ملتهای مختلف برای رفع بسیاری از حوایج زندگی صورت گرفت تقریبا در بیشتر امور ماشین را جانشین انسان کرد.

کشف آهن بمثابه ماده ای تازه در صنعت ساختمان : تا قبل از انقلاب صنعتی استفاده از آهن برای تهیه ابزار آلات صنعتی استفاده شد اما نه به عنوان یکی از مصالح ساختمانی. از لحظه ای که تهیه آهن به نحوه صنعتی میسر شد، اهمیتی کاملا تازه یافت.

آهن صنعتی. چدن« با استفاده از ذغال سنگ»: نخست فقط برای ماشین آلات استفاده می شد. بعد برای ساختن ریل از چدن ریخته شده استفاده شد. و در آغاز ربع سوم قرن هجدهم اولین پل چدنی بر رودخانه«سورن» بنا گشت.

نخستین ساختمانهای آهنی در اروپا: در اروپا از آهن به عنوان یکی از مصالح ساختمانی نخست در ساختن شیروانی«ضد حریق» در طاقها و گنبدهای چدنی، پلهای رودخانه ها«با دهانه های هر چه بزرگتر» برای نخستین بار استفاده از آهن و شیشه همراه یکدیگر در ساختمانها در قرن نوزدهم و در گالری اورلئان در قصر رویال 1829»بکار گرفته شد. و سپس استفاده از آهن در ساختمان بوسیله کاربرد ستونهای چدنی در نقش سازه ای در حدود 1780 و سپس کاربرد ستون و تیر آهن در ساختمان و اسکلت فلزی بکار گرفته شد و تغییرات بنیادین در نهضت خانه سازی پدید آمد.

پس از انقلاب صنعتی و رنسانس تحولات و تغییراتی در جهان در خصوص شهرسازی صورت گرفت

1- پیشرفت های علمی و رعایت اصول بهداشتی باعث کاهش نرخ مرگ و میر و افزایش جمعیت در کشورهای جهان گردید و این افزایش طبیعی جمعیت جهان بویژه جمعیت شهرنشین و تمرکز جمعیت در شهر ها را سبب گردید .

2- تغییراتی صورت گرفته درکشاورزی منجر به :مکانیزه شدن کشاورزی، تغییر سازمان کارو پیدایش قشر زمین دار و کارگر گردید.به این سبب مهاجرت روستائیان به شهر ها افزوده شد . زمین داران با استفاده از ابزار مکانیکی از زمین ها بهره می گرفتند ، محصولات اضافه تولید می گردید که نیاز شهر ها را برآورده می ساخت ، نیروی کار اضافه به شهرها مهاجرت می نمود و این امر باعث گسترش شهرها می گردید .

3- تغییراتی که در بخش صنعت ایجاد گردید منجر به ایجاد اقتصاد صنعتی و سیستم صنعتی گردید :

در اثر تغییرات بوجود آمده اقتصاد صنعتی و سیستم صنعتی حاکم گردیدو کاهش هزینه تولید و افزایش تولید و تغییر در سازمان کار که با ایجاد تجمع کارخانجات صنعتی تجمع افراد را و ساکن شدن آنها در اطراف کارخانه ها را سبب گردید و این عاملی برای تغییر و دگرگونی و توسعه شهرها گردید ، صنایع ( ریخته گری-ذوب فلزات ، ریسندگی ، . . . ) در شهرها شروع به گسترش گرد و این امر باعث ایجاد تاسیسات عظیم صنعتی گردید .

• 1. رشد سریع ارتباطات: که در پی کشف اهن ،کاربرد آن در راهسازی ، ایجاد شبکه ی راه آهن ووسایل نقلیه موجب تقویت و تسریع در ارتباطات شهری ،منطقه ای و قاره ای شد

تجمع جمعیت در شهرها بصورت روز افزون صورت می گرفت .مجموعه موارد فوق باعث دگرگونی و تحول در شهر ها ی پس از آن گردید .

شهرسازی در قرن هجدهم :

تحولات شهرسازی قرن هجده در دو نیمه قابل بررسی می باشد :

1– نیمه اول قرن 18 ( 1750 – 1700 )

در نیمه اول قرن 18 ، تجملگرایی ، کاخ سازی و ایجاد ساختمانهای با شکوه مشهود است و تغییرات به آهستگی و با یک دقت و منطق درونی صورت می گیرد . در دوره های بعد این روند با شتابزدگی و روند بسیار سریع همراه می باشد .

به مسکن عامه توجه نمی گردد . ساختمانهای مجلل و با شکوه در شهرهای غربی شروع به ساخت می گردد . ( مخصوصاً در زمان لوئی چهاردهم ) ایجاد خیابان های عریض و پردرخت که توسعه های جدید شهر در مجاورت خیابانهای عریض صورت می گرفته است . باغ های سلطنتی ایجاد می گردد . ( برای اولین بار در این باغ های سلطنتی خیابان های شعاعی احداث می گردد.از جمله بناهای این دوره مجموعه ورسای و باغ کاخ الیزه (فرانسه) در زمان لوئی چهاردهم می باشد .

2- نیمه دوم قرن 18 ( 1800 – 1750 )

در نیمه دوم قرن 18 تحولات شهرسازی به شرح ذیل صورت می گیرد :

توجه به مسکن عامه انجام می گیرد . شهرها به عنوان مظهر قدرت های مطلقه مذهبی یا سلطنتی در می آیند و این دگرگونی در شهرها را باعث می گردد . ( ساختمانهای مجللی در کنار میادین بزرگ احداث می گردد که به وسیله خیابانهای عریض به یکدیگر مرتیط گردیده اند . برای ساخت و ساز ضوابط و مقررات وضع می گردد . توجه به طبیعت و وحدت بین معماری و طبیعت مورد توجه قرار می گیرد .

نیمه دوم قرن 18 دوران میدان سازی و احداث خیابان و دوران ایجاد نماهای یک شکل و متحد اطراف خیابان و ایجاد فضاهای باز و کشاندن طبیعت به داخل شهرها می باشد . میدان کنکورد در پاریس در نیمه دوم قرن 18 بوجود آمده است .

ایجاد سبک امپایر در زمان لوئی پانزدهم که طبقه اول بنا به تجاری و طبقه فوقانی به مسکونی اختصاص داده می شود .

ساختمانها در یک بلوک شهری با حیاط مرکزی احداث می گردد .

میدانهایی در نانسی به صورت مرتبط به هم ساخته می شود .

خیابان ریوولی که یک سمت آن پارک و سمت دیگر آن ساختمانهای مسکونی طبقه مرفه وجود دارد .

زمانیکه سبک امپایر به صورت قرارگیری کاربری تجاری و مسکونی در یک مکان می باشد (در فرانسه ) در همان دوره در انگلستان منطقه بندی وجود داشته است .

تحولات در قرن 18 توجه به خیابانهای وسیع و از بین رفتن کوچه های تنگ و باریک منجر می گردد .

شهرسازی در قرن نوزدهم :

1-پیشرفت علوم و صنایع با سرعت بیشتر در تمام زمینه ها از نتایج این پیشرفت گسترش راهها و ساخت پلها می باشد.

صنعت این اجازه را داد که پلها با دهانه وسیعتر ساخته شوند. تحول در راه سازی ، اختراع راه آهن و تأثیر زیادی که در حمل و نقل می گذارد. امکان ایجاد کانالهای آبی در شهرها گسترش حمل و نقل در قرن 19 بر توسعه شهرها تأثیر فراوان می گذارد.

2-افزایش جمعیت در قرن 19 بیشتر از پیش اتفاق می افتد.

1-2-آب بهداشتی (لوله کشی آب) رساندن آب باعث بهبود وضعیت بهداشت و کاهش نرخ مرگ و میر می گردد.

2-2-کیفیت غذا و نوع توزیع آن بهتر گردیده و باعث می شود که مردم غذای به روز در اختیار داشته باشند.

3-2-بهداشت و طب پزشکی در تمام زمینه ها گسترش می یابد.

در نتیجه مهاجرت ادامه پیدا کرده و شهرها بزرگتر می گردند.

3-ایجاد نمایشگاهها در شهرهای بزرگ در توسعه صنعت باعث رقابت گردیده و برای رقابت هم کاری بجز به نمایش گذاشتن صنایع و ایجاد نمایشگاه وجود ندارد.

بنابراین ساختمانهای برای ایجاد نمایشگاه برای اولین بار احداث می گردد.

کاخ کریستال پالاس لندن در سال 1851 در انگلستان ساخته می شود و در سالهای 1855، 1877 ، 1889 که ایفل برج ایفل را طراحی می کند این روند ادامه دارد.

یکی از علل ایجاد تحول در شهرسازی ایجاد نمایشگاه در قرن 19 می باشد در سال 1893 در شیکاگو نمایشگاهی برگزار می گردد و نهضت نمایشگاه سازی بنیانگذاری می شود.

4-اولین مدرسه شهرسازی بعد از باوهاس (مدرسه معماری) در قرن 19 تأسیس گردیده و به آموزش مهندس شهر می پردازد. تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی صورت گرفته در جامعه غرب باعث تحولات در معماری و شهرسازی می گردد.

5-فن ساختمان گسترش یافته (تحول عمومی) پیش ساختگی در قرن 19 شروع به کار می کند.

-اسکلت آهنی در ساختمانها و استفاده از آهن و شیشه رواج می یابد.

-آسانسور اختراع شده و رفتن به ارتفاع سهولت می یابد.

-ایجاد خرپاهای فلزی و مصالح جدید و تکنولوژی در ساخت دهانه های وسیع و پوشش دادن به آنها مطرح می گرددشهرسازی در قرن 19 گسترش پیدا کرده،و آغازی در شهرسازی مدرن و صنعت ساختمان و اتفاقاتی که پیامد آن می باشد، گردید. شروع ایده های شهرسازی که در ابتدا آرمانگرایانه بوده و بعد بعضی از این ایده ها به واقعیت می پیوندد.

تمرکز صنایع و کارخانجات وهجوم جمعیت به شهراز جمله مشکلات شهری بودکه باعث بروز ایده های شهرسازی گردید:

این مشکلات شهری مسائل عدیده ای به شرح ذیل بوجود آورد:

1-توسعه شهرها در اطراف کارخانه ها

2-آلودگی محیط زیست (دوری از طبیعت، دسترسی به طبیعت و فضای سبز در شهرهای بزرگ امکانپذیر نبود.)

3-زاغه نشینی

4-پدیده انفجار جمعیت

این چهار عامل باعث ایجاد اندیشه های نو در شهرسازی گردید.

اولین شخصی که به بیان نظریه خود پرداخت فرانسو اشارل فوریه سوسیالیست آرمانگرا (1837 -1772 )بود. وپس از او رابرت اوون ، اتین کابه و بعدها سایر نظریه پردازانی چون : تونی گارنیه (شهر خطی )، ابنزر هاوارد( باغشهر )، لوکوربوزیه (شهر درخشان )و.. در باره ی شهرهای آینده به ارایه نظر پرداختند.

پاریس و اقدامات هوسمان :

وضعیت پاریس در زمان ناپلئون سوم دیگرگونه بود. خیابان ها بر تمام عوامل دیگر شهر غلبه داشتند. خیابان ها و بلوارهایی که مستقیم ادامه می یافتند و انتهایی بر آنها متصور نبود. بین سالهای 1850 و 1870 ناگهان پاریس نمونه شهر اواخر قرن نوزدهم ویامترو پلیس عصر صنعت شد.

تغییر نقشه پاریس توسط ناپلئون سوم و با تأکید و حمایت و دخالت وی آغاز شد. تغییر نقشه پاریس بدلیل این بود که خیابان های متقاطعی که محلات پر جمعیت را به هم متصل می کرد نه بر اساس ملاحظات شهر سازی بلکه بر اساس فرم خندقهای ساخته شده بمنظور دفاع از شهر شکل گرفته بودند. خندقها برای دفاع نبود بلکه برای جلوگیری از شورش خود اهالی پاریس در سالهای 52ـ 1827 در پاریس نه بار دیوارهای دفاعی موقتی بر پا گشتند. بنابراین روی آوردند به خیابان های پهن مستقیم به منظور نظارت و جلوگیری از شورش به بهترین نحو ممکن.

هوسمان: اوژن هوسمان«91ـ1809» شهردار ناحیه سن در زمان ناپلئون سوم بود. او می خواست برای فقط سنت تاریخی عظیم پاریس نقشه ای اندیشیده بوجود آورد. که نه فقط حافظ بناهای تاریخی پاریس باشد بلکه این شهر را به نخستین شهر بزرگ دوره صنعت تبدیل کند.«در طی 17 سال»

اصول برنامه های هوسمان: دیدگاه اصلی هوسمان عمدتا بر بیم شورش مردم در خیابان ها متأثر است.

اصل یک: در اطراف ساختمانهای بزرگ قصورو سربازخانه ها فضای بیشتری ایجاد کند تا دیدار آنها چشم را بنوازد. آمدن به آنها در مواقع جشن آسان باشد و دفاع آنان در هنگام شورش به سادگی صورت پذیرد.

اصل دوم: بهبود وضعیت بهداشتی شهر با از میان بردن کوچه پس کوچه های آلوده منشأبیماری های واگیردار.

اصل سوم: ایجاد بلوارهای وسیع بود که نه تنها می توانست از هوا و نور کافی برخوردار باشد بلکه عبور سربازان در آنها نیز به آسانی میسر بود. با این ابتکار می بایست آسایش عمومی تأمین شود و امکان شورش تضعیف گردد.

اصل چهارم: مبتنی بر سهولت عبور و مرور بود و خیابانها باید چنان احداث می گشتند که مردم به آسانی به ایستگاههای راه آهن، مراکز تجارتی و مکانهای تفریحی بدون تأخیر و ازدحام و فارغ از خطر حوادث عبور و مرور دسترسی یابند.

برنامه اجرایی هوسمان:

اقدامات هوسمان در سه بخش صورت گرفت. این سه بخش بر اساس طرق مختلف تأمین اعتبار برای آن بوده است. در بخش اول اعتبار از جانب دولت فرانسه و شهرداری پاریس بودکه ادامه خیابان ریولی، کوبیدن بناهای کهنه و ایجاد ساختمانهای تازه از قسمتی به قسمت دیگر شهر، بازارهای سرپوشیده در نزدیک این خیابان ساخته شده و خیابانی تازه و محله ای نو بوجود آمد.

بخش دوم: بخش اعظم«سه چهارم» مخارج نوسازی باید از جانب شهر تامین می گشت. ارتباط شهر از جانب شمال به جنوب تامین گشت. گشون خیابان های عریض سرتاسری در محلات کارگری. الحاق حومه های پاریس به شهر. مساحت شهر پاریس به یک برابر و نیم افزایش یافت. طرح احداث کمربند سبز بر گرد پاریس که مانع گسترش بی بند و باری پاریس شود«که با شکست مواجه شد».

بخش سوم: می بایست به تمامی از جانب شهر پاریس تأمین شود. اعتبار بخش سوم هنوز به تمامی تأمین گشته بود که وی از سمت خود استعفا کرد.

احداث محله شانزه لیزه: شانزه لیزه در مرز غربی پاریس و در ورای آن دشتی وسیع قرار داشت و حصارها که شانزه لیزه به طرف حصارها کشیده شده بود. از دهه سوم قرن نوزدهم شانزه لیزه محل ملاقات آن دسته از پاریسی ها بود که برای خودشان اعتباری قائل بودند. خیابان لافایت: خیابان اپرا«ناپلئون» شاهکار شهرسازی هوسمان است. این خیابان علاوه بر زیبایی مانند پلی بسیاری از خیابان های اصلی پاریس را به یکدیگر متصل می کند . هوسمان تنها آغاز و انتهای این خیابان را ساخت و بین این دو قسمت کوچه های آشفته بود که بایستی ازبین میرفت .

هوسمان در مدت 17 سال با نیرویی از تصمیم استوار و دور اندیشی بزرگترین شهر قرن نوزدهم را بوجود آورد. این مدت کوتاه سرعت آغاز عصر صنعت را معلوم می دارد.

دیدگاههای هوسمان:

عدم تکافوی معماران: در آن زمان شهرساز وجود نداشت. او مجمعی مرکب از متخصصین امور شهردرعرصه های مختلف تشکیل داد . او معتقد بود که معماران فقط می توانستند یک بنای منفرد را بدون رابطه با محیط خود برای قطعه زمینی که دیگران آن را معین داشته بودند طرح کنند.

• معماری را فرعی و دکوری می دانست و به جنبه های فنی بیشتر توجه داشت.
• استفاده هوسمان از متخصصین غیر مشهور و متعدد مهندسین غیر معروف: همکاران هوسمان در اگوسازی بودند
• طرح پارکهای پاریس: از یک مهندس است: مهندس آلفان و همکارانش پس از برکناری باغبان منظره ساز ناپلئون پارکهای پازیس را طراحی کردند .
• سر مهندس نقشه برداری شهر برای تهیه نقشه پاریس انتخاب شد.« برای خیابان هایی که از مرکز پاریس می گذشت.
• استفاده هوسمان از روشهای جدید تأمین اعتبار. « عدم موافقت مجلس فرانسه»
• مخارج بازده: او پیشنهاد کرد قوه مقننه در بودجه هر سال جایی را برای مخارج فوق العاده باز کند.
• تأسیس صندوق برای کارهای عمومی پاریس بورژوازی سبب سقوط هوسمان شد. چون آرامش طبقه بورژوا با برنامه های هوسمان تهدید شد.
• خانه های اجاره ای هوسمان: استفاده از یک بنا برای چند امر مختلف، کارگاه، تجاری، مسکونی

در عصر صنعت امتزاج منازل مسکونی و محل کار که موجب تردد نابجا می شود ناصواب است.

• نماهای متحد الشکل: ردیفی از پنجره های بلند و بالکن هایی از چدن که تأثیر در نما دارند.
• خیابان های بی انتها: چند محور اصلی خیابان های طویل و عریض و دورنمای وسیع.

با زوال قدرت هوسمان و موافقت ناپلئون سوم در ژانویه 1870 وی از کار برکناری گرفت.

نقد هوسمان: خیابان های ایجاد شده بدون ارتباط با جداره است.« عامه مردم بدلیل ایجاد خیابان های جدید مخالفت کردند»

ـ بر هم زدن وضعیت موجود و تزلزل حق مالکیت

ـ تقدم مسئله عبور و مرور بر مسکن

ـ دیدگاه ایجاد شهر صنعتی نه گردشگری

ـ دیدگاها و اصول زیباشناختی در طرحهای او خیلی رعایت نشده است.

آمستردام و تولد دوباره شهرسازی:

برای درک وضعیت شهرسازی سالهای1800 تا 1850 از لندن و سبزه میدان ها یاد کردیم سپس وضعیت شهر سازی پاریس را در سالهای 1870ـ 1850 بررسی کردیم و حال به بررسی شهرسازی آمستردام «بین 1900 تا دهه سوم قرن حاضر» می پردازیم .

آمستردام یکی از چند معدود شهرهایی است که در 1900 م واجد پیشرفتی پیوسته در شهرسازی بوده است. توسعه پیوسته فعالیتهای ساختمانی برای ما اهمیت دارد چرا که می توانیم چگونگی این پیشرفت را در چند سال متوالی، فارغ از تعدد مکانی بررسی کنیم.

توسعه شهرسازی در آمستردام با توجه به امکانات موجود و به شکل تدریجی و آرام«موافق طبع هلندی ها» با پرهیز از اقدامات بلند و پر مخاطره انجام شد.

مدتها جمعیت آمستردام بتدریج وبآرامی افزایش یافت اما از سال 1875 که این شهر با کانالی به دریای شمال مربوط شد جمعیت آن افزایش ناگهانی یافت. بین سالهای1875 ـ 1900 جمعیت آمستردام دو برابر شد و بین 1900ـ 1920 دوباره تقریبا پنجاه درصد افزایش یافت.

سبزه میدان ها برای نجبا در لندن، اقدامات هوسمان درپاریس برای طبقات متوسط بود اما در آمستردام ساختمان های جدید برای طبقات متوسط کم در آمد و کارگران صورت گرفت. استفاده از دیوارهای آجری ساده و بی آلایش، پنجره های بزرگ بمنظور ورود هوا و نور در منازل مسکونی نوساز در چهره تمامی شهرهای هلندی تأثیر بسزایی گذاشت. در هیچ کشوری، معماری مدرن فرصت نیافته بود به چنین وسعتی سیمای کشور را عوض کند.

در سال 1901 لایحه ای برای تهیه مسکن و توسعه شهرها تهیه شد که منجر به پیشرفت شهرسازی در این کشور گردید.

دانشگاه هاوارد در اینباره معتقد بود.” این لایحه شاید جامع ترین لایحه ای باشد که تا کنون برای پیشرفت شهر سازی به تصویب رسیده است.”

بر طبق این قانون تمام شهرهای هلند که بیش از ده هزار نفر جمعیت داشتند موظف گردیدند برنامه ای برای توسعه آینده خود تهیه کنند. هر یک از این شهرها می بایستی علاوه بر نقشه جامع کلی دارای نقشه های اجرایی دقیقی باشند و هر ده سال یکبار و به تبعیت از تغییرات تازه در نقشه ها تجدید نظر شود. همچنین به شهرها اجازه داده شد هرگاه لازم باشد به خرید ساختمانهایی برآیند که تخریب آنها برای اجرای برنامه شهرسازی لازم است.

آمستردام بر اساس این لایحه توانست قبل از آنکه قیمت زمینهای بایر دستخوش سودجویی زمین خواران شود مالکیت این زمینها را بدست آورد. در آمستردام با این تدبیر محلاتی بوجود آمدند که ساختمانهای آن هماهنگ بودند و جوابگوی تمام احتیاجات ساکنین آن. از این گذشته مقاطعه کاران موظف بودند نقشه های خود را در کمیسیون نظارت بر زیبایی طرح و به تأیید آن برسانند. این کمیسیون نقشه ساختمانهایی را که نمای آنها در توافق با نمای ساختمانهای دیگر نزدیک خود نبود رد می کرد.

نقشه برلاگ برای آمستردام جنوبی:

در سال 1901 طرح نقشه برای آمستردام جنوبی به برلاگ معمار واگذار گردید. مسئولیت طرح کامل یک محله مسکونی. برلاگ مدام در پی آن بود که برای طرح محله ای مسکونی که در خور زندگی انسان باشد راههای تازه پیدا کند. وقتی می بینیم که معمار معتبری مثل برلاگ نمی تواند خود را کاملاً از روش های کهنه معمول رها کند می توان وضعیت شهر سازی آن زمان را هنگامی که شهرداری ها خود عهده کار می شدند دریافت کند. اصل طرحی برای سکونت طبقه کارگر، متوسط بود و مشکل این بود که چگونه می توان خانه های مختلف در مجاورت هم ساخت بی آنکه ، یک خانه سبب مزاحمت خانه دیگر شود.

نقشه دوم برلاگ برای آمستردام جنوبی به سال 1915 تهیه شد. خیلی کلی بود آنچنانکه جزییات معلوم نگشته بود تا بتدریج بر طبق احتیاجات هر قسمت معین شود. این بار هم دست برلاگ کاملاً آزاد گذاشته شد.

زیبایی این محله، هماهنگی نماهای ساختمانهای آن و مناسب بودن آن برای زندگی سکنه اش مشهورترین مثال در شهرسازی دهه دوم قرن حاضر است.

مخالفت با باغشهرها و توجه به ساخت خانه های آپارتمانی ازویژگی های برلاگ بود.

مقررات شهر باید بجای توجه به تک خانه ها معطوف به خیابان ها شود زیرا وقتی خیابان ها از نقشه ای اندیشیده برخوردار شدند و نظم و سلامت یافتند خانه ها بالطبیعه از آشفتگی در امان خواهند بود. تمامی خیابان های آمستردام جنوبی عریض اند و به درختان و گل های فراوان آراسته با سلیقه و نظم خاص هلندی ها در باغداری گل پروری، و ردیف ساختمان های متحدالشکل این طرح هنوز در ادامه شهرسازی قرن نوزدهم است و رمزی بوده در شهرسازی نه فکری تازه.

در سال1934 نقشه جامع توسعه آمستردام حاصل کار دسته جمعی عده ای از متخصصین منتشر می شود. اشتراک و پیوستگی امور مختلف زندگی درآن عیان بود. نقشه جامع آمستردام خط سیر توسعه آینده شهر را معلوم می داشت. بر اساس ارقام و آمار افزایش جمعیت، مهاجرین، شماره کسانی که در محل خود می توانند کار کنند ضریب افزایش جمعیت و پیش بینی آن اقدام شد .

بر طبق نقشه توسعه شهر از جانب غرب بود. نواحی روستایی اطراف شهر دستخورده باقی می ماند. یک پارک بزرگ در جنوب غربی شهر پیش بینی شد. در اکثر فاصله پارکها 800 متر توجه به مقیاس انسانی تنوع دید زیبایی و مناظر سبزو خرم بچشم میخورد .

تعبیه کویهای مسکونی مشتمل بر ده هزار خانه، نظارت شهرداری بر محل و نقشه های ساختمانی که بر اساس طرح باشد و هماهنگی و پیوستگی از میان نرود.

در پاریس و نقشه توسعه آن توجه بیشتر معطوف به امور فنی شهر، احداث جاده و خیابان,پارک، مجرای آب، اگوسازی و غیره بود. رفته رفته شهرسازی خوی دیگری گرفت و کوشید طرحش آسایش و آزادی هر فرد ساکن شهر را میسردارد. یا به عبارت دیگر توجه وی به زندگی فرد و رابطه ای که زندگی هر فرد با اجتماع دارد متمرکز گشت. اصل این بود که آمستردام خود جوابگوی افزایش جمعیت باشد.

شهر سازی در قرن بیستم:

شهرسازی در قرن بیستم خود به سه دوره قابل تقسیم است :

1930-1900

1960-1930

1960 به بعد

اتفاقات و تحولات موثر در شهرسازی در این سه دوره تا حدودی متفاوت می باشد:

شهرسازی در سالهای 1930-1900 دوره اول:

1-رشد و تحول فنون، علوم و صنایع به سرعت پیش رفته و به پیشرفت تکنولوژی می انجامد.

2-تکنولوژی بتن مسلح باعث ساخته شدن پلها در دهانه بزرگ و ساختمانهای پیش ساخته می گردد.

3-ورود اتومبیل به داخل شهرها و رشد اتومبیل در شهر گسترش می یابد.

4-گروه ها و تفکرات (جمعیتهای)هنری شکل می گیرند.

6-جنگ جهانی اول در اوایل قرن بیستم رخ می دهد (جنگ اصلی بین اتریش و بقیه کشورهای غربی در می گیرد) امپراتوری عثمانی وارد می شود و اروپای شرقی و خاورمیانه نیز وارد جنگ می گردند.

7-بازسازی کشورهای اروپای شرقی بعد از جنگ جهانی اول و تحولاتی که در شهرسازی بوجود می آورد.

8-انقلاب سوسیالیستی شوروی، باعث بوجود آمدن تفکرات جدید برای تأمین مسکن که شیوه شهرسازی متفاوت از اروپا را معرفی می کند (این شیوه جدید بعد از انقلاب اکتبر در شوروی شکل می گیرد. شکل گیری مجتمع های عظیم زیستی و بعضاً با تأسیسات مشترک در مقیاس یک محله شکل می گیرد.

مثلاً در هر یک از محلات، مسکو یا سن پطرزبورگ نیروگاه عظیم قرار داشت که آب گرم کل محله را تأمین می کردو در سطح بلوک های ساختمانی، تأسیسات و خدمات مشترک مورد استفاده قرار می گرفت. واحدهای مسکونی یک یا دو اتاق داشتند .

9-تشکیل کنگره سیام (معماران بزرگ دنیا در آن شرکت می کردند).

10-در اولین کنگره تفکیک کاربریهای شهری مطرح گردید. (Zonning) به عنوان یک اصل در شهرسازی پذیرفته شد.

کاربریهای عمده شهری شامل :کار(محل کار،… )سکونت (استراحت، زندگی، خواب،… )فراغت (تفریح،… )

و رفت و آمد (تردد) بین این سه Zone توسط شبکه راهها صورت می گرفت.

11-اولین اقدام عملی در اجرای ایده های (کنگره سیام) شهرهای جدید بودند NewTown رادبرن (شهر جدید) که در اوایل قرن بیستم براساس تفکرات سیام شکل گرفت.

12-1901 طرح جامع برای واشنگتن، نیویورک و لیورپول که اصول Zonning در آن رعایت شده بود.

13-اولین کتاب شهرسازی 1915 City in Evolution توسط گدس نوشته شد که به چند بعدی بودن و جامعیت شهرها توجه گردیده است.ness) comprehensive (

14-ضمن توسعه شهر خطی سوریا معماران و شهرسازان بزرگ نظریاتی دادند.

• رایت (شهر پهندشتی) Broad acre city
• گارنیه (شهر صنعتی)
• لوکوربوزیه (شهر درخشان)

شهرسازی در سالهای 1930 تا 1960 دوره ی دوم :

• علوم و فنون در حال پیشرفت بسیار سریعتر در تمامی عرصه ها می باشد.
• پس از اتمام جنگ جهانی دوم اروپا از جنگ صدمات زیادی دیده است، بازسازی بعد از جنگ مد نظر قرار می گیرد و ایده های زیادی ارائه می گردد.
• بسیاری از کشورهای به استقلال می رسند، استقلال باعث تحولات در تفکرات شهرسازی در این کشورها می گردد.
• خصوصاً به علت رشد زیاد جمعیت در کشورهای جهان سوم ، بسیاری از این کشورها در صدد حل مشکلات شهری با ارائه طرح ها شدند. ( برزیل نمونه ای که تغییرپایتخت می دهد.)
• کامپیوتر وارد صنعت می شود و برای اولین بار امکان برنامه ریزی دقیق تر را برای شهرسازان به وجود می آورد.

قبل از 1930 (تهیه طرح جامع برای شهرها انجام می گرفت) شهر پدیده ای همراه با مشکلات اقتصادی- اجتماعی و کالبدی دیده می شد و با جامع نگری سعی در حل مشکلات داشتند.کامپیوتر این امکان را به وجود آورد که شهرسازی با دید سیستماتیک به شهر بنگرد و مدلسازی کنند.

• توسعه بعضی شهرهای اروپایی و ایجاد کلانشهرها ، حومه نشینی راسبب گردید. متمولین به حومه ها رفتند (با دسترس بودن وسیله نقلیه عمومی) به دنبال آن بعضی از صنایع هم در جوار آن قرار گرفتند. (و کارخانه و صنایع بزرگ در حومه ها شکل گرفتند.)
• تکنولوژی مدرن باعث یکنواختی شهرها گردید.
• بهسازی بافت های قدیمی شهری موضوع بحث قرار گرفت.
• شهرسازی مدرن براساس این اتفاقات حین 1960-1930 رواج می یابد ،قطع رابطه با گذشته و منفک از آن با تکیه بر تکنولوژی مدرن شکل می گیرد.
• برای پیشبرد این روند کنگره های معماری بسیاری شکل می گیرد.
• نمونه ای از تجریبات high way که در آمریکا ساخته شده بود، این اتوبانها با کمک های فنی آمریکا در اروپا اجرا می گردد.
• ایجاد ساختمان های مرتفع وحومه نشینی که در آمریکا رواج داشت در اروپا گسترش می یابد.
• در همین دوره شهرها و پایتخت های جدید به موازات آن در کشورهای جهان سوم به وجود می آید. (کامبرا، برازیلیا، شاندیگار، اسلام آباد) ایجاد نوشهرها.
• نوشهرها: در تلفیق با طبیعت ساخته می شوند. فاصله شهر و روستا را کاهش می داد (به عنوان شهر میانی قرار می گرفت)
• گسترش صنایع در ارتباط با تکنولوژی مدرن و تاثیر آن بر حرکات ترافیکی درون شهری و برون شهری.
• برای اولین بار جدایی پیاده و سواره در شهرها مطرح گردید.
• تحصیلات دانشگاهی شهرسازی گسترش می یابد، برنامه ریزی و طراحی شهری ایجاد می گردد.
• مدیریت شهری مورد توجه قرار می گیرد. ضمن اینکه شهرداری و مدیریت شهری مورد توجه قرار گرفت. سازماندهی جدید شهرها انجام می شود.
• ثمره این اعمال: اوج قدرت شهرسازی و معماری مدرن بود. استراکچر قدیمی شهرها در حال محو شدن بود و به جای آن تکنولوژی مستولی شد. به مسائل ترافیکی توجه زیادی صورت گرفت. (ترنهای زیرزمینی و هوایی احداث گردید)

شهرسازی در سالهای 2000-1960دوره ی سوم :

• دگرگونی در اساس فکری انسان ها (تجدید نظر در مفاهیم گذشته)
• روابط علت و معلولی زیر سوال می رود و به این نتیجه می رسند که مباحث شهرسازی به قدری پیچیده و سریع است که این سیستم جوابگوی مسائل آن نیست. در طی دوره 30 ساله (1960-1930) تجارب کسب شده منجر به این گردید که مشخص شد مسائل شهرسازی بغرنج تر از آن است که با ساده انگاری حل گردد.
• تئوری های جدید مطرح گردید. location Theory (مکان یابی کاربریها)
• در مورد برنامه ریزی منطقه ای و این مسئله که مسائل شهرها تنها در خود شهر حل نمی شود. Reginal Planning Urban
• با تئوری سیستم ها براساس انجام مطالعات سیستماتیک مسائل مختلف مدل سازی گردید.(مثلا ترافیک )
• مسائل اکولوژیکی و محیطی شهرها، خصوصا آلودگی هوا مد نظر قرار می گیرد و برای اولین بار واژه « اخلاق اکولوژیکی» مطرح می شود. یعنی شهرسازها بایددر برنامه و طرح هایی که ارائه می دهند به مسائل اکولوژیکی توجه کنند. برخلاف قبل که مسائل اقتصادی حاکم بود.
• بحران انرژی 74-1973 تحولات در مسائل شهری به وجود می آید. در شهر ها تردد براساس اتومبیل و سیستم حمل و نقل خصوصی صورت می گرفت. پس از بحران انرژی لزوم استفاده از حمل و نقل عمومی مطرح گردید و پارک سوارها در شهرها بوجود آمدند توجه به مسائل محیطی و صرفه جویی در مصرف انرژی منجر به مباحثی در مورد توسعه پایدار می گردد.(مسئله جهت گیری ساختمان، ایزولاسیون (در اروپا)،از رونق افتادن حومه نشینی در آمریکا)
• بعد از آن با پیشرفت ارتباطات و هدایت اطلاعات باعث ایجاد تفکرات زیادی در شهرسازی گردید. و هر روز تاثیرات آن بر روش زندگی مردم و سپس شهرسازی مشهود بود.
• در این دوره با توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی مد نظر قرار می گیرد. (شهر انسان گرا) و توجه به ویژگی ها و نیاز انسان معطوف می گردد.
• مسئله سنت، هویت ملی و فرهنگی مورد توجه قرار گرفت، نوع جدید برنامه ریزی بوجود آمد. Cultural Planning
• Mixed Zonning، تداخل فعالیتها و کاربریها به علت آنکه صنایع آلوده کننده از شهرها بیرون برده شده بود صورت گرفت.
• بهسازی بافت قدیم اصلاحات بافت و حداکثر بهره برداری از توانمندیهای این بافت ها بسیار مورد توجه قرار می گیرد.
• با آغاز پست مدرنیسم به تاریخ و فرهنگ گذشته اهمیت داده می شود. زنده شدن نمادها و سمبلهای فرهنگی.
• جنبش دیکانستراکشن، شالوده شکنی عناصر مطرح می گردد.

کنگره جهانی معماری مدرن و منشور آتن

Congree International Architecture Modern_ CIAM

هدف از تشکیل CIAMتعیین حقوق معماری معاصر وتوافق جمعی معماران برای حل مسایل مشترک و نیز به خاطر اینکه معمارانی که به حل مسائلی که هر یک به تنهایی قادر به حل آن نبودند موفق شوند. سه عامل موجب تأسیس این کنگره شد. 1ـ کوشش و ابتکار مادام هلن دوماندرو که قبلا خانه هنرمندان را تأسیس کرده بود.

2ـ رسوایی حاصل از مسابقه انتخاب بهترین طرح برای ساختمان مجمع ملل در زنو(تنها طرحی که به سبک آکادمیک رسم شده باشد می پذیرند). از این رو لازم شد مؤسسه ای ایجاد شود تا آزادی معماری را اعلام داشته و از آن دفاع کند.

3ـ مهمترین عامل, تعریف کمال مطلوب حرفه معماری بود که معماران مختلف را در کشورهای مختلف و شرایط مختلف مدد کند و آنان را در مقابله با مسایل گوناگون و دفاع از کارهای خود مقتدر گرداند.

• اولین کنگره سیام در 1928، در زنو قصر خانم دوماندرو قصر لاسارا تشکیل شد. در آن بیانیه ای نوشته شد که اساس معماری معاصر را توصیف کرد. در پایان لوکوربوزیه مقاصد کنگره را در نقشه ای مصور کرد و به دیوار کلیسای گوتیک آویخت.
• دومین کنگره سیام، در فرانکفورت آلمان1929. موضوع اصلی کنگره بحث درباره ساختن خانه های ارزان قیمت بود و مقایسه نقشه هایی که معماران کنگره برای این نوع خانه ها رسم کرده بودند.
• سومین کنگره سیام در بلژیک«بروکسل» در سال 1930. موضوع اصلی بحث درباره سنجش مزایای نسبی ساختن خانه های یک طبقه، چند طبقه و یا آسمان خراش در قطعه زمینی معین بود. به عبارت دیگر نحوه استفاده منطقی زمین برای ساختمان که در آن هنگام بسیار با اهمیت بود. در همین سال رئیس قبلی کنگره کارل موزر معمار استعفا و بجای او کرنل فن استرن شهرساز (رییس اداره شهرسازی آمستردام)انتخاب شد .
• کنگره چهارم منشور آتن. در سال 1933 در یک کشتی که در راه مارسی به آتن بود انجام شد. در این کنگره نقشه سی و سه شهر مهم دنیا ازجمله لندن، پاریس، آمستردام, برلین،دیترویت، لوس آنجلس و…» در یک قالب از پیش تعیین شده نمایش داده شد و قسمتهای اصلی آن، نواحی مسکونی، کار یا گردش و تفریح و خیابان بندی ها مشخص شده بود.

کنگره چهارم طولانی ترین، مهیج ترین و پرثمرترین کنگره های سیام بود و مطالعات سی و سه شهر باعث شد اعضا بتوانند با تجزیه و تحلیل و مقایسه مسایل این شهرها اساس شهرسازی معاصر را پی ریزی کنند و آنرا به صورت قطعنامه ای بنام«منشور آتن» به رشته تحریر در آوردند. نتایج کنگره چهارم بعدها بوسیله خوزه لویی در کتابی به اسم«آیا شهرهای ما باقی خواهند ماند» منتشر شد.

کنگره پنجم1937 در پاریس،با موضوع محل سکونت و تفریح هفتم در برگامو1949

ششم1947 بریچ واتر«انگلستان» مسئله زیبایی در معماری تا کنگره دهم

سیام تمام معماران صاحب استعداد را اعم از آنان که شهرتی داشتند یا فاقد شهرت بودند به همکاری خواند و در نتیجه تمام معماران خلاق سهم مؤثری در مجامع این نهضت داشتند.

سیام تقریبا با آغاز نهضت جدید معماری در زمانی بحرانی بنیان گذارده شد و وقتی خاتمه یافت که معماری معاصر به پیروزی رسیده بود..

مضمون کنگره منشور آتن: موضوع اصلی شهر کارکردی بود شهرسازی یعنی متشکل نمودن تمامی فعالیتهای زندگی به طور عام در شهر و کشور. این مبحث صرفا یک موضوع زیبایی شناختی نیست بلکه از این پس دلایل کارکردی هستند که بایستی در موضوع ساختن شهرها بعنوان تنها عوامل مؤثر شناخته شوند. مهمترین موضوع در این رابطه با شهر عبارت است از اینکه عملکردهای زیر تحت تشکیلاتی در آن به نظم در آیند: الف: مسکن ب: کار ج: تفریح، ورزش و سرگرمیهاو ارتباطات بین آنها

اهمیت مشکل زمین: لازم است که گسترش بی رویه محوطه های شهری که منتج از انواع معاملات زمین، زمینخواری و قوانین و مقررات مربوط به زمینهای موروثی است، تغییر یابند، بنوعی که زمینها تحت اداره و کنترل عمومی درآیند. چنین گسترش و توسعه ای می تواند در گام نخست با همگانی کردن منابع حاصل از ارزش اضافی غیر عادلانه موجود همراه باشد.

نفی روحیه آکادمیک و اصلاح و تغییر روش در تربیت معماران: «روحیه آکادمیک موجود کشور را وادار می سازد که مبالغ هنگفتی را در احداث بناهای یادمانی مصرف کند و در نتیجه مشوق نوعی تجمل گرایی کهنه و فرسوده به قیمت نادیده گرفتن اهداف اضطراریتر و واجبتر در شهرسازی است.

کنگره آتن برنامه ای را برای طرح منطقی شهرها صورت بندی کرد که بر اساس آن شهرها قادر خواهند بود تا چهار عملکرد اصلی و حیاتی خود را که عبارتند از: مسکن، کار، تفریح و ارتباطات، بنحو احسن در بطن خود داشته باشند. موضوع حفاظت از میراث معماری نیز در این کنگره توصیه گردیدو نیز بر لزوم یک مطالعه اولیه کامل و تحلیلی برای هر گونه طراحی شهری و همچنین در نظر گرفتن هر یک از مسایل خاص شهر در چارچوب طرحهای جامع و فراگیر که منطقه اطراف شهر را نیز در بر داشته باشد تأکید شد.

البته به منشور آتن ایراداتی وارد شد. نظیر کلی و عمومی بودن. اما، این منشور در زمان خود مدرکی بود موجز برای جلب افکار به سوی نتایج زشت و ناهنجار اقتصادی و اجتماعی ناشی از توسعه بی رویه شهرها. در آن زمان شهر سازی در دانشگاهها تقریبا مطرح نبود، منشور آتن علیرغم سالهایی که از آن می گذرد هنوز تازگی خود را حفظ کرده است.

کنگره دهم. در شهر ساحلی دوبرنیک در یوگسلاوی تشکیل شد و ظیفه این کنگره تحریر منشوری بود که در آن رئوس مطالب مربوط به محیط زندگی انسان ، فهرست شده باشد.بعبارت دیگر رابطه فرد و خانواده با توجه به دوره زندگی انسان رابطه وی با آدمیان دیگر ، احتیاج او به آرامش و خلوت درون و احتیاج وی برای تمتع از طبیعت به قلم آمده باشد ووسیله ای بوجود آید تا فرد امروز گوشه نشینی و تماشای بیطرفانه جهان را کنار بگذارد و خود در زندگی اجتماعی سهم موثر بعهده گیرد . لوکوربوزیه پیشنهاد کرد بجای لغات متداول ده شهر وشهر بزرگ اصطلاح جمع آدمیان بکار رود که معرف تغییر و رشد مداوم اجتماعات امروزوتمایز اجتماعات شهری گذشته می باشد.

نظریه هایی درباره شهرهای آینده :

آرتورو سوریا ای ماتا (نظریه شهر خطی )

آرتورو سوریا«1920ـ 1844» اهل اسپانیا سیاستمداری بود با اندیشه های جمهوری خواهانه و علاقه مند به فعالیتهای مختلف که در دستگاه دولتی نیز مناصب گوناگونی بر عهده داشت. اصلاحاتی در اختراع تلفن و به کار انداختن تراموای اسبی در مادرید کار اوست. در سال 1881 نظریه«شهر خطی» ، را در روزنامه ال پروگرسو مادرید بچاپ رسانید.

وی در زمینه بهداشتی و شبکه آبرسانی، ترافیک شهری، پیشنهاد و تعویض خیابانهای اصلی و ایجاد مسیرهایی برای تردد وسایط نقلیه عمومی در زیر زمین یاروی خیابانها نظراتی را ارایه داد .

وی چنین نوشته بود: شهر آینده فقط یک خیابان با طولی نامحدود است. دوانتهای آن می تواند شهرهای کادیکس و سن پترزبورگ یا پکن و بروکسل باشد. شهرهای خطی مجموعا و در ارتباط با یکدیگر اضلاع مثلثهایی را تشکیل خواهند داد. این شهرها در نقشه اسپانیا یک شبکه وسیع از مثلثها را بوجود خواهند آورد.

سوریا ده سال پس از انتشار مقاله اش دوباره نظریه شهر خطی را مطرح کرد اما اینبار طرحی برای اجرا پیشنهاد شده بود.

نخستین شهر خطی قرار بود در پیرامون مادرید احداث شود.

معتقد بود که کلیه مشکلات شهر سازی ناشی از مشکلات ترافیک هستند. مناسبترین شکل برای شهر آنست که هر شهروند در کمترین مدت ممکن قادر باشد از خانه اش به سایر نقاط رفت و آمد کند. راه آهن بهترین وسیله حمل و نقل است. علاوه بر سرعت، قیمت ارزان، قابل اطمینان است و شکلی خطی را برای شهرها ایجاد میکند.

تأکید بر نقش بسیار مهم راهها در شهرها: تأکید بر تأمین توسعه پویا و رشد طبیعی شهرها و حمایت از نظم مهندسی طرحها از جمله دیدگاههای او بود .

طرح شهر خطی: به عقیده سوریا ستون فقرات شهر بایستی یک خیابان به عرض حداقل 40 متر باشد که در مرکز آن مسیرهای رفت و برگشت راه آهن احداث گردد. در این بافت شهری بلوکهای ساختمانی را می توان به شکل چهارگوش یا ذوزنقه ساخت. در این شهر هر خانواده دارای یک خانه مستقل با یک باغچه کوچک میوه خواهد بود. شهر خطی ضمن توسعه طولی خود موجب اتصال شهرهای نقطه ای با یکدیگر نیز می شوند بنحوی که در یک شبکه از مثلثها، شهرهای نقطه ای رئوس و شهرهای خطی اضلاع مثلثهای شبکه را تشکیل خواهند داد. به این ترتیب کلیه مناطق روستایی بوسیله یک شبکه از مثلثها پوشیده می شوند که مناطق داخل مثلثها به منظور فعالیتهای کشاورزی و صنعتی در نظر گرفته خواهند شد.

شهر خطی برگرد مادرید:

در سال 1904 یک شرکت شهرسازی شروع به اجرای طرح شهر خطی سوریا برگرد مادرید کرد.

تغییراتی در این طرح: شهر خطی نسبت به مادرید به صورت قوسی بود نه شعاعی«به صورت یک کمربند به دور هسته تاریخی شهر با فاصله حدود هفت کیلومتر از میدان اصلی شهر بنام«دروازه خورشید» ایجاد شد .

2ـ بدلیل مشکل سلب مالکیت و غیره : طول نوار ساختمانها به 22 کیلومتر تقلیل یافت اما در عمل فقط 5 کیلومتر از مسیر ساخته شد که عمد تاً به ساختمانهای مختلف عمومی اختصاص یافت که افزایش قیمت زمین را در برداشت .

همچنین نمونه بلژیکی بعدها در سال 1919 در نمایشگاه بروکسل ساخته و ارایه شد.

به این ترتیب طرح جسورانه سوریا فقط در یک مقیاس بسیار معمولی عملی شد و یکی از اصول عمده آن که بازگشت به طبیعت بود به تدریج زیر پا گذاشته شد. زیرا شهری که قرار بود از دو طرف به فضای باز و طبیعت محدود باشد بعلت رشد سریع و بی رویه مادرید پس از مدتی در دل یک ناحیه مملو از ساختمان مدفون گردید. نظریه بعلت متفرق بودن ساختمانها ممکن است که چنین شهرهایی نهایتاً به جاده هایی که در امتدادشان خانه سازی شده است تبدیل شوند. شهرخطی اطراف مادرید

ابنزر هاوارد (نظریه باغشهر)

مامفورد از هواداران متعدد هاوارداست او میگوید :درآغاز قرن بیستم دو ابداع مهم به وقوع پیوست. هواپیما و باغشهر، این هر دو طلایه دارهای عصری جدید بودند. اولی بشر را قادر به پرواز بر روی زمین کرد و دومی مکان زیست نیکوتری را روی زمین به او وعده می داد.

ابنزر هاوارد یک منشی ساده در سال 1898 که کتاب کوچکی با عنوان “فردا، مسیری صلح آمیز به سوی یک اصلاح واقعی” منتشر ساخت.

در آن زمان افکار عمومی در انگلستان نگران مسئله مهاجرت روز افزون و هجوم مداوم مردم به شهرهای پر تراکم بودند که در نتیجه مناطق روستایی بیش از پیش تهی از جمعیت می شدند. راه حل هاوارد تغییر ناگهانی و انقلابی نبود. او به فکر تلفیق امتیازات شهر و روستا بود. وی می دانست که شهرهای بزرگ تا چه حد برای مردم مناطق روستایی جاذبه دارند وی خواست که نمونه باغشهر را که در آن همه امتیازات زندگی فعال شهری، توأم با تمام زیبایی و سرخوشی روستایی، ترکیبی کامل را پدید آورده بود, بعنوان جانشینی برای شهرهای موجود پیشنهاد دهد.

طرح شهر: باغشهر در یک دایره که توسط شش خیابان اصلی شعاعی به شش بخش تقسیم شده تنظیم گردیده است. در مرکز یک دایره فضای مدور یک باغ عمومی قرار دارد که با ساختمان های عمومی مثل تالار شهر، سالن سخنرانی و کنسرت، تئاتر، کتابخانه، موزه، نمایشگاه عکس و بیمارستان احاطه شده است. سرتاسر این پارک مجموعه مرکزی یک راهروی مسقف شیشه ای که مغازه ها و اماکن خرید و فروش در مسیر آن قرار گرفته اند که مجموعاً همچون یک گردشگاه سر پوشیده هستند. زمین به عرض تقریبی 500 متر بصورت یک کمربند مسکونی به دور محدوده فوق قرار دارد و از میان آن یک خیابان بزرگ حلقوی عبور کرده مناطق مسکونی مدارس کلیسا در نهایت یک حلقه کم عرض برای تأسیسات صنفی ودر نهایت مزارع کشاورزی و باغهای میوه وی جمعیت 35 هزار نفری رابرای باغشهر پیشنهاد کرد .

جوهر نظریه ها وارددر مورد آمیزش شهر با مناطق روستایی، ساختن خانه های تک خانواری محصور در باغ و باغچه هاست این شهرها با کمربند سبز خود شهر های محدودی هستند که توسعه آنها درواقع از طریق احداث شهر های مشابه در فواصل معین تأمین میشود تا نهایتاً یک مجموعه متشکل از چندین شهرک که توسط وسایل نقلیه سریع السیر با یکدیگر مرتبط هستند در اطراف یک شهر بزرگتر تنظیم شود. به این ترتیب ساکنان باغشهرها در واقع در یک مجتمع شهری بسیار وسیع و زیبا زندگی خواهند کرد.

نخستین باغشهر«لچ ورث» در سال 1904 در 35 مایلی لندن ساخته شده که به نحو قابل ملاحظه ای با اندیشه اصلی باغشهر تفاوت داشت. این شهر به کندی توسعه یافت و تا سال 1914تنها نه هزار نفر جمعیت پیدا کرده بود.

دومین باغشهر«ولوین» که بسیار نزدیکتر به لندن بود. در سال 1919 به پیشنهاد هاوارد اجرا شد.

بر خلاف پیش بینی هاوارد که فکر می کرد پس از ساختن اولین نمونه باغشهر تعداد زیادی باغشهر ساخته خواهد شد. تا زمان شروع جنگ جهانی دوم فقط دو باغشهر ساخته شد که روی هم بیش از سی و پنج هزار نفر جمعیت نداشتند. اما این دو شهر مانع هجوم جمعیت به لندن شدند به این ترتیب نظریه هاوارد تبدیل به طرحی آرمانگرایانه شد.

دست کم گرفتن فشارهای اقتصادی در چگونگی توزیع جمعیت شهری

کم توجهی به حجم تأسیسات صنعتی در نیاز شهر« اینگونه صنایع چیزی نبودند که بتوانند بعنوان یک قطب جاذب برای جذب جمعیت روستایی وارد عمل شوند. صنایع سبک پیش بینی شده با تعداد کمی کارگر.

پیش بینی مهاجرت به سبب قیمت ارزان زمین و کاهش اجاره بها و عدم تحقق آن از جمله عوامل عدم موفقیت طرح هاوارد بود .

هر چند ابداع باغشهر نتوانست به گونه قابل ملاحظه یک مکان بهتر برای زندگی عرضه کند اما علیرغم ضعف استدلالهای هاوارد و طرز فکر آرمانگرایانه وی، کتاب باغشهر دارای پیشنهادهای نوین، درست و تازه ای بودند.

نخستین بار هاوارد اصل تقسیم هر شهر را به سلسله مراتبی از واحدهای وابسته، با ابعاد متفاوت عنوان کرد.

از جمله نتایج مثبت عملی که از ایده باغشهر گرفته شد«فاصله بین سکونت و کار. طرح باغچه های مشترک برای ساکنان چند خانه» بود .

در پایان قرن نوزدهم سوریا و هاوارد دو نمونه از ساختار شهری را ارایه دادند که غالباً تمام طرحهای بعدی آن دو یا صورتهای مختلفی از نظریات آنها بوده یا بعضی ویژگیهای مشترک با طرحهای آنها داشت. این دو پیشگام شهر سازی در خور احترام فراوان هستند زیرا که حرفه ایشان آنها را به سوی شهرسازی رهنمون نشده بود. بلکه علاقه صمیمانه و بی شائبه به بهبود وضع زندگی همشهریانشان محرک اصلیشان در این زمینه بود.

تونی گارنیه (نظریه شهر صنعتی)

تونی گارینه معمار جوان و با ذوق یک سال پس از انتشار اثر هاوارد ایده شهر صنعتی را ارائه داد.

گارینه معتقدبود که تنها با هماهنگ کردن شکل شهر با نیازها و مسایل مدرن میتوان مشکل ترابری را حل کرد. او نه سعی در تجزیه شهرهای بزرگ داشت و نه به چگونگی سرمایه گذاریها و تأمین نیازهای مالی برای احداث شهرهای جدید اشاره می کرد. او شیفته شکل معماری یک شهر قرن بیستمی بود که بتواند جوابگوی نیازمندیهای ناشی از پیشرفتهای اجتماعی و فنی باشد.

گارینه مدت چهار سال در رم بر روی این طرح کار کرد. در سال 1901 نقشه پیشنهادی خود را به پاریس فرستاد و سه سال بعد طرح کامل خود را در رم و پاریس به نمایش گذاشت. و در سال 1917 کتاب اثر بزرگ خود را بنام “شهر صنعتی” منتشر کرد.

طرح شهر صنعتی: امکان سکونت35000 نفر«مشابه باغشهر». سطح شهر متناسب با عملکردهای خاص. به طرز جالبی تفکیک شده است و بخشهای مختلف آن بر اساس عملکردهایشان مکانیابی شده اند. گارنیه صنایع را به گروههای متعددی تقسیم کرده و بخشهایی که مضراتی برای محیط پیرامون خود داشتند, مانند کوره های ذوب آهن را در دورترین فاصله از شهر قرار داده بود. در قسمتهای نزدیک تر، مناطق مسکونی، صنایعی چون صنایع نساجی را که پاکیزه تر و کم زیان تر بودند جای داد. ایجاد نیروگاه به منظور تأمین نیروی محرکه کارخانجات و تأمین روشنایی شهر، تأمین گرمای اماکن. و بقیه فضاهای سبز پیرامون و لابلای فضاهای صنعتی گارنیه بر خلاف هاوارد که تنها صنایع کوچک را سامان داده بود. یک شهر نسبتاً بی اهمیت را به سوی یک مجموعه صنعتی عظیم هدایت کرد که شامل معادن کوره های ذوب آهن، صنایع فولاد و آهن، کارخانه کشتی سازی، کارگاههای تعمیراتی، کارخانه های لوازم کشاورزی. صنایع اتومبیل و هواپیما و بسیاری تأسیسات فرعی دیگر می شود. یک نیروگاه آبی نیز به منظور تأمین برق شهر در نظر گرفته شده بود. زمینهایی برای توسعه آینده صنایع در شیب جنوبی دره وسیع یک رودخانه و در دو سوی جاده عریضی که به سوی ایستگاه راه آهن و محدوده صنعتی می رفت در نزدیکی ایستگاه مرکزی راه آهن، هتلها، فروشگاههای بزرگ، بازار، تعدادی بلوکهای آپارتمانی مجهز به خدمات عمومی و مرکز شهر دارای تعدادی بناهای عمومی بود. و همگی در خدمت امور اداری، آموزشی و تفریحی بودند. در آن مرکز ساختمان شهرداری و ادارات مربوطه. یک ساختمان شامل سالنهای متعدد کنفرانس با ابعاد مختلف و ساختمانهایی برای سایر مؤسسات بود. از جمله اتحادیه اصناف و انجمنهای مختلف، دفاتر، موزه ها، یک کتابخانه، یک سالن نمایشگاه تئاتر سر پوشیده و روباز، استخرهای شنا و تأسیسات ورزشی، خدمات بهداشتی و درمانی و … یک پیاده روی سر پوشیده بزرگ پیاده ها را در مقابل باد و باران محافظت می کرد.

محلات مسکونی در دو جانب مرکز شهر قرار داشتند. خانه ها جدا از یکدیگر و محصور در باغچه های بدون پرچین. چنین آرایشی فضایی خاص پدید می آورد که در داخل آن به راحتی می توان به هر سوی شهر حرکت کرد. فارغ از التزام به تعقیب مسیر خیابانهای اصلی و به این ترتیب کل شهر بمثابه پارک بزرگی است که در هیچ جا دیوار یا نرده ای آن را محدود نمی کند.

ترویج بتن مسلح یک کار نوین بعلت شکل معمارانه اش ،حمایت از نظام خانه های مستقل، مجتمعهای مسکونی مجهز به خدمات عمومی اولیه، دسته بندی خیابانها بر اساس حجم ترافیک ، سادگی در بیان معماری، توجه خاص به طراحی منظر و یکپارچه کردن شهر با محیط پیرامونش، ایجاد چشم انداز شهری متنوع و زنده، توجه به مسائل اجتماعی و برابری طبقات اجتماعی ازجمله ویزگیهای طرح او بودند .

گارنیه موفق شد بعضی نظریاتش را در زادگاهش لیون به مرحله عمل درآورد. در سال 1905 کارخانه شیر و لبنیات و بناهای عمومی و در سال 1920محله مسکونی جدید بر اساس نظریاتش، در عمل پیاده شد.

اوژن هنارد ودگرگونی شهر های بزرگ:

اوژن هنارد«1923-1849» معمار فرانسوی کسی بود که اساساً به مسائل و مشکلات زادگاهش پرداخت . وی در جستجوی درمان مشکلات متفاوت وملموسی بود که خود آنها را حس می کرد و امید داشت بتواند اقداماتی علیه عوامل تهدید کننده انجام دهد. عاقبت اصولی را تنظیم کرد که نه تنها برای پاریس بلکه برای هر مجتمع شهری بزرگ دیگر مناسب می نمود بنحوی که موجب شهرت نظریات وی در سطح بین المللی گردید.

ابنزر هاوارد،تونی گارنیه و بسیاری دیگر از معاصرانشان، همه تصاویری تقریبی از نوشهرها ارائه داده بودند و فارغ از اندیشه بازسازی شهر های موجود بودند ولی لوژن هنارد تنها کسی بود که به رفع معضلات شهر های موجود پرداخت.

هنارد1903و1909 مجموعه«مطالعاتی برای دگرگونی پاریس» منتشر کرد، که در آن به تشریح راه حل ها، تحلیل مسائل مختلف توسعه شهر های بزرگ و روش تهیه نقشه شهری و بر اساس این نظریات نقشه توسعه پاریس پیاده شد.

می گوید : “باید بکوشیم تصوری از صد سال آینده پاریس داشته باشیم و برنامه ای چند مرحله ای تنظیم کنیم تا هم پاسخگوی نیاز های امروز باشد و هم آینده را پیش بینی کند.” هنارد نقشه ای برای تغییرات در شبکه خیابا ن های پاریس ترسیم کرد. احداث دو راه سراسری بزرگ که در مرکز شهر همدیگر را قطع می کنند و نیز انواع راههای جدیدکمربندی بولوار پیرامون پاریس بود.

طبق نظر او انواع ترافیک بر اساس شش اصل ترافیک خانه داری،امور حرفه ای، اقتصادی یا تجاری، اجتماعی یا تفریحی، جشنها و اعیاد و رفت و آمد هایی استثنایی و نیز تفکیک رفت و آمدهای موقتی و دایمی و همگرا و واگرا دسته بندی شد . جمع آوری اطلاعات و آمار نقشه شدت ترافیک در مسیرها و تقاطعها، روش ترافیکی شبیه به روشهای امروزی ارایه نمود

توجه به طراحی تقاطعها: مسئله تقاطعها، ناچار است که به زودی بعنوان یک الویت مطرح شود، اما راههایی که توصیه کردچنین بود :

1ـ تقاطعهای غیر همسطح بود که روگذرها و زیرگذرهای چند طبقه برای شهرهای بزرگ در نظر گرفته می شوند.

2ـ فلکه به همراه راهروهای زیرزمینی برای پیاده ها این راه حل بعد از جنگ جهانی دوم پیشنهاد و توصیه شد که در صورت لزوم با همراهی تقاطعهای دو طبقه تشکیل شود.

در سال 1910 در سخنرانی راجع به شهرهای آینده جهت انواع مختلف رفت و آمدها و تفکیک آنها احداث خیابا نهای چند طبقه را پیشنهاد کرد و از یک مسیر بزرگ پنج طبقه سخن می گفت. سطح همکف پیاده ها و وسایل نقلیه موتوری، زیرین تراموا، پاییننر جمع آوری زباله و انواع فاضلاب و شاه لوله های مختلف و در زیر آن مسیر عبور راه آهن زیرزمینی و در زیر آن قطارهای حمل کالا حرکت می کردند. ساختمانهای کنار این خیابان، بامهای سطح آسفالت، تراسهایی بوجود می آوردند که یاباغچه و یا بعنوان فرودگاه هواپیماهای ملخی کوچک استفاده می شد.

فضاهای سبز بزرگ:« هر مادری در پاریس با اشتیاق می خواهد بداند که در آینده نزدیک فرزندانش را برای هواخوری و گردش به کجا می تواند ببرد.» او پیشنهاد می کند مجموعه ای از فضاهای سبز در پاریس احداث شوند و توزیع گردند که هیچیک از اهالی شهر بیش از یک کیلومتر تا پارکهای بزرگ و بیش از 500 متر با باغها و میادین عمومی فاصله نداشته باشند.

نقشه دندانه ای ساختمانها در کنار خیابان بزرگ دور شهر که بطور متناوب در نمای آنها درختها و سپس ساختمانها طراحی شده اند.

حفاظت از بناهای تاریخی و ارزشمند و قابل حفاظت.

لوکوربوزیه (نظریه شهر درخشان) :

لوکور بوزیه معمار سوئیسی«1965ـ1887» یکی از درخشانترین چهره های معماری معاصر است. یکی ازبنیانگذاران سیام بود. در سال1922 اولین بار طرح«شهر بزرگ»را که به اتفاق پیرژانره آنرا طراحی کرده بود ارایه نمود.

لوکوربوزیه این طرح را شهری معاصر برای سه میلیون سکنه نامیده بود. این طرح بیشتر پژوهشی بود. در باب محله مرکزی یک شهر بزرگ، با اداره ها، بناهای عمومی، بلوکهای آپارتمانی و غیره. اودراین طرح سه الگوی جدید برای ساختمانها ارائه داد. یک الگو، نمونه ساختمان عظیم اداری بود و دو الگوی دیگر مربوط به نوع بلوکهای آپارتمانی مسکونی می باشد. دو الگوی مسکونی با نقشه دندانه ای آپارتمانها در 6 لایه دو طبقه ای روی یکدیگر قرار گرفته اند و از دو طرف به فضای سبز وسیعی مشرف اند.

در الگوی دوم که آپارتمانهای ویلایی است، پنج ساختمان دو طبقه قرار دارد که هر کدام داری یک حیاط وسیع، با چمن کاری و امکانات ورزشی است همه این آپارتمانها دارای باغهای معلق هستند. از ورای کمربند سبز پیرامون مرکز شهر، باغشهرها آغاز می شدند. محلاتی که قسمت اعظم جمعیت یعنی حدود 2 میلیون نفر در آن اسکان می یافتند.

لوکور بوریه شدیدا بر نیازهای ترافیک مدرن تأکید می کند. معابر اصلی عبور و مرور را در سه سطح :

1ـ زیرزمین جهت ترافیک سنگین

2ـ همسطح زمین جهت ترافیک میان محله ای

3ـ مسیرهای روگذر برای ترافیک سریع.

طرح شهر درخشان در سال 1930 درسیام بروکسل ارائه گردید. این طرح به گونه ای دارای عناصر یک شهر خطی نیز بود.

اماکن مناسبی جهت صنایع سبک و سنگین و نیز فضاهایی برای انبارها به موازات مناطق مسکونی. محوری عمود به این نوارها از بخش صنایع به بخش اداری به عنوان مرکز زندگی شهر با محوری عمود به این نوارهای موازی از بخش صنایع به اداری متصل می شد و بعنوان مرکز زندگی شهر عمل می کرد.

شهر درخشان موضوع عناصر اصلی دکترین شهرسازی لوکور بوزیه را نمایان می سازد. او یک شهر با بناهای مرتفع طراحی کرد. ساختمانهای پیلوتی ـ تمام فضای همکف برای پیاده، باغهای معلق بر فراز بامها.

روح هنر مدرن دارای ویژگی هندسی است. اودر شهرسازی معتقد به نظم است.« انسان مستقیم حرکت می کند. الاغ زیگزاگ. الاغ تمام شهرهای سنتی قاره ما را زیر پا گذاشته است.»

نظریه واحدهای همسایگی:

در سومین کنگره سیام موضوع پیش بینی و تدارک خدمات اشتراکی برای مناطق مسکونی، بعنوان یک موضوع فرعی مطرح شد. اما اشاره ای به چگونگی پیوستگی و همبستگی خانه ها با خدمات مربوطه نشد هر چند قبلاً هاوارد و گارنیه در طرحهایشان نوعی گرایش به ایجاد چنین واحدهایی داشتند و تلاشهایی دیگر بصورت پراکنده در جاهای مختلف انجام شد.

در امریکا، در نخستین سالهای قرن بیستم، کلارنس آرتورپری نظریاتی تحت عنوان«واحد همسایگی» در مقاله ای در سال 1923 تهیه کرده و بعدها آن را تکمیل نمود. پری به اتکای فرضیه خویش، استدلال می کرد که خدمات عمده و اساسی بایستی در نزدیکی خانه های مسکونی مستقر شوند. وی محل استقرار این خدمات را« همسایگی خویشاوندی» نامید. در چنین طرحی، مسیرهای دسترسی به خدمات نمی بایست خیابان های اصلی را قطع کنند. بنظرپری نظریه واحد همسایگی بعلت وجود اتومبیل، قدرت یافته است. وی همچنین معتقد بود که«زندگی جمعی» در واحدهایی که بخوبی سازمان یاقته باشند، شکوفا می شود زیرا روابط همسایگی درنتیجه ی تنظیم عمومی جامعه به خوبی برقرار می گردد. وی خدمات گوناگونی را برای این واحدها پیشنهاد می کرد. مثلا لازم بود که هر واحد حداقل دارای یک دبستان، چند مغازه و زمینهای بازی و ورزش باشد. پری برای محلات مسکونی مردم پردرآمد نیزیک کلیسا، یک سالن اجتماعات قابل تبدیل به تئاتر. یک کتابخانه، یک باشگاه، استخر شنا و… را در نظر گرفته است. وی برای یک محله پر تراکم یعنی برای یک واحد همسایگی با ده هزار نفر جمعیت نیز طرحی داده است که حتی شامل یک موزه یک تئاتر کوچک و سایر بناهای مشابهی است که به فعالیتهای عمومی اختصاص دارند میشود.

نظریات انتقادی: واحدهای سکونتی به تنهایی قادر به تحریک مردم به زندگی اجتماعی نیستند.«در گروههای کوچکتر و یا بزرگتر شهر».

اما توجه او بیشتر معطوف به برقراری روابط همسایگی بود و رفع اختلافات نژادی، مذهبی یا طبقاتی.

پری علاقمند به حل مسایل اجتماعی در رابطه با طرح محلات مسکونی است. وی نه تنها از ایجاد واحدهای مبتنی بر قرار داشتن یک دبستان در مرکز پشتیبانی می کند بلکه پیشنهاد می کند این واحدها هم به گروههای کوچکتری تفکیک شوند و هم از مجتمع آنها، یک مجموعه بزرگتر بوجود آید که مراکز خدماتی مهم تری را در دل خود جای دهد. نظریه واحد همسایگی محرک تفکیک شهرها به تعدادی از واحدهای ساختاری بود که یک نظام سلسله مراتبی را بوجود می آورند.

همزمان با پری: هنری رایت و کلارنس اشتاین، در نزدیکی نیویورک چندکوی مسکونی با اصول مشابه پری احداث کردند. و بعدها رادبرن با ساختن شهری در نزدیکی نیویورک نظریاتی را ارایه داد که به نظام رادبرن شهرت یافت.

شهر رادبرن در نزدیکی نیویورک بود اما نمی توانست مانند الگوی باغشهر کمربند سبز داشته باشد«بدلیل فاصله کم» وبرای ساکنان آن شهر خوابگاهی بود.

این شهر ترکیبی از سه واحد همسایگی بود که هر کدام1000ـ7500 نفر جمعیت داشت و در مرکز هر کدام دبستان با فاصله حداکثر نیم مایل تا خانه. مرکز فرهنگی برای کل شهر و یک دبیرستان با حداکثر یک مایل و مرکز خرید منطقه ای داشت.

کلیات طرح بوسیله اشتاین مطرح گردید.

1ـ بلوکهای شهری سنتی را با بلوکهای شهری جدیدی بنام کلان بلوک جایگزین کردند«خیابانهای اصلی حد فاصل نبودند».

2ـ خیابان ها را در چها گروه بر اساس عملکردهای مختلف تقسیم کردند.

3ـ مسیرهای پیاده را به کلی از مسیرهای سواره مجزا کردند و در تلاقی آنها از روگذر استفاده کردند.

4ـ اتاقهای اصلی هر خانه به باغها و مسیرهای عبور پیاده طراحی شده بود.

5ـ در داخل کلان بلوکها، فضاهای بازو وسیعی بود که پارکی را به وجود می آورد و تادر سرتاسر شهر شاخه گستردند.

مزیات، تفکیک مسیرهای پیاده و سواره ، محدود کردن باغچه های اختصاصی به سود فضاهای سبز و گسترده مشترک و امکان استفاده برای مقاصد ورزشی عمومی، ترکیب موارد ناسازگار نظیر، ایجاد محیطی امن و به دور از خطرات ترافیکی برای خانه ها. و همزمان امکان رسیدن اتومبیل های شخصی تا جلوی درب اصلی خانه. بر خلاف پری واحدهای همسایگی وسط خیابانهای اصلی محصور نشدند بلکه جاده ها از بالای مسیرهای عبور پیاده می گذشتند. شهر رادبرن

واحد همسایگی آرتور پری

فرانک لویدرایت ( نظریه شهرپهندشتی ) :

«1959 ـ 1869» کتاب شهر زنده The living city

فرانک لوید رایت معمار امریکایی سالهای زیادی بر روی نظریه یک شهر پراکنده کار کرد و نظریاتش را در کتابهای مختلف ارایه داد. در طرح رایت وسایل مدرن حمل و نقل به توصیفات شهر قرن نوزدهم اضافه شده است.

” امریکا می تواند به شبکه ای از بزرگراههای متعدد تبدیل شود و به کمک خطوط آهن و فرودگاهها، ایستگاهها، شبکه ترافیکی امکان پراکنده زیستن جمعیت را، در خانه های کوچک ویلایی تک خانواری، خانه ها ی گروهی برای مشتاقان بدون امکانات فراهم کند .فاصله با محل کار 10 تا 4 دقیقه است و هر فرد یک وسیله نقلیه مدرن در اختیار دارد.

به این ترتیب رایت پیشنهاد می کند، برضد شهرهای بزرگ اقداماتی صورت گیرد و مجتمعهای شهری بصورت پراکنده غیر متمرکزایجاد شود . رایت می خواست مردم را از زندگی گله وار در امان دارد.

دیدگاههای رایت مانند بسیاری از آرمانگرایان دارای عناصر شاعرانه و روستاگرایانه بود. شهر امریکایی کاملا صنعتی شده ولی عاری از تمرکزهای ناخوشایند صنعتی و شهرهای بزرگ و حتی ایستگاههای راه آهن، در میان علفزارها.

خیلی آرمانگرایانه بود اما نقش مثبت داشت به گونه ای معقول از سازمان یافتگی شهری در نواحی وسیع خالی از ساختمان بحث می کرد .

رایت دارای اصول معماری ارگانیک و شهرسازی طبیعت گرا است .

” امروزه پدیده اتومبیل شهر بزرگ قدیمی را غیر معاصرکرده قایقی کهنه به گونه ای چاره ناپذیرکه با نیازهای کنونی ما مطابقت ندارد. شهر در حال کار است و درآن سکنی گرفته می شود بدان سبب که جرأت نداریم آن را به دور بیندازیم.

بزرگراههادسترسی های سهل را پیش روی می نهند. کناره های گلکاری شده و شاداب بوسیله سایه درختان سبب انبساط خاطرمی گردد و در فواصلی منظم به فرودگاههای اطراف مرتبط می شوند.

درشهر گسترده دو واحد مسکونی ، دو باغ، دو واحد زراعی مشترک نیست .

همه واحدها، همه کلیساها، تئاترها در فاصله ده دقیقه از مدارس و بازارهای جاده ای( بازارها همه ساعت دارای خوراک تازه) طبقات اجتماعی مرفه واحد مسکونی کافی خریداری می کنند. کارگر اولین مکان کار خویش را آنجایی پی می افکند که مایل است در آنجا سکونت گزیند.

کسی که برای اولین بار به نیویورک می رسد نمی تواند از توصیف مردمان بزرگی که ما باشیم باز ماند، چون توانسته ایم اینچنین سدهای عظیمی را بر پا داریم که قله های گریز ناپذیر انسانها هستند. قله هایی مسکونی به قیمت و هزینه ای بس سنگین نه تنها از نظر بارهای مالی بلکه از نظر ارزشهای انسانی ”

جین جیکوبز Jean Jacobs

جین جکوبزمنتقد معماری و شهر سازی و عضو هیأت تحریر محله«آرکیتکچرال فوروم» که در این مجله مقالات متعددی در نقد شهرهای معاصر می نویسد و کتابی نوشته است با نام «مرگ و زندگی شهرهای بزرگ امریکا»1961

«The Death and life of Great American Cities»

که تأثیر زیادی در ایالت متحده داشت.

کتاب جین جکوبز یکی از برجسته ترین کتابهایی است که تا کنون در مورد شهر نوشته شده است پژوهشی تحسین برانگیز در مورد عواملی که زندگی و روح شهر را خلق می کنند.

جین جکوبز هوادار سر سخت شیوه زیست کاملا شهری و ستایشگر کلانشهرها به قیمت نابودی حومه ها و شهرهای کوچک است.

خیابان: برای جذب عابرین و ایجاد یک عامل این ذاتی خیابان بایستی دارای سه کیفیت اساسی باشد.

1ـ تمایزی صریح بین فضای عمومی و خصوصی ایجاد کند.

2ـ چشمانی برای نظارت و مراقبت از خیابان تدارک دید می شود.

3ـ پیاده روها باید بی هیچ توقفی مورد استفاده قرار گیرند.”هیچ کس دوست ندارد از پنجره ای که به خیابانی خالی باز می شود نگاه به بیرون بیاندازد و بر عکس. بسیاری از مردمان می توانند بازیر نظر داشتن یک خیابان شلوغ، در طول سفر خود را سرگرم کنند.”

جذابیت و کارآیی: نمی توان مردمان را بی هیچ دلیلی مجبور به استفاده از خیابان کرد. باید خیابان در طول پیاده روهایش جذابیت تعداد فروشگاهها و مکانهای عمومی را عرضه دارد. بعضی از این مکانها می باید در شامگاهان و شبانگاهان نیز باز باشند که در تأمین امنیت پیاده رو سهمی واقعی دارند. چون 1ـ دلایلی روشنی برای استفاده از پیاده روها فراهم می آورند. چه برای عابرین اهل محل و چه بیگانه.

2ـ این مکانها آمد و شد را به نقاطی می کشانند که بخودی خود جذابیتی ندارند«پراکندگی»

3ـ پیشه وران و مالکین بنگاههای کوچک، بهترین مأمورین امنیتی هستند.

4ـ فعالیت خریداران یا فعالیت خوردن و نوشیدن خود وسیله ای برای جذب دیگران است.

“انسان، انسان را می جوید. معماران و شهرسازان فکر می کنند که ساکنین شهرها در جستجوی دید نامتناهی، نظم و سکوت هستند در حالیکه اصلا این چنین نیست. یک خیابان زنده، همیشه به گونه ای همزمان، استفاده کنندگان و تماشاچیان را داراست.”

برخورد در خیابان و آگاهی جمعی : اخلاق گرایان تصور می کنند شهروندانی که در مکانهای بسیار فعال پرسه می زنند، وقت خود را در نوشابه فروشیها و شیرینی فروشیها می گذرانند در حال اتلاف وقتند و اگر اینها خانه های مناسب و فضاهای سبز وسیع در اختیار داشتند در خیابان دیده نمی شدند. در حالیکه هیچ کس نمی تواند خانه ای بی در و پیکر در یک شهر بزرگ داشته باشد. بمحض آنکه برخوردهای جالب، مفید و معنادار بین شهروندان به روابط خصوصی کاهش پیدا کند، شهر خواهد مرد.

در یک خیابان اعتماد از طریق مجموعه ای از تعداد بسیار زیاد و کوچک برخوردهایی جلب می گردد که پیاده رو صحنه نمایش آنهاست. اعتماد از واقعیتی ناشی می شود که اینان یا آنان برای نوشیدن یک نوشابه متوقف می گردند. از بقال و روزنامه فروش نظرشان را جویا می شوند. با دیگر مشتریان نانوایی به تبادل نظر می پردازند، کودکان نوزاد را تحسین می کنند.

بسیاری از این اعمال و این امور ظاهراً پیش پا افتاده هستند اما در مجموع این تماسهای محکم و عمومی احساس شخصیت جمعی در ساکنین بر می انگیزد و به استقرار این جو احترام و اعتماد منتهی می گردد. که نبود آن برای یک خیابان فاجعه آمیز است.

خیابان، حفاظت از زندگی خصوصی:شهرسازی و معماری محافظت از زندگی خصوصی را در معانی، پنجره، همسایگی و منظره مورد بررسی قرار می دهد. هیچ کس نباید از خارج به داخل خانه اش نگاه کرده و در خلوت شما وارد شود. حال آنکه پوشیدگی پنجره بسیارساده با پایین آوردن کرکره ها و پرده ها میسر می شود. حفاظت واقعی یعنی شخص بتواند با شناخت علت، مسایل مشخصی را مستور دارد. این حفاظت هیچ ارتباطی با جهت گیری پنجره ها ندارد.

البته این چنین روابط اجتماعی همسایگان اغلب در میان طبقات مرفه امکان پذیر است. اگر یک تماس ساده با همسایگان

باعث دخالت آنها در زندگی خصوصی شما می شود و امکان انتخاب همسایگانتان را نداشته باشید«مثل طبقات مرفه» راه حل منطقی دوری جستن از هر نوع ارتباط دوستانه است.

پارکها زمینه مساعد برای بزهکاری نوجوانی: انتقال فعالیت و جنب و جوش کودکان از خیابان به پارک: عدم امنیت آمار نشان می دهد کودکان بزهکار اغلب در مجتمع ها در کنار پارکها فعالیت می کنند.

ما با کوچانیدن فعالیت بچه ها از خیابان ها به پارک آنان را از مراقبت هوشیارانه تعداد بسیاری از بزرگترها دور کرد. و به مکانهایی نقل مکان می دهیم که شمار بزرگترها نه تنها اندک بلکه در بسیاری موارد هیچ است.

باغهای داخلی تنها برای نوباوگان مناسب است. بعد از شش سالگی هیچ کودکی با داشتن اندک شخصیت و اشتیاق نمی پذیرد که درمحوطه داخلی اینچنین کسل کننده باقی بماند. کودکان شهر به تنوع مکانی بسیاری برای بازی کردن و آموختن نیاز دارند. مکانهای تخصصی ورزشی و فضاهای غیر تخصصی که در خارج ار خانه بازی کنند، پرسه زنند و تصورشان را از جهان بسازند. در عمل این فقط از طریق تماس با بزرگسالان میسر است که منظماً در پیاده روهای شهر با آنها برخورد می کنند. تماسی که از آن طریق کودکان اصول بنیادین زندگی شهری را کشف می کنند.

مادر سالاری مجموعه های مسکونی: پیشنهاد پیاده روهایی با عرض10ـ12 متر برای پذیرفتن همزمان فعالیتهای کودکان درختان مورد نیاز،آمد و شد عابرین و زندگی عمومی بزرگسالان کفایت می کند. پیاده روهای کمی چنین عرضی دارند که بنحو غیر منطقی فدای آمد وشد وسایط نقلیه نشدند .

پارک ها تخریب کننده بافت شهری: ایجاد پارکها به منظور تمرکز حداکثر مردمان، امری بیهوده است. پارکها می توانند به طور واقعی موجد جذابیتی افزون در جایی باشند که در بدلیل تنوع گسترده دیگر خدمات بدانها جذب شده اند. بر عکس در محلاتی که فاقد جذابیت هستند، پارکها جز دلگیرتر کردنشان کاری انجام نمی دهند. آنها در این محلات بر افسردگی، عدم امنیت و تهی بودن تأکید می گذارند. هر چقدر یک شهر در آمیختن عملکردهای متفاوت وروزانه در خیابانهایش موفق باشد بهمان اندازه فرصتهای خود را افزایش میدهد .

منابع ومآخذ :

• تاریخ شکل شهر .موریس , جیمز . ترجمه رضازاده ,راضیه
• شهرسازی معاصر . استروفسکی,واتسلاف . ترجمه اعتضادی ,لادن
• فضا ,زمان ,معماری . گیدویین . ترجمه مزینی ,منوچهر
• شهرسازی از تخیلات تا واقعیات . شوای ,فرانسواز . حبیبی ,سید محسن
• سیر تحول مجتمعهای زیستی در مغرب زمین ،پاکزاد . جهانشاه