حفاظت فنی و بهداشت کار

مواد 85 تا 95 مربوط به مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار است.
افزایش آمار حوادث ناشی از کار قانونگذار را برای مقابله با این حوادث به فکر وا داشته تا با ارائه معیارهای حفاظتی و بهداشتی در قانون و آئین‌نامه‌های مربوطه، در راستای صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور از شدت حوادث ناگوار بکاهد.

در همین راستا و به موجب ماده 86 قانون کار شورای عالی حفاظت فنی به ریاست وزیر کار و امور اجتماعی با معاون وی جهت تهیه و تنظیم موازین و آئین‌نامه‌های حفاظت فنی و بهداشت کار به وجود آمده است. در این شورا معاون‌های وزرای صنایع و معادن، جهاد کشاورزی، نفت، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست دو نفر از استادان باتجربه دانشگاه در رشته فنی، دو نفر از مدیران صنایع و دو نفر از نمایندگان کارگران عضویت داشته و دبیری شورا به عهده مدیرکل بازرسی کار وزارت کار و امور اجتماعی است.
اساتید دانشگاه نمایندگان کارگران و نمایندگان مدیران صنایع برحسب درخواست وزارت کار و امور اجتماعی به ترتیب زیر انتخاب می‌شوند:
الف) اساتید دانشگاه: وزیر فرهنگ و آموزش عالی دو نفر از اساتید باتجربه دانشگاه در رشته‌های فنی را به عنوان عضو شورای عالی حفاظت فنی معرفی می‌کند.
ب) نمایندگان کارگران: کانون عالی شوراهای اسلامی کار، کانون عالی انجمن‌های منفی کارگران و یا مجمع نمایندگان کارگران با رعایت تبصره 1 ماده 136 دو نفر از کارگران را به عنوان عضو شورای عالی حفاظت معرفی می‌نماید.
ج) نمایندگان مدیران صنایع: کانون انجمن‌های منفی کارفرمایان با رعایت آئین‌نامه موضوع تبصره 6 ماده 141 دو نفر از مدیران صنایع را به عنوان عضو شورای عالی حفاظت فنی معرفی می‌نماید.
عضویت این افراد (اساتید دانشگاه، نمایندگان کارگران، مدیران صنایع) در شورای عالی حفاظت فنی به مدت 2 سال است و تمدید آنها بلامانع است.
پیشنهادات شورا به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده و شورا در صورت لزوم می‌تواند برای تهیه آئین‌نامه‌های مربوط به حفاظت فنی کارگران و سایر وظایف مربوطه کمیته‌های تخصصی مرکب از کارشناسان تشکیل دهد. شورای عالی حفاظت فنی هر ماه یکبار به ریاست وزیر کار و امور اجتماعی یا معاون ایشان در وزارت کار و امور اجتماعی تشکیل می‌شود و در صورت لزوم جلسات فوق‌العاده به تصمیم شورا برگزار می‌گردد.
جلسات شورا با حضور حداقل 10 نفر از اعضاء رسمیت می‌یابد و تصمیمات شورا با آرای 7 نفر از اعضاء حاضر در جلسه معتبر می‌باشد.
حضور مشاورین اعضای شورای مالی حفاظت فنی در جلسات شورا بدون حق رأی بلامانع است (تبصره م 3 آیین نامه داخلی شورا) در صورتی که هر یک از اعضاء شورا سه جلسه متوالی و یا پنج جلسه متناوب در سال بدون عذر موجه در جلسه شرکت نماید وزیر کار و امور اجتماعی جهت اتخاذ تصمیم مقتضی مراتب را به سازمان مربوطه اعلام می‌نماید.(م4آیین نامه داخلی شورا)
موازین و ضوابط و مقررات مصوب شورای عالی حفاظت فنی پس از تصویب وزیر کار و امور اجتماعی به عنوان آئین‌نامه و دستورالعمل حفاظت فنی برای اطلاع عموم در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران آگهی می‌شود. (م 6ایین نامه داخلی شورا)
دستورالعمل‌هایی که توسط شورای عالی حفاظت فنی تدوین می‌شود برای کلیه کارگاه‌ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است.
طبق تبصره م 85 قانون کار کارگاه‌های خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده و مکلف به رعایت اصول فنی و بهداشت کار می‌باشند.
کارگاه خانوادگی باید مقررات مربوط به بهداشت را رعایت کنند ولی چون خانوادگی است کم و زیاد کردن حقوق آنها بلامانع است.
کارگاه خانوادگی کارگاهی است که اولاً: کارگران آن دارای رابطه خویشاوندی نزدیک، پدر و مادر، فرزند و همسری باشند، ثانیاً: انجام کار توسط صاحب کار همراه با خویشاوندان او صورت پذیرد. ثالثاً: فرد دیگری در جمع خانوادگی مذکور نباشد بنابراین اگر صاحب کار همراه دیگر اعضای خانواده‌اش در آن کارگاه مشغول به کار نباشد یا جز افراد خانواده‌اش شخص دیگری در جمع کارکنان مشغول به کار باشند از تعریف کارگاه خانوادگی خارج است.

مبحث دوم: تکالیف مربوط به مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار

الف) تکالیف کارفرما: به موجب موادی از قانون کار مسئولیت کارفرمایان در چگونگی اجرای مقررات حفاظت فنی و بهداشت کار به شرح زیر می‌باشد:
1- در مورد احداث کارگاه جدید و توسعه آن:
بر اساس ماده 87 قانون کار اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند کارگاه جدیدی ایجاد کنند و یا کارگاه‌های موجود را توسعه دهند مکلفند در ابتدا برنامه کار و نقشه‌های ساختمانی و طرح‌های مورد نظر را از لحاظ پیش‌بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کار برای اظهارنظر و تأیید به وزارت کار ارسال کنند. وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظرات خود را ظرف یک ماه اعلام نماید.

2- آزمایش دستگاه‌ها و ابزار و لوازم کار:
برابر با ماده 89 قانون کار کارفرمایان مکلفند پیش از بهره‌برداری از ماشین‌ها، دستگاه‌ها و ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آئین‌نامه‌های مصوب شورای عالی حفاظت فنی ضروری شناخته شده است آزمایش‌های لازم را توسط آزمایشگاه‌ها و مراکز مورد تأیید شورای عالی حفاظت فنی انجام داده و مدارک مربوطه را حفظ و یک نسخه از آن جهت اطلاع به وزارت کار ارسال دارند.
3- تأمین وسایل حفاظتی و بهداشتی برای کارگران توسط کارفرما و نظارت بر استفاده از آنها:
در ماده 91 قانون کار برای کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای مقرر شده است که برابر ضوابط شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین سلامت و حفاظت کارگران در محیط کار وسائل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار دهند.

الف) تهیه ابزار و لوازم ایمنی برای کارگران
ب) در اختیار گذاشتن ابزار ولوازم ایمنی
ج) آموزش لازم به کارگران(طرز استفاده از وسایل و…)
د) نظارت بر استفاده(مثلا اینکه کارگر از کلاه ایمنی استفاده میکند یا خیر؟)

4- تشکیل پرونده پزشکی:
به موجب ماده 92 قانون کار و تبصره یک آن، در کلیه واحدهای مشمول قانون کار که کارگران آنها به اقتضای کارشان در معرض خطر بیماری‌های ناشی از کار قرار دارند کارفرما مکلف است برای همه افراد پرونده پزشکی تشکیل دهد و دست کم هر سال یک بار کارگران توسط مراکز بهداشتی درمانی معاینه و آزمایش شده و نتیجه در پرونده آنها نگهداری شود.
چنانچه با تشخیص شورای پزشکی نظر داده شود که فرد معاینه شده به بیماری ناشی از کار مبتلا یا در معرض ابتلا باشد کارفرما مکلف است که کار او را بر اساس نظریه شورای پزشکی بدون کاهش حق‌العسی در قسمت مناسب دیگری تعیین نماید.

5- تشکیل کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار: به موجب ماده 93 قانون کار و به منظور جلب مشارکت کارگران و نظارت بر حسن اجرای مقررات حفاظتی و بهداشتی در محیط کار و پیشگیری از حوادث و بیماری‌ها با تشخیص وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار متشکل از افراد متخصص در زمینه حفاظت فنی و بهداشت حرفه‌ای و امور فنی کارگاه تشکیل خواهد شد.

الف) کارگاه‌هایی که دارای 25 نفر کارگر می‌باشند:
در این کارگاه‌ها کارفرما مکلف است کمیته‌ای به نام کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار در کارگاه با اعضاء ذیل تشکیل دهد.
1- کارفرما یا نماینده تام‌الاختیار او
2- نماینده شورای اسلامی کار یا نماینده کارگران کارگاه
3- مدیر فنی و در صورت نبود او یکی از سراستادکاران کارگاه
4- مسئول حفاظت فنی
5- مسئول بهداشت حرفه‌ای
ب) در کارگاه‌هایی که کمتر از 25 نفر کارگر دارند.
در این نوع کارگاه‌ها باید نوع کار ایجاب کند و با نظر هماهنگ بازرس کار و کارشناس بهداشت حرفه‌ای محل، کارفرما مکلف به تشکیل کمیته مذکور خواهد بود.
در این‌گونه کارگاه‌ها کمیته مذکور با اعضاء ذیل تشکیل می‌شود.
1- کارفرما یا نماینده تام‌الاختیار او
2- نماینده شورای اسلامی کار یا نماینده کارگران کارگاه
3- مسئول حفاظت فنی و بهداشت حرفه‌ای
اعضاء کمیته با هزینه کارفرما بایستی در برنامه‌های آموزشی و بازآموزی مربوط به حفاظت فنی و بهداشت کار که توسط ارگان‌های ذیربط برگزار می‌گردد شرکت نمایند.
جلسات کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار باید لااقل هر ماه یکبار تشکیل گردد و در اولین جلسه خود نسبت به انتخاب یک نفر دبیر از میان اعضاء کمیته اقدام نمایند. تعیین زمان جلسات و تنظیم صورت جلسات کمیته به عهده دبیر جلسه خواهد بود.
البته در مواقع ضروری یا زودتر از موعد با پیشنهاد مدیر کارخانه یا مسئول حفاظت فنی یا مسئول بهداشت حرفه‌ای کمیته تشکیل می‌شود و در صورتی که کمیته حفاظت فنی احتمال وقوع حادثه افزون بر این کارفرمایان مکلف شده‌اند طرز استفاده از وسایل یاد شده و نیز کاربرد آنها را به کارگران بیاموزند و در اجرای آن نظارت کنند.
به موجب تبصره م 95 قانون کار چنانچه کارفرما یا مدیران کارگاه‌ها برای حفاظت فنی و بهداشت کار وسایل و امکانات لازم در اختیار کارگر قرار داده باشند و کارگر با وجود آموزش‌های لازم و تذکرات قبلی بدون توجه به دستورالعمل و مقررات موجود از آنها استفاده ننماید کارفرما مسئولیتی نخواهد داشت در صورت اختلاف رأی هیأت حل اختلاف نافذ خواهد بود.

یا بیماری ناشی از کار را برای کارگاه تشخیص دهد باید فوراً اقدام به تشکیل جلسه نموده و موارد را ضمن اعلام به کارفرما به اداره کار و مرکز بهداشت مربوط اعلام نماید. البته وجود این کمیته رافع مسئولیت کارفرما در برابر مقررات وضع شده نخواهد بود.

وظایف کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار:
1- طرح مسائل و مشکلات حفاظتی و بهداشتی در جلسات کمیته و ارائه پیشنهادات لازم به کارفرما جهت رفع نواقص و سالم‌سازی محیط کار.
2- انعکاس کلیه ایرادات و نواقص حفاظتی و بهداشتی و پیشنهادات لازم جهت رفع آنها به کارفرمای کارگاه.
3- همکاری و تشریک مساعی با کارشناسان بهداشت حرفه‌ای و بازرسان کار جهت اجرای مقررات حفاظتی و بهداشت کار
4- توجیه و آشناسازی کارگران نسبت به رعایت مقررات و موازین بهداشتی و حفاظتی در محیط کار
5- همکاری با کارفرما در تهیه دستورالعمل‌های لازم برای انجام کار مطمئن، سالم و بدون خطر و همچنین استفاده صحیح از لوازم و تجهیزات بهداشتی و حفاظتی در محیط کار
6- پیشنهاد به کارفرما جهت تشویق کارگرانی که در امر حفاظت فنی و بهداشت کار علاقه و جدیت دارند.
7- پیشگیری لازم به منظور تهیه و ارسال صورت جلسات کمیته و همچنین فرم‌های مربوط به حوادث ناشی از کار و بیماری‌های ناشی از کار به ارگان‌های ذیربط

6- ششمین تکلیف کارفرما:
کارفرما مکلف است یک نسخه از تصمیمات کمیته حفاظت فنی و بهداشت حرفه‌ای و همچنین صورت‌جلسات تنظیم شده را به اداره کار و مرکز بهداشت مربوطه ارسال نماید.
اگر کارفرمایان این تکالیف را انجام ندهند تخلف کرده است و مواد 175 و 177 ق. ک ضمانت اجرای این تخلف است.
ب) تکالیف کارگر:
1- استفاده از ابزاری که کارفرما در اختیار او گذاشته است.
2- نگهداری از وسایلی که کارفرما برای او فراهم کرده است.

منابع

1-دانستنی های حقوق کار
2-جزوه درسی حقوق کار_ دوره کارشناسی دکتر استوار سنگری
3-آیین نامه مربوط به انتخاب اساتید دانشگاه و نمایندگان(کارگران،نمایندگان مدیران صنایع) جهت عضویت در شورای عالی حفاظت فنی مصوب23/6/1370
4-آیین نامه کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار مصوب11/4/1374
5-آیین نامه داخلی شورای عالی حفاظت فنی
6-سایت دیوان عدالت اداری    www.divane-edalat.ir