کوه صفا

صفا، نام کوه کم ارتفاعی است در کنار مسجدالحرام که در دامنه کوه “ابوقبیس” واقع شده! معنای آن در لغت، به معنی سنگ سخت و صاف است.
گویند نامگذاری آن به این اسم، با توجه به ریشه لغوی کلمه صفا، بدین جهت است که سنگ هایش خالص بوده و چیزی از خاک با آن مخلوط نیست. اما در روایات مطلب دیگری نقل شده است.

در روایتی از امام صادق علیه السلام است که فرمود: آدم ابوالبشر که او را “صفی الله” گویند وقتی به طرف زمین هبوط کرد، اول به این کوه فرود آمد، به این جهت و به اعتبار لقب حضرت آدم، این کوه صفا نام گرفت!
کوه صفا، نقطه شروع دعوت علنی پیامبر صلی الله علیه و آله بود. حضرت در پی نزول آیه «فاصدع بما تؤمر و اعرض عن المشرکین»؛ پس آنچه بدان دستور می یابی آشکار کن و از مشرکان روی بگردان. (سوره حجر/ آیه 94) بر بالای این کوه قرار گرفت و ضمن سخنانی مردم را به توحید، نبوت و معاد، راهنمایی و آنها را رسماً از پرستش بت و گرایش به شرک، فساد و انحراف برحذر داشت!

تپه صفا به طرف شرق مسجدالحرام است. کسی که بر بالای آن بایستد، روبه روی “حجرالاسود” قرار می گیرد. فاصله این کوه تا کوه “مروه” حدود 420 متر/760 ذراع و نیم است. نام کلمه “صفا” و “مروه” در قرآن کریم یکبار در سوره بقره آیه 158 آمده و از آن دو، به عنوان “شعائرالله” یاد شده است، که در مناسک و اعمال حج، سعی بین آن دو کوه، باید انجام شود.

البته این عمل در زمان جاهلیت نیز وجود داشته و در این دو محل، دو بت سنگی بنامهای «اساف و نائله» بوده که آنها را محترم می شمردند و وقتی دور کعبه طواف می کردند، می آمدند بین این دو بت، سعی می کردند و به آنها دست می کشیدند، ولی همینکه رسول خدا وارد مکه شد، در جواب مردم که این عمل جاهلیت را به آن حضرت عرضه داشتند، آیه «ان الصفا والمروه من شعائرالله؛ همانا صفا و مروه از نمادهای (بندگی) خداست.» بقره/158، نازل شد و حضرت به آنها فهماند که خداوند، علی رغم میل مشرکین، این دو مکان را که محل دو بت آنها بود، شعائر خود قرار داد! و بت های آنها را شکست!

احکام کوه صفا از دیدگاه فقه:
1- بعد از طواف خانه خدا و نماز طواف، باید سعی بین صفا و مروه انجام شود.
2- سعی باید از کوه صفا شروع شود.
3- سعی بین کوه صفا و مروه، از نظر فقهای شیعه و شافعی در ضمن اعمال حج و عمره، واجب و ترک عمدی آن، حج را باطل می کند ولی فقه ابوحنیفه و اصحابش، مستحب می دانند!
4- سعی بین صفا و مروه لازم نیست با وضو و طهارت باشد بلکه احتیاط مستحب است.
5- بهتر است کسانی که سعی می کنند، هنگام رسیدن به کوه صفا، پای خود را به آن بزنند!
تپه و کوه صفا در قسمت جنوبی مسجدالحرام است.

امروز جاده و بازاری که بین صفا و مسجدالحرام بوده، برداشته شده و از دامنه صفا و مروه، دیوار کشیده و سقف زده اند. این مسیر را در دو طبقه ساخته اند تا رفت و آمد یا “سعی” آسان باشد که البته سعی در طبقه دوم، چون بالاتر از کوه است، اشکال دارد!