اثر اعتیاد بر خانواده

اثر اعتیاد بر خانواده

سؤ استفاده و عواقب اعتیاد به مواد مخدر و الکل، نه تنها مشکل برای شخص معتاد ایجاد می کند بلکه تأثیر بدی به روی نزدیکان آن شخص که شامل خانواده، والدین و افراد نزدیک در محیط زندگی او نیز میباشند می گذارد. شناسائی واقعیت این امر که اعتیاد اثر مستقیم به روی خانواده دارد در سالهای أخیر به مراتب در جامعه آشکار شده است.

جهت شناخت و کمک به خانواده های معتادان یک نمونه پروژه تحقیقی توسط خانم جِما سالتِر با همکاری پروفسور کلارک انجام شده است. محققان این پروژه به مصاحبه والدین فرزندان معتاد پرداخته و اطلاعاتی از قبیل مشکلات شخصی و خانوادگی که در مراحل مختلف اعتیاد بوجود آمده بود تهیه کردند،از جمله: ضربه سخت پی بردن به اعتیاد فرزند، دوران اولیٌه برخورد با این مشکل، دوران معالجه، دوران بهبودی و دوران برگشت به زندگی عادی .

د این مصاحبات هشت زمینه کلٌی یافت شد که در این پروژه به عنوان نکات کلٌی برای افراد خانواده شناخته شده بود.

در این مقاله زمینه های فوق به مختصر تشریح شده و مثالهائی از نتایج مصاحبات نیز استفاده خواهد شد.

1- حیرت و آشفتگی

عکس العمل اولیٌه بعد از پی بردن به اعتیاد فرزند یک حالت حیرت و آشفتگی میباشد. معمولآ خانواده ها از نوع مواد مخدر استفاده شده و یا خطرات آن اطلاعی در دست ندارندعوامل زیر دلایل این آشفتگی خیال والدین میباشند:

عدم دانش: در اکثر مواقع این آشفتگی بدلیل عدم اطلاع و دانش از مواد مخدر می باشد. برای مثال والدین به اینگونه احساس خود را بیان میکنند “…….من هیچ اطلاعی در مورد مواد مخدر ندارم، این مسئله کاملأ در نسل ما بیگانه بود.” این آشفتگی خیال بمراتب بعد از آشنائی به مشکل بیشتر میشود. نمونه نقل قول از والدین: “………الآن می فهمم که من کور بودم و چون او بچه مهربان و خوبی بود…. برای من مشکل بود درک کنم ولی رفتارش به تدریج عوض شد، بطوریکه که متوجه این تغییرات تدریجی نمی شوید.”.

اخلاق فریب آمیز معتاد : معتادین اکثرأ مشکل خود را انکار یا فقط یک اعتراف نسبی میکنند بطوریکه باعث آشفتگی خیال والدین می شود چون آنها حقیقت عمق مشکل فرزند را درک نمی کنند. در بعضی موارد خود والدین نیز این حقیقت را انکار میکنند. نمونه نقل قول از والدین: “……..نمیخواستم با این مشکل روبرو شوم چون راه حلٌ آن را نمیدانستم.”یا “فقط امید داشتم که این مشکل خودش حلٌ بشه ولی نشد…..”

2 – نفوذ و عدم تعادل مشکل

زندگی اکثر والدین تحت شعاع مشکلات اعتیاد فرزندشان میشود بطوریکه فرد معتاد بر روی زندگی آنها مسلط می شود، نشانه های این نوع تسلط به زندگیِ والدین شامل نگرانی های روزافزون، ترس و منفی نگری در رابطه با سلامتی فرزند معتاد است. یکی از والدین به این طریق احساسات خود را بیان کرد: ” هر روز ترس از زنگ تلفن از طرف بیمارستان یا خبر مرگ او را داشتیم و منتظر صدای در بودیم که شاید او را در یک خرابه ایی پیدا کرده اند.”

غفلت از خود و اطرافیان: بطوری زندگی والدین تحت تسلط این مشکل بوده که توجه آنها نه تنها به خود حتی به بقیۀ اعضاء خانواده یا برادر و خواهرهای فرزند معتاد از بین رفته بود. در گزارش ها آمده است که این غفلت در زندگی اجتماعی و شغلی آنها نیز نمایان شده بود. نمونه نقل قول از والدین :”…….تمام فکر و ذکرم پسرم شده بود، هیچ جایی نمیرفتم، کاری نمیکردم و با دوستانم معاشرت نمیکردم….”

3 – افزایش احساسات منفی

رابطه بسیار نزدیکی بین نگرانی هایی که در رابطه با مصرف مواد مخدر موجود می باشد و افکار شدید منفی نگری وجود دارد .

منفی نگری نسبت به معتاد: ابراز عدم اعتماد و منفی نگری خانواده مستقیمأ به شخص معتاد، این عدم علاقه و تنفر به او گاهی به مرحله ای میرسد که آرزوی مرگ او را خواهانند . نمونه نقل قول: زمانی که شرایط بسیار حاد می شد، “… من آنقدر از او متنفر می شدم که آرزو داشتم روزی مرده او را ببینم…. آنها انسان را تا به این درجه از ناراحتی می کشانند….”

حالت های عمومی منفی نگری: این حالت ها شامل احساس تنهائی، غم و غصه خوری و عصبانیت میباشد. نقل قول : “…احساس شرم و تنهائی زیاد کرده و تصور میکردم که این مشکل فقط مختص به خانواده ما است…..”

4 – حمایت خانواده / درمان

جهت کمک روحی و کاستن انزوا طلبی، کمک های بسیار مثبتی بوسیله گروه های مختلف حمایت خانواده موجود است. شرکت در این گروه ها و یاد گیری از تجربیات دیگران کمک مناسبی به شناخت و رهائی از این مشکل میکند، شخص را از اسارت در محیط بسته خانواده آزاد کرده و باعث می شود که آنها بتوانند بصورت آزادانه با دیگران گفتگو کرده و از تجربیات مشابه آنها استفاده کنند .نقل قول: ” ….بعد از صحبت با آنها احساس خوبی پیدا کردم…..چون آنها بر خلاف بقیه من را درک میکردند و می دانند که من با چه مشکلاتی گریبانگیر بودم……..اول فکر میکردم این شاید فقط مشکل من بوده، لیکن بعد به مشکلات بقیه پی بردم که چگونه با استقامت از این عذاب رهائی پیدا کردند….”

5- برخورد و مقابله

اعضاء خانواده معتاد روشهای مختلفی را برای مقابله با مشکلاتشان پیش می گیرند که درواقع این روشها در طی دوران معالجه قابل تغییر می باشند. بعضی از روش های مقابله در زیر آمده است: .

عدم مقابله: منظور از این روش تمایل افراد شرکت کننده است نه مقابله مستقیم با معتاد یا مشکلات مواد مخدر . این شامل کمک مالی ، خریدن مواد مخدر و از او حمایت کردن است.

انکار و احتراز: بعضی از والدین کاملأ به مشکل بی اعتنائی کرده و از برخورد با عواقب آن خودداری می کنند. از نمونه های این روش انکار کامل مشکل توسط خانواده ها، پنهان نمودن مشکل، ترد و بی توجهی به معتاد و عدم اجازه دادن به معتاد برای برگشتن به محیط خانواده میباشد.

مقابله مؤثر و جدی: این روش شامل عکس العمل های موثر از قبیل تهدید نمودن و اخطار به شخص معتاد و یا کمک کردن به ترک او میباشد.

مقابله کردن فقط بر پایه مسائل امروز : برخی از افراد این را به منظور یک زندگی نامعلوم و تردید آمیز می بینند که نمی دانند در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد درصورتیکه برخی دیگر به آن یک اجازه تغییر روش در تطبیق با وضع روزانه خود می دانند(از طریق راه درمان یا تجربیات شخصی). بخصوص باعث می شود که حالت های یأسی که از قول شکنی های معتاد بوجود میاید کاسته شود. نمونه نقل قول : “…….به جای نقشه دراز مدت، ما با مسائل روز به روز برخورد میکنیم و همیشه نقشه ای برای روز بعد داریم ولی اگر این نقشه انجام نشد به معنای این نیست که……من بیشتر از قبل احساس خوشحالی و خوشبختی می کنم……”

6- عواقب:

تاثیرات روانی و جسمانی : در جنجال با مشکلات اعتیاد فرزندان، والدین آنها از نگرانی به سمت دارو های ضد افسردگی کشانده میشوند. این مشکلات بمراتب صدمه به سلامتی جسمانی از جمله مشکلات غذائی، خواب، فشارخون، زخم معده، ناراحتی روده و دردهای عصبی دارد.

تاثیرات مالی: هزینه معالجه، پول مواد یا پرداخت بدهی معتاد، معمولاً گذشته از فشارهای روحی صدمه مالی برای خانواده بهمراه دارد.

تاثیرات اجتماعی: اعتیاد فرزندان ، روابط اجتماعی والدین را کاملاً متلاشی کرده به آنگونه که گذشته از ناتوانی جسمی و مالی ترس از ریسک صدمه به فرزند یا احتمال دزدی از منزل در زمان غیبت آنها وجود دارد. به گفته یکی از والدین:”…… با ترس اینکه با چه بلائی ممکن است مواجه بشویم از خانه بیرون نمی رفتیم…..”

تغییرات طریقه مقابله در دوران برخورد با اعتیاد نیز امکان پذیر میباشد. به این گونه که استفاده انواع مختلف مواد طرز فکر والدین را تغییر داده و آنها را مشتاق به مطالعه بیشتر در مورد مواد و همکاری یا فعالیٌت در این زمینه مینماید.

 

7 – عواقب خانواده

استفاده از مواد مخدر تأثیر قابل ملاحظه ای بر خانواده و اطرافیان دارد:

تأثیر منفی بین رابطه والدین و فرزند معتاد :این مشکل اصولاً به علت رفتار بی ثبات معتاد که اغلب انسانهای نا مطمئن بوده و با اعمال غیر عادی به جرم و دزدی و نقل مکان متعدد از خانه، زندگی خانواده را مغشوش میکنند. در برخورد با مشکلات معتاد در بیشتر مواقع تبدیل به بی توجهی به بقیه اعضاء خانواده میشود.

در زمان مقابله با این مشکل کمکهای روحی از دوستان نزدیک بمراتب مفیدتر و عملی تر از افراد دیگر فامیل بوده . نمونه یک نقل قول :”…. با ترس زیاد این مسئله را به کسی نمیگفتیم بلکه دوستان بسیار مهربان و کمک بخشی داشتیم که درد ما را درک میکردند….”

8 – فشارهای متفرقه

مدٌت طولانی معالجه: در بیشتر مواقع مدّت طولانی انتظار قبل از معالجه خانواده را به یک حالت باطل و بی نتیجه میرساند و خطر ادامه اعتیاد یا برگشتن به شروع اعتیاد بمراتب زیاد است، در نتیجه امکان مأیوس شدن از معالجه بوجود میآید.

لکه و بدنامی:برخی از شرکت کنندگان در این تحقیقات، بخاطر ترس از بدنامی این مشکل را از همگان پنهان میکردند و این طرز فکر مانع معاشرت اجتماعی آنها میشد، برای مثال: “….. نمیخواهیم مردم بدانند که در خانه ما یک معتاد وجود دارد….”.

9- نتایج

یکی از تأثیرات عامیانه اعتیاد عواقب منفی آن به سلامتی و روحیه خانواده است که اثر مستقیم به وضع مالی و رابطه اجتماعی، و گذشته از خطرهای متفرقه، بر زندگی خانواده دارد.یک نکته مثبت در این رابطه وجود دارد که آن تغییرات برخورد خانواده با مواد مخدر بوده که از نتیجه تجربیات شخصی و شرکت در معالجه یا همکاری با دیگران میباشد

مقاله بالا خلاصه ای از پروژه تحقیقی: ” اثر اعتیاد بر خانواده – یک تجزیه تئوریک از تجربیات والدین”، نوشته جِما سالتِر و دیوید کلارک، WIRED میباشد.