اثر اعتياد بر خانواده

اثر اعتياد بر خانواده

سؤ استفاده و عواقب اعتياد به مواد مخدر و الکل، نه تنها مشکل براي شخص معتاد ايجاد مي کند بلکه تأثير بدي به روي نزديکان آن شخص که شامل خانواده، والدين و افراد نزديک در محيط زندگي او نيز ميباشند مي گذارد. شناسائي واقعيت اين امر که اعتياد اثر مستقيم به روي خانواده دارد در سالهاي أخير به مراتب در جامعه آشکار شده است.

جهت شناخت و کمک به خانواده هاي معتادان يک نمونه پروژه تحقيقي توسط خانم جِما سالتِر با همکاري پروفسور کلارک انجام شده است. محققان اين پروژه به مصاحبه والدين فرزندان معتاد پرداخته و اطلاعاتي از قبيل مشکلات شخصي و خانوادگي که در مراحل مختلف اعتياد بوجود آمده بود تهيه کردند،از جمله: ضربه سخت پي بردن به اعتياد فرزند، دوران اوليٌه برخورد با اين مشکل، دوران معالجه، دوران بهبودي و دوران برگشت به زندگي عادي .

د اين مصاحبات هشت زمينه کلٌي يافت شد که در اين پروژه به عنوان نکات کلٌي براي افراد خانواده شناخته شده بود.

در اين مقاله زمينه هاي فوق به مختصر تشريح شده و مثالهائي از نتايج مصاحبات نيز استفاده خواهد شد.

1- حيرت و آشفتگي

عکس العمل اوليٌه بعد از پي بردن به اعتياد فرزند يک حالت حيرت و آشفتگي ميباشد. معمولآ خانواده ها از نوع مواد مخدر استفاده شده و يا خطرات آن اطلاعي در دست ندارندعوامل زير دلايل اين آشفتگي خيال والدين ميباشند:

عدم دانش: در اکثر مواقع اين آشفتگي بدليل عدم اطلاع و دانش از مواد مخدر مي باشد. براي مثال والدين به اينگونه احساس خود را بيان ميکنند “…….من هيچ اطلاعي در مورد مواد مخدر ندارم، اين مسئله کاملأ در نسل ما بيگانه بود.” اين آشفتگي خيال بمراتب بعد از آشنائي به مشکل بيشتر ميشود. نمونه نقل قول از والدين: “………الآن مي فهمم که من کور بودم و چون او بچه مهربان و خوبي بود…. براي من مشکل بود درک کنم ولي رفتارش به تدريج عوض شد، بطوريکه که متوجه اين تغييرات تدريجي نمي شويد.”.

اخلاق فريب آميز معتاد : معتادين اکثرأ مشکل خود را انکار يا فقط يک اعتراف نسبي ميکنند بطوريکه باعث آشفتگي خيال والدين مي شود چون آنها حقيقت عمق مشکل فرزند را درک نمي کنند. در بعضي موارد خود والدين نيز اين حقيقت را انکار ميکنند. نمونه نقل قول از والدين: “……..نميخواستم با اين مشکل روبرو شوم چون راه حلٌ آن را نميدانستم.”يا “فقط اميد داشتم که اين مشکل خودش حلٌ بشه ولي نشد…..”

2 – نفوذ و عدم تعادل مشکل

زندگي اکثر والدين تحت شعاع مشکلات اعتياد فرزندشان ميشود بطوريکه فرد معتاد بر روي زندگي آنها مسلط مي شود، نشانه هاي اين نوع تسلط به زندگيِ والدين شامل نگراني هاي روزافزون، ترس و منفي نگري در رابطه با سلامتي فرزند معتاد است. يکي از والدين به اين طريق احساسات خود را بيان کرد: ” هر روز ترس از زنگ تلفن از طرف بيمارستان يا خبر مرگ او را داشتيم و منتظر صداي در بوديم که شايد او را در يک خرابه ايي پيدا کرده اند.”

غفلت از خود و اطرافيان: بطوري زندگي والدين تحت تسلط اين مشکل بوده که توجه آنها نه تنها به خود حتي به بقيۀ اعضاء خانواده يا برادر و خواهرهاي فرزند معتاد از بين رفته بود. در گزارش ها آمده است که اين غفلت در زندگي اجتماعي و شغلي آنها نيز نمايان شده بود. نمونه نقل قول از والدين :”…….تمام فکر و ذکرم پسرم شده بود، هيچ جايي نميرفتم، کاري نميکردم و با دوستانم معاشرت نميکردم….”

3 – افزايش احساسات منفي

رابطه بسيار نزديکي بين نگراني هايي که در رابطه با مصرف مواد مخدر موجود مي باشد و افکار شديد منفي نگري وجود دارد .

منفي نگري نسبت به معتاد: ابراز عدم اعتماد و منفي نگري خانواده مستقيمأ به شخص معتاد، اين عدم علاقه و تنفر به او گاهي به مرحله اي ميرسد که آرزوي مرگ او را خواهانند . نمونه نقل قول: زماني که شرايط بسيار حاد مي شد، “… من آنقدر از او متنفر مي شدم که آرزو داشتم روزي مرده او را ببينم…. آنها انسان را تا به اين درجه از ناراحتي مي کشانند….”

حالت هاي عمومي منفي نگري: اين حالت ها شامل احساس تنهائي، غم و غصه خوري و عصبانيت ميباشد. نقل قول : “…احساس شرم و تنهائي زياد کرده و تصور ميکردم که اين مشکل فقط مختص به خانواده ما است…..”

4 – حمايت خانواده / درمان

جهت کمک روحي و کاستن انزوا طلبي، کمک هاي بسيار مثبتي بوسيله گروه هاي مختلف حمايت خانواده موجود است. شرکت در اين گروه ها و ياد گيري از تجربيات ديگران کمک مناسبي به شناخت و رهائي از اين مشکل ميکند، شخص را از اسارت در محيط بسته خانواده آزاد کرده و باعث مي شود که آنها بتوانند بصورت آزادانه با ديگران گفتگو کرده و از تجربيات مشابه آنها استفاده کنند .نقل قول: ” ….بعد از صحبت با آنها احساس خوبي پيدا کردم…..چون آنها بر خلاف بقيه من را درک ميکردند و مي دانند که من با چه مشکلاتي گريبانگير بودم……..اول فکر ميکردم اين شايد فقط مشکل من بوده، ليکن بعد به مشکلات بقيه پي بردم که چگونه با استقامت از اين عذاب رهائي پيدا کردند….”

5- برخورد و مقابله

اعضاء خانواده معتاد روشهاي مختلفي را براي مقابله با مشکلاتشان پيش مي گيرند که درواقع اين روشها در طي دوران معالجه قابل تغيير مي باشند. بعضي از روش هاي مقابله در زير آمده است: .

عدم مقابله: منظور از اين روش تمايل افراد شرکت کننده است نه مقابله مستقيم با معتاد يا مشکلات مواد مخدر . اين شامل کمک مالي ، خريدن مواد مخدر و از او حمايت کردن است.

انکار و احتراز: بعضي از والدين کاملأ به مشکل بي اعتنائي کرده و از برخورد با عواقب آن خودداري مي کنند. از نمونه هاي اين روش انکار کامل مشکل توسط خانواده ها، پنهان نمودن مشکل، ترد و بي توجهي به معتاد و عدم اجازه دادن به معتاد براي برگشتن به محيط خانواده ميباشد.

مقابله مؤثر و جدي: اين روش شامل عکس العمل هاي موثر از قبيل تهديد نمودن و اخطار به شخص معتاد و يا کمک کردن به ترک او ميباشد.

مقابله کردن فقط بر پايه مسائل امروز : برخي از افراد اين را به منظور يک زندگي نامعلوم و ترديد آميز مي بينند که نمي دانند در آينده چه اتفاقي خواهد افتاد درصورتيکه برخي ديگر به آن يک اجازه تغيير روش در تطبيق با وضع روزانه خود مي دانند(از طريق راه درمان يا تجربيات شخصي). بخصوص باعث مي شود که حالت هاي يأسي که از قول شکني هاي معتاد بوجود ميايد کاسته شود. نمونه نقل قول : “…….به جاي نقشه دراز مدت، ما با مسائل روز به روز برخورد ميکنيم و هميشه نقشه اي براي روز بعد داريم ولي اگر اين نقشه انجام نشد به معناي اين نيست که……من بيشتر از قبل احساس خوشحالي و خوشبختي مي کنم……”

6- عواقب:

تاثيرات رواني و جسماني : در جنجال با مشکلات اعتياد فرزندان، والدين آنها از نگراني به سمت دارو هاي ضد افسردگي کشانده ميشوند. اين مشکلات بمراتب صدمه به سلامتي جسماني از جمله مشکلات غذائي، خواب، فشارخون، زخم معده، ناراحتي روده و دردهاي عصبي دارد.

تاثيرات مالي: هزينه معالجه، پول مواد يا پرداخت بدهي معتاد، معمولاً گذشته از فشارهاي روحي صدمه مالي براي خانواده بهمراه دارد.

تاثيرات اجتماعي: اعتياد فرزندان ، روابط اجتماعي والدين را کاملاً متلاشي کرده به آنگونه که گذشته از ناتواني جسمي و مالي ترس از ريسک صدمه به فرزند يا احتمال دزدي از منزل در زمان غيبت آنها وجود دارد. به گفته يکي از والدين:”…… با ترس اينکه با چه بلائي ممکن است مواجه بشويم از خانه بيرون نمي رفتيم…..”

تغييرات طريقه مقابله در دوران برخورد با اعتياد نيز امکان پذير ميباشد. به اين گونه که استفاده انواع مختلف مواد طرز فکر والدين را تغيير داده و آنها را مشتاق به مطالعه بيشتر در مورد مواد و همکاري يا فعاليٌت در اين زمينه مينمايد.

 

7 – عواقب خانواده

استفاده از مواد مخدر تأثير قابل ملاحظه اي بر خانواده و اطرافيان دارد:

تأثير منفي بين رابطه والدين و فرزند معتاد :اين مشکل اصولاً به علت رفتار بي ثبات معتاد که اغلب انسانهاي نا مطمئن بوده و با اعمال غير عادي به جرم و دزدي و نقل مکان متعدد از خانه، زندگي خانواده را مغشوش ميکنند. در برخورد با مشکلات معتاد در بيشتر مواقع تبديل به بي توجهي به بقيه اعضاء خانواده ميشود.

در زمان مقابله با اين مشکل کمکهاي روحي از دوستان نزديک بمراتب مفيدتر و عملي تر از افراد ديگر فاميل بوده . نمونه يک نقل قول :”…. با ترس زياد اين مسئله را به کسي نميگفتيم بلکه دوستان بسيار مهربان و کمک بخشي داشتيم که درد ما را درک ميکردند….”

8 – فشارهاي متفرقه

مدٌت طولاني معالجه: در بيشتر مواقع مدّت طولاني انتظار قبل از معالجه خانواده را به يک حالت باطل و بي نتيجه ميرساند و خطر ادامه اعتياد يا برگشتن به شروع اعتياد بمراتب زياد است، در نتيجه امکان مأيوس شدن از معالجه بوجود ميآيد.

لکه و بدنامي:برخي از شرکت کنندگان در اين تحقيقات، بخاطر ترس از بدنامي اين مشکل را از همگان پنهان ميکردند و اين طرز فکر مانع معاشرت اجتماعي آنها ميشد، براي مثال: “….. نميخواهيم مردم بدانند که در خانه ما يک معتاد وجود دارد….”.

9- نتايج

يکي از تأثيرات عاميانه اعتياد عواقب منفي آن به سلامتي و روحيه خانواده است که اثر مستقيم به وضع مالي و رابطه اجتماعي، و گذشته از خطرهاي متفرقه، بر زندگي خانواده دارد.يک نکته مثبت در اين رابطه وجود دارد که آن تغييرات برخورد خانواده با مواد مخدر بوده که از نتيجه تجربيات شخصي و شرکت در معالجه يا همکاري با ديگران ميباشد

مقاله بالا خلاصه اي از پروژه تحقيقي: ” اثر اعتياد بر خانواده – يک تجزيه تئوريک از تجربيات والدين”، نوشته جِما سالتِر و ديويد کلارک، WIRED ميباشد.