اختلالات حركتي در حوزه مشكلات ويژه يادگيري

اختلالات حركتي در حوزه مشكلات ويژه يادگيري

تهيه و تدوين: حميد گازراني

مركز آموزش و توانبخشي مشكلات ويژه يادگيري شماره يك- مشهد

**********************

در سالهاي اخير اهداف آموزشي در دو حيطه شناختي و عاطفي مورد توجه قرار گرفته و از آنها به عنوان راهنماي عملي در جهت رشد و تكامل هدف هاي متوالي و زنجيره اي استفاده گرديده است. اما در حيطه رواني- حركتي طبقه بندي هاي عملي و كاربردي بسيار محدود بوده است.

فكر طبقه بندي اهداف تربيتي براي مطالعه آسانتر در سال 1948 توسط گروهي از متخصصان تعليم و تربيت و سنجش در سه حيطه شناختي، عاطفي- رواني و حركتي مطرح گرديد.

كتاب اول اين گروه توسط بلوم و همكاران در سال 1956 و كتاب دوم درسال 1964 توسط كرات هول و همكاران منتشر گرديد. در حيطه رواني- حركتي طبقه بندي هاي بسياري ارائه گرديده است كه مي توان به كارهاي راكسيدل (1950)، گيلفورد (1958)، سيمپسون(1966)، كيبلر و همكاران (1970) اشاره نمود. اما كارهاي آنيتا.ج.هارو در اين زمينه از معروفترين آنها است. اين نظريه با استفاده از نظريات قبلي و شرايط رشدي تهيه گرديده است.

مطالعات بسيار حاكي از نقش حركت وتربيت حركتي بر جنبه هاي گوناگون اخلاقي، رشد اجتماعي، عزت نفس و رشد شناختي است (كاشف مجتهدي1372).

از سوي ديگر تحقيقات نشانگر ان است كه كودكاني كه از رشد حركتي خوبي برخوردارند در يادگيري دريافت بيشتري دارند، لذا برنامه ريزي در جهت شكل دهي برنامه هاي حركتي و ورزشي و آموزشي- حركتي در سنين پيش دبستاني و دبستاني در جهت رشد همه جانبه و تعديل رفتاري كودكان بسيار موثر است (فرخنده مفيدي1372).

قابل ذكر است كه نقطه تمركز تمرينات و آموزش ها بر سه سطح اوليه يعني: حركات انعكاسي، حركات اساسي بنيادي و بالاخره، سطح سوم يعني توانايي هاي ادراكي است كه با توجه به شرايط خاص سني مراجعين به مراكز مشكلات ويژه يادگيري در نظر گرفته مي شود.

تنوع و گستردگي تمرينات و آموزش بسيار زياد بوده و به توانائي ها و علائق و تجربيات فردي درمانگران وابسته است. اما آنچه مهم است وجود يك چهارچوب كلي در جهت تدوين و برنامه ريزي اين آموزش ها است.

جدول شماره (2-2) طبقه بندي حيطه رواني- حركتي: سطوح طبقه بندي و پاره سطحهاي آن

پاره سطحها	سطوح	تعاريف	فعاليت رفتاري
10-1 قطعه اي 20-1 بين قطعه اي 30-1 فراقطعه اي	0-1 حركات انعكاسي	رفتارهاي غيرارادي كه در پاسخ بعضي از محركات به كار گرفته مي شوند.	تاشدن، بازشدن، كشيدگي، سازگاري، حالات تن
10-2 جنبشي 20-2 غيرجنبشي 30-2 دستكاري	0-2 حركات اساسي بنيادي	پيش نياز: فعاليتهاي سطح اول الگوهاي حركتي ذاتي كه از تركيب چند حركت انعكاسي به وجود آمده و پايه اصلي حركات مهارتي پيچيده را تشكيل مي دهند.	10-2 راه رفتن- دويدن، پريدن، سربدن، لي لي كردن، غلت خوردن و بالا رفتن 20-2 فشار دادن، كشيدن، جنبيدن، خم شدن، كش آمدن، دولا شدن، پيچ و تاب خوردن 30-2 حمل كردن، دستكاري كردن، چسبيدن، با حركات انگشت چنگ زدن
10-3 تميز حس حركتي 20-3 تميز بصري 30-3 تميز شنوايي 40-3 تميز لمسي 50-3 تواناييهاي هماهنگي	0-3 توانايي هاي ادراكي	پيش نياز: فعاليتهاي سطوح اول و دوم تعبير محركهايي كه از حواس مختلف دريافت مي شوند. اين امكان را فراهم مي سازند تا فرد خود را با محيط سازگار سازد.	بازده تواناييهاي ادراكي در همة حركات معني دار قابل مشاهده مي باشد. مثالها: شنوايي- دنبال نمودن دستورات كلامي- بصري- تعقيب نمودن يك توپ متحرك حس حركتي- ايجاد سازگاري بدني براي حفظ موازنه و تعادل حس لمسي- تشخيص پارچه از طريق لمس كردن. هماهنگي- طناب بازي، ضربه زدن به توپ و گرفتن اشياء
10-4 قدرت تحمل بدن 20-4 نيرومندي 30-4 انعطاف پذيري 40-4 چابكي	0-4 تواناييهاي جسماني	خصوصيات عملي نيروي ارگانيك بدن كه براي رشد و تكامل حركات مهارتي پيشرفته لازم هستند.	همة فعاليتهايي كه انجام آنها مسلتزم كوشش زياد در زماني طولاني است نظير دوهاي استقامت و شناهاي طولاني. همه فعاليتهايي كه به تمرين عضلاني نياز دارند نظير وزنه برداري و كشتي. همه فعاليتهايي كه مستلزم حوزة وسيعي از حركت در قسمت كمر و باسن هستند، نظير لمس كردن انگشتان پا ضمن خم كردن كمر به جلو، خم شدن به عقب و تمرينات باله. همه فعاليتهاي حركتي كه مستلزم سرعت و دقت هستند نظير دو سرعت و داژبال
10-5 مهارتهاي تطبيقي ساده 20-5 مهارتهاي تطبيقي مركب 30-5 مهارتهاي تطبيقي پيچيده	0-5 حركات مهارتي	درجه كارآيي در اجراي تكاليف حركتي پيچيده كه از الگوهاي حركاتي اساسي منشأ گرفته اند.	همة فعاليتهايي كه بر روي الگوهاي حركتي ذاتي جنبشي و دستكاري در سطح دوم ساخته مي شوند. اين فعاليتها را به روشني مي توان در انواع ورزشها، انواع بازيهاي تفريحي، رقص و رشته هاي مختلف هنرهاي زيبا مشاهده نمود.
10-6 حركات نمايشي 20-6 حركات تعبيري	حركات ارتباطي غيركلامي	حركات ارتباطي از طريق حركات بدن كه حالات بدن، حدود آنها از بيان توسط حالت صورت شروعو شده و تا حركات پيچيده و مهم ميميك (فن تقليد و مجسم كردن اعمال و احساسات به وسيله حركات بدن) ادامه مي يابد.	حالات قيافه (ژست)، حركات صورت، همة حركات مهارتي انجام شده در فعاليتهاي هنري و ميميك

منبع: طبقه بندي هدفهاي تربيتي- آنيتا.ج.هارو. ترجمه عليرضا كيامنش، دفتر امور كمك آموزشي و كتابخانه ها. 1365. صفحه 78.

**************************

جدول (3-2) سطح دوم طبقه بندي حركات اساسي- بنيادي، خود داراي پاره سطحهاي زير مي باشد: 200 حركات اساسي- بنيادي Basic Foundamental Movements 10-2 حركات جنبشي Locomotor Movements 20-2 حركات غيرجنبشي Non – Locomotor Movements 30-2 حركات دستكاري manipulation movements 31-2 گرفتن Prehension 32-2 مهارت دستي dexterity سطح سوم طبقه بندي، تواناييهاي ادراكي، از پاره سطحها و اجزاي زير تشكيل شده است: 00-3 تواناييهاي ادراكي Perceptual Abilities 10-3 تميز حس حركتي Kinesthetic Discrimination 11-3 آگاهي از بدن خود Body Awareness 111-3 برتري دوجانبي bilaterality 112-3 برتري جانبي Laterality 113-3 برتري يا تسلط يك طرف بدن Sideness 114-3 موازنه Balance 12-3 تصور فرد از بدن خود Body Image 13-3 رابطه بدن با اشياي موجود در فضا Body Relationship to Surrounding Objects in Space 20-3 تميز بصري Visual Discrimination 21-3 دقت بصري Visual Acuity 22-3 رديابي بصري Visual Tracking 23-3 حافظة بصري Visual Memory 24-3 تميز طرح و زمينه Figure – Ground Differentiation 25-3 ثبات بصري Perceptual Consistency 30-3 تميز شنوايي Auditory Discrimination 31-3 دقت شنوايي Auditory Acuity 32-3 رديابي شنوايي Auditory Tracking 33-3 حافظة شنوايي Auditory Memory 40-3 تميز لمسي Tactile discrimination 50-3 تواناييهاي هماهنگ كننده Coordinated Abilities

منبع: طبقه بندي هدفهاي تربيتي آنيتا.ج.هارو، ترجمه، عليرضا كيامنش دفتر امور كمك آموزش و كتابخانه ها، 1365، صفحة 78