بازی های بومی و محلی ایران

1) لِ ـ کَ ـ ر

لِکَر: از بازی‌های محلی و قدیمی است که تعداد بازی‌کنان آن از 2 تا 6 نفر می‌تواند باشد. نحوه‌ی بازی به شرح زیر است:

1-   اسباب لازم برای بازی:

الف: سنگی نسبتاً کوچک و تقریباً گرد به نام قُز (قوز، علت گردی سنگ این است که وقتی شیئی به آن برخورد کند به راحتی حرکت کند و مسافتی را بغلتد). به جای قز می‌توان از یک توپ تنیس استفاده کرد.

ب: چند سنگ نسبتاً پهن و نازک به اندازه‌ی تعداد بازیکنان که می‌تواند 2 یا 6 سنگ باشد به نام لکر.

2-   انجام بازی: ابتدا قز را در یک محل که این محل تا پایان بازی ثابت می‌باشد، قرار می‌دهند. بعد بازیکنان لکرهای خود را از کنار قز به طرف یک هدف معین که چند متری قز قرار دارد پرتاب می‌کنند. هر لکر که نزدیکتر به آن هدف تعیین شده قرار گیرد نفر اول بازی می‌شود و لکرهای بعدی به ترتیب فاصله تا هدف، دوم و سوم و … می‌باشند.

نفر اول از همان محل هدف بایستی قز را نشانه رود و با لکر خود قز را طوری بزند که مقداری از جای اولیه خود دورتر شود. مثلاً 1پا، 2پا یا بیشتر (این فاصله را با اندازه کفش هرکس محاسبه می‌نمایند مثلاً 1پا، 2پا، 3پا تا آخرین محل قز. نفر دوم بازی باید از محل اولیه ابتدا لکر نفر اول را بزند. اگر توانست این کار را بکند (لکر نفر اول را بزند) قز را نشانه می‌رود، اگر قز زده شد و بیشتر از 1پا غلتید (حرکت کرد) دوباره زدن لکر رقیب و زدن قز ادامه می‌یابد وگرنه نوبت نفر سوم و به همیت ترتیب نفر چهارم و بعد از آن می‌شود. در این بازی کسی برنده می‌شود که جمعاً 20پا قز را به حرکت درآورد یعنی از اول بازی هرنفر هرگاه قز را می‌زند و با پا می‌شمارد هرگاه شماره به 20 رسید او استراحت می‌کند تا سایر رقبا نیز کارشان به انجام برسد (هرنفر 20 پا که شد از بازی بیرون می‌آید تا نفر آخر). کسی که نتواند به 20پا برسد یعنی نفر آخر، بازنده است. اگر دو نفر برنده باشند، همین که یکی از بازیکنان به 20پا برسد نفر بعدی بازنده است. حال چه نفر اول آغاز و شروع بازی باشد چه نفر دوم یا سوم فرقی نمی‌کند، برنده کسی است که زودتر قز را 20پا از محل خود بزند و بازنده کسی است که نتواند 20پا را داشته باشد. بازنده باید نفر یا بازیکن برنده را به دوش بگیرد و مسافتی را که برنده تعیین می‌کند طی نماید یا شرطی را که اول بازی کرده‌اند بپذیرد مثلاً به جای او برود و برایشان نان بخرد یا کفش نفر برنده را واکس بزند و … .

هدف‌های جزئی: وفای به عهد و تعامل با دیگران، دوستی با دیگران، منطقی بودن، سرگرمی و پذیرش نتیجه‌ی عمل

هدف اصلی بازی لکر: دقت و تمرکز و قدرت و مهارت

 

 

 

 

 

 

 

2) بازی کاته کاتو

این بازی نیز از بازیهای قدیمی محلی می‌باشد و شاید ریشه‌ی اصلی آن از چین باشد. چون یک نوع بازی نیمه رزمی بوده و شاید زیر مجموعه‌ی بازیهای رزمی امروزی چین باشد.

وسیله‌ی مورد نیاز: یک عدد توپ کرک دوزی شده یا توپ نسبتاً سخت مثل توپهای جیری قدیمی که اکنون ساخته نمی‌شود و در بازار موجود نیست. تقریباً کمی سنگین‌تر از توپ تنیس. محل بازی حتماً باید جایی باشد که زاویه (گوشه) داشته باشد، مثل کنار پله‌ای داخل حیاط یا محل برخورد دو دیوار. بازی دو نفره می‌باشد که اگر بیش از دو نفر بخواهند در بازی شرکت نمایند تعدادشان باید جفت یا زوج باشد و به نوبت دو نفر، دو نفر بازی کنند.

اجرای بازی: بین دو نفری که می‌خواهند بازی کنند قرعه‌کشی انجام می‌گیرد. کسی که در قرعه‌کشی نفر دوم شود باید در زاویه یا همان گوشه بایستد و نفری که اول شده مسافت کمی مثلاً 5 یا 10 قدم دورتر می‌رود و با توپی که مشخصات ان گفته شد با کمی شدت به پاهای نفر دوم ضربه می‌زند. کسی که در گوشه (زاویه) ایستاده، باید مواظب باشد توپ به پایش نخورد که برای این کار وقتی توپ به طرفش می‌آید باید بپرد بالا تا توپ به دیوار بخورد. هنگامی که به بالا می‌پرند حتماً باید بگویند کاته کاتو. اگر نتوانست و توپ به پایش خورد بایستی سریع توپ را بردارد و به طرف شخص رقیب پرتاب کند تا به او اصابت نماید. اگر رقیب که توپ به طرفش پرتاب شده بتواند توپ را در هوا بگیرد یا بقاپد دوباره اول می‌شود اگرنه جای آنها عوض می‌شود و نفر اول باید در گوشه‌ی دیوار قرار گیرد و همان حرکات قبل تکرار می‌شود. اما اگر توپ به پای کسی که گوشه دیوار قرار گرفته خورد و نتوانست آن را از خود رد کند باید کسی که با توپ به پایش زده را به دوش بگیرد و مسافتی را که او تعیین می‌کند ببرد البته این مسافت و مدت آن نباید طولانی باشد. حداکثر30 متر راه بیشتر نباشد تا طرف مقابل خسته نشود. ضمناً چنانچه گوشه نتوانستند پیدا کنند کنار دیوار یا مانع دیگری هم می‌توانند بازی را انجام دهند.

هدف اصلی: سرگرمی، چالاکی و سرعت عمل و اعتماد بنفس

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3) بازی خروس جنگی (خروس جنگو)

بازی خروس جنگی که به زبان محلی خروس جنگو گفته می‌شود برای سنین 12 سال به بالا مناسب بوده که مربی می‌بایست مقداری دقیق‌تر عمل نماید. اولاً سعی کند شاگردان هم اندازه را که قدرت بدنی یکسان دارند دوتا دوتا انتخاب کند یا اجازه‌ی بازی دهد، دوم اینکه حتی المقدور محلی را برای انجام بازی در نظر بگیرد که هموار و مسطح باشد و چنانچه مقدور باشد سعی شود زمین ماسه‌ای که در آن ماسه نرم ریخته شده انتخاب شود مثل گود پرش که زمین مستطیل شکلی است گود و ماسه‌ی نرم در آن ریخته‌اند. در غیر این صورت باید به بازیکنان سفارش شود در زدن ضربه رعایت مسائل ایمنی را بنمایند.

ابتدا شاگردان را به دو گروه هم اندازه تقسیم نموده، حالا می‌توان هر گروه را به صورت یک صف بایستند یا به شکل دایره. چون از هر گروه یک نفر وارد بازی می‌شود بقیه نفرات دو گروه بازیکن گروه خود را تشویق می‌کنند و سرود می‌خوانند یا هر شعار دیگری که باعث گرمی بازی می‌شود. دو نفری که به میدان می‌آیند باید یک پایشان را بالا نگه دارند و دستهایشان به حالت دست به سینه باشد. بعد یک‌پا یک‌پا بطرف هم رفته، به یکدیگر تنه می‌زنند. هریک از آنها که به زمین افتاد یا برای حفظ تعادل دستانش آزاد شد بازنده است و از ادامه‌ی بازی کنار گذاشته می‌شود و فرد دیگری با نفر برنده بازی را ادامه می‌دهد تا به صورت همان دور اول بازنده و برنده معلوم شود و هرگاه شاگردی توانست سه دور برنده شود حق شرکت در بازی برایش محفوظ می‌ماند و استراحت می‌کند تا چند نفر دیگر بازی کنند و او دوباره به میدان بیاید.

افراد برنده که تا پایان حق بازی دارند در آخر وقت با هم بازی می‌کنند مثلاً یک برنده از گروه A و یک برنده از گروه B تا نتیجه‌ی پایانی معلوم گردد.

این بازی مقدمه‌ای است برای سایر بازیهای رزمی

اهداف بازی: آماده‌سازی شاگردان برای رویاروئی با رقیب و افزایش قدرت بدنی، تمرین برای استقامت، افزایش قدرت تفکر و بالا بردن سطح ابتکار عمل، ایجاد روحیه نشاط

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4) بازی هِشتُم، هِشتُم

هِشتُم یعنی گذاشتم، یعنی آن شیء مورد نظر را در جای معین یا جایی که می‌خواستم قرار دادم.

این بازی که در هرجایی قابل اجرا می‌باشد دو نفره است.

اسباب لازم: یک عدد تخته‌ی مربعی شکل که با ماژیک به 4 مربع تقسیم شده. به جای تخته می‌توان روی زمین یک مربع رسم نموده آن را به 4 قسمت تقسیم می‌کنیم. و برای هر بازیکن 3 عدد مهره (رنگ مهره‌هایشان باید متفاوت باشد).

نحوه بازی: نفر اول توافقی یا انتخابی مهره‌ی خود را روی یکی از گوشه‌های مربع قرار می‌دهد. نفر بعد هم مهره‌ی خودش را در گوشه‌ای دیگر می‌گذارد. روند بازی باید طوری باشد که بازیکنان بوسیله‌ی مهره، راه را بر مهره‌ی رقیب ببندد تا مهره‌ی او هر سه تا در یک خط راست قرار نگیرد. هر بازیکن که مهره‌هایش زودتر در یک خط قرار گرفت برنده شناخته می‌شود این بازی مثل بازی والیبال در چند دور می‌تواند ادامه یابد. بعد از شمارش امتیازات مثلاً دو به پنج یا سه، هیچ شمارش می‌شود و مسلماً برنده کسی است که امتیازش بیشتر باشد.

این بازی برای تقویت هوش و حافظه بازیکنان مفید است. و بعضی اوقات دوراهی‌هائی پیش می‌آید که مثل بازی شطرنج نیاز به تفکر بیشتری دارد.

 

 

 

 

5) بازی روباه، بله

در این بازی که اعضای آن حتماً دو نفر می‌باشد، می‌تواند یک تیم 6 تا 10 نفره که با شرایطی خاص انتخاب می‌شوند، دوتا دوتا در یک مدت زمان معین بازی می‌کنند.

بازی به این شرح است که شاگردان (گروه) را در یک محوطه‌ی کاملاً امن بدون مانع یا گودال برده و بعد از کلی نرمش آرام، آنها را در یک دایره نسبتاً وسیع که بستگی به تعداد نفرات کلاس دارد قرار می‌دهیم حالا یا ایستاده یا نشسته، سپس دو نفر را به صورت داوطلب یا انتخابی یا با قرعه‌کشی به وسط زمین بازی آورده به آنها می‌گوییم تا اطراف خود را به دقت ببینند تا با زمین بازی کاملاً آشنا شوند. بین این دو نفر یکی می‌شود روباه و دیگری باید چشمانش با یک نوار پارچه‌ای که پشت سرش گره می‌خورد می‌بندیم. حال نفر چشم بسته صدا می‌زند روباه، آن یکی هم که روباه شد پاسخ می‌دهد بله. وقتی پاسخ داد سریع جای خود را تغییر می‌دهد. بازی به همین منوال ادامه می‌یابد. تا فرد چشم بسته که به دنبال روباه است روباه را گیر بیاندازد یا دستش را به او بزند. اگر موفق شد که چنین کند روباه سوخته و جای این دو نفر عوض می‌شود یعنی آنکه چشم بسته بود می‌شود روباه و آنکه روباه بود باید چشمش بسته شود. وقتی بازی بین دو نفر اول تمام شد، نوبت به دو نفر بعد و به همین ترتیب با شور و نشاط تا هر زمان که وقت اجازه دهد ادامه می‌یابد.

روباه، بله       روباه، بله        روباه، بله

و زمانی که دو نفر در وسط زمین بازی می‌کنند بقیه‌ی نفرات با تشویق دوستان و دست زدن شاد می‌شوند.

این بازی نه تنها برای دو نفر بازیکن بلکه برای اطرافیان سرگرم کننده و شادی آور است.

هدف بازی: ایجاد شادی و نشاط در گروه، دقت عمل، ابتکار عمل، دوستی و رقابت سالم

6) نام بازی: الک دو لک

تعداد بازیکنان: دو نفر

سن بازیکنان: مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان

محوطه بازی: زمین مسطح

اندازه زمین: 15×20

وسایل مورد نیاز: یک چوب 5/0 متری به قطر تقریبا 3 سانتیمترکه به آن دولک گفته می شود و یک چوب 30سانتیمتری به قطر 2 سانتیمترکه به آن الک گفته می شود.

 

شرح و نحوه بازی:

ابتدا یک دایره به قطر 1متر و در فاصله 4 متری آن یک خط افقی کشیده می شود. سپس دو آجر را در داخل دایره به فاصله 10 سانتیمتر از هم گذاشته و چوب الک را روی آن قرار می دهند. بعد از شیر یا خط یکی از بازیکنان در داخل دایره پشت الک قرار می گیرد وتوسط دولک به الک ضربه زده و آن را به پشت خط پرت می کند؛ اگر الک جلوتر از خط فرود بیاید، بازیکن اول بازنده است و جای دو بازیکن عوض می شود. اما چنانچه الک پشت خط فرود آمد، بازیکن دوم الک را برداشته و به سمت دایره پرت می کند. بازیکن اول همچنان در داخل دایره است و سعی می کند وقتی الک به سمت دایره پرتاب شد، آن را با چوب دو لک که در دست دارد بزند و تا حد ممکن از دایره دور کند. بعد از این کار میتواند با 3 ضربه دیگرالک را از دایره دورتر کند. (ضربه ها به این گونه زده می شود که ابتدا به وسیله دولک ضربه کوچکی به یک سر الک زده می شود تا مقداری از سطح زمین بالاتر بیاید، سپس ضربه بعدی قبل از این که الک به زمین بخورد به آن زده می شود و الک را از دایره دورتر می کند.) بعد از تمام شدن سه ضربه، چوب دولک را از نقطه ای که الک در آنجا قرار گرفته روی زمین گذاشته طوری که یک سر آن در نقطه ای که الک آنجا افتاده و سر دیگر آن رو به دایره باشد، سپس با جابه جا کردن دولک، تعداد دولک هایی را که تا دایره مانده می شماریم و به عنوان امتیاز بازیکن اول ثبت می کنیم. سپس جای دو بازیکن عوض می شود و دقیقا همان مراحل قبل تکرار می شود. بعد امتیازدهی به بازیکن دوم، امتیاز ها با هم مقایسه و هر کس امتیاز بیشتری داشت، یعنی توانسته بود الک  را دورتر از دایره پرت کند برنده اعلام می شود.