رباط کریم

تاریخچه

 

این منطقه از هزاران سال قبل نیز از مزاکز تمدن و زندگی بوده و آثار متعدد باستانی که در سال 69 و آواخر 73 در حوالی رباط کریم از شش هزار سال قبل تا دوران قاجاریه بدست آمده مبین این ادعاست. مضافاٌ اینکه در حوالی بازارک معروف به چاله بازارک کارشناسان بر این باورند که روستا یا شهری در زیر خاک مدفون شده است .

 

رباط کریم به دلیل واقع شدن بر سر راه “جاده ابریشم” و راه زیارتی “خراسان به بغداد” از قدیم الایام دارای اهمیت و توجه بوده است و از این روست که کهن ترین و بی نظیرترین کاروانسراهای ایران مانند کاروان سنگی در این منطقه ساخته می  شود و به تدریج با متروکه شدن آن   حکام و رجالی که از این راه رفت و آمد می کردند به فکر ساختن یک کاروانسرای دیگر بنام کاروانسرای فتحعلیشاهی افتاده و چون رباط کریم از طبیعت زیبا و مصفا و باغها و مزارع فراوان و رودخانه های پر آب (در بازارک) برخوردار بوده از این رو این امر در دوره فتحعلیشاه قاجار تحقق می یابد .

بعد از این که آقا محمد خان قاجار تهران را به پایتختی انتخاب و به عمران و آبادی آن همت گماشت و تهران مرکز دوائر دولتی و حکومتی شد لاجرم از نقاط مختلف مملکت مراجعات مردم برای رفع نیازها و مشکلات اداری و غیره که قبل از آن به اصفهان و قزوین بود بیشتر به تهران متوجه شد و بنابراین مردم مناطق جنوبی مملکت از جمله شیراز ، اصفهان ، قم ، ساوه و … می بایست از رباط کریم که در مسیر جاده ساوه به تهران واقع بود عبور نمایند و کاروانیان ، قافله های بازرگانی و دسته های نظامی از این محل عبور می نمودند .

 

علل تجدید حیات و ترمیم رباط کریم :

– وجود کاروانسراها .

– عبور راه آهن تهران – خرمشهر از رباط کریم و وجود ایستگاه راه آهن

– کشف معدن منگنز در کوههای جنوب غربی رباط کریم

– موقعیت جغرافیایی رباط کریم که به علت نزدیکی به تهران استعداد شهرک اقماری ر پیدا کرده   است.

احداث   شهرک پرند در نزدیکی رودخانه شور .

موقعیت جغرافیایی

منطقه رباط کریم در گذشته به عنوان دشتی سرسبز و آباد بوده (و هم اکنون نیز دارای زمینهای کشاورزی وتاکستانهای فراوانی میباشد )و محل استقرار ، گذر و ارتباطات فرهنگی تمدنهای باستانی مستقر در غرب  ( دشت قزوین ) و شرق آن( ری باستان ) از دوران پیش از تاریخ تا دوران اسلامی بوده است .
موقعیت جغرفیایی :

شهرستان رباط کریم یکی از شهرستانهای غرب استان تهران میباشد و مرکز آن شهر رباط کریم میباشد ارتفاع آن حدود 1032 متر از سطح دریا و از شمال به شهرستان شهریار ، از جنوب به شهرستان ری ، از شرق به شهرستان اسلامشهر و از غرب به شهرستان ساوه محدود میشود .

رباط کریم تا قبل از سال 1368 ه – ش یکی از بخشهای شهرستان کرج محسوب می شد ، ولی با گسترش شهرستان شهریار ، رباط کریم همراه با شهریار از شهرستان کرج در سال 1368 مجزا  و رباط کریم یکی از بخشهای شهرستان شهریار شد .

در سال 1376 رباط کریم نیز از شهریار منفک و مستقل گردیده این شهرستان دارای 304 کیلومتر وسعت ، دو بخش مرکزی و بخش گلستان ، چهار دهستان ، اسماعیل آباد و میمنت از بخش گلستان و دهستان امامزاده ابوطالب و منجیل آباد از بخش مرکزی است مجموعا” دارای 76 پارچه آبادی که 27 روستا خالی از سکنه و 48 روستای دیگر دارای سکنه میباشد جمعیت روستایی شهرستان بالغ بر 111956 نفر و تعداد و تعداد خانوار روستایی آن به 20338 خانوار می رسد ، شهرهای تابعه آن به غیر از رباط کریم که مرکز شهرستان است شامل نسیم شهر و گلستان می باشد .

زمین شناسی

این شهرستان در جنوب رشته کوههای البرز بر روی رسوبات دوران سوم و چهارم زمین شناسی مربوط به حدود 65 میلیون سال پیش قرار گرفته است . جنس این رسوبات در دامنه های البرز از توفیت های سبز شروع و در این شهرستان به رسوبات آبرفتی ختم میگردد.

از کانیهای این منطقه میتوان به معدن منگنز در 6 کیلومتری غرب رباط کریم و معدن متروکه مس در دامنه کوه سیاه نام برد .

 

 

–         پستی و بلندیها

شهرستان رباط کریم توسط جاده آسفالته بازارک به شهرک شهید مصطفی خمینی و حصار ساتی که در امتداد جنوب شرقی به شمال غربی قرار دارد ، به دو منطقه غربی و شرقی تقسیم میشود .

–        منطقه غربی

–         حدودا” یک سوم وسعت رباط کریم را در بر میگیرد و شامل کوهها و تپه ماهورهایی است که بلندترین نقطه آن کوه منگنز با ارتفاع 1329 متر است این بخش به دلیل شرایط جغرافیایی خالی از سکنه بوده و تنها تعدادی زاغه نگهداری گوسفند و خانه های روستایی متروک فاقد قدمت  تاریخی دارد در حال حاضر نیز به جز شهرک جدید پرند و شهرکهای نظامی هیچ گونه منطقه مسکونی در منطقه وجود ندارد و قسمت وسیعی از آن به صورت منطقه نظامی و در اختیار نیروهای نظامی میباشد .

–        منطقه شرقی

این منطقه به صورت دشت آبرفتی دو سوم از وسعت رباط کریم را درمیگیرد قسمتهایی از آن به صورت کوه و تپه ماهورهای منفرد هستند که از آن جمله میتوان به کوه سیاه با ارتفاع 1113 متر و تپه ماهورهایی که در فاصله تقریبا” سه کیلومتری جنوب غرب آن قرار دارد اشاره نمود.

این منطقه براساس شواهد موجود و نیز بررسیهای باستان شناسی ، از دوران پیش از تاریخ تا کنون از نظر سکونت مورد توجه بوده و عمده آثارشناسایی شده در آن قرار دارند.

رودها و مسیل ها

رودخانه های متعددی ( دایمی و فصلی) در شهرستان رباط کریم جریان دارد که از آن جمله میتوان به رودخانه های زیر اشاره نمود .

الف ) رودشور

در غرب شهرستان رباط کریم جریان داشته و بخش عمده مرز غربی شهرستان رباط کریم با شهرستان ساوه را تشکیل میدهد . آب این رودخانه از به هم پیوستن کردان رود ( که از کوههای شمال غرب شهرستان کرج سرچشمه میگیرد) و رودهایی که از کوههای اطراف شهرهای آوج ، ابهر و جنوب قزوین سرچشمه میگیرد تشکیل میشود.  با جهت شمال باختری به جنوب خاوری از 8 کیلومتری جنوب و جنوب غربی شهر رباط کریم گذشته و به شوره زار خاور حوض سلطان می ریزد.

ب ) رودخانه کرج

در شرق شهرستان واقع شده و بخش عمده ای از مرز شرقی شهرستان رباط کریم با اسلامشهر را تشکیل میدهد. در حال حاضر این رود خشک و بدون آب است ولی در گذشته تامین کننده بخش عمده ای از آّب منطقه و تغذیه کننده سفره های آب زیرزمینی بوده است .

ج) رودخانه فصلی شادچای

شادچای در شمال شرقی شهرستان رباط کریم قرار گرفته و امتداد آن از جانب شمال غرب به جنوب شرق است که از جنوب شهرستان شهریار در منطقه شهریار در منطقه قاسم آباد تقریبا به موازات جاده شهریار – رباط کریم وارد شهرستان رباط کریم شده و دقیقا در غرب منطقه سلطان آباد با گذر از زیر پلهای ایجاد شده در مسیر جاده ساوه در جنوب غربی روستای باقر آباد وارد حوضه شهرستان ری میشود.

د) رودخانه فصلی سیاب (سیاه آب )

این رودخانه در غرب بخش مرکزی در محله بازارک قرار دارد و پل تاریخی بازارک بر روی آن احداث شده است . آب رودخانه فوق از فاصله چند کیلومتری شال محله بازارک به دلیل بالا بودن سطح سفره های آب زیرزمینی ، در زمانی که رودخانه کرج ( قبل از احداث سد امیر کبیر در سال 1337) به طرف شهریار و رباط کریم جاری شده است ، تامین می شده و به لحاظ اینکه سرچشمه رودخانه فوق حاصل از زه آب سفره های زیر زمینی بوده به آن سیاه آب می گفته اند ، از این رودخانه در حال حاضر تنها بستری خشک و پلی تاریخی که همچنان محل گذر مردم محلی میباشدباقیمانده است .

مسیل ها

در منطقه شهریار و رباط کریم مسیل هایی در بین سه حوضه رودکرج ، کردان و کن وجود دارند که در مواقع بارندگی پر آب شده و به جریان در می آید . میزان آب آن که وارد دشت میشود در حدود 10 تا 20 میلیون متر مکعب تخمین زده میشود.

خصوصیات آب و هوا و اقلیم منطقه

شهرستان رباط کریم تحت تاثیر آب و هوای بیابانی قرار گرفته به علت کاهش ارتفاع و مجاورت با مناطق کویری ( قم – کویر نمک – رودشور- شمال دریاچه نمک )از اقلیم نیمه بیابانی برخوردار است و از نظر شرایط اقلیمی در ماههای فروردین و اردیبهشت حالت نیمه خشک و شش ماه از سال هم در آن شرایط اقلیمی خشک حاکمیت دارد.

بارندگی :

به دلیل شرایط نیمه بیابانی و خشکی هوا ، میزان بارندگی سالیانه کمتر از 200 میلیمتر و بیشترین بارش در ماههای آبان تا اسفند صورت میگیرد بالاترین میزان بارش فصلی نیز در فصل زمستان با بیش از 75 میلمتر و سپس به ترتیب فصول پاییز ، بهار و تابستان در مراتب بعدی قرار میگیرند.

–         بادها

هشت نوع باد موثر برآب و هوا با جهت و شدت وزش متغیر دراین منطقه وزش دارد این بادها عبارتند از

بادغربی :

یکی از مهمترین بادهای منطقه میباشد و فراوانی آن 36 درصد میباشد ، سرعت متوسط این باد 7نات بوده و در منطقه رباط کریم به باد شهریاری معروف است .

از آنجا که ارتفاعات قابل توجه در منطقه رباط کریم وجود ندارد سرعت این باد زیاد است و باعث میشود دمای هوا به سرعت کاهش یابد و شرایط خشک و سرد را در فصل سرد سال به وجود  می آورد.

زمان وزش این باد از آذر تا اوایل بهار است و درماههای بهمن و اسفند بیشترین سرعت را دارد . همچنین این باد در شکل گیری معماری و بناهای منطقه از گذشته تا کنون نقش عمده ای را ایفا نموده و به این علت غالب بناها در جهت غرب و به اصطلاح پشت به باد بنا گردیده اند.

باد شمال

این باد با فراوانی 15درصد از سمت شمال ارتفاعات البرز به طرف تهران می وزد و تاثیر آن در آب و هوای این شهرستان بسیار ناچیز است .

باد جنوب

این باد از سمت کویر مرکزی ایران به سوی تهران می وزد ، زمان وزش آن در فصل تابستان بوده و دمای هوای منطقه را به سرعت بالا می برد . این باد به خشک شدن بیشتر اقلیم این منطقه کمک کرده و باعث میزان تبخیر شده و سبب زود رس شدن محصولات از جمله انگور می شود.

در اصطلاح محلی به بادخشک یا باد جنوب معروف است .

باد جنوب شرقی :

این باد درتابستان از سمت کویر مرکزی می وزد و هوای گرم و خشک کویر مرکزی را به این منطقه منتقل و دمای هوا را به سرعت بالا می برد . این باد باعث افزایش خشکی هوا در منطقه شده است .

باد جنوب غربی

این باد دارای سرعتی معادل 40 نات می باشد.

بادشمال شرقی

این باد دارای سرعتی معادل 3نات میباشد .

باد شمال غربی

این باد سرعتی معادل 4نات است .

باد شرقی

این باد سرعتی معادل 5/3 نات داشته است ./55