دانلود کاملترین مطالعات مجتمع مسکونی

چکیده:

در این پژوهش در ابتدا به بحث خالص در مورد مسکن، تعریف آن، اهمیت و موضوع آن از زندگی بشری پرداخته می‌شود. سپس به مورد خاص مسکن در ایران پرداخته می‌شود و قبل آن موضوع مسکن حداقل بعنوان ریز مسئله مقوله مسکن که هدف این پژوهش می‌باشد شکافته می‌شود و تا علت حراج و خصوصیات آن تحلیل شود تا در آخر به شاخصهایی عینی از این نوع مسکن برای استفاده در طرح پیدا می‌کنیم. در ضمن به جهت اهمیت موضوع دیوانی اداری در شکل‌گیری پروژه‌های مسکن شهری تحقیقی نسبتاً مناسب در این زمینه داشته‌ایم. در ذیل به صورت نسبتاً تفضیلی‌ ترتیب مطالب آورده شده در این رساله ارائه می‌گردد و در آخر این بخش مانند هر بخش دیگری به نتیجه‌گیری پیرامون همان بخش در آخر آن می‌پردازیم و پیشنهاداتی در بنای اعمال ویژگی‌های معماری ایرانی در فضاهای شهری ترتیب می‌دهیم.

شناخت خصوصیات فضای باز مسکونی، بررسی تیپولوژی ساختمانهای مسکونی و سیر تحول تاریخی آن آسیب‌شناسی اجتماعی مجتمع‌های مسکونی، تحقیق برای رسیدن به مدلهای روانی مورد لزوم در واحد مسکونی و تأمین آن و همچنین تأمین نیازهای معینی و تحریف شده‌ی آسایشی است در قسمتی دیگر سعی شده است با در نظرگیری مسائل اجتماعی ردپای خاص از دید جامعه‌شناسی به مسئله داشته باشیم و بعد از شناخت لایه‌های اجتماعی در ایران و خصوصیات و مقتضیات هر یک به کشف تأثیرات این خصوصیات در کالبد معماری- شهرسازی ظهور یافته و موجود و همچنین کالبد بهینه شایسته‌ی قشربندی‌های مختلف بپردازیم در رویکردهای دیگر به مسکن حداقل و کشف ضرورت اقتصادی آن به تحلیل قیمت زمین- مسکن و مقدار صرفه‌ی ناشی از این نوع خاص مسکن پرداخته‌‌ایم و با توجه به بازار مسکن ایران و شرایط حاکم بر آن اقدام به تحلیل روابط بین این شرایط و مسکن حداقل نموده‌ایم.

مقدمه:

امروزه پروژه‌های مسکونی(حتی در شهرهای دنیای امروز که دارای کاربردهای عمومی بیشتری هستند) بیشتر از نیمی از ساخت‌و‌سازهای شهری را عامل می‌شوند خصوصاً هر پروژه‌ی شهری جدید ساخت (مثابه فضایی که برای زندگی افراد در محلی بایر، دایر می‌شود) در ابتدا با پروژه‌های مسکونی که فلسفه وجودی هر کاربری عمومی دیگری نیز هستند شروع می‌شود. فضای مسکونی به عنوان فضای بیشتر درگیر با انسان(در مقابل فضاهای اداری، خدماتی، آموزشی، تفریحی و… که معمولاً در ساعات محدودی دایر و مورد استفاده هستند) به خودی خود و ذاتاً ارزش تدفیق و تحقیق مضاعفی دارد.

فارغ از ارزش فضای مسکونی که در بالا به عنوان خاصیتی برآمده از کیفیت این فضا عنوان شد یک اصل مهندسی اولیه‌ای برای این نظر است که محصول سری ساخت به همان میزان که بر تعداد سری ساخت افزوده می‌شود از پتانسیل بیشتری برای تدفیق و تحقیق در مورد پیرامون ابعاد مختلف آن برخوردار می‌شود. تمام تبیین و تدلیل‌های بالایی در واقع سعی بر این دارد تا اولاً توجیه‌کننده بحث دوباره‌ی این پروژه‌های مسکونی باشد و همین که می‌خواهد حاصل جسارتی برای دانشجوی بعدی برای تحقیق چند باره بر روی مبحث مهم و کالبدی باشد.

بار مباحثی که در این پروژه مطرح می‌شود از دو جنبه‌ی تأسیسی نسبت به تحقیق‌های معمول در این ساحت برخوردارند. اول آنکه دانشجو موضوع مسکن حداقل ضرورت امروزی آن، شاخصها و خصوصیات آن و سرانجام طراحی یک پروژه و مدل واقعی را مورد مطالعه، تحلیل و تسهیل قرار داده است که شاید بتواند هم به توصیه‌های پایه‌ای در مورد این نوع مسکن بپردازد و همین این که پروژه‌ای را بر اساس این یافته‌ها تعریف و طراحی کند تا در ضمن به ارائه الگویی کالبدی از مسکن حداقل(به بیان بهتر مجتمع‌های زیستی با محوریت مسکن حداقل) نیز پرداخته باشد. جنبه دیگر مختص این پروژه گریزی می‌باشد که به سیستم دیوانی اداری، مرتبط با امر مسکن زده شده است. تا باز‌خوانی باشد بر مبحثی که به عنوان نرم‌افزار محرکه و جهت‌دهنده‌های پروژه‌های مسکونی مطرح است و در ضمن سعی در تشخیص، تبیین و تحلیل این مشکلات دارد گرچه با توجه به تهدید حجمی مرتب بر این تحقیق نمی‌توانستیم بطور آنی بر این مبحث بپردازیم ولی با توجه به پیوستگی ذاتی این مبحث با موضوع مسکن سعی شد تحقیقات لازم نیز در این باب صورت گیرد.و البته بنا‌بر قاعده اولی پروژه معماری دارای یک جنبه از تحقیقات عمومی مانند شناخت اقلیمی محل پروژه توصیه‌هایی کالبدی در رابطه با اقلیم پروژه، ضرورتهای فیزیکی، استانداردها، برهان شکل‌گیری کالبدی پروژه شناسایی و تحلیل پروژه‌های مشابه بحث پیرامون مسائل اجتماعی فرهنگی(که ضرورت هر پروژه معماری است) و….. است تا جریانی جامع و مانع با محوریت هدف معروف را شکل داده باشیم آنچه در این پروژه مورد اهتمام واقع می‌شود شامل تجزیه، تحلیل و تعریف ابعاد نظری و عملی مجتمع‌های زیستی و شناخت ارتباط بین این دو مباحث(نظری و عملی) در جهت خلق مجتمع‌های مسکونی پاسخده (پاسخده به معنای عام) که به صورت طرح معماری در تحت شرایط تعریف شده جلوه خواهد کرد، می‌باشد. که هدف آن تدفیق پیرامون مجتمع‌های مسکونی با درجه شمول مسائل اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و سیر تحول تاریخی و تیپولوژیک  آنها درایلام و محدوده سیاسی ایران (بالاخص کلان‌شهرها) و بازشناسی رابطه ارگانهای متوالی و تأثیر‌گذار در امر مسکن باشد. وزارت مسکن و شهرسازی، شهرداری، نظام مهندسی و ….. در شکل‌دهی و سوق‌دهی فضایی اصولی و ضابطه‌مند در جهت تنظیم و کنترل بازار تولید مسکن و همچنین بازشناخت رابطه مسکن به مثابه بارزترین نمود فضاهای معماری- که بیش از نیمی از فضاهای شهری را به خود اختصاص می‌دهد با مسائل شهری است.

آنچه ما را بر آن داشت که به موضوع مسکن به عنوان پایان‌نامه بپردازیم نبود الگوهای کالبدی از مجتمع‌های مسکونی که به صورت عملی و رابطه‌مهندسیاز شرایط مسئله (مجتمع مسکونی) بوده و با حفاظت جامعیت در طرح سؤال اقدام به تجویز کالبدهای بهینه و مطابق با مسئله- مجموعه‌ای از مسائل اقتصادی، کالبدی، اجتماعی، اقلیمی روایتهای ساخت و …. نمایید و تلاشی در جهت ایجاد فضای انسانی در پروژه‌های با محوریت انسان(مجتمع‌های زیستی) که به عنوان مرجع طراحی یا التزام‌کننده برای طراحی‌های نو در جهت ممانعت از تولید مجتمع‌های زیستی نابسامان و بی‌هویت که چهره شهری را به عنوان یک منظر شهری خود (city space) در شهر ایلام و سایر شهرهای ایران را زیر سؤال برده است. که در ادامه سعی می‌شود با درک صحیح از مجتمع‌های زیستی و رابطه‌مندی آن با فضای شهری و تدفیق در مسائل نظری این حیطه به الگوهای عملی در جهت مسکن پاسخده و بهینه دست یابیم. آنچه در این پروژه به عنوان مفهوم و مفروظ مطرح است این است که در بیشتر مجتمع‌های مسکونی موجود، مسائل بنیادی واحدهای مسکونی در جهت تولید مسکن پاسخده رعایت نمی‌شود و امکان‌بندی تولید مسکن مطلوب، رابطه مستقیم با شناخت درست متغیرهای شکل‌دهنده طرح مجموعه و استراتژی‌های منطقی در جهت بکار بستن این فاکتورها دارد. استراتژی روش پایه در این پروژه بصورت گزینه‌های چندی قابل ترتیب می‌باشد.

تدفیق در نمونه های موردی مجتمع های مسکونی ایلام و کلان شهرهای دیگر و تجزیه و تحلیل نمونه های تاریخی در ایران تا زمان حال برای شناسایی اصول حاکم بر آنها و استفاده از مجلات، کتابها، نشریه‌ها و … برای استخراج مفاهیم نظری پروژه و استنتاج از آنها در مسیر دستیابی به یک مبانی نظری دقیق و در رضایت طراحی مجتمع زیستی مفروض.

_ ارائه فرضیاتمختلف در رابطه با مسکن مطلوب و آزمایش آن به مثابه مدلهای مجازی با واقعیت های فضای واقع.

_ در بخش عملی در واقع به شناخت مفاهیم اساسی مجتمع های زیستی مانند مسائل شهری، تکنولوژی ساخت، عملکردهای لازم، شرایط بافت، نیازهای رفتاری و… و رابطه کالبدی بین آنها خواهیم پرداخت.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

 

معرفی پروژه

 

 

 

 

 

 

روش تحقیق: تدوین داده ها، تبین مدلهای موجود، گردآوری توصیه های فنی و عملی، تحلیل و استنتاج مدلهای عینی

 

شیوه های تحقیق:

جمع آوری اطلاعات:

تنظیم اطلاعاتی درباره ی تبین اهمیت موضوع آئین نامه های مربوط و استانداردها، نحوه ی دستیابی به هدف و تعیین آن در مدل کالبدی.

 

مشاهدات میدانی:

– تهیه اسناد مصور از منطقه

– انطباق نقشه‌ها با سایت موجود

مشاهده کیفیت معمارانه و شهرسازانه ی وضع موجود در سایت و مناطق در ارتباط با آن

اسناد مکتوب با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، اینترنتی، و اسناد مصور تاریخی

 

 

 

 

فرآیند تحقیق:

بررسی ابعاد مختلف درونی و برونی تحقیق، شناخت پارامترهای حداقلی و تکمیلی در ترکیب موضوع، آسیب شناسی و تحلیل توافق نمونه های موجود، تنظیم و ترتیب هدف کیفی، استخراج کدهای مشخص و در خاتمه ارائه پروژه های عینی بر اساس یافته های این تحقیق.

 

نتیجه گیری:

طراحی کالبد بر اساس نتایج بدست آمده از تحلیل و ترکیب موضوع

 

فصل دوم

ادبیات موضوع

 

 

 

تعریف مسکن:

پیچیدگی مقوله مسکن به اندازه ای است که ارائه تعریف جامع و واحدی از آن به نظر امری بعید می آید. مسکن بعنوان مکان فیزیکی و بعنوان سرپناه، نیاز اولیه و اساسی هر انسان به حساب می آید که برخی از نیازهای اولیه فرد و خانواده اش را تأمین می کند عبارتند از:

خواب، خوراک، استراحت، حفاظت در برابر شرایط جوی و … . واژه ی سکونت مفهومی گسترده تر از مسکن است که مجموعه ای از فعالیت های زیستی خانوار اعم از فردی، جمعی، اجتماعی، و اقتصادی را در بر می گیرد. مفهوم سکونت گاه در برابر مسکن، محلی است که تمامی تسهیلات ضروری برای بهزیستی خانواده را فراهم می سازد. که عبارتند از: بهداشت آموزش، فرهنگ، روابط اجتماعی[1]. هدفهای کلی اجتماعی در بخش مسکن به طور عمده تحت تأثیر منابع و ارزشهای هر جامعه بوده و بازیابی آن آرمانهای اجتماعی به شمار می رود. که بالا بودن استانداردهای زندگی یکی از عمده ترین هدفهای آرمانی آن می باشد.

در اصل 21 قانون اساسی جمهوری اسلامی آمده است. دسترسی به مسکن مناسب حق هر خانواده ایرانی است. مسکن در اینجا یکی از هدفهای مهم اجتماعی به شمار رفته است که غالباً در آن مسکن به صورت تأمین یا فراهم آوردن زمینه تأمین آن برای مردم تعریف می شود. تأمین مسکن ابعاد وسیعی دارد که گاه به صورتهای زیر بیان می شود.

1- بیان نیازها و هدفهای کلی ساکنان[2]

2- مسکن خوب و کافی یعنی مسکنی که پایین تر از حد نصاب نباشد

3- مسکن خوب و کافی یعنی مسکنی که ازدحام بیش از حد نداشته باشد.[3]

 

مفاهیم کلی مرتبط با نیازها و هدفهای کلی مسکن:

1- سرپناه: حق اجتماعی هر فرد و هر خانواده داشتن یک سر پناه بهداشتی است که این مورد اولین برداشت از مسکن است.

2- مسکن و خانواده: واحد مسکونی محور اصلی هر خانواده است که باید شامل فضاهای کافی برای غذا خوردن، خوابیدن، و فعالیتهای اساسی دیگر مورد نیاز باشد.                                   3- مفهوم اقتصادی: مسکن در ثبات اقتصادی و بهزیستی هر خانواده نقش اساسی دارد. چرا کهمسکن به عنوان نوعی سرمایه گذاری دارای مفهوم مهم اقتصادی است و نوعی پس انداز به شمار می آید.

4- مشارکت: یکی از تأثیرات مسکن، مشارکت خانواده در اجتماع بزرگتر و سهیم بودن آن در ترکیب با خانواده های دیگر است رابطه اجتماعی همه یکی از جنبه های پایدار زندگی شهری است.

5- محیط مسکونی: نیاز به احساس برخورداری از محیط مسکونی و بهره مندی تسهیلات و خدمات بهداشتی و … نقش اساسی در زندگی اجتماعی و سکونتی ساکنان دارد.

آبادی:                                                                                                                                                                  

آبادی گزیدن در چشم انداز طبیعی یعنی ناحیه یا مکانی را محدود کردن، تا سرگردانی های خود را به پایان رسانیده و می گوییم اینجا، آنگاه در بطن”بیرون” که گردمان را فرا گرفته به آفرینش”درون” مبادرت می ورزیم پس آبادی را باید نقطه رسیدن دانست. هنوز هم می توانیم در جایی به آزمون زیبایی رسیدن به آبادی ای که همچون چیزی که انتظارمان را می کشد دست یابیم. در این آزمون نخست سیما یا نماد کلی این آبادی و شاید عنصری مسلط همچون مناره یا برجی بلند در مقابلمان ظاهر خواهد شد، کمی که نزدیک تر می شویم نمای مزبور تفصیل بیشتر یافته و به القای شماری از آنچه درون خود پنهان ساخته آغاز خواهد نمود. آزمون یاد برده بسته به مکانی که از آن می آییم تغییر می کند. اگر از میان جنگل آمده باشیم، یا از کنار کشتزارها و یا از طریق دریا به آزمون های مختلف از یکدیگر دست خواهیم یافت، اما در همه حال احساس رسیدن به هدف وجود را انباشته و در همه حال آبادی ما را همچون کهربایی به سوی خود کشانده و به برانگیزاندن اندیشه مان خواهد پرداخت.

 

انواع مسکن:

مسکن شهری:

مسکن شهری تحت تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی، شغلی، مذهبی، فرهنگی، شرایط آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی از تنوع و دگرگونی فراوانی برخوردار است. بر خلاف سایر انواع مسکن، مسکن شهری علاوه بر عوامل یاد شده، علوم و فنون مختلفی را نیز برای تهیه مسکن بکار می گیرد.

نیازهای کاذب در داخل شهرها و بیشتر جنبه روانی دارند تأثیر منفی بر این پروسه اعمال می کنند برای مسکنی که قرار است در داخل شهرها ساخته شود باید مشخص شود که اولاً در چه شهری است، قیمت زمین چقدر است، ثانیاً در چه محله ای واقع است ثالثاً چه شخصی با کدام پایگاه اجتماعی و چه شکل مالک آن است. آیا از لحاظ اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی شخصیتی بین همسایگان وجود دارد و… . در حالت کلی مسکن های شهری به دو نوع آپارتمانی و ویلایی تقسیم می شود که نوع آپارتمانی که آن هم به آپارتمانهای تک واحدی و چند واحدی تقسیم می شود. نوع مصالح معمولاً از آهن، آجر، سیمان، سرامیک،کاشی،گچ و آهک می باشد. خانه های ویلایی بزرگ با چشم اندازهای زیبا معمولاً در مناطق ثروتمندنشین با آب و هوا و شرایط اقلیمی مناسب ساخته می شود و خانه های آپارتمانی و مجتمع های مسکونی در مناطق شلوغ شهری احداث می شود. در محله های فقیرنشین مساحت و کیفیت ساختمانها بسیار پایین تر از مناطق مرفه است.

ویژگی های کمی مسکن:

برای بیان میزان کفایت واحدهای مسکونی موجود معمولاً از شاخصهای کمی و شاخص تراکم استفاده می شود که معمولاً به صورت متوسط خانوار بر واحدهای مسکونی، تراکم نفر در اتاق و … می باشد.

تراکم خانوار بر واحد مسکونی:

این شاخص بیانگر نسبت خانوارها به واحدهای مسکونی موجود بوده و معمول ترین شاخص در برآورد کمبود تعداد مسکونی می باشد. بدین صورت که با استاندارد قرار دادن یک واحد مسکونی برای یک خانوار تعداد کمبود مسکن تعیین می شود متوسط این تراکم در سال 1345 در نقاط شهری کشور برابر با 51/1 بوده و در سال 1355 با اندکی کاهش به 37/1 می رسد که گویای افزایش تعداد واحد مسکونی موجود می باشد این روند بهبودتا سال 1365 ادامه یافته بطوریکه شاخص تراکم خانوار به 18/1 در این سال رسیده است. ولی مجدداً رو به افزایش گذاشته و در سال 1370 به 26/1 میرسد. اشکال استفاده از این شاخص به تنهایی جهت برآورد کمبود مسکن در این است که اولاً کیفیت و عمر واحدهای مسکونی را مشخص نکرده و نشان نداده و از طرفی این شاخص در بین گروههای درآمدی متفاوت است بطوریکه این شاخص در سال 1355 برای گروههای کم درآمد 6/1 و برای گروههای میان درآمد و پردرآمد به ترتیب 2/1 و 87/. خانوار بر واحد مسکونی بوده است.[4]

نفر بر اتاق:

این شاخص می باید در واقع بنام متوسط اتاق در اختیار هر نفر گفته شود این شاخص در نزد مردم که به آن شاخص ازدحام گفته می شود یعنی یک اتاق برای هر نفر می باشد آمارهای موجود گویای بهبود این شاخص در کل کشور و به تبع آن در نقاط شهری می باشد به گونه ای که از 2/2 در سال 1345 به 9/1 در سال 1355 و 6/1 در سال 1365 برای کلیه نقاط شهری می رسد.

اشکال استفاده از این شاخص این است که ضمن عدم بیان ویژگی های فیزیکی مسکن و اتاق خصوصیات جمعیتی خانوار نیز بر نیاز آن تأثیر می گذارد بطوریکه اگر برای یک خانواده 4 نفره یک زن و شوهر با 2 فرزند هم جنس یک واحد مسکونی 2 اتاقه کافی می باشد ولی برای یک خانواده 4نفره یک زن و شوهر با 2 فرزند از جنس مخالف این تعداد اتاق کافی نمی باشد.

 

متوسط زیربنا:

این شاخص که بیانگر سطح متوسط واحدهای مسکونی است گویای کل زیربنای موجود و زیربنای احداثی در هر سال نیز می‌باشد. اطلاعات موجود نشان دهنده رشد متوسط سطح زیربنای واحدهای مسکونی احداثی در نقاط شهری بوده بطوریکه از 142 متر‌مربع در سال 1344 به 149 متر‌مربع در سال 1365 رسیده و این رشد همچنان ادامه یافته بطوریکه در سال 1368 به 8/167 متر‌مربع است این روند رشد نشان‌دهنده گزارش زیربنای بیشتر و گویای عدم برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری منسجم در این خصوص می‌باشد.[5]

متوسط زیربنای احداثی طی 16 سال یعنی 70-1354 در نقاط شهری کشور معادل 4/144 مترمربع می‌باشد. از طرفی حدود 60 درصد کل واحدهای مسکونی موجود در سال 1370 طی این دوره احداث گردیده است، همچنین از 40 درصد باقیمانده نزدیک به نصف یعنی 20 درصد مربوط است به سال‌های قبل از 1354 که اکنون(1370) 25 سال از عمر آنها می‌گذرد با توجه به اینکه در قبل از آن سال استفاده از مصالح با دوام رواج کمتری داشته میتوان با فرض مستهلک بودن آن تعداد، آنها را از آمارگیری حذف نمود لذا 20 درصد مابقی در این برآورد دخیل نبوده که آن هم باید توجه داشت چون در روند سطح زیربنا تحول ناگهانی رخ نداده، نمی‌تواند تأثیر چندانی بر این متوسط بگذارد، با توجه به کل واحدهای مسکونی(ذخیره مسکن) در سال 1370 و متوسط فوق، همچنین کل جمعیت ساکن در نقاط شهری در همین سال، سرانه زیربنای مسکونی 5/23 مترمربع بدست می‌آید.

 

میزان هوای تازه مورد نیاز:

همچنین میزان هوای تازه مورد نیاز برای هر نفر در یک ساعت برابر با 25 مترمربع تعیین شده است.[6]

مطالعات انجام شده در این خصوص در ایران نیز اعداد 5/16 مترمربع به ازاء هر نفر برای خانوارها 3-4 نفره و 13-10 مترمربع به ازاء هر نفر برای خانوارهای 5 الی 6 نفره 20-10 مترمربع به ازاء هر نفر برای خانوارهای 7 الی 8 نفره را بعنوان حداقل اعلام کرده است.[7]

[1]– جوامع مشاوران ایران، مسکن شهری، مقدمه ایی و طرح مسائل، اردیبهشت 1360، ص1.

2-محمودی عباس، ابعاد اجتماعی مسکن، تهران، ص 26.

 

1-محمودی عباس، ابعاد اجتماعی مسکن، تهران، ص 26.

[3]-محمودی عباس، ابعاد اجتماعی مسکن، تهران، ص 26.

 

[4]– آمارها مرتبط به سال 45 و 65 از سالنامه های آماری و سال 70 با توجه به اطلاعات موجود در روند ساخت و ساز مسکن و رشد جمعیت برآورد شده است.

[5]– سیدجواد، صفی‌نژاد، مجتمع‌های مسکونی،

[6]– سیدجواد، صفی‌نژاد، مجتمع‌های مسکونی،

[7]–  آمار بانک مرکزی در ایران.