تاریخچه و شناسنامه محله دزاشیب

تاریخچه و شناسنامه محله دزاشیب

در قدیم آن را دزج سفلی می‌نامیدند و در لهجه محلی تا سال ۱۳۲۵ دِدِرشو گفته می‌شد. گفته می‌شود که دزاشیب شکل تغییر یافته دزآشوب (دژآشوب) است. شغل مردم کشاورزی و دام‌داری بوده و بقیه را کاسبان محل تشکیل می‌دادند. دزاشیب در واقع، محل گذر به نیاوران و فرمانیه بوده‌است. این منطقه هنوز بافت سنتی خود را حفظ کرده و عرض خیابان آن تغییری نکرده‌است. دو قنات، جنب مسجد امیرالمؤمنین و قنات پایین، در خیابان شهید امیرحسین کریمی (بوعلی)، همچنان جریان دارند. جمعیت دزاشیب را دو طایفه اصلی عباسی و قاسمی تشکیل می‌دهند که پدران این دو طایفه، عباس و قاسم، اولین زمین‌های دزاشیب را آباد کردند. از دیگر طوایف این منطقه مؤمن بیگی‌ها، از مهاجران گرجستان، هستند. منبع درآمد افراد ساکن در این منطقه علاوه بر کشاورزی، سبدبافی زنان بوده که هنوز زنان دزاشیبی این سنت را ادامه می‌دهند. سوتال، نام سبدهای بافتنی دزاشیب، به معنای ساقه گندم است. اشخاص و اقوام معروف دزاشیب عبارتند از: شیخ علی شریعتمدار (فرزند حاج ملامحمد جعفر استرآبادی نویسنده منظومه آب‌حیات)؛ میرزا رفیع‌خان، میرزا هدایت، خانواده حسین قلیی خان قاجار (برادر فتحعلی‌شاه). بر طبق روایاتی،(آشِب) قلعه بزرگی از قلعه‌های این منطقه بوده‌است که زنگی بن آق سنقر آن را ویران کرده و قلعه عمادیه را در آن بنا کرده‌است.
در قدیم آن را دزج سفلی می‌نامیدند و در لهجه محلی تا سال ۱۳۲۵ دِدِرشو گفته می‌شد. گفته می‌شود که دزاشیب شکل تغییر یافته دزآشوب (دژآشوب) است. شغل مردم کشاورزی و دام‌داری بوده و بقیه را کاسبان محل تشکیل می‌دادند. دزاشیب در واقع، محل گذر به نیاوران و فرمانیه بوده‌است. این منطقه هنوز بافت سنتی خود را حفظ کرده و عرض خیابان آن تغییری نکرده‌است. دو قنات، جنب مسجد امیرالمؤمنین و قنات پایین، در خیابان شهید امیرحسین کریمی (بوعلی)، همچنان جریان دارند. جمعیت دزاشیب را دو طایفه اصلی عباسی و قاسمی تشکیل می‌دهند که پدران این دو طایفه، عباس و قاسم، اولین زمین‌های دزاشیب را آباد کردند. از دیگر طوایف این منطقه مؤمن بیگی‌ها، از مهاجران گرجستان، هستند. منبع درآمد افراد ساکن در این منطقه علاوه بر کشاورزی، سبدبافی زنان بوده که هنوز زنان دزاشیبی این سنت را ادامه می‌دهند. سوتال، نام سبدهای بافتنی دزاشیب، به معنای ساقه گندم است. اشخاص و اقوام معروف دزاشیب عبارتند از: شیخ علی شریعتمدار (فرزند حاج ملامحمد جعفر استرآبادی نویسنده منظومه آب‌حیات)؛ میرزا رفیع‌خان، میرزا هدایت، خانواده حسین قلیی خان قاجار (برادر فتحعلی‌شاه). بر طبق روایاتی،(آشِب) قلعه بزرگی از قلعه‌های این منطقه بوده‌است که زنگی بن آق سنقر آن را ویران کرده و قلعه عمادیه را در آن بنا کرده‌است
محله دزاشیب، یکی از محله های قدیمی شمیران می باشد که در کتاب های جغرافیایی قدیم به نام ده قصران ، دزاشیب و یا دراه شیب از آن یاد شده است، در روایتی دیگرآن را دزاشیب به معنی قلعه گود و پایین گفته است .(جغرافیای تاریخی شمیران)
این محله از شمال به چهار راه مژده و سه راه فرمانیه (ندا) و از جنوب از سه راه نیاوران تا آخر فرمانیه و قیطریه و از شرق به چیذر (وطن پور) و از غرب به شریعتی تا سر قیطریه محدود می شود و در رابطه با محدوده زمانی شکلگیری این منطقه میتوان گفت که حدود 400 سال پیش بوجود آمده است. شکلگیری این محله مانند بسیاری از محلات منطقه به دلیل اجتماع کشاورزان و دادمداران در این محل بوده است. دو برادر به نام های قاسم و عباس که بعدها به فامیل های قاسمی و عباسی مبدل شدند از اولین افرادی هستند که در این محل ساکن شدند این دو برادر از سمت مازندران به این محل آمده بودند که ابتدا در قیطریه سکنی گزیدند و سپس به دلیل سیل گیر بودن قیطریه به دزاشیب نقل مکان کردند و قیطریه و زمینهای آن را به عنوان زمین های کشاورزیشان مورد استفاده قرار دادند. از موارد قابل ذکری که در گذشته در محل موجود بوده است می توان به 2 حمام و 5 قنات به نام های قنات بالا، قنات پایین، قنات آسیاب لش و قنات ایدون و چشمه قنات لوار و کاروانسرا ی رحیم در شکه چی آب انبار ملک نیری که مردم محل آب شرب مورد نیاز خود را از آنجا می آوردند و پنج باب مسجد، یک باب غسالخانه، سه گورستان، دو تکیه، یک سقاخانه قدیمی و باغ های متعددی که از جمله معروف ترین آنها باغ مجد الدوله، باغ حاج بهاء الشکر، باغ حاجی فخر الملک، باغ حاج سید محمد صراف، باغ علاء السلطنه، باغ ایگار و باغ نظر که متعلق به حسینعلی خان برادر فتحعلی شاه قاجار بوده اشاره نمود در خصوص وجه تسمیه باغ نظر آمده است که زمانی که فتحعلی شاه برادرش حسینعلی خان را کور کرد وی در این باغ ساکن شد و به عبادت پرداخت و به دلیل نابینایی وی این باغ را نظر نامیدند. (سند هویت محله)
این محله را میتوان از نظر اجتماعی محله ای قومی و از نظر قشر بندی اجتماعی متوسط رو به بالا عنوان نمود که دلیل آن سکونت افراد حکومت وقت مانند حسین اعلاء، اسد الله علم، حسین رفسنجانی، فرهاد رفما(منصور) زین العابدین راهنما که همزمان سه پسرش وزیر و دخترش نویسنده بوده است و عبد الله خواجه نوری (سناتور)، حسین اردلان (سناتور) و علی اکبر هاشمی رفسنجانی، مرحوم آیت الله کاشانی، عزت الله رکوعی بوده است و همینطور از اشخاص معروفی که در زمان ناصر الدین شاه قاجار در دزاشیب زندگی می کردند می توان به شیخ علی شریعتمداری پسر حاج ملا جعفر استر آبادی که دارای اختراعاتی همچون ساعت، دزدگیر و تفنگ ته پر منسوب به ایشان بوده و کتاب هم در علم کلام به نام راحه الحلقوم تالیف کرده است شاره نمود. (حسن قاسمی – سیدمحمد سادات حیاط شاهی)

آثار تاریخی این محله

مسجد آقا شیخ علی، با قدمت بیش از ۲۰۰ سال و مساحت ۶۰ متر مربع، که درسال ۱۳۷۲، بازسازی شده‌است، از جمله مساجد قدیمی دزاشیب به حساب می‌آید. حاج شیخ علی شریعتمدار، عالم روحانی و فرزند حاج ملامحمد جعفر استرآبادی، از علمای زمان ناصرالدین شاهبود که به علت مخالفت با ناصرالدین شاه به آمل تبعید شد. او فردی مقتدر بود و اطلاعاتی از دانش داشت. وی صاحب چند اختراع، از قبیل ساعتی با دزدگیر و نیز تفنگ ته پر، است. همچنین فردی صاحب فتوا در این منطقه بوده‌است.
مسجد عمر رمضون، با مساحت ۱۲۰ متر مربع، واقع در خیابان بوعلی (شهید کریمی)؛ نبش خیابان شهید سلیمی است، که قدمت آن به ۲۰۰ سال پیش و زمان ناصرالدین شاه می‌رسد. هم‌اکنون از این مسجد در مراسم عزاداری استفاده می‌شود ولی نماز جماعت در آن برگزار نمی‌شود.
حمام بوعلی، با مساحت حدود ۴۰ متر مربع، که قدمت آن به ۱۵۰ سال پیش برمی‌گردد. حمام فقط شامل یک خزینه و دوش بوده‌است، اما اکنون خزینه بازسازی شده و یک حمام عمومی نیز در آن ساخته شده‌است. از مهم‌ترین مناطق دزاشیب، کوچه سبزه میدان متصل به باغ فخرالملک اردلان است.
کوچه قورباغه (فلاح)، نیز از دیگر گذرها است. علت نام‌گذاری وجود استخر و باتلاقی بوده که قورباغه فراوان داشته‌است. نام‌گذاری کوچه لَشان نیز، که به سرآسیاب دزاشیب معروف بوده‌است، به خاطر زمین‌های لش (آب‌دار و باتلاقی) بوده و چاه در یک یا دو متری آن به آب می‌رسیده‌است.
از دیگر مکان‌های مهم و قدیمی و معروف دزاشیب به تکیه دزاشیب، به نام تکیه سیدالشهدا، می‌توان اشاره کرد که، با مساحت ۴۰۰ متر مربع، قدمتی ۲۵۰ ساله دارد. این تکیه که دیوارهای کاه‌گلی و ستون‌های چوبی آن هنوز باقی مانده‌است، قبلاً سقف چادری داشت و بعدها به شیروانی تبدیل شد.
دبستان ادونتیست‌ها نیز، با ۳۹ دانش آموز در این منطقه سال‌ها دایر بود. ادونتیست‌ها پیروان ادونتیسم، شاخه‌ای از مسیحیت در آمریکا، هستند که معتقدند ظهور مسیح نزدیک است.
باغ‌های متعدد و معروف دزاشیب عبارتند از باغ مجدالدوله داماد ناصرالدین‌شاه معروف به باغ دوقلو، باغ حاجی فخرالملک(مکان فعلی انجمن خوش‌نویسان)؛ باغ حاجی سیدمحمد صراف، باغ علاءالسلطنه، باغ ایگار و باغ نظر که به حسین قلی خان تعلق داشته‌است