حمام تاریخی ظهیرالاسلام

حمام در تاریخ اردبیل به دلیل توجه ویژه مردم این منطقه با نظافت و پاکیزکی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. با مطالعه و کاوش در تاریخ مردم اردبیل به سهولت میتوان دریافت که حمام ها تا چه اندازه در زندگی مردم حضور داشتند اما امروزه از حمام های این شهر تنها تعداد انگشت شماری باقی مانده و باقی به دلیل بی مهری و عدم توجه به تاریخ ارزشمند این منطقه به دست فراموشی و تخریب سپرده شده اند. از جمله حمام هایی که هم امنون در اردبیل وجود دارد و از جاذبه های گردشگری این منطقه به حساب می رود، حمام ظهیرالاسلام را می توان نام برد…حمام یکی از عناصر چند عملکردی در شهرها بوده  که اعمالی چون نظافت ، اصلاح سر و صورت و استراحت در این اماکن انجام می شده است ، تاکید اسلام بر بهداشت فردی و اجتماعی شاید بهترین دلیل بر اهمیت ساختار و احداث حمام باشد.
حمام های ایران علاوه بر ارزش معماری از دیدگاه اجتماعی نیز حائز اهمیت است . آیین ها و سنت های زیادی در ارتباط با حمام از روزگاران گذشته به ویژه در قرن حاضر پدیدار شده است.
عموما ایجاد حمام ها در یک مکان با توجه به تامین آب بهداشتی و خروج فاضلاب و … طراحی می شده است.

حمام ظهیر الاسلام ( آقانقی )

آدرس : این حمام در میدان عالی قاپو، ابتدای خیابان سعدی شهر اردبیل قرار دارد.

وجه تسمیه حمام

آقانقی که بود؟
ظهیر الاسلام که بود؟

این حمام را فردی به نام ظهیرالاسلام در دوره ایلخانی ساخت، پس از دویست سال بخش الحاقی به آن اضافه شده سپس در زمان قاجار فردی به نام آقا نقی مؤتمن‌الرعایا حمام را خریداری نمود و مورد مرمت و بازسازی قرارداد. از همین روست که حمام به هر دو نام معروف شده است.

حمام ظهیرالاسلام اردبیل

حمام آقا نقی از حمام های وقفی به آستان بقعه شیخ صفی الدین به شمار می رود که با مطالعه بر روی آجرهای حمام تاریخ اولیه حمام به قبل از دوره صفوی بر می گردد و مشخص است که عملکرد آن تا عصر پهلوی حفظ شده بود. ساخت بنای حمام در دو مرحله کاملاً مختلف با فاصله زمانی حدود دویست سال صورت گرفته است.

حمام‌های تاریخی اردبیل به جهت توجه ویژه مردم این منطقه به پاکیزگی و نظافت، اهمیت ویژه‌ای دارند. اردبیلی‌ها به دلیل توجه به نظافت یک روز از هفته را به «روز حمام» یا «حامام گونی» اختصاص می‌دادند و در آن روز همه ی اعضای خانواده به حمام‌های عمومی مراجعه می‌کردند. حمام‌های اردبیل نه تنها مورد توجه اهالی این منطقه بودند بلکه شگفتی و توجه مورخان و جهانگردان را نیز به خود جلب می‌کردند.

تاریخچه ساخت حمام آقانقی

حمام آقانقی از میراث به جای مانده از دوره صفویه می باشد که تاکنون حفظ شده و اکنون به عنوان موزه شهر اردبیل از آن استفاده می شود.

معماری حمام آقانقی

از نظر سبک معماری حمام آقانقی شبیه به حمام حاج شیخ می باشد. در معماری این حمام به جزئیات توجه ویژه ای شده است. این مسأله نشان از ذوق و توجه معمار گمنام بنا دارد.

حمام ظهیرالاسلام اردبیل

شاخص های معماری حمام عبارتند از:

رواق هشتی شک
رخت کن
کفش کن
گنبد سربینه
گرمخانه
استخرهای آب گرم و استخر آب سرد

بخش های مذکور از جمله قسمت های حمام ظهیرالاسلام است که در حال حاضر در بخش های مختلف آن اشیای قدیمی به نمایش گذاشته شده است. استخر آب سرد حمام با ۱۶ متر طول و ۳٫۵ متر عرض در تابستان برای ورزش شنا مورد استفاده قرار می گرفته است. در گذشته برای آبگیری این استخرها آب یکی از رودهای اردبیل را که حمام در مسیر آن واقع شده بود با لوله های سفالی تنبوشه به داخل هدایت می کردند و با استفاده از لوله های سفالی دیگر آب با فشار زیاد تخلیه و به بیرون هدایت می شد. استخر آب سرد و گرم یا چال حوض حمام ظهیر الاسلام از نمونه های مثال زدنی است.

در محل حمام فعلی قبلاً حمام یا بنای دیگری بوده که مربوط به حدود شصت و پنج سال قبل است. حدود چهارصد سال پیش با تخریب آن بنا و استفاده از آجرهای آن، قسمت زنانه حمام ساخته شد و با استفاده از آجرهای دیگری حمام تکمیل شده است.
این حمام تا سال ۱۳۵۰ هجری شمسی همچنان مورد استفاده قرار می‌گرفت و متشکل از سربینه، هشتی، گرمخانه و چال حوض است و در بهمن ۱۳۷۸ پس از بازسازی به عنوان موزه مردم شناسی اردبیل رسماً افتتاح شد.