پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
آشنایی با معماری اسلامی
حمام های ایرانی
تاریخچه ی حمام و استحمام
بشر از روزی که قدم بر عرصه خاک نهاده است لابد برای زدودن تن از ناپاکی ها چاره ای می اندیشیده است. ادیان نیز که در بسیاری از موارد بر صحت احکام عرفی پای می افشرده اند پاک کنندگی آب و آتش و خورشید و خاک را پذیرفته و آنرا بر پیروان خویش مقرر داشته اند. طبیعی ترین و سودمندترین عنصری که بشر پیش روی داشته آب بوده است. با این همه آنچه از آثار مکتوب پیشینیان برمی آید این است که محلی مخصوص به نام گرمابه فراتر از زمان سلیمان نبی مطرح نبوده است. چنانچه آمده است: سلیمان روزی از غیبت ناگهانی هدهد شگفت زده گشت و با خود عهد بست که اگر او نتواند دلیلی موجه بر غیبت خود ارائه دهد او را به شدیدترین وجهی عذاب کند، ، اندکی بعد هدهد فراز آمد و از سلطه ی زنی ـ بلقیس نام ـ که بر ملکت «سبا» حکم می راند خبر داد و نامه ی دعوت سلیمان را از بلقیس که سلام پذیرد و تسلیم شود به منقار برگرفت و به خوابگاه ملکه افکند و او پس از مشورت با بزرگان کشوری و لشکری بنا را بر آن نهاد تا سلیمان را با هدیه ای نفیس بیازماید اما این تیر به سنگ خورد و پیش از آنکه خود به پای خویش به نزد سلیمان آید در یک چشم به هم زدن تختش را به مقر حکمرانی سلیمان بردند.
. در آن میان: « سلیمان بفرمود تا جنیان کوشکی ساختند برای او از آبگینه سپید بر رنگ آب و بفرمود تا آب در زیر آن کردند و ماهی و حیواناتی که در آب باشد در آنجا کردند و بلقیس را فرمود تا درآرند چون آن بدید پنداشت که خلابی است؛ جامه از ساق برداشت سلیمان درنگرید ساق او ساق آدمیان بود جز که بر او موی بود خوش نیامد او را رجوع با انس کرد در دوای آن. گفتند ندانیم. بعضی گفتند به استره پاک باید کردن او گفت نداند کار بستن با جنیان رجوع کرد و با شیاطین، گفتند اندیشه کنیم آنگه گرماوه و نوره بساختند و پیش از این نبود».
برخی ساخت حمام را به بقراط پزشک نامور یونانی نسبت داده اند و علت آنرا مراجعه ی بیماری به او می دانند که دچار گرفتگی و پیچیدگی عصب شده بود. به ناچار بقراط او را در گودالی (خزینه مانند) از آب گرم قرار داد تا اندک اندک شدت عصب به حال طبیعی درآمد و بهبودی حاصل شد. شاید این باور بقراط که «پاکیزگی مریض و حتی نظافت پزشک از ضروریات مداواست» در اینجا حمام بی اثر نبوده است. به هر حال او نیز خود پنج قرن پس از حضرت سلیمان می زیست.
سابقاً در همه جای ایران حمام عمومی وجود داشت و اهالی محل اقلاً هفته ای یک بار به منظور نظافت به حمام می رفتند. با این تفاوت که مردان قبل از طلوع آفتاب تا ساعت هشت صبح حمام می گرفتند و از آن ساعت تا ظهر و حتی چند ساعت بعد از ظهر حمام در اختیار زنان بود. امروز هم حمام عمومی در غالب نقاط ایران وجود دارد، منتها فرقش با حمامهای قدیم این است که در حمامهای قدیم از خزینه استفاده می شد؛ ولی در حمامهای عمومی جدید دوشتهای متعدد جای خزینه را که به هیچ وجه منطبق با اصول بهداشتی نبود گرفته است. در حمامهای عمومی خزینه دار که امروزه در ایران کمتر وجود دارد سنن و آدابی را از قدیم رعایت می کردند که بعضاً جنبه ضرب المثل پیدا کرده است.
یکی از آن آداب این بود که هر کس وارد حمام می شد، برای اظهار ادب و تواضع نسبت به افراد بزرگتر که در صحن حمام نشسته، مشغول کیسه کشی و صابون زدن بودند، یک سطل یا طاس بزرگ آب گرم از خزینه حمام بر میداشت و بر سر آن بزرگتر می ریخت. البته این عمل به تعداد افراد بزرگ و قابل احترام که در صحن حمام نشسته بودند تکرار می شد. و تازه وارد وظیفه خود می دانست که بر سر یکایک آنان با رعایت تقدم و تأخر آب گرم بریزد. بسا اتفاق می افتاد که یک یا چند نفر از آن اشخاص مورد احترام در حال کیسه کشیدن و یا صابون زدن بودند و احتیاجی نبود که آب گرم به سر و بدن آنها ریخته شود، مع ذالک این عوامل مانع از ادای احترام نمی شد و کوچکترها به محض ورود به صحن حمام خود را موظف می دانستند که یک طاس آب گرم بر سر و بدن آنها بریزند و بدن وسیله عرض خلوص و ادب کنند.
از آداب دیگر در حمام عمومی خزینه دار قدیم این بود که اگر تازه وارد کسی از آشنایان و بستگان نزدیک و بزرگتر از خود را در صحن حمام می دید، فوراً به خدمتش می رفت و به منظور اظهار ادب و احترام او را مشت و مال می داد یا اینکه لیف صابون را به زور و اصرار از دستش می گرفت و پشتش را صابون می زد.
سنت دیگر این بود که هر کس وارد خزینه حمام می شد به افرادی که شست و شو می کردند سلام می کرد و ضمناً در همان پله اول خزینه دو دست را زیر آب کرده، کمی از آب خزینه بر می داشت و به یکایک افراد حاضر از آن آب حمام تعارف می کرد. برای تازه وارد مهم و مطرح نبود که افراد داخل خزینه از آشنایان هستند یا بیگانه، به همه از آب مفت و مجانی تعارف می کرد و مخصوصاً نسبت به افراد بیگانه بیشتر اظهار علاقه و محبت می کرد زیرا آشنا در هر حال آشناست، و دوست و آشنا احتیاج به تعارف ندارند. در هر صورت این رسم از قدیمترین ایام یعنی از زمانی که حمام خزینه به جای آب چشمه و رودخانه در امر نظافت و پاکیزگی مورد استفاده قرار گرفت، معمول گردید.
حمام دهباشی گراش توسط خان گراش(دهباشی) حدودا 120 سال پیش در دوره قاجاریه ساخته شده است .این حمام تا 40 سال پیش مورد استفاده قرار میگرفته که هم اکنون بلا استفاده و بصورت مخروبه است. مساحت این حمام 220 متر مربع و مصالح مورد استفاده سنگ ، آجر، گچ و آهک میباشد. در قسمت دیوار حمام به ارتفاع 1 متر از سنگ استفاده میشده که این کار موجب عدم نفوذ رطوبت به دیوار می شود.
ستون های این حمام در دیوار تعبیه شده و سطح دیوار و ستون فاقد تزئینات از قبیل اشکال تزئینی مورد استفاده در سایر حمامها میباشد.ورودی آن توسط 4پله در یک راهرو باریک از سطح زمین پایین ترمیباشد این امر موجب حفظ گرمای داخل و آب رسانی موثر و عدم دید مستقیم به داخل می باشد.این حمام در ابعاد 10 در 22یعنی220متر مربع که شامل ورودی –هشتی – رختکن -سر بینه – بینه- میان در- گرمخانه–خزینه – آتشدان می باشد.
پاورپوینت در 75 اسلاید به همراه تصاویر + فایل اتوکد + فایل اسکچاپ