پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
حجاب اسلامی
حجاب یا پوشش یکی از احکام اسلامی است که برای پوشش مردان و زنان وضع شده‌است. بخشی از این احکام در آیات ۳۰ و ۳۱ سوره نور و ۵۹ سوره احزاب در قرآن مورد اشاره قرار گرفته‌اند.*[۱]
پیشینه
حجاب در جهان باستان
در طول همهٔ اعصار و در بسیاری از تمدن‌ها حجاب در شکل‌های گوناگون وجود داشته‌است اگر به کتب تاریخی مراجعه کنیم مثل تاریخ ویل دورانت یا تاریخ اسلام پطروشفسکی یا تاریخ اجتماعی ایران تالیف مرتضی راوندی و یا حتی قبل از آن مثل تاریخ یونان و دنیا اثر هرودوت که قبل از مسیح بوده است می بینیم زن ها موقع حضور در جامعه دارای پوشش بوده اند پس حجاب تاسیس اسلام نیست و به گذشته‌های تمدن بشری بر می گردد.[۲]
انواع حجاب در جوامع امروز
در جامعه عرب از روبنده(=نقاب) استفاده می‌شده‌است و در جامعه ایرانی از چادر و چارقد استفاده می‌شده‌است[۳][پیوند مرده]. استفاده از چادر در میان ایرانیان به دوران پیش از اسلام و به زمان اشکانیان و پس از آن ساسانیان باز می‌گردد.[۴][۵]
فلسفهٔ حجاب از دیدگاه مسلمانان
مسلمانان ادعا دارند حجاب وسیله‌ای برای محدود کردن زن به خانه نیست بلکه حجاب وسیله‌ای برای حضور سالم زن در اجتماع است.[۶] ضرورت دیگر وجود حجاب از دیدگاه مسلمانان محدود کردن ارضای میل جنسی به محیط خانواده برای جلوگیری از فساد و بی بند و باری در جامعه است.[۷]
حد پوشش نزد شیعیان
براساس قرآن و فتواهای مراجع تقلید شیعه، زنان و مردان هرکدام وظیفه‌هایی دارند که در برخی موارد میان مراجع تقلید اختلاف هست.
حد مشترک است که مرد و زن باید عورت‌هایشان را در هر شرایط از هرکس و هر جنس بپوشانند مگر در شرایط اجباری مانند هنگامی که برای دستشویی نیاز به کمک داشته‌باشند که احکام خاص خود را دارد.
زنان باید همهٔ بدنشان از جمله همهٔ موی سر، تن و پایشان را از مردان نامحرم بپوشانند، ولی می‌توانند دست‌ها را از مچ به پایین و گردی صورت را باز بگذارند، ولی پا و زیر چانه و اَرَش (ساعد) و آرنج و … را باید پوشاند. البته هنگام نماز اگر نامحرم نباشد می‌توانند پاها را از مچ به پایین نپوشند.
احکام درباره مردان نیز اختلافی است. برخی مراجع تقلید افزون بر حد مشترک می‌گویند مردان باید تن و جاهای نامتعارف بدنشان را از زن نامحرم بپوشند که به فتوای آنها مثلا مردان نمی‌توانند پیش نامحرم پیراهن آستین‌کوتاه بپوشند یا با شلوارک‌های ورزشی بگردند. برای این حکم باید به رساله‌ها نگاه کرد.
البته احکام نگاه کردن نیز بسیار اختلافی است ولی بجز زن و شوهر بطور کلی هیچکس نباید به قصد لذت به دیگری -محرم یا نامحرم و زن یا مرد- نگاه کند.
فلسفه حجاب از دیدگاه مخالفان
مخالفان معتقدند که «حجاب زنان را تبدیل به یک شئ»[۸] و بلکه یک «شی جنسی» می‌کند[۹]. آنان در بهترین حالت حجاب را یک پارادوکس میدانند که «حتی اگر هدف از حجاب حفاظت از زنان تعریف شده باشد، قانون اسلامی متعه همان حفاظت را براحتی از سر راه بر میدارد…چرا که ازدواجی ۱۰ دقیقه‌ای با فاحشگی هیچ تفاوتی ندارد.»[۱۰] و در بدترین حالت حجاب را ابزاری برای سرکوب زنان میدانند.[۱۱] از دید آنان[۱۲]:
حجاب صرفا زن را نوعی وسیلهٔ هیجان‌آور معرفی می‌کند، و مرد را موجودی می‌داند که ذاتا توانایی کنترل شهوات خویش را ندارد، و لذا از احساس وظیفه نسبت به کنترل شهوت خود معافش می‌کند. در واقع زنان باید جور ناتوانی کنترل شهوت مردان را بکِشند، و لذا حجاب قانونی از جانب مردان برای مردان است.
به گفته مخالفان حجاب: از دیدگاه فلسفهٔ حجاب، زن سرچشمهٔ تهییج شهوت‌های جنسی مردان است[۱۳] چراکه اسلام تمام یا اکثر بدن زن را عورت می‌داند[۱۴]، و لذا باید پوشیده شود.
مخالفین حجاب اذعان میدارند که حجاب حتی در برخی مواقع می‌تواند باعث افزایش تنش‌های جنسی شود چنانکه در سینمای هند از حجاب بعنوان نوعی وسیله برای تهییج جنس مخالف استفاده می‌شود.[۱۵]
حجاب در قوانین
منع حجاب
فرانسه
قانون ممنوعیت استفاده از نشان‌های مذهبی در فرانسه
قوانین کشور فرانسه از سال ۲۰۰۴ دختران را از داشتن حجاب اسلامی در مدرسهها، دانشگاه‌ها و مکان‌های دولتی منع می‌کند.[۱۶]
ایران
رضا شاه در ۱۷ دی ۱۳۱۴ قانون کشف حجاب را رسمی کرد.[۱۷] این قانون پس از پایان حکومت رضا شاه در شهریور بیست، به فراموشی سپرده‌شد و اجرا نگردید.[۱۸]
تاجیکستان
ممنوع رعایت حجاب در مدارس تاجیکستان
ترکیه
در ترکیه داشتن حجاب اسلامی در دانشگاه‌های دولتی ممنوع است، اما در سال ۲۰۰۸ پارلمان ترکیه رای به لغو این قانون داد.[۱۹] منع حجاب در ایران نیز سابقه دارد.
حجاب اجباری
گاه حکومت‌های اسلامی رعایت حجاب را در کشور خود اجباری اعلام کرده‌اند. در این زمینه می‌توان به عربستان سعودی، ایران، سومالی[نیازمند منبع] و افغانستان (حکومت طالبان) اشاره نمود:
ایران
بعدازانقلاب ایران، نظام تازه‌تاسیس جمهوری اسلامی با اجباری‌شدن حجاب، مخالفت برخی صاحب‌‌نظران را برانگیخت. برای نمونه محمود طالقانی پس از اعلام اجباری شدن پوشش سر برای زنان در ادارات دولتی توسط روح‌الله خمینی به موضع‌گیری علیه آن پرداخت. روزنامهٔ اطلاعات به نقل از وی در شماره ۲۰ اسفند ۱۳۵۷ نوشت:[۲۰]
مصاحبه با آیت‌الله طالقانی در صفحه اول روزنامه اطلاعات ۲۰ اسفند ۱۳۵۷
حتی برای زن های مسلمان هم در حجاب اجباری نیست چه برسد به اقلیت های مذهبی…ما نمی گوییم زنها به ادارات نروند و هیچ کس هم نمی‌گوید…زنان عضو فعال اجتماع ما هستند…اسلام و قرآن و مراجع دین میخواهند شخصیت زن حفظ شود. هیچ اجباری هم در کار نیست. مگر در دهات ما از صدر اسلام تا کنون زنان ما چگونه زندگی می‌کردند؟ مگر چادر می پوشیدند؟…کی در این راهپیمایی ها زنان ما را مجبور کرده که با حجاب یا بی حجاب بیایند؟ این ها خودشان احساس مسئولیت کردند. اما حالا اینکه روسری سر کنند یا نکنند باز هم هیچکس در آن اجباری نکرده است.
هرچند موافقان حجاب اجباری در آن دوران با توسل به دلایل و برهان‌هایی موافقت خود را با «اجباری‌کردن حجاب» اعلام می‌کردند.
نهایتا حجاب در ایران اجباری گشت و به اعتراض زنان توسط افراد لباس شخصی و طرفداران حجاب حمله شد . از سال 1357طبق دستور خمینی از ورود زنان بدون حجاب به ادارات دولتی ممنوع شد[۲۱] و درسال ۱۳۶۳ با تصویب قانون مجازات اسلامی در مجلس شورای اسلامی ایران عدم رعایت حجاب در معابر عمومی موجب حکم حد شرعی 72 ضربه جاری شد[۲۲]. گاه افراد بدحجاب دستگیر به جریمه نقدی محکوم شدند.[۲۳]
با عدم رعایت حجاب پدیده بدحجابی درایران مرسوم شد با آن حکومت با اجرای طرح ارتقای امنیت اجتماعی موسوم به طرح عفاف وحجاب مقابله نمود[۲۴].
افغانستان
درافغانستان در زمان طالبان حجاب برای زنان با برقع واجب شد و عدم رعایت آن موجب حد شرعی داشت.
سودان
در سودان نیز عدم رعایت پوشش سنتی حد شرعی دارد.
منابع
1. ↑ قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضوا مِنْ أَبْصرِهِمْ وَ یحْفَظوا فُرُوجَهُمْ ذَلِک أَزْکی لهَُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرُ بِمَا یَصنَعُونَ(۳۰) وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَتِ یَغْضضنَ مِنْ أَبْصرِهِنَّ وَ یحْفَظنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلا مَا ظهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضرِبْنَ بخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبهِنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَائهِنَّ أَوْ ءَابَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَنِهِنَّ أَوْ بَنی إِخْوَنِهِنَّ أَوْ بَنی أَخَوَتِهِنَّ أَوْ نِسائهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَت أَیْمَنُهُنَّ أَوِ التَّبِعِینَ غَیرِ أُولی الارْبَهِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظهَرُوا عَلی عَوْرَتِ النِّساءِ وَ لا یَضرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلی اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ (ترجمه: به مردان مؤمن بگو دیدگان خویش را از نگاه به زنان اجنبی باز گیرند و فرجهای خویش را نگهدارند این برای ایشان پاکیزه تر است که خدا از کارهایی که می‌کنید آگاه است و به زنان با ایمان بگو چشم از نگاه به مردان اجنبی فرو بندند و فرجهای خویش را حفظ کنند و زینت خویش را جز آنچه آشکار است آشکار نسازند و باید که روپوش هایشان را به گریبان‌ها کنند و زینت خویش را نمایان نکنند مگر برای شوهرانشان، یا پدران و یا پدر شوهران یا پسران و یا پسر شوهران و یا برادران و یا خواهرزادگان و یا برادرزادگان و یا زنان و یا آنچه مالک آن شده‌اند یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند و یا کودکانی که از اسرار زنان خبر ندارند، و مبادا پای خویش را به زمین بکوبند تا آنچه از زینتشان که پنهان است ظاهر شود ای گروه مؤ منان همگی به سوی خدا توبه برید شاید رستگار شوید.)[۲۴–۳۰ و ۳۱]
2. ↑ جزوه حجاب در قرآن، سید علی اصغر غروی، انتشارات آیت الله غروی، ارباب حکمت
3. ↑ iran satellite radio car sirius at sharghnewspaper.com
4. ↑ جلیل ضیاء پور، پوشاک زنان ایرانی، ص ۱۹۷.
5. ↑ جلیل ضیاء پور، پوشاک زنان ایرانی، ص ۱۱۴.
6. ↑ فلسفه حجاب، مرتضی مطهری، نشر صدرا
7. ↑ همان
8. ↑
“The veil turns women into things”. [۱]
9. ↑
“Hijab may mean at some level woman is a sex object”. Rethinking Muslim women and the veil: challenging historical & modern stereotypes. Katherine Bullock. Publisher IIIT, 2002. ISBN 1-56564-287-2 pp.207
10. ↑
Sexual Paradox: Complementarity, Reproductive Conflict and Human Emergence. Christine Fielder, Chris King. Publisher Lulu.com, 2006. ISBN 1-4116-5532-X pp.272
11. ↑ http://spinner.cofc.edu/chrestomathy/vol5/diffendal.pdf?referrer=webcluster&
12. ↑
Rethinking Muslim women and the veil: challenging historical & modern stereotypes. Katherine Bullock. Publisher IIIT, 2002. ISBN 1-56564-287-2 pp.206
13. ↑
«These customs presuppose that women are the source of sexual arousal and temptation for men». Women’s rights law reporter, Volumes 26-27. Author: Rutgers Law School (Newark, N.J.). Publisher: Women’s Rights Law Reporter, 2005
14. ↑ حدود حجاب براى بانوان چه مقدار است؟
15. ↑ «The Veil Unveiled: The Hijab in Modern Culture».
16. ↑ استثنای فرانسوی. . روزنامه همشهری. ترجمهٔ مرمر کبیر سال یازدهم، ش. شماره ۳۴۸۹ (سه شنبه ۱۷ شهریور ۱۳۸۳).
17. ↑ ساناساریان، الیز. جنبش حقوق زنان در ایران؛ طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا ۵۷. تهران: اختران، ۱۳۸۴. صص ۱۰۰-۱۰۳. ISBN 964-7514-78-6.
18. ↑ صلاح، مهدی. کشف حجاب، زمینه‌ها، پیامدها و واکنش‌ها. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی. ص ۱۱۸.
19. ↑ قانون منع حجاب در دانشگاه‌های ترکیه لغو شد. . روزنامه اعتماد، ش. شماره ۱۶۱۲ (۲۱ بهمن ۱۳۸۶): صفحه ۳.
20. ↑ رادیو زمانه | «در مورد حجاب، اجبار در کار نیست»
21. ↑ کیهان ۱۶ اسفند ۵۷ شماره ۱۰۶۵۵ صفحه ۱
22. ↑ چگونه در اوایل انقلاب حجاب اجباری شد
23. ↑ جریمه‌های یک میلیون تومانی برای ‘بدحجابی’ در مشهد
24. ↑ تداوم در اجرای طرح ارتقای امنیت اجتماعی تا پایان سال
حجاب و زنان پژوهشی از دکتر درخشنده صادقی (حمیدی)
ضیاآپور، جلیل، پوشاک باستانی ایرانیان از که‍ن‌ترین زمان تا پایان شاهنشاهی ساسانیان، تهران.