بررسی تاثیر میزان مشارکت مردم در سازمان های مردم نهاد بر تعهد سازمانی و عملکرد کارکنان مؤسسات مردم نهاد شهرستان دماوند

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش مشارکت مردم در مؤسسات مردم نهاد بر تعهد سازمانی و عملکرد کارکنان مؤسسات مردم نهاد شهرستان دماوند صورت گرفته است. داده های این تحقیق با روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه خود سنجی از نمونه ای با حجم 316 نفر از اعضای انجمن های مردم نهاد شهرستان دماوند که به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی و با استفاده از فرمول کوکران انتخاب گردیدند، جمع آوری شد. فرضیات از طریق ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره آزمون گردیدند. روایی پرسشنامه از طریق روایی صوری مورد سنجش قرار گرفت و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. نتایج پژوهش نشان داد که مشارکت مردم در سازمان های مردم نهاد در افزایش تعهد سازمانی و عملکرد سازمانی افراد تأثیر داشته است.

اصطلاحات کلیدی: سازمان مردم نهاد، مشارکت، تعهد سازمانی، عملکرد سازمانی، دماوند.

1-1 مقدمه

در دنیای گسترده ی کنونی که با آهنگ شتابان توسعه پیش می رود برای نیل به اهداف بهره وری و به ویژه در پرورش منابع انسانی، تبیین مفهوم و ابعاد برنامه ریزی کلان و شیوه های کاربردی اولین گام محسوب شده و این مهم برای اثربخشی در برنامه ها در هر سازمان باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از برنامه‌ریزي‌ها در دنیاي جدید، توجه به مشارکت فعال و اثربخش همه جانبه افراد جامعه در تمام ابعاد مختلف توسعه می‌باشد. به عبارت دیگر مشارکت فرایندي است که در برگیرنده انواع کنش‌هاي فردي و گروهی به منظور دخالت در تعیین سرنوشت خود و جامعه و تأثیر گذاردن بر تصمیم‌گیري درباره امور عمومی است. امروزه ارتباط مردم با حکومت و دستگاه های دولتی و رشد مشارکت های هر چه بیشتر آنان از طریق نهادها و سازمان هایی صورت می گیرد که به سازمان های مردم نهاد[1] یا سمن ها معروف شده اند. ویژگی هایی نظیر نداشتن وابستگی به ساختار دیوان سالارانه و منابع عمومی دولت، داوطلبانه و دموکراتیک بودن، آنان را از سازمان های دولتی متمایز می کند. آینده در سیطره سازمان غیر دولتی خواهد بود. بر همین اساس هر کشوری احتمال بقای قدرتمندی خود را از طریق گسترش سازمان های مردم نهاد رقم خواهد زد (شاه بهرامی، پیشگاهی فر، زال پور و بختیاری، 1389). در تعاریف جهانی سازمان های غیردولتی شامل جمعیت ها، گروه ها و نهادهای انسانی و خودجوش و بر آمده از مردمی هستند كه مهمترین شاخصه خود را در استقلال از دولت تبیین می­نمایند. امروزه سازمان های غیر دولتی با فعالیت غیر انتفاعی و داوطلبانه در جهت رفاه و خدمات عمومی به انجام فعالیت می­پردازند. این سازمان ها بنابر تعریف بانك جهانی در كاهش دردها و افزایش منافع فقرا و حفظ محیط زیست، تامین خدمات اجتماعی و توسعه اجتماع ملی فعال هستند. این سازمان ها در تمام عرصه های ملی و بین المللی فعالیت می نمایند. بطور مثال نقش موثر شهروندان در اداره امور خود در محدوده یك شهر در چارچوب سازمانهای غیردولتی و مدنی قابل تصور است. شهروندان در این مشاركت فعال صاحب تجربه، تخصص و آگاهی و در توسعه اجتماعی توانمند می­گردند. دامنه فعالیت این سازمان ها از امور امدادی، رفاهی، و مذهبی تا دفاع از حقوق بشر، پناهندگی و توسعه علوم و تكنولوژی و امور زنان و جوانان را شامل می­گردد. سازمان های غیر دولتی كانال ارتباطی بین مردم و دولت هستند و نقش موثری در رشد و بلوغ اجتماعی بازی می­نمایند. هر شخصی به دور از تعصبات نژادی، فرهنگی، جنسی و یا اعتقادات مذهبی فقط با پذیرفتن آرمان های خاص تشكل می­تواند عضو سازمان های غیردولتی گردد. انجمن های داوطلبانه بر سطوح متفاوت جامعه تأثیرهاي مختلفی دارند که برخی آثار آنها بدین شرح است: ارائه فرصت اجتماعی به افراد براي عضویت در گروه‌هاي اجتماعی بیشتر، ارائه فرصت اجتماعی جهت بسط روابط اجتماعی و شبکه شخصی افراد، ارائه فرصت اجتماعی براي ابراز عقیده و پیشنهاد راه حل در عرصه عمومی و ارائه فرصت اجتماعی براي شرکت در تصمیم‌گیري‌هاي گروهی. تأثیر انجمن‌هاي داوطلبانه فقط به سطح خرد محدود نمی‌شود، این گونه انجمن‌ها در سطح کلان نیز تأثیر گذارند.

سازمانهاي مردم نهاد از مهمترين سرمايه هاي اجتماعي و از مؤثرترين ره آوردهاي تمدن بشري است. حفظ و تعالي چنين سازمان هايي آسان تر از دست يابي به آنها نيست. به همين دليل در برخي جوامع اين فرصت به تهديد تبديل مي شود و به جاي آنكه در توسعه و تعالي جامعه مؤثر افتد مانع رشد آن مي شود. در باب سازمانهاي مردم نهاد مطالعات فراواني شده است. تحليل هاي جامعه شناختي مباحث مديريتي معطوف به مسائلي چون تعهد سازماني، كارآيي، اثربخشي، سرآمدي، كارآفريني سازماني و ديگر رهيافت ها به سازمان مردم نهاد بخشي از پژوهشهاي معاصر است (مقیمی، 1381). در این پژوهش نیز سعی شده تا تأثیر مشارکت مردم در سازمان های مردم نهاد بر عملکرد این سازمان ها مورد سنجش قرار گیرد.

 

1-2 بیان مسأله

مفهوم مشارکت[2] در روزگار حاضر و تجلی آن در جوامع بشری موضوعی بسیار پر اهمیت تنها ناشی از این نیست که مشارکت مردم در اداره امور جامعه خود، به مثابه ابزاری تلقی می شود که موجب تقسیم مسئولیت های جمعی شده و شراکت همه مردم در کارها و دستیابی به اهداف گروهی را تسهیل می نمایند؛ بلکه امروزه مشارکت مردمی علاوه بر اینکه روش و ابزاری جهت نیل به اهداف جمعی است، خود از اهداف اصلی توسعه پایدار اجتماعی، فرهنگی به شمار می آید و توسعه همه جانبه اجتماعی- سیاسی و حتی اقتصادی جوامع در گرو و وابسته به آن پنداشته می شود. مشارکت در جامعه انسانی بالندگی فردی و حس تعلق جمعی را پدید آورده و موجب می شود تا بی تفاوتی و بی مسئولیتی جای خود را به احساس وابستگی و مسئولیت بدهد. این در صورتی است که شرایط تحقق و اجرای مشارکت واقعی در جامعه فراهم شده و اراده اجرایی، قوانین، نهادها و سازمان های اجتماعی مناسب برای ترویج مشارکت و تجلی آن پدید آید (علی الحسابی، 1390).

از طرفی، در نگاه جدید به انسان، علاوه بر توجه به انسان واقعی، تأکید بر انسان ایدئال و تعالی جو نیز مشاهده می شود. نیازهای چنین انسانی متعالی تر شده و جستجوی وی در جهت ارضای نیازهای سطوح بالاتر معطوف خواهد شد. با این اوصاف، مباحث انگیزشی چنین انسانی نیز متعالی تر و متفاوت خواهد بود و برای برانگیختگی چنین انسانی باید به دنبال مدل های انگیزشی جامعه تر و متعالی تر در محیط کار بود. علاوه بر این، امروزه نحوه ی استفاده از دارایی های نامشهود تأثیر بسیار مهمی در موفقیت و بقای سازمان دارد. تعهد سازماني1 و عملكرد شغلي كاركنان يكي از موضوعات اساسي و مهم است كه مديران و دست‌اندركاران سازمان‌ها به دنبال افزايش آن هستند. از نيمه قرن بيستم علاقه مندي قابل توجهي براي درك تعهد سازماني ايجاد شده و نيروهاي زيادي صرف تجزيه و تحليل اين موضوع شده است.

تعهد سازماني يكي از مسائل مهم انگيزشي است كه بر اساس آن فرد به شدت هويت خود را در سازمان مي گيرد، در سازمان مشاركت دارد و با آن در مي آميزد و از عضويت در آن لذت مي برد. تعهد سازماني يعني درجه همانند سازي روان شناختي و يا چسبيدگي به سازماني که ما براي آن کار مي کنيم. تعهد سازماني داراي اجزاء زير است: قبول ارزش ها و اهداف سازمان، تمايل تلاش براي سازمان و دارا بودن ميل قوي براي پيوسته ماندن به سازمان (مودي، پورتر و استيرز2،1982). همچنین، براي اينكه سازماني به اهدافش دسترسي پيدا كند، كاركنان بايد كارهايشان را در سطح قابل قبولي از كارآيي انجام دهند. اين مسأله براي سازمان‌هاي دولتي كه عملكرد ضعيفشان زمينه را براي شكست در انجام خدمات عمومي و نيز براي شركت‌هاي خصوصي كه عملكرد ضعيف آن‌ها زمينه ورشكستگي‌شان را فراهم مي‌آورد امري حياتي و ضروري است. از ديدگاه اجتماعي جالب ترين نكته براي سازمان‌ها اين است كه كاركناني داشته باشند كه كارهايشان را به خوبي انجام دهند. عملكرد خوب، بهره‌وري سازمان را بالا مي‌برد كه در نهايت به افزايش اقتصاد ملي منجر مي‌شود (اسپكتور[3]، 2000).

سازمان هاي مردم نهاد در كشورهاي مختلف با توجه به فرهنگ موجود در آن كشور، براي انجام امور داوطلبانه با گرايش هاي فرهنگي، خيريه اي، محيط زيست، بشردوستانه و … در چارچوب قوانين كشورها فعاليت مي كنند. اين سازمانها معمولاً با همت افرادي پديد مي آيند كه تلاش بي قيد و شرط و خالصانه و بدون چشم داشت را سرلوحه عمل خويش قرار داده و هرچند معمولاً بدون حمايت دولت ها در جامعه شكل مي گيرند اما داراي تعاملات و ارتباطات دوجانبه با دولت ها مي باشند و معمولاً در راه اهداف آرماني و مقدس گام برمي دارند. سازمان هاي مردم نهاد يك پديده اجتماعي محسوب مي شوند، و به نوعي بستر تأثيرگذاري آحاد جامعه را طي جريان ها و فرايندهاي تخصصي فراهم مي نمايند، لذا مي توان گفت كه مشاركت در اين سازمان ها سبب تشويق افراد جهت انجام خدمت به يكديگر و احساس تعهد نسبت به يكديگر مي باشد (قراملکی، 1388).

سمن ها معمولاً از ارزش های مشترکی چون فراگیری و عدم تبعیض، مشارکت، دسترسی به سازمان، پاسخگو بودن نسبت به گروه های آسیب پذیر و ایجاد حس مشارکت در مردم (مهاجرانی، 1382) برخوردار هستند. سمن ها برای انجام وظایف و دستیابی به اهداف خود نیازمند نفوذ و اثرگذاری هستند و این قابلت و قدرت به دلیل تکیه بر موضوعات محدود، پایبندی به اصول خود، تعهد بیشتر، ساختار شبکه ای با سایر سمن ها، ابتکار عمل، پاسخگویی سریع به نیازهای محلی، دسترسی آسان به گروه ها فقیر و آسیب پذیر و آکاهی از روش زندگی، نگرش ها و امکانات جمعیت هدف است. در بررسی متون، سه چالش و تهدید عمده برای سمن ها کم آگاهی و یا نگاه منفی و رقیبانه دولت نسبت به سمن ها (نمازی، 1380)، وابستگی مالی و توانمندی درونی ضعیف، آگاهی کم مردم از فواید مشارکت در سمن ها است. سایر چالش های سمن ها که کمتر اهمیت دارند و با رفع موانع فوق، برطرف خواهند شد عبارتند از: ارتباط ناکافی سازمان ها غیردولتی با گروه هدف (قشر محروم و فقیر)، شیوه به ظاهر دموکراتیک، اما سلسله مراتبی، نبود سنت ارزیابی و نظرخواهی عمومی در این سازمان ها، نداشتن مرکز تجمع ثابت، نبود ارتباط شبکه ای با سایر سمن ها و ضعف مدیریت ایده تا عمل (دماری، حیدرنیا و رهبری بناب، 1392).

[1] – non- government organization

[2] – participation

1-organization commitment

2-Mowdy, porter & steers

3- Spector

 

فهرست مطالب

چکیده. 1

فصل اول : کلیات تحقیق

1-1 مقدمه. 3

1-2 بیان مسأله. 4

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش… 7

1-4 اهداف پژوهش… 8

1-4-1 هدف کلی.. 8

1-4-2 اهداف جزئی.. 9

1-5 چارچوب نظری.. 9

1-6 چارچوب نظری منتخب… 12

1-7 مدل مفهومی پژوهش… 11

1-8 فرضیات پژوهش… 12

1-9 قلمرو تحقیق.. 12

1-9-1 قلمرو موضوعی.. 12

1-9-2 قلمرو مکانی.. 12

1-9-3 قلمرو زمانی.. 12

1-10 تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 12

1–10-1-1 مشارکت در سازمان های مردم نهاد. 13

1–10-2-1 تعهد سازمانی.. 14

1–10-2-2 عملکرد سازمانی.. 15

فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1 مبانی نظری.. 18

2-1-1 ادبیات مربوط به سازمان های مردم نهاد. 18

2-1-1-1 تعريف سازمان مردم نهاد. 18

2-1-1-1-1 گروه اجتماعي.. 18

2-1-1-1-2 سازمان. 19

2-1-1-1-3 هويت غير دولتي.. 20

2-1-1-1-4 حيثيت تعاون. 21

2-1-1-1-5 جهت گيري غير انتفاعي.. 21

2-1-1-2 انواع سازمانهاي مردم نهاد. 22

2-1-1-3 طبقه بندي بر حسب جهت گيري سازماني.. 24

2-1-1-3-1 سازمان هاي دفاع از حقوق انسان ها 24

2-1-1-3-2 سازمانهاي حمايت از محيط زيست… 25

2-1-1-3-3 سازمانهاي امدادگر. 25

2-1-1-3-4 سازمانهاي صنفي.. 25

2-1-1-3-5 سازمانهاي هدايتي.. 25

2-1-1-4 پيشينه تاريخي سازمانهاي مردمنهاد. 26

2-1-1-5 تاریخچه سازمان مردم نهاد در ایران. 27

2-1-1-6 ويژگي هاي سازمان هاي مردم نهاد. 30

2-1-1-7 مسئوليت هاي اخلاقي در سازمان هاي مردم نهاد. 31

2-1-1-8 ارزشهاي اخلاقي در فعاليت سازمانهاي مردم نهاد. 34

2-1-1-9 كاركردهاي سازمان هاي مردم نهاد. 35

2-1-2 ادبیات مربوط به مشارکت… 37

2-1-2-1 مفهوم مشارکت… 37

2-1-2-2 مفهوم لغوی مشارکت… 37

2-1-2-3 مفهوم و معنای مشارکت… 38

2-1-2-4 فواید مشارکت… 38

2-1-3 ادبیات مربوط به تعهد سازمانی.. 39

2-1-3-1 مفهوم تعهد. 39

2-1-3-2 دیدگاه های مربوط به تعهد. 40

2-1-3-3 ابعاد تعهد سازمانی.. 45

2-1-3-4 اجزاء تعهد سازمانی.. 47

2-1-4 ادبیات مربوط به عملکرد سازمانی.. 47

2-1-4-1 تاریخچه و مفهوم عملکرد سازمانی.. 47

2-1-4-2 عملکرد زمینه ای (ضمنی). 49

2-1-4-3 کارآیی و اثربخشی.. 49

2-1-4-4 تعیین کننده های عملکرد. 50

2-1-4-5 عوامل مؤثر بر عملکرد سازمان. 50

2-2 پیشینه تحقیق.. 51

2-2-1 مروری بر تحقیقات داخلی.. 51

2-2-2 مروری بر تحقیقات خارجی.. 54

فصل سوم: روش تحقیق

3-1 مقدمه. 57

3-2 روش تحقیق.. 57

3-3 جامعه آماری.. 58

3-4 نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 58

3-5 ابزار گردآوری اطلاعات.. 59

3-6 سنجش روائی و پایائی پرسشنامه. 60

3- 6-1 سنجش روائی.. 60

3-6-2 سنجش پایائی.. 60

3-7 روش تجزیه و تحلیل داده ها اطلاعات.. 61

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1 مقدمه. 63

4-2 توصیف یافته ها 63

4-2-1 توزیع افراد نمونه بر اساس جنسیت… 63

4-2-2 توزيع افراد نمونه بر اساس سن.. 64

4-2-3 توزیع افراد نمونه بر حسب وضعیت تأهل.. 66

4-2-4 توزيع افراد نمونه بر اساس نوع فعالیت انجمن.. 67

4-2-5 سابقه عضویت در انجمن.. 68

4-2-6 توزیع افراد نمونه بر حسب نوع عضویت… 69

4-2-7 توزيع افراد نمونه بر اساس وضعيت تحصیلات.. 70

4-2-7 توزيع افراد نمونه بر حسب متغیر مشارکت مردم در سازمانهای مردم نهاد. 71

4-2-8 توزيع افراد نمونه بر حسب متغیر تعهد سازمانی.. 72

4-2-9 توزيع افراد نمونه بر حسب متغیر عملکرد سازمانی.. 73

4-3 آمار استنباطی (آزمون فرضیات). 74

4-3-1 فرضیه اول. 75

4-3-2 فرضیه دوم. 76

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1 مقدمه. 78

5-2 خلاصه تحقیق.. 78

5-3 نتیجه گیری.. 79

5-4 محدودیت های پژوهش… 81

5-5 پیشنهادات تحقیق.. 81

5-5-1 پیشنهادات مبتنی بر نتایج تحقیق.. 81

5-5-2پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 82

منابع و مآخذ

الف. منابع فارسی.. 84

ب. منابع انگلیسی.. 88

پیوست ها

پیوست 1: پرسشنامه. 90

پیوست 2: خروجی نرم افزارهای حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها 92

پیوست 3: خروجی نرم افزار حاصل از پایایی پرسشنامه (آلفای کرونباخ). 100

چکیده انگلیسی.. 107

 

فرمت فایل: Word (قابل ویرایش)

تعداد صفحات: 116

حجم: 423 کیلوبایت

450,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد