نکات اجرایی آرماتوربندی

آرماتوربندی از حساس‌ترین و بادقت‌ترین قسمت‌های ساختمانی بتنی است. زیرا‌ تمامی نیروهای کششی در ساختمان به وسیله آرماتورها تحمل می‌شود. بدین لحاظ در اجرای آرماتوربندی ساختمان‌های بتنی باید نهایت دقت و حوصله به عمل آید.

‌آرماتوربندی کاری تخصصی بوده و دقت و نظارت جدی بر آن الزامی است. در برخی شرایط تمام مقاومت فونداسیون را آرماتورها تامین می‌کنند. مهندسین ناظر موظف هستند قبل از اجرای بتن ریزی از آرماتوربندی فونداسیون بازدید به عمل آورده و تا پایان بتن ریزی نظارت مستمر و مستقیم داشته باشند. ‌

نکات مهم درباره آماتور بندی

از آماتور‌های زنگ زده‌ یا آغشته به روغن نباید استفاده شود و در صورت وجود آلودگی باید ابتدا به پاکسازی آنها قبل از اجرا اقدام نمود.
خاموت‌ها که آرماتورهای عرضی هستند وظیفه‌ نگهداری آماتور‌های طولی را دارند و جلوگیری از کمانش آرماتور‌های طولی در هنگام فشار بسیار زیاد پس دقت شود که رعایت ضوابط خاموت گزاری کم اهمیت تر از آرماتور اصلی نیست.
فاصله‌ خاموت‌ها از یکدیگر باید حدود ۲۰ سانتیمتر باشد یا همان یک وجب با دست که به راحتی می‌توان اندازه گرفت.
خاموت‌ها باید به وسیله‌ی سیم آماتور بندی به آماتور‌های طولی بسته شود. در واقع به وسیله‌ سیم آماتور بندی به تمام آرماتورهای طولی مهار شوند.
تمام آرماتورها باید توسط قیچی مخصوص بریده شوند و نباید آرماتورها را توسط دستگاه هوا برش برید زیرا باعث می‌شود چند سانتی متر بریده شده با حرارت غیر قابل استفاده باشد.
از خم کردن آماتور در دمای پایین‌تر از پنج درجه سانتیگراد خودداری شود. ‌برای خم کردن دوباره و شکل دادن مجدد، باید تمام آرماتورها به صورت سرد و با دستگاه مکانیکی خم شوند.
فاصله‌ بین آرماتورها تا سطح قالب بندی باید حداقل ۵/۲ سانتیمتر باشد تا پوشش بتنی روی آرماتورها دارای ضخامت مناسبی باشد. این کار علاوه بر ایجاد پیوستگی بین بتن و آرماتور از زنگ زدگی و خوردگی آرماتورها را محافظت می‌کند.

خم کردن آرماتورها

آرماتور در کارگاه کوچک با دست خم می‌شود و در کارگاه بزرگ توسط ماشین
آرماتورها به صورت سرد باید خم شود.
آرماتور‌ها قبل از خم باید کاملاً صاف شده باشد.
چکش کاری برای خم کردن مجاز نیست.

ضوابط در خم کردن آرماتور

حداقل قطر فلکه خم کن متناسب با نوع فولاد است.
سرعت خم کردن متناسب با نوع فولاد و دمای محیط انتخاب می‌شود. در مورد آرماتورهای سرد اصلاح شده، سرعت خم کردن با روش تجربی به دست می‌آید.
در دمای کمتر از ۵- درجه سلسیوس خم کردن آرماتورها مجاز نیست.
باز و بسته کردن خم‌ها به منظور شکل دادن مجدد، به هیچ وجه مجاز نیست.

وصله آرماتورها

وصله‌های پوششی
وصله‌های جوشی
وصله‌های مکانیکی (کوپلر)
وصله‌های اتکایی

وصله پوششی

متداول‌ترین نوع اتصال در سازه‌های بتنی استفاده از وصله پوششی است، که در اکثر ساختمان‌های بتنی از آن استفاده می‌شود.
محاسبه میزان طول پوششی مطابق آیین نامه بتن ایران عبارت است از ۱/۳ برابر طول گیرایی (مهاری) آرماتور مد نظر.
در محل طول پوششی باید اطمینان از اتصال دو آرماتور در تمام طول آرماتور حاصل شود.

وصله‌های جوشی

به طوی کلی استفاده از جوش در اتصال دو آرماتور دارای شرایط ویژه‌ی است. روش‌های متداول برای وصله‌های جوشی عبارت است.

اتصال جوشی نوک به نوک خمیری (جوش الکتریکی تماسی)
اتصال جوشی ذوبی با الکترود (جوش با قوس الکتریکی)

وصله‌های مکانیکی

کوپلرها قطعات اتصال دهنده مکانیکی آرماتورها هستند.
این قطعات آرماتور را در راستای هم و بدون خروج از مرکزیت به یکدیگیر متصل می‌کنند و بسیار سبک‌تر از وصله‌ها هستند.

مزایای استفاده از اتصالات مکانیکی نسبت به اتصال اورلب

کاهش تراکم آرماتور
صرفه جویی در آرماتور مصرفی و کاهش هزینه‌های آماده سازی و نصب
قابل استفاده در قطرها و شکل‌ها و طول‌های مختلف آرماتور
استحکام کافی و تحمل نیروها به هنگام صدمه دیدن آرماتور
یکپارچه عمل نمودن آرماتور در محل اتصال
در امتداد هم قرار گرفتن محور آرماتورها در محل نصب
امکان استفاده از تمام طول شاخه آرماتور و نداشتن ضایعات

وصله‌های اتکایی

در وصله‌های اتکایی ضوابط کلی زیر باید رعایت شود.

باید دو آرماتور در امتداد عمود بر محور بریده شوند.
استفاده از وصله‌های اتکایی، فقط برای آرماتورهای تحت فشار با قطر ۲۵ میلیمتر و بیشتر مجاز است.
در وصله‌های اتکایی هر آرماتور باید به سطحی صاف منتهی شود که زاویه آن نسبت به صفحه عمود بر محور آرماتور از ۱/۵ (یک و نیم) درجه بیشتر نباشد.
استفاده از وصله‌های اتکایی، فقط در اعضای دارای خاموت‌های بسته یا مارپیچ مجاز است.
باید در انجام وصله‌های اتکایی در یک مقطع خود‌داری شود.

ضوابط در وصله کردن آرماتورها

در قطعات تحت خمش و خمش توام با فشار، نباید بیش از نصف آرماتورها در یک مقطع وصله شود.
در صورت وجود کشش یا کشش ناشی از خمش‌، حداکثر یک سوم آرماتورها در یک مقطع را می‌توان به وسیله پوشش وصله نمود.
وصله کردن آرماتورهای تحتانی قطعات خم شی در وسط دهانه یا نزدیک به آن یا آرماتورهای بالایی قطعاه خمشی روی تکیه گاه یا نزدیک آن مجاز نیست.
به طور کلی هر وصله باید ۴۰ برابر قطر آرماتور با وصله مجاور فاصله داشته و در یک مقطع قرار نگیرد.

آرماتور گذاری شالوده‌ها

آرماتورها به صورت شبکه‌ای در کف شالوده قرار داده می‌شوند.
برای ایجاد چسبندگی بیشتر و انتقال مناسب تر نیرو بین فولاد و بتن در کناره‌های فونداسیون آرماتورهای شبکه با خم ۹۰ درجه به طول معین شکل داده می‌شوند.
با توجه به میزان بار و عمق فونداسیون، سیستم آرماتور گذاری در آنها می‌تواند به صورت شبکه‌های تحتانی یا ترکیبی از شبکه‌های تحتانی و فوقانی باشد.
برای حفظ فاصله مناسب بین دو شبکه از خرک استفاده می‌شود.

انواع آرماتور استفاده شده در شناژ

آرماتور عرضی
آرماتور طولی

وظایف آرماتور طولی

تقویت ستون در مقابل بارهای فشاری و خمشی

وظایف آرماتور عرضی

نگه داشتن آرماتورهای طولی در جای خود
جلوگیری از کمانه کردن آرماتورهای طولی در هنگام وارد شدن نیروهای فشاری
تقویت ستون در جهت عرض و در مقابل بارهای جانبی

آرماتور عرضی را خاموت می‌گویند. بسته به نوع شکل هندسی ستون از خاموت‌های مختلفی استفاده می‌شود. برای ساخت شمع‌ها و ستون‌های استوانه‌ای یا دایره‌ای شکل از خاموت‌هایی دایره‌ای شکل به نام دورپیچ یا اسپیرال استفاده می‌کنند.

نحوه اجرای آرماتور بندی ستون

برای آرماتور بندی ستون مراحل زیر انجام می‌شود.

خم زدن ریشه ستون
انتقال خاموت‌ها از محل ساخت خاموت به محل ستون
جا گذاشتن خاموت‌ها در داخل ریشه ستون
انتقال آرماتورهای طولی ستون از محل آماده شدن به محل ستون
مشخص کردن محل قرار گیری خاموت‌ها بر روی آرماتور طولی با استفاده از گچ
بستن آرماتورهای طولی ستون با آرماتور ریشه هم قطر به وسیله سیم
انتقال خاموت‌ها به محل نشانه گذاری شده با گچ و بستن آنها به آرماتور
دیلم زدن

حداقل پوشش محافظ بتنی روی آرماتور

پوشش بتنی آرماتورها عبارت است از حداقل فاصله رویه آرماتور اعم از طولی و عرضی تا نزدیک ترین سطح بتن. نظر به اهمیت این پوشش در حفظ و نگهداری آرماتورها و نهایتاً عمر مفید سازه بتنی‌، پیمانکار باید نهایت دقت را در نصب آرماتور و نیز ریختن و متراکم نمودن بتن به عمل آورد تا باعث جابجایی و تغییر محل آرماتورها نشود. در صورت عدم وجود حداقل پوشش بتنی در نقشه‌های اجرایی و دستوالعمل‌ها، رعایت مندرجات این قسمت الزامی است.

ضوابط پوشش بتن

ضخامت و پوشش بتنی، نباید از قطر آرماتورهای مصرفی کمتر اختیار شود.
ضخامت پوشش، هیچ گاه نباید از حداکثر قطر شن مصرفی (برای شن تا قطر ۳۲ میلیمتر) کمتر اختیار شود.
در مورد انتهای آرماتورهای مستقیم در قطعات کف و سقف که در معرض تعرق قرار نمی‌گیرند‌، به شرط مواقفت دستگاه نظارت رعایت ضخامت پوشش الزامی نیست.