عیوب فونداسیون و نکات اجرایی آن

از آنجایی که معمولاً فونداسیون یا پی ساختمان در زیر خاک یا پشت دیوارهای داخلی پوشیده شده‌ رویت عیوب موجود در آن به آسانی ممکن نیست و باید برای آگاهی از آن به علائم دیگری توجه کرد. علائمی ظاهری مانند ترک‌ها، نشست‌ها، کجی‌ها و غیره.

بارهای مرده و زنده به وسیله دیواره‌ها و ستون‌های به فونداسیون و از آن طریق به سطح وسیع‌تری از خاک منتقل می‌شود. دیواره‌های فونداسیون باید از استحکام کافی برخوردار باشند تا بتوانند در مقابل نیروهای وارد شده توسط خاک اطراف از خود مقاومت نشان دهند. رطوبت یکی از عوامل مهم تخریب پی ساختمان به شمار می‌رود. در یک فونداسیون استاندارد و سالم، ایزولاسیون و سیستم تخلیه آب‌های زیرزمینی باید به صورتی باشد که از ورود رطوبت به داخل ساختمان جلوگیری کند.

فونداسیون ساختمان ممکن است از مواد متفاوتی نظیر بتون،‌ آجر، سنگ،‌ بلوک‌های سیمانی،‌ چوب و مواد پیش‌ساخته مدرن و … ساخته شود. استفاده از هر کدام به طراح و سازنده ساختمان، استانداردهای موجود و مواد در دسترس در هر منطقه بستگی دارد. اما در حال حاضر فونداسیون‌های ساخته‌شده از بتن خیلی رایج است و در بیشتر موارد از این نوع فونداسیون استفاده می‌شود. به غیر از نیروهایی که از داخل ساختمان به فونداسیون وارد می‌شود عوامل دیگری نیز ممکن است باعث وارد آمدن آسیب بر فونداسیون شود. از جمله این عوامل می‌توان به وجود آب‌های زیرزمینی یا بالا بودن سطح این آب‌ها، حرکت دینامیکی خاک زیر فونداسیون و طراحی یا اجرای نامناسب آن اشاره کرد.

‌چگونگی تشخیص عیوب‌

هر گونه آسیب و شکستگی در پی ساختمان باعث نشست و حرکت اجزای سازنده آن می‌شود. این نشست گاه بی‌خطر و گاه بسیار جدی و غیرقابل صرف‌نظر است. یکی از علائم ظاهری که می‌توان از آن برای تشخیص عیوب فونداسیون‌ استفاده کرد. وجود ترک در دیواره‌‌های داخلی یا خارجی فونداسیون یا وجود ترک در نمای ساختمان است. این ترک‌ها می‌توانند اشکال مختلفی داشته‌ باشند که در واقع جهت نیروهای اضافی وارد شده به فونداسیون را نشان می‌دهند.

ترک‌های عمودی

این ترک در فونداسیون، نشان‌دهنده نشست ساختان به علت حرکت دینامیکی خاک زیر پی یا شسته شدن آن توسط آب‌های زیرزمینی است. دلیل دیگر وجود ترک‌های عمودی این است که بعد از انجام یک بازسازی، بدون محاسبه ظرفیت باربری فونداسیون، بار بیشتری بر پی تحمیل شده‌است. ترک‌های عمودی اهمیت زیادی دارند و حتما باید توسط یک فرد متخصص به دقت بررسی و در صورت امکان رفع شوند.

ترک‌های زاویه‌دار

اگر قسمتی از فونداسیون تحت تاثیر یک سری نیرو که از پایین به بالا وارد می‌شوند قرار گیرد، شکستگی‌هایی به این شکل در پی ساختمان دیده می‌شود. این ترک‌ها در فونداسیون‌هایی که از بلوک‌های سیمانی یا آجری ساخته شده‌اند به صورت پلکانی دیده می‌شوند.

ترک‌های افقی

این ترک‌ها نشان‌دهنده فشار بیش از حد پشت دیواره‌های فونداسیون هستند که ممکن است توسط خاک اطراف به آن وارد شوند. گاهی اوقات اگر ناودان وجود نداشته‌باشد یا آب‌های سطحی اطراف خانه به درستی هدایت نشوند و آب بیش از اندازه در پشت دیواره‌های فونداسیون جمع شود نیروهای اضافی به آن وارد می‌کند که این مسئله باعث ترک‌های افقی خواهدشد. بعضی ترک‌ها نیز سطحی هستند و به خاطر جمع‌شدگی یا انقباض و انبساط مواد تشکیل دهنده فونداسیون ایجاد می‌شوند که مشکل جدی ایجاد نمی‌کنند.

روش‌های مقابله با انواع ترک‌ها

‌اولین قدم در انتخاب روش ترمیم شناخت ترک است. مسلماً برخورد با ترک‌های دینامیک با سایر ترک‌ها متفاوت خواهد بود‌. ترمیم ترک‌های دارای حرکت با مصالح غیر منعطف نهایتاً با شکست روبرو خواهد شد.‌‌

قدم بعدی پس از شناسایی ترک‌ها، آماده سازی است. باز کردن دهانه ترک‌ها و شکل دادن به آنها غیر از تسهیل در انجام عملیات ترمیم موجب خواهد شد که مساحت درگیر مواد با لبه ترک افزایش یابد.

تمیز کردن و زدودن گرد و خاک مرحله بعدی کار خواهد بود که معمولاً با فشار باد ‌و فشار جت سیال ا‌نجام خواهد شد.

‌تعمیر و ترمیم عیوب فونداسیون بتنی

مهندسینی که مسئول ساخت سازه هستند در مرحله اول عوامل مربوط به سازه را مشخص می‌کنند و بعد از اینکه هزینه‌های مورد نیاز را برآورد کردند، عملیاتی که برای ساخت سازه ضروری است را به کارفرما گزارش می‌دهند. ممکن است در هر سازه‌ای عملیات خاصی مورد نظر باشد، در بعضی از سازه‌ها لازم است که به طور کامل تخریب و از نو ساخته شود یا ممکن است عملیاتی مورد نیاز باشد که از فرسودگی سازه جلوگیری شود. در بعضی از سازه ها به دلیل واکنش قلیایی – سیلیکا تخریبی به وجود می‌آید که امکان تعمیرات اساسی وجود ندارد به همین دلیل مهندسین از عملیاتی استفاده می‌کنند که از سرعت پیشرفت خرابی بکاهد.‌

آماده سازی سطوح

قبل از انجام هر اقدامی برای تعمیر سازه اول باید سطح بتن قبل را که اصطلاحاً بتن مادر نامیده می‌شود را آماده کرد. عملیات آماده سازی سطوح به دلایل مختلفی انجام می‌شود یکی از آن دلایل این است که تمام تکه‌های جدا شده و ناهموار موجود از سطح بتن جدا شده و سطحی مناسب و مقاوم ایجاد شود، دلیل دیگر این است که اگر آلودگی بین لایه‌ها وجود داشته باشد مانع از چسیندگی لایه‌ها می‌شود بنابراین باید این آلودگی‌ها پاک شود. ‌ ‌

تمیز کردن با اسید

در این روش اغلب اسید هیدروکلریک به کار برده می‌شود. برای تمیز کردن و افزایش زبری سطح از این روش استفاده می‌شود. بسته به نوع هدف تعمیرات، باید این اسید را رقیق کرد. این اسید باعث ایجاد سایندگی در سطح می‌شود. استفاده از تسید باید تا زمانی که حباب ایجاد می‌شود ادامه یابد. بعد از انجام این عمل و پس از توقف حباب سازی باید سطح مورد نظر به طور کامل با آب شستشو شود. این عمل باعث زبری سطح می‌شود که می‌توان با تنظیم قدرت اسید و برس زدن درجه زبری آن را تغییر داد.‌

برس زدن

در بعضی از موارد تکه‌های شلی بر روی سطح بتنی قرار دارد که می‌توان برای تمیز کردن آن‌ها از برس زدن استفاده کرد. در مناطقی که سازه در زیر آب یا جای مرطوب قرار دارد ممکن است جلبک‌ها و گیاهانی رشد کنند که برای رفع آن‌ها نیز برس زدن بهترین روش است. این روش نیاز به وقت زیادی دارد که یکی از معایب آن محسوب می‌شود. برای مطالعات بیشتر در این زمینه به انواع ترک در بتن مراجعه نمایید.