1- منظور از ماست بایو چیست ؟

فرآورده های که مایه بایو به آنها افزوده شده است از سودمندی های ویژه ای برای انسان در همه سنین برخوردارند . مایه بایو گونه ای پروبیوتیک است که هضم و جذب مواد خوراکی درون دستگاه گوارش به کمک آنها انجام می شود . این پروبیوتیک های سودمند همچنین سیستم ایمنی طبیعی بدن را برمی انگیزد تا بهتر بتواند در برابر عوامل بیماری زا مقاومت کند . ویژگی ها و سودمندی های پروبیوتیک ها سبب شده است که خانواده ها در کشورهای پیشرفته که به مصرف ماست و شیر بایو روی بیاورند. بایو ماده ای طبیعی است که به رشد کودکان ، بزرگسالان ، جوانان و تامین تندرستی آنان کمک می کند .

2- پروبیوتیک ها چه هستند ؟

در سیستم گوارش انسان بیلیونها باکتری مفید زندگی می کنند که نقش مهمی را در کارایی سیستم ایمنی و هضم و جذب غذا بر عهده دارند . این باکتری های سودمند پروبیوتیک نامیده می شوند .

3- پروبیوتیکها چه کار می کنند ؟

پروبیوتیکها یک خط دفاعی بر علیه باکتری های بیماری زا بوجود می‌آورند و به ما اجازه می‌دهند تا از مواد مغذی که از خوراک روزانه مان میگیریم استفاده بیشتری ببریم .

4- چرا از ماست بایو استفاده می کنیم ؟

ماست بایو یک فرآورده پروبایوتیکی با فرمول ویژه است که دستگاه گوارش را با باکتری های سودمند پوشش می‌دهد . ماست بایو به حفظ توازن محیط روده کمک می کند . روند بهبود پس از بیماریها و مصرف آنتی بیوتیکها و بهبود عوارض هرگونه استرس را سرعت می‌بخشد . مسافرت و تغییرات رژیم غذایی و آب میتواند اثر تخریبی بر دستگاه گوارش و سیستم ایمنی بدن داشته باشد . با استفاده از ماست بایو بهترین شانس برای سازگاری با این دگرگونی ها را به خودتان می‌دهید .

5- مصرف پروبیوتیکها چه فوایدی می‌تواند داشته باشد ؟

مطالعات نشان می‌دهد که مصرف پروبیوتیک‌ها از ابتلا به آلرژی‌های پوستی و غذایی در اطفال، برخی عفونت‌های باکتریایی، زایمان زودرس، بیماری التهابی روده، عفونت‌های راجع به مثانه و گوش، خرابی دندان‌ها، اسهال مزمن و اسهال مسافرتی جلوگیری می‌کنند. حتی معلوم شده این باکتری‌ها باعث کاهش میزان کلسترول خون شده و با کاهش مواد سرطان‌زا، از بعضی سرطان‌های خاص هم جلوگیری می‌کنند.

6- منظور از فرآورده های پروبیوتیکی چیست ؟

فرآورده‌های پروبیوتیکی، حاوی باکتری‌های مفیدی هستند که پس از مصرف، در ناحیه روده ساکن می‌شوند و اثرات مفیدی در سلامتی انسان برجای می‌گذارند.اصطلاح پروبیوتیک که ریشه لاتین دارد، به معنی «برای زندگی» است و سازمان جهانی بهداشت، این اصطلاح را به « ارگانیسم‌های زنده ای » اطلاق می‌کند که در صورت مصرف به میزان لازم، اثرات «سلامت‌زایی» موثری برای میزبان خود دارند. این سه اصطلاح را دریابید: ارگانیسم، زنده و سلامت زایی. پروبیوتیک، به‌عنوان صفت مواد غذایی حاوی این باکتری‌ها هم به‌کار می‌رود.

درواقع، پروبیوتیک‌ها به دو صورت مصرف می‌شوند: به صورت مکمل‌های غذایی به شکل پودر، شربت و یا قرص مواد غذایی غنی شده با پروبیوتیک‌ها. مثلا اگر در تولید هرگونه فرآورده لبنی تخمیری همچون ماست، از باکتری‌های پروبیوتیکی استفاده شود، محصول حاصل را پروبیوتیک می‌نامند.

7- کار پروبیوتیک چیست ؟

چندین و چند سال است که معلوم شده فقدان باکتری‌ها در روده به سلامت آسیب می‌رساند؛ مثلا حیوانات آزمایشگاهی که در شرایط بدون باکتری و استریل رشد پیدا می‌کنند، اکثرا سیستم ایمنی تکامل نیافته و روده‌های آسیب پذیر دارند. همین مساله می‌تواند برای نوزاد انسان هم مصداق داشته باشد و نوزاد را نسبت به ابتلا به انواع آلرژی‌ها و عفونت‌های تهدیدکننده زندگی مستعد کند. حتی معلوم شده یکی از بیماری‌هایی که پروبیوتیک‌ها با آن مقابله می‌کنند، اگزما در نوزادان است.درواقع می‌شود گفت پروبیوتیک‌ها، سیستم ایمنی بدن را تمرین می‌دهند تا در برابر باکتری‌های بیماری‌زا هم از خودش واکنش خوبی نشان دهد.

به نظر می‌رسد پروبیوتیک‌ها قادرند جذب مواد آلرژی زای لبنیات را از طریق روده‌ها کاهش دهند وخود مواد آلرژی زا را هم در روده از بین ببرند. پروبیوتیک‌ها علاوه بر این قادرند عفونت باکتریایی واژن را که یکی از علل سقط زودهنگام است، از بین ببرند. عفونت باکتریایی واژن که اغلب بدون علامت است یا با عفونت قارچی اشتباه می‌شود، می‌تواند غشای اطراف جنین را تخریب کند و باعث زایمان زودرس شود.

8- تاریخ پروبیوتیک مربوط به چه زمانی است ؟

پیشینه استفاده از پروبیوتیک‌ها به زمانی برمی گردد که یک پزشک روسی به نام «متچنیکف» در سال ۱۹۰۷ میلادی، فهمید که خوردن یک نوع ماست تخمیر شده از شیر، سبب طول عمر و حفظ سلامت روستاییان بلغاری شده است. بیشترین تحقیقات در ایران روی ماست انجام شده و پژوهشگران موفق شده‌اند با افزودن برخی مکمل‌های لبنی، ویژگی‌های نامطلوب ماست پروبیوتیکی را بهبود بخشند.

9- نکات مهم در مورد مصرف پروبیوتیک ها چیست ؟

1 – اثربخشی پروبیوتیک‌ها تا زمانی است که پروبیوتیک مصرف شود. نمی‌شود گفت یک سال پروبیوتیک بخورید و خودتان را بیمه کنید. مصرف این مواد باید مداوم باشد.

2 – مکمل‌های غذایی به صورت قرص که در حال حاضر در بازار ایران، بیشتر وارداتی هستند، باید حتما دارای روکش محافظ باشند تا باکتری‌های مفید، حین عبور از معده، در اسید معده از بین نروند.

3 – فرآورده‌های لبنی، بهترین حامل پروبیوتیک‌ها محسوب می‌شوند. البته هنوز غنی‌سازی لبنیات با پروبیوتیک‌ها خیلی رایج نشده.

4 – موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز حاوی موادی هستند که باعث می‌شود باکتری‌های پروبیوتیک بهتر رشد کنند. البته برای اثر بخشی بایستی مقادیر زیادی از آن‌ها مصرف شود.

5 – افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند، دچار اسهال، عفونت مخمری مهبل و یا دچار سوءتغذیه هستند، در اولویت مصرف پروبیوتیک‌ها قرار دارند.

6 – ماده موسوم به استارتر ماست که اسم علمی‌اش Lactobacillus bulgaricus است، پروبیوتیک محسوب نمی‌شود. بنابراین نمی‌شود گفت ماست یک ماده پروبیوتیک طبیعی است. این باور رایج غلطی است که وجود دارد.

تعریف  پروبیوتیک :

پروبیوتیک مکمل غذایی متشکل از میکروبهای زنده است که مصرف آن به دلیل تغییر مطلوب در توازن میکروبی روده منجر به بروز اثرات مفید در مصرف کننده می شود.

اهمیت استفاده از محصولات پروبیوتیک :

روده انسان حاوی میلیون ها باکتری زنده است که فلور میکروبی روده را تشکیل می دهند. این باکتری ها به دو دسته ی مفید و مضر برای سلامت انسان تقسیم می شود. باکتری های مفید مثل باکتری های پروبیوتیک از طریق رشد و فعالیت خود مانع رشد و تکثیر باکتری های مضر می شوند و علاوه بر آن با سنتز برخی مواد ضروری برای بدن مانند ویتامین ها، اسید آمینه و… نقش مهم در حفظ سلامت فرد ایفا می کنند.

 

چه غذایی پروبیوتیک است :

غذایی که حاوی میکروارگانیسم هایی با ویژگی های زیر باشد :

1) میکروارگانیسم های آن در دسته ی پروبیوتیک ها طبقه بندی شده باشند یعنی جزء فلور میکروبی طبیعی روده انسان باشد.

2) به صورت زنده و فعال و به تعداد کافی به روده برسند.

3) توانایی تولید ترکیبات ضد باکتری های مضر مثل تولید اسید لاکتیک ، باکتریوسین و غیره را داشته باشند.

میکروارگانیسم های مورد استفاده به عنوان پروبیوتیک :

متداول ترین گونه های مورد استفاده در محصولات پروبیوتیک مربوط به گروه باکتری   های اسید لاکتیک هستند که شامل نژادهای خاصی از جنس های bifidobacterium می شود.

فرآورده های حاوی باکتری های پروبیوتیک به سه دسته کلی تقسیم می شوند :

الف) فرآورده های لبنی حاوی باکتری های پروبیوتیک

ب) فرآورده های غذایی غیر لبنی حاوی باکتری های پروبیوتیک

ج) مکمل های غیر غذایی حاوی باکتری های پروبیوتیک به صورت قرص، پودر و کپسول

از میان انواع محصولات پروبیوتیک ماست رایج ترین شکل مصرف را داراست. ماست پروبیوتیک به لحاظ ظاهری شبیه ماست معمولی است اما هر گرم از آن حداقل دارای 10 باکتری پروبیوتیک زنده غیر از باکتری های بولگاریکوس و ترموفیلوس موجود در ماست معمولی است. ویژگی این ماست از نظر طعم، بو، بافت، رنگ، آب انداختگی تفاوت معنی داری با ماست معمولی ندارد.

اطلاع‌رسانی درباره محصولات پروبیوتیک ضعیف است

با ورود هر محصول جدیدی به بازار، حرف و حدیث‌های مختلف و شایعات فراوان در مورد مزایا و معایب آن در بین مردم رونق پیدا می‌کند. با توجه به اینکه چندی است محصولات لبنی حاوی پروبیوتیک وارد بازارشده‌اند که عمدتا شامل ماست می‌شوند و به تازگی هم قرار است در قالب دو نوع به مردم عرضه شوند، بر آن شدیم تا در مورد خواص و ضررهای احتمالی این محصولات با یکی از متخصصان در این زمینه گفتگویی داشته باشیم. اگر شما هم مایل به داشتن اطلاعات جامعی در مورد ماست‌های پروبیوتیک‌ هستید، خواندن این مصاحبه را به شما توصیه می‌کنیم…
▪ آیا خوردن ماست‌ها یا دیگر محصولات پروبیوتیک موجود در بازار ایران را توصیه می‌کنید؟
ـ حتما. متاسفانه در مورد اینگونه محصولات اطلاع‌رسانی خوبی در جامعه نشده است و مردم به خوبی با آنها آشنا نیستند. مردم ما به علت بی‌اطلاعی هنوز هم بیشتر به ماست‌های معمولی یا همان ماست‌های سنتی گرایش دارند. باکتری‌های موجود در این ماست‌های معمولی، ساده و فاقد پروبیوتیک هستند، در فرآیند غنی‌سازی ماست‌ها، باکتری‌های پروبیوتیک به آنها افزوده می‌شود که با افزوده شدن این باکتری‌ها ماست خواص جدید و مفیدی را پیدا می‌کند. مصرف محصولات پروبیوتیک اگر به صورت روزانه و منظم باشد می‌تواند اثری دو چندان بر سلامت افراد داشته باشد.
▪ شما مصرف چه میزان از این ماست را در روز توصیه می‌کنید؟

ـ مقدار مصرف ماست‌های پروبیوتیک نباید از یک میزان خاصی در روز کمتر باشد تا بتواند خواص خود را هر چه بهتر در طولانی‌مدت نشان دهد. توصیه ما مصرف ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌لیتر ماست در روز به صورت منظم است. هر چند که مصرف بیش از حد آن ضرری برای سلامتی ندارد اما استفاده کمتر از ۲۰۰ میلی‌لیتر آن در روز خیلی مثمرثمر نیست. البته ناگفته نماند که مصرف‌کنندگان حتما باید هنگام خرید این نوع از ماست‌ها به برچسب آن به دقت توجه کنند و مطمئن شوند که میزان پروبیوتیک موجود در آنها مطابق با استانداردهای ملی و جهانی باشد. براساس استاندارد بین‌المللی، میزان باکتری‌های پروبیوتیک موجود در یک میلی‌لیتر باید ۱۰۶ یا یک میلیون باکتری باشد.

▪ آقای دکتر! خوردن این ماست‌ها را برای کدام گروه سنی بیشتر مناسب می‌دانید؟
ـ به علت اینکه این محصول هیچ ضرر و عوارض جانبی برای سلامت ندارد، مصرفش برای کلیه افراد در گروه‌های سنی مختلف خوب و خالی از اشکال است و افراد می‌توانند بدون هیچ‌گونه دغدغه‌ای آن را جایگزین ماست‌های معمولی در رژیم غذایی‌شان کنند اما مصرف ماست‌های پروبیوتیک برای نوزادان توصیه نمی‌شود و بهتر است که تا یک سالگی این نوع از ماست‌ها را در رژیم غذایی نوزادتان نگنجانید.

▪ شنیده می‌شود که ماست‌های پروبیوتیک برای افراد مبتلا به سنگ کلیه بسیار مفید است. آیا شما این گفته را تایید می‌کنید؟

ـ به هیچ عنوان. این ادعا چندان قوی نیست و هرگز به اثبات نرسیده است. ببینید، چگونه یک شرکت داخلی می‌تواند این ادعا را بکند، در حالی که زمان زیادی از به راه افتادن چرخه تولید محصولات پروبیوتیکی در کشور نمی‌گذرد؟ شما وقتی می‌توانید بهتر به پوچ بودن این ادعا پی ببرید که بدانید حتی کارخانه‌های ژاپنی که قریب به ۴۰ سال است این محصولات را تولید و به بازار عرضه می‌کنند و تاکنون حدود ۵۳ نوع لبنیات پروبیوتیکی به جهان عرضه کرده‌اند هم در مورد رابطه بین بهبود سنگ کلیه و این ماست‌ها ادعایی عنوان نکرده‌اند.

▪ فقط زیرمجموعه لبنیات می‌توانند با باکتری‌های پروبیوتیک غنی شوند یا اقداماتی در راستای غنی‌سازی دیگر محصولات غذایی هم صورت گرفته است؟

ـ البته لبنیات به علت ترکیب خاص ساختارشان عمده‌ترین فرآورده‌های غنی شده با پروبیوتیک هستند اما امروزه محصولات غذایی دیگری از جمله نان، شیرینی، آب‌میوه، غذاهای بر پایه سویا، سبزیجات و غلات هم به کمک باکتری‌های پروبیوتیک غنی شده‌اند.

▪ آقای دکتر، آیا در بخش سلامت، ادعاهای واحد و مشخصی در مورد ماست‌های پروبیوتیک وجود دارد و می‌توان در این زمینه ادعاهای صحیح و کذب را از هم جدا کرد؟
ـ خب، این طبیعی است که وقتی محصول جدیدی در هر زمینه‌ای به بازار ارایه می‌شود، ادعاهای گوناگونی در موردش مطرح می‌گردد. خوشبختانه در زمینه محصولات پروبیوتیک و مخصوصا ماست‌ها دو دسته ادعا در بخش سلامت‌ وجود دارد. دسته اول ادعاهای علمی، تایید شده و منطبق بر اصول سلامت سازمان استاندارد ملی است که ادعاهای عمومی نامیده می‌شوند و باید روی برچسب محصول حتما ذکر شوند. ادعاهای این دسته که نشان‌دهنده خواص محصول است، به این شرح می‌باشند:

▪ خواص ضدسرطانی که در واقع گویای تاثیر این محصول بر پیشگیری و کاهش ریسک ابتلا به سرطان است.

▪ خواص ضدعفونی‌کننده که با جلوگیری از رشد باکتری‌های عفونی باعث پیشگیری و کاهش عفونت بدن می‌شوند.

▪ تنظیم و تقویت سیستم ایمنی بدن

▪ کاهش عوارض عدم تحمل لاکتوز. این فاکتور برای آن دسته از افرادی که نسبت به لاکتوز

وجود در محصولات لبنی حساسیت دارند، بسیار امیدبخش است.

▪ کاهش کلسترول خون

▪ افزایش‌دهنده ارزش غذایی محصول

و دیگر ادعاهای اختصاصی هستند که همان‌طور که گفته شد، شرکت‌های ایرانی به علت کمی سابقه‌شان در این زمینه نمی‌توانند آنها را عنوان کنند، اما برخی از شرکت‌های خارجی توانسته‌اند مثلا در تولید نمونه‌‌ای از ماست پروبیوتیک که باعث جلوگیری از اسهال مسافرتی کودکان می‌شود، پیشرفت‌هایی داشته باشند، اما چون این پیشرفت‌ها عمومی و در سطح همه محصولات گسترده نیستند به آنها ادعاهای خاص گفته می‌شود.

▪ آیا در صورت استفاده از این ماست‌ها در تهیه غذا، حرارت پخت تغییری در آنها ایجاد می‌کند؟
ـ بله. باکتری‌های پروبیوتیک افزوده شده به ماست در اثر حرارت از بین می‌روند اما افزودن سبزیجات به آنها بدون حرارت دادن اشکالی ندارد، ضمن اینکه این باکتری‌ها بیشتر از یک هفته یا حداکثر ۱۰ روز زنده نمی‌مانند و این نکته بیان‌کننده این است که شما باید هنگام خرید، به تاریخ تولید محصول توجه زیادی داشته باشید.

▪ به عنوان آخرین سوال، آیا امکان تبدیل باکتری‌های پروبیوتیک به باکتری‌های مضر و بیماری‌زا وجود دارد؟

ـ خیر. اولین شرط پروبیوتیک‌ها ایمن بودن آنهاست و به علت همین ایمنی است که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که مصرف زیاد محصولات پروبیوتیک، مخصوصا محصولات لبنی‌ آن، هیچ مشکلی برای افراد به وجود نمی‌آورد.

نخستین همایش ملی پروبیوتیک و محصولات فراویژه برگزار می شود

تهران -نخستین همایش ملی پروبیوتیک و محصولات فراویژه به همت دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و همکاری شرکت صنایع شیر ایران( پگاه ) اول و دوم اردیبهشت ماه سال جاری برگزار می شود.

به گزارش ایرنا از روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی،دبیر علمی همایش ملی پروبیوتیک و محصولات فرا ویژه در جمع خبرنگاران با بیان اینکه دبیرخانه دائمی همایش در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی به فعالیت خود ادامه می دهد افزود:این همایش بصورت دوسالانه‌ و بین المللی برگزار خواهد شد.

دکتر مریم تاج آبادی ابراهیمی تصریح کرد: علم پروبیوتیک و محصولات فرآویژه تبلور شعار پیشگیری بهتر از درمان است و دانشمندان و محققان با چشم انداز ارتقاء سطح سلامت جامعه در زمینه‌های مختلف این علم فعالیت می‌نمایند.

وی ادامه داد:امروزه تحقیقات در این حوزه پیشرفت چشمگیری داشته و مصرف بی‌رویه آنتی بیوتیک‌ها، روش تغذیه ناسالم، گسترش مصرف غذا‌های آماده، استرس و فشار‌های عصبی، آلودگی‌هوا و کاربرد نگهدارنده‌های شیمیایی در مواد غذایی همه و همه منجر به کاهش سطح سلامت و مواجهه با معضلات ناشی از این ناهنجاری‌ها است.

تاج آبادی ابراهیم با اشاره به نگرش اساسی سلامت و پزشکی جامعه‌نگر ارتقاء سلامت جامعه است افزود: یکی از اهداف این همایش جلب نظر مسئولین به اهمیت دانش پروبیوتیک و افزایش سطح آگاهی عمومی جامعه است.

وی اظهار داشت :پروبیوتیک حوزه‌های تخصصی گوناگون میکروبیولوژی ، پزشکی ، زیست شناسی، تغذیه، صنایع غذایی ، آبزی‌پروری، دامپزشکی و دامپروری را در بر می گیردو برگزاری این همایش فضایی مناسب جهت تبادل اطلاعات بین محققین تمامی حوزه ها و ارتباط با صنعت است.

دبیر علمی این همایش گفت: هدف ما در این همایش ایجاد فضای تبادل اطلاعات بین پژوهشگران و محققین، ارتقاء و هم گرایی تحقیقات در زمینه های مختلف پروبیوتیک، انعکاس نتایج تحقیقات انجام شده در زمینه های مختلف این حوزه و صنایع تولید کننده و برنامه ریزی بلند مدت با هدف همسو سازی تحقیقات از آزمایشگاه تا صنعت است.

تاج آبادی ابراهیمی تاثیر پروبیوتیک ها را بر سلامت جامعه ، نقش پروبیوتیک‌ها در غذاهای تخمیری سنتی، نقش پروبیوتیک ها در صنعت دام و طیور و آبزیان،فناوری تولید صنعتی پروبیوتیک و فرآورده های آن از جمله محورهای این همایش نام برد.

وی تصریح کرد: تعداد 258 مقاله به دبیرخانه همایش ارسال شده است که توسط کمیته علمی همایش مورد داوری قرار گرفت و در نتیجه تعداد 40 مقاله بصورت ارائه شفاهی و 70 مقاله بصورت پوستر پذیرش شد.

دبیر کمیته اجرایی این همایش گفت : با وجود توسعه بحث پروبیوتیک در اکثر کشورها و سرمایه گذاری های فراوان در این زمینه ، موضوع پروبیوتیک ها در کشور ما نیز مورد توجه ویژه اندیشمندان و صاحبان صنایع قرار گرفته است .

ناصر غفوری عدل افزود: اولین همایش ملی پروبیوتیک ، مقدمه ای برای رسیدن به اهداف والاتر خواهد بود که می توان به ایجاد پژوهشکده مرکز مطالعاتی پروبیوتیک در ایران ، برگزاری همایش های دوسالانه بین المللی پروبیوتیک در ایران وایجاد ارتباط موثر بین دانشگاه و صنایع مادر اشاره کرد.

وی با اشاره به همکاری و حمایت برخی مراکز علمی و صنایع مختلف گفت: دانشگاههای آزاد اسلامی واحد پرند ، شهر قدس ، تهران شمال و زنجان از جمله دانشگاههایی هستند که در این همایش با واحد تهران مرکزی همکاری می نمایند. غفوری عدل ادامه داد: شرکت صنایع شیر پگاه با مطالعه و تحقیقاتی در زمینه پروبیوتیک ها و تولید محصولات پروبیوتیک ، یکی از پیشروان علم پروبیوتیک در کشور می باشد.

یک مدرس دانشگاه گفت: در سال‌های اخیر مفهوم غذاهای عمل‌گرا به عنوان غذاهایی که علاوه بر داشتن ارزش تغذیه‌ای، اثرات مثبت بر روی سلامتی انسان دارند، بیشتر به سمت غذاهایی که می‌توانند اثرات مثبت روی ترکیب جمعیت میکروبی روده داشته باشند، تغییر جهت داده و عمدتا روی غذاهای پروبیوتیک متمرکز شده است.

دکتر علی اکبریان در گفت‌وگو با خبرنگار دامپروری خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره نقش پروبیوتیک‌ها و اثرات سلامتی بخش آن‌ها اظهار کرد: واژه پروبیوتیک در لغت به معنی «‌برای زندگی» است و در حقیقت متضاد واژه‌ی آنتی‌بیوتیک است. همچنین سازمان جهانی خوار و بار (فائو) هم پروبیوتیک‌ها را به عنوان مکمل‌ها یا میکروارگانیسم‌های زنده‌ای تعریف می‌کند که در صورت مصرف به مقدار کافی می‌توانند باعث ایجاد اثرات سلامتی بخش بر روی بدن میزبان شوند. اثر اصلی پروبیوتیک‌ها از طریق بهبود تعادل میکروبی روده به نفع باکتری‌های مفید است که بدین ترتیب می‌تواند یک نقش محافظت‌کنندگی در برابر بیماری‌های مختلف نشان دهد.

وی افزود: محصولات لبنی پروبیوتیک مختلف و متعددی تا به حال در دنیا تولید و به بازار عرضه شده است. در واقع شناخته شدن محصولات پروبیوتیک به عنوان غذاهای عمل‌گرا که علاوه بر خواص تغذیه ای پایه، اثرات سلامتی بخشی هم دارند و مستندات کلینیکی که بیانگر پیشگیری از بیماریهای خاص هستند، مصرف آن‌ها را به ویژه در کشورهای توسعه یافته نظیر کشورهای اروپایی و ژاپن با اقبال مواجه کرده است. تعدد برندهای مربوط به غذای پروبیوتیک در بازار این کشورها خود گواهی بر این موضوع است. وی ادامه داد: در کشور ما هم کوشش‌های خوبی در این زمینه صورت گرفته است. مثلا در دانشگاه‌ها تحقیقات مختلفی در این زمینه انجام شده یا در حال جریان است. در موسسه استاندارد، استانداردهای مربوطه در حال تدوین است یا بعضا تدوین شده و توسط برخی شرکتها نیزتولید این فرآورده‌ها شروع شده است، اما هنوز مصرف کنندگان از اثرات سلامتی بخش و پیشگیری کننده آن‌ها اطلاع کافی نداشته بنابراین از این فرصت‌ فراهم شده برای بهبود سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها به خوبی استفاده نمی‌شود.

اکبریان همچنین گفت: اطلاع رسانی در این زمینه و همچنین انجام تحقیقات بیشتر و تکمیلی در خصوص تکنولوژی تولید محصولات پروبیوتیکی و اثرات سلامتی بخش آن‌ها با توجه به روند رو به رشد این محصولات از جنبه‌های مختلف یک امر ضروری است که می‌تواند زمینه ساز بهبود سلامتی در جامعه باشد.

وی یادآور شد: پروبیوتیک‌ها را به عنوان مکمل غذایی در پرورش حیوانات هم می‌توان استفاده کرد. تحقیقات زیادی برروی استفاده از پروبیوتیک‌ها در جیره غذایی ماکیان و حتی استفاده از پروبیوتیک‌ها در جیره غذایی چند نوع ماهی انجام شده و اثرات مثبتی بر روی ضریب تبدیل، افزایش وزن و پارامترهای مربوط به رشد آنها داشته است. بنابراین پروبیوتیک‌ها هم در صنعت دامپروری و هم شیلات و هم صنایع غذایی قابل استفاده هستند.

اکبریان خاطرنشان کرد: در اروپا و کشورهای توسعه یافته مصرف محصولات پروبیوتیک رو به افزایش است و به خاطر استقبال مصرف کنندگان از این محصولات حتی نسبت رشد حجم بازار محصولات عملگرا و پروبیوتیک نسبت به سایر محصولات بیشتر است.

 

 

فرآورده‌های لبنی برای افزودن پروبیوتیک مناسب‌ترهستند

محصولات پروبیوتیک مانع بروز بیماری‌های دوره‌ای و سرطانی و سبب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند.

مدیرکل نظارت بر مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، فرآورده‌های لبنی نظیر انواع نوشیدنی‌ها، شیر، انواع پنیر، دوغ، ماست، نوشیدنی، ماست چکیده و همزده، بستنی، خامه ترش، شیر بدون چربی و نوشیدنی‌های به دست آمده از دوغ و کره را بهترین گزینه برای افزودن پروبیوتیک برشمرد.

مهندس پهلوانی با بیان این که مصرف کنندگان آنتی بیوتیک با استفاده از محصولات پروبیوتیک کمتر به اسهال، عفونت مخمری مهبل و حتی سوءتغذیه دچار می‌شوند، اظهار کرد: برخلاف باورغلط رایج ماده‌ای به‌نام “استارتر” در ماست اثر پروبیوتیک ندارد.

وی با بیان این که جلوگیری از رشد و فعالیت باکتری‌های پاتوژن، کاهش میزان کلسترول خون، کمک به بهبود هضم لاکتوز در روده و کاهش عدم تحمل لاکتوز از فواید محصولات پروبیوتیک است، افزود: همچنین این محصولات مانع بروز بیماری‌های دوره‌ای و سرطانی و سبب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند.

مدیرکل نظارت بر مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزایش میزان دسترسی بیولوژیک به یون‌های کلسیم، آهن، منیزیم، بهبود عملکرد دستگاه گوارشی و حرکات دودی دوره، تولید اسید لاکتیک مورد نیاز بدن و افزایش ماندگاری محصولات غذایی را از دیگر فواید این محصولات برشمرد و یادآور شد: تولید آنتی اکسیدان‌ها و ترکیبات ضد سرطان، کاهش پوکی استخوان و پرفشاری خون از آثار سودمند این محصول است. همچنین کاهش شیوع و تداوم اسهال و کمک به مداوای اسهال‌های حاد، مسافرتی و یا اسهال‌هایی پس از مصرف آنتی بیوتیک هم پس از استفاده از این محصولات پروبیوتیک کاهش می‌یابد؛ این درحالیست که کاهش ابتلا به عفونت‌های تناسلی زنان در صورت مصرف داروهای مناسب و کمک به مداوای زخم معده و اثنی عشر از دیگر فواید آن‌ها است.
مهندس پهلوانی در ادامه توضیح داد: علاوه بر محصولات لبنی فرآورده‌های غذایی غیر لبنی دیگری نظیر انواع شیرینی‌های پروبیوتیک و مکمل‌های غیرغذایی به صورت قرص، پودر و کپسول می‌توانند حاوی باکتری‌های پروبیوتیک شوند.

وی با بیان این که موز، عسل ، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز اثر باکتری‌های پروبیوتیک را تقویت می‌کند، گفت: فقط در صورت مصرف مقادیر فراوانی از آن، این محصولات اثر بخش هستند.
محصولات پروبیوتیک، فرآورده‌هایی با باکتری‌های مفید هستند که پس از مصرف در روده ساکن می‌شوند و اثرات مفیدی در سلامت انسان برجای می‌گذارند.

نگهداری و شرایط ذخیره سازی :  

همانطور که گفته شد دمای مراحل مختلف تهیه ی محصول بر توانایی زیست میکروارگانیسم های پروبیوتیک مؤثر است . در دماهای پایین توانایی زنده ماندن باکتری های اسید لاکتیک افزایش می یابد . در حالی که در همین دماها رشد L.bulgaricusها محدود شده و در نتیجه ی اسیدیته ی محصول افزایش می یابد و تحمل Bifidobacteriaها بسیار کاهش می یابد .

نتیجه :  

 مصرف و کاربرد محصولات بیولوژیکی در مراحل اولیه ی توسعه و پیشرفت است . اگر چه ، اقبال به مصرف محصولات پروبیوتیکی بالاست ، اما افزایش فواید کارآمد آنها نیاز به کارهای علمی فراوانی دارد . مطالعات آزمایشگاهی اثرات مفید محصولات بیولوژیکی را ثابت کرده است ، اما پیشرفت های قابل توجهی در مکانیسم عمل و بهبود اثرات سلامتی بر روی انسان انجام نگرفته است .

قدرت رشد کم باکتری های پروبیوتیک حائز اهمیت است که این مسئله مطالعات وسیعی را می طلبد ، که بر روی فاکتورهای محرک رشد ، شرایط مطلوب محیطی ، شرایط ذخیره سازی مواد غذایی و قدرت بقای میکروبی انجام شود . اصلاحات ژنتیکی بر روی باکتری ها ، کیفیت تخمیر و هچنین نیمه عمر خود باکتری را می تواند بهبود بخشد . تلقیح کشت های AB به سایر فراورده های غذایی مانند پنیر باید با قوت مطالعه و تحقیق شوند

در حاشیه برگزاری اولین همایش ملی پروبیوتیک و محصولات فراویژه که امروز اول اردیبهشت در سالن اجتماعات دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی آغاز به کار کرد، عنوان شد؛ پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده ای هستند که مصرف آنها به میزان مناسب موجب افزایش سطح سلامت جامعه می گردد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) واحد علوم پزشکی ایران؛ دکتر محمدعلی گذشتی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در حاشیه سخنرانی خود عنوان کرد: در مجموع مسائل پیش روی سیاستگزاران جوامع انسانی امروزه مسائلی از قبیل غذا، آلودگی هوا و محیط زیست، سلامت جسم و بهداشت روانی جایگاه خاص دارند و با نگاهی ویژه به تنها یکی از مقوله های یاد شده در می یابیم که مصرف بی رویه آنتی بیوتیک ها، روش های تغذیه ناسالم، گسترش مصرف غذاهای آماده، استرس و فشارهای عصبی و کاربرد نگهدارنده های شیمیایی در مواد غذایی سبب کاهش سطح سلامت جامعه گردیده و این در حالی است که پروبیوتیک ها می تواند موجب افزایش سطح سلامت جامعه گردد و از همین رو در اکثر کشورها به دلیل ارتباط موضوع با طیف وسیعی از حوزه های آموزشی، پژوهشی و صنعتی مانند علوم زیستی صنایع غذایی، دامپروری، آبزی پروری نگاهی خاص به فعالیت های علمی این حوزه وجود دارد.

این همایش نیز در راستای توسعه امر پژوهش و ارتقاء سطح دانش تخصصی، آشنایی بیشتر با پروبیوتیک ها و کاربردهای آنها را با هدف ایجاد ارتباط بین رشته ای و همسوسازی تحقیقات از آزمایشگاه تا صنعت را همراه با تولید صنعتی پروبیوتیک ها در مجموعه هدف های خود منظور داشته است.

این فراورده‏ها به سه گروه کلی تقسیم می ‏شوند:

1- فرآورده‏های لبنی حاوی باکتری پروبیوتیک فرآورده‏ های لبنی پروبیوتیک به ویژه ماست پروبیوتیک رایج ‏ترین مواد غذایی هستند که به عنوان محصولات پروبیوتیک مصرف می‏ شوند.

2- فرآورده‏های غذایی غیر لبنی حاوی باکتری ‏های پروبیوتیکاز این گروه می ‏توان به انواع شیرینی ‏های پروبیوتیک اشاره کرد.

3- مکمل‏ های غیرغذایی حاوی باکتری ‏های پروبیوتیک مکمل‏ های رژیمی حاوی میلیاردها باکتری پروبیوتیک هستند که با تکنیک ‏های مختلف به صورت انواع مکمل در آمده ‏اند و به عنوان مثال در داروخانه ‏های ایالات متحده به صورت قرص، پودر و کپسول و… در دسترس همگان قرار دارند، ولی از میان انواع محصولات پروبیوتیک، ماست پروبیوتیک رایج‏ ترین شکل مصرف این دسته از مواد غذایی است.

ماست پروبیوتیک

ماست پروبیوتیک به لحاظ ظاهری شبیه ماست معمولی است، اما هر گرم از آن حداقل 10 باکتری پروبیوتیک زنده غیر از باکتری ‏های بولگاریس وترموفیلوس موجود در ماست معمولی دارد.
این ماست را می‏ توان به شکل طعم دار(مثلا ماست میوه‏ای) تهیه کرد. ویژگی‏ این ماست از نظر طعم، بو، بافت، رنگ، آب انداختگی و… تفاوت‏ معنی داری با ماست معمولی ندارد، اما از نظر تغذیه ‏ای مصرف آن به نیازهای اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب ضروری مورد نیاز بدن پاسخ می ‏دهد.

ضمناً فعالیت باکتری‏ های پروبیوتیک سبب افزایش دسترسی بیولوژیک بدن به یون ‏ها شده که از این طریق کلسیم، آهن، منیزیم، مس، سدیم و… بهتر جذب می ‏شود.

این ماست از نظر انواع ویتامین‏ ها مثل ویتامین A، C، ریبوفلاوین، تیامین، بیوتین، اسید فولیک، توکوفرول و … بسیار غنی‏ تر از ماست معمولی است.

این ماست در کشورهای دیگر به نام‏ های مختلف دیگری خوانده می ‏شود. مثلا در آلمان به آن ” Bioghurt ” می‏ گویند.

آمریکا و ژاپن و پس از آن کشورهای اروپایی بیشترین تولید محصولات پروبیوتیک را دارند. در چند سال اخیر ژاپن به تولید و مصرف محصولات پروبیوتیک اهمیت زیادی داده و استانداردهای خاص این محصولات را تدوین کرده است.

با توجه به فواید بی‏ شمار آن بر سلامتی افراد جامعه و با افزایش روزافزون مصرف انواع مختلف مواد غذایی مخاطره آمیزی که در دسترس همگان قرار گرفته، مصرف فرآورده‏ های پروبیوتیک جزء جدایی ناپذیر رژیم غذایی جوامع پیشرفته شده است. بنابراین ضروری است دانش پژوهان علوم و صنایع غذایی و همچنین علوم تغذیه و رژیم‏ درمانی با درک موضوع، سعی در رواج مصرف محصولات پروبیوتیک و ارائه اطلاعات مفید در این زمینه به مردم داشته باشند تا با مصرف فرآورده‏ های پروبیوتیک سبب بهبود و شاهد اثر مثبت آن بر سلامتی تمام افراد جامعه باشیم.
البته ذکر این نکته ضروری است که افراد دارای بیماری‏ های گوارشی و یا ضعف ایمنی و یا افرادی که به تازگی جراحی کرده‏ اند بهتر است برای مصرف این محصولات با متخصصان مربوطه مشورت کنند زیرا باکتری‏ های مفید در بدن‏ های بسیار ضعیف، می‏ توانند فرصت طلبی کرده و خود به بدن لطمه بزنند.

 

 

پروبیوتیک، محصول رفاقت باکتری و انسان!

مدیرکل نظارت برموادغذایی وآشامیدنی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی:

ارزش تغذیه‌ای ماست پروبیوتیک بیش ازماست معمولی است

مدیر کل اداره نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی، ‌آرایشی و بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه پروبیوتیک به ارگانیزم‌های زنده‌ای گفته می‌شود که با مصرف به میزان لازم در سلامت فرد موثر است، گفت: همه باکتری‌ها مضر نیستند و گاهی بسیاری دیگر از اعضای خانواده باکتری‌های مضر برای بدن سودمند است.

مهندس پهلوانی در گفت وگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری دانشجویان ایران ، با بیان اینکه محصولات پروبیوتیک توانایی تغییر فلور میکروبی روده را دارند، اظهار کرد: نتایج تحقیقات فراوانی در اروپا و آمریکا نشان داد که غذاها و یا مکمل‌های پروبیوتیک آثار مثبتی بر سلامت انسان دارند.

وی با اشاره به وجود صد تریلیون باکتری زنده در روده به عنوان فلور طبیعی بدن گفت: میکروبها برای سلامت انسان مفید، مضر و یا خنثی هستند.

مدیر کل اداره نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه فرآورده‌های لبنی به ویژه ماست پروبیوتیک از جمله فرآورده‌های حاوی باکتری‌های پروبیوتیک به شمار می‌آیند، افزود: ماست پروبیوتیک ماست غنی شده‌ای است که ارزش تغذیه‌ای آن بیش از ماست معمولی است و اسیدهای آمینه و چرب بدن را تامین می‌کند.مهندس پهلوانی افزود: این ماست از نظر انواع ویتامین‌ها نظیر ویتامین A و C و ریبوفلاوین،‌ تیامین،‌ بیوتین، انسولین بسیار غنی‌تر از ماست معمولی است.

میکروب‏های کوچک، درمانگرانی بزرگ

باکتری ‏ها سالیان دراز به عنوان دشمنان انسان شناخته می‏ شدند، از این رو ابتدا تصور می ‏شد که باید با تمام آن ها مبارزه کرد، اما امروزه می‏ دانیم در ساخت داروها، هورمون‏ ها، واکسن‏ ها، آنزیم‏ ها و… از میکروارگانیسم‏ ها به عنوان یک جزء اصلی در فرآیند تولید استفاده می ‏شود.

در این میان باکترهای پروبیوتیک با توانایی تغییر فلور میکروبی روده نقش مهمی به عنوان باکتری‏ های مفید در بدن ایفا می ‏کنند. انسان از هزاران سال قبل پس از این که با نگهداری حیوانات اهلی از شیر دام استفاده کرد، این مطلب را دریافت که می ‏تواند با تغییراتی در شیر، آن را به غذاهای متنوعی تبدیل کند که اکنون شیرهای تخمیری نامیده می ‏شوند.

در حقیقت استفاده از میکروارگانیسم‏ های مفید برای تولید مواد غذایی، از قرن ‏ها پیش آغاز شد، بدون این که از نقش و حضور آن ها اطلاعی در دست باشد، علت اختراع شیرهای تخمیری توسط اجداد ما قابلیت نگهداری بیشتر آن ها در مقایسه با شیر، طعم اسیدی ملایم و دلپذیر و وجود اثرات مفید آن بر سلامتی است. از انواع شیرهای تخمیری می ‏توان به ماست، پنیر، کفیر، کومیس و … اشاره کرد. در این بین ماست ‏های پروبیوتیک، جایگاه ویژه‏ای در تغذیه و سلامت انسان پیدا کرده است.

در سال ‏های اخیر تحقیقات زیادی در اروپا و سپس در آمریکا بر روی پروبیوتیک‏ ها و نقش آن ها در سلامتی انسان انجام شده است. نتایج این تحقیقات نشان دهنده اثرات مثبت غذاهای پروبیوتیک و یا مکمل ‏های پروبیوتیک در سلامتی انسان است. برمبنای این پژوهش‏ ها، کارخانجات تولید لبنیات اقدام به اضافه کردن باکتری ‏های پروبیوتیک به برخی از مواد لبنی کردند از جمله کارخانجات پیشگام در زمینه تولید این محصولات کارخانه Danone در اروپا است که وقتی شیر تخمیر شده با باکتری لاکتوباسیل و همچنین ماست پروبیوتیک را تولید کرد مورد استقبال فراوان مصرف کنندگان قرار گرفت.

با توجه به نتایج حاصله از تحقیقات انجام شده در آینده ممکن است شاهد استفاده از پروبیوتیک ‏ها در تولید سبزیجات و گوشت‏ های تخمیر شده نیز باشیم.

تعریف پروبیوتیک

واژه پروبیوتیک در اصل، کلمه ‏ای یونانی به معنای “برای زندگی” است. این اصطلاح اولین بار در سال 1965 توسط لایلی و استیل‏ول برای تشریح اثر تقویت‏ کنند‏گی یک میکروارگانیسم روی رشد میکروارگانیسم دیگر استفاده شد. پس از آن تعاریف متعدد دیگری از آن ارائه گردید تا این که فولر در سال 1985، پروبیوتیک را به صورت جدیدی تعریف کرد: “پروبیوتیک مکمل غذایی متشکل از میکروب‏ های زنده است که مصرف آن به دلیل تغییر مطلوب در توازن میکروبی روده اثرات مفیدی در فرد می ‏گذارد”.

اهمیت استفاده از محصولات پروبیوتیک

روده ی انسان حاوی بیش از 100 تریلیون باکتری زنده است که همگی آن ها با هم فلور میکروبی روده را تشکیل می‏ دهند. باکتری ‏ها به انواع مفید، مضر و خنثی برای سلامتی انسان تقسیم می ‏شوند.

باکتری‏ های پروبیوتیک از طریق رشد و فعالیت خود مانع رشد و تکثیر باکتری‏ های مضر می ‏شوند و علاوه بر آن با سنتز برخی مواد ضروری برای بدن مانند ویتامین‏ ها، اسیدهای آمینه و… نقش مهمی در حفظ سلامتی فرد ایفا می ‏کنند.

در یک فرد سالم بین باکتری‏ های مفید و مضر توازن وجود دارد، اما بسیاری از عوامل مثل استفاده از آنتی بیوتیک‏ ها برای درمان بیماری‏ ها، اشعه‏ درمانی، آب درمانی، شیمی درمانی، استفاده از آب کلردار، غذاهای حاوی ترکیبای دارویی و استفاده از الکل، حساسیت ‏های غذایی، عمل جراحی، آسیب ‏های فیزیکی، استرس ‏های شدید، توکسین‏ های محیطی و حساسیت‏ های ژنتیکی می‏ تواند سبب از بین رفتن میکروب ‏های مفید موجود در بدن فرد شود و با غالب شدن میکروب ‏های مضر در روده، فرد دچار امراض و بیماری ‏هایی مثل اسهال، پوکی استخوان، افزایش کلسترول خون، کاهش قدرت پاسخ‏ گویی بدن به تحریکات خارجی و… خواهد شد.

گرچه، اگر محیط باکتری ‏های طبیعی روده به کلی از بین رفته باشد، مصرف مکمل‏ های پروبیوتیک نیز نمی ‏تواند جایگزین محیط باکتریایی طبیعی روده شود، اما تحقیقات نشان داده ‏اند چنان چه در اثر مصرف زیاد آنتی ‏بیوتیک ‏ها و یا ابتلا به عفونت‏ های مختلف باکتری‏ های مفید روده‏ تحلیل رفته باشد در این صورت مصرف مکمل‏ های پروبیوتیک به محیط میکروبی طبیعی روده کمک می ‏کند تا خود را بازسازی کند.

مصرف مکمل‏ های پروبیوتیک موجب ایجاد کلنی‏ های مفیدی می‏ شوند که می ‏توانند مانند محیط باکتریایی طبیعی روده به سلامتی انسان کمک کنند و در عین حال زمانی را فراهم آورند که محیط باکتریایی طبیعی روده، خود را ترمیم و بازسازی کند و سپس این کلنی ‏ها به تدریج توسط محیط باکتریایی طبیعی روده که خود را بازسازی کرده است، جایگزین خواهند شد.

مکمل‏ های پروبیوتیک در مواردی مثلا بعد از مصرف طولانی آنتی ‏بیوتیک ‏ها، یا برای درمان برخی ناراحتی‏ های روده‏ای از طرف متخصصان تغذیه و یا پزشکان تجویز می ‏شوند. البته اگر شرایطی که منجر به تحلیل رفتن محیط باکتریایی روده شده است ادامه داشته باشد، اثر مصرف مکمل‏ های پروبیوتیک، کوتاه ‏مدت خواهد بود.

بدیهی است تمام مواد غذایی که به صورت روزانه مصرف می ‏شوند حاوی مقادیر متفاوتی از میکروارگانیسم‏ ها هستند، اما تقریبا هیچ کدام از این غذاها پروبیوتیک نیستند، زیرا میان میکروارگانیسم ‏های موجود در این غذاها با فرآورده‏های پروبیوتیک تفاوت وجود دارد. فرآورده‏های پروبیوتیک دارای ویژگی ‏های خاصی هستند که در زیر آورده شده است:

اصولا به غذایی پروبیوتیک گفته می ‏شود که حاوی میکروارگانیسم ‏هایی با ویژگی‏های زیر باشد:

* میکروارگانیسم‏ های آن در دسته پروبیوتیک ‏ها طبقه ‏بندی شده باشند؛ یعنی جزء فلورمیکروبی طبیعی روده انسان باشند.

* به صورت زنده و فعال و به تعداد کافی به روده برسند.

* نسبت به اسید معده و نمک ‏های صفراوی در روده کوچک مقاوم باشند.

* توانایی اتصال به سلول‏ های اپیتلیال روده را در رقابت یا پاتوژن ‏ها داشته باشند.

* توانایی تولید ترکیبات ضد باکتری ‏های مضر مثل تولید اسید لاکتیک، باکتریوسین و غیره را داشته باشند.

میکروارگانیسم‏های مورد استفاده به عنوان پروبیوتیک

متداول ‏ترین گونه ‏های مورد استفاده در محصولات پروبیوتیک مربوط به گروه باکتری‏ های لاکتوباسیل هستند که شامل نژادهای خاصی از جنس ‏های Bifidobacterium می ‏شود. لازم به ذکر است که میکروارگانیسم‏ های پروبیوتیک بر اساس منشا انسانی، حیوانی و محیطی تقسیم می ‏شوند که فقط گونه‏ های دارای منشا انسانی برای تولید محصولات پروبیوتیک قابل مصرف هستند.

در ادامه ی مطلب به اثرات مفید محصولات پروبیوتیک و فرآورده‏ های حاوی باکتری‏ های پروبیوتیک اشاره می شود…

تولید صنعتی پنیر پروبیوتیک در کشور

به همت محققان زیست‌فن‌آوری

تولید صنعتی پنیر پروبیوتیک به زودی در کشور آغاز می‌شود

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به ارزش غذایی و خواص ضدبیماری محصولات پروبیوتیک از آغاز تولید صنعتی و عرضه انبوه پنیر و محصولات متنوع پروبیوتیک دیگر در کشور در آینده نزدیک خبر داد.

دکتر سید امیر محمد مرتضویان استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: پروبیوتیک ها میکروارگانیسم هایی هستند که از راه مواد غذایی به بدن می رسند و اثرات سودمندی برای میزبان دارند. از این اثرات می توان به خواص ضد سرطانی، ضد عفونی، کاهش کلسترول، تحریک سیستم ایمنی بدن، بهبود عدم تحمل لاکتوز و افزایش ارزش تغذیه ای غذاها اشاره کرد.
وی افزود: فرآورده های پروبیوتیک به ویژه پروبیوتیک لبنی بیش از 30 سال است که در دنیا وارد بازار شده است، در کشور ما این تاریخ از دو سال تجاوز نمی کند و میزان تولید و تنوع آنها رو به افزایش است.

مرتضویان تصریح کرد: مهم ترین ویژگی کیفی محصولات پروبیوتیک قابلیت زیستی در محصول تا زمان پایان تاریخ انقضای مصرف است. ماست پروبیوتیک مقبول ترین و پرمصرف ترین فرآورده پروبیوتیک در ایران و دنیا است.

وی با اشاره به اینکه تنها فرآورده پروبیوتیک در کشور تنها ماست پروبیوتیک است، افزود : در آینده ای نزدیک پنیر پروبیوتیک و محصولات متنوع دیگر وارد بازار می شود که در حال حاضر این نوع فرآورده ها در حال بررسی و تحقیق است که در آینده ای نزدیک به تولید صنعتی می رسد.

درمورد پروبیوتیکها چه می دانید ؟

بـرای آشنـایی بـا پــروبـیــوت� �ک ها نخست لازم است با فلور روده و

نقش آن در سلامت انسان آشنا شوید.

فـلور روده(gutflora): شامـل میـکرو ارگـانیـسـم هـایی است

که بطور طبیعی در مجاری گوارشی، بصورت همزیستی مسالمت

آمیـز، زنـدگی کـرده و در سـلامـت انسـان و یــا مـیزبان نقش دارند.

درون دسـتـگاه گـوارش هـمـه جانوران این فلور روده ای وجـود دارد.

جانورانی که کاملا در شرایط بـدون بـاکـتری پرورش می یابند، بیش

از جانوران عادی که فـلور روده آنـهـا شـکــل گـرفـتـه اســت، آسیب

پـذیـرتر هســتند. ترکیب فلور روده هـر جانور، ویـژه ی هـمان جـانـور

است.

کل بدن یک انسان بطور میانگین از 14^10 (10 به توان 14 معادل 100 تریلیون) سلول تشکیل یافته است. شمار میکروارگانیز� �های موجود در روده 10 برابر کل سلولهای بدن فرد میباشد. باکتری ها بخش عمده فلور روده را به خود اختصاص داده اند، بطوری که 35 تا 50 درصد قولون (روده بزرگ) از باکتری ها تشکیل یافته است. 60 درصد توده مدفوع را باکتریها تشکیل میدهند. چیزی حدود 300 تا 1000 گونه میکروارگانیس� � مختلف در روده ها زیست میکنند. مخمرها نیز بخش کوچکی از این فلور را به خود اختصاص داده اند. 400 تا 800 گونه باکتری در روده ها بسر میبرند. عمده باکتریهای روده کوچک “گرم مثبت” هستند، اما باکتریهای روده بزرگ “گرم منفی” میباشند. روده بزرگ از لحاظ متابولیکی یکی از فعالترین عضوهای بدن بشمار می آید. بخش های ابتدایی قولون مسئول ****ر کربوهیدراتها و بخشهای انتهایی وظیفه شکستن پروتئین ها و اسیدهای آمینه را بعهده دارند. 99 درصد باکتریهای روده غیر هوازی میباشند، و در روده کور(cecum) باکتریهای هوازی بیشترین تراکم را دارند. روده بزرگ حاوی باکتریهای مضر نیز میباشد، اما میزان باکتریهای مفید بایستی حداقل 85 درصد کل میکروارگانیس� �های روده را تشکیل بدهند، تا سلامت میزبان تضمین شود.

باکتری های سودمند روده عمدتاً از جنس Bacteroides, Clostridium, FusobacteriumEubacterium, Ruminococcus, Peptococcus, Peptostreptococcus, Bifidobacterium, Escherichia , Lactobacillus میباشد. باکتروئید ها (Bacteroides) به تنهایی 30 درصد کل باکتریهای روده را تشکیل میدهند.

تنـهـا مـخـمـرهـای مـوجـود در روده هـا شـامـل کـانـدیـدا (Candida) و سـاکـارومـــ� �یس (Saccharomyces) میباشند.

نقش های مهم فلور طبیعی روده:

1-****ر و جذب کربوهیدراتها: بدون فلور روده، بدن انسان قادر به شکستن برخی کربوهیدراتها نیست. کربوهیدراتها� �ی که بدن بدون یاری فلور روده قادر به هضم آنها نیست شامل نشاسته ها، فیبرها، اولیگوساکاری� �ها، قندها (لاکتوز)، الکل ها و پروتئینها میباشد. این خاصیت فلور روده به خاطر تولید آنزیم هایی است که قادر به شکستن پلی ساکارید ها میباشند.
2-باکتری ها کربوهیدراتها� � ****ر شده را به اسیدهای چرب کوتاه زنجیر و یا (SCFAs) (عمدتاً استات، بوتیرات و پروپیونات) و همچنین گازهای CO2، متان و هیدروژن تبدیل میکنند.(SCFAs) میتوانند به عنوان یک منبع غذایی و انرژی برای میزبان مورد استفاده قرار گیرند.(SCFAs) در افزایش جذب آب توسط روده، کاهش تعداد باکتریهای زیانبار، افزایش رشد سلولهای روده ای، افزایش تکثیر باکتریهای مفید روده، کنترل تکثیر و تمایز سلولهای اپی تلیال روده نقش دارند.

3-یک ****ر نه چندان مطلوب دیگر نیز در روده روی میدهد، که پروتئین هایی نظیر آنزیمها، سلولهای باکتری ها و میزبان مرده، کلاژن و الاستین (موجود در غذا) را شکسته و تولید سم میکند. این سم سرطانزا میباشد، از اینرو توصیه میشود رژیم غذایی کم پروتئین باشد.
4-سرکوب رشد باکتری های بیماریزا: فلور روده با ایجاد رقابت از رشد و تکثیر باکتری های مضر و مخمرها جلوگیری بعمل می آورند. باکتری های نافع روده با رقابت بر سر مواد غذایی و محلهای اتصال به اپی تلیوم از رشد باکتری های مضر جلوگیری میکنند. همچنین فلور روده تولید باکتریوسین (bacteriocin) میکند، که باعث کشته شدن میکروبهای مضر میگردد. فرآیند ****ر نیز با تولید اسیدهای چرب، باعث کاهش ph قولون گردیده و همین امر از تکثیر باکتریهای مضر ممانعت بعمل می آورد.

5-تکامل سیستم ایمنی: فلور روده تاثیر پویا و مداومی بروی سیستم ایمنی بدن انسان دارد. باکتریها بافت لنفاوی مخاط روده را تحریک به تولید آنتی بادی ها علیه عوامل بیماریزا میکنند. به مجرد اینکه نوزاد متولد میشود، باکتری ها شروع به ایجاد کولونی در مجرای گوارش میکنند. نوزادان باکتری ها را از مادر و سپس از مواد غذایی کسب میکنند. نخستین باکتری هایی که در روده مستقر میشوند،بروی پاسخ ایمنی تاثیر گذار بوده و آن را مساعد بقای خود و نامساعد برای گونه های رقیب میکنند.بنابرا ین نخستین کولونی باکتریها تعیین کننده فلور دائمی مادام العمر شخص میباشد. باکتری های مفید فلور روده با تغییر گیرنده های سطحی خود، با تقلید از سلولهای میزبان، از هجوم پاسخ ایمنی علیه خودشان جلوگیری میکنند.

6-جلوگیری از آلرژی ها: افرادی که دچار آلرژی هستند، دارای ترکیب فلور روده ای متفاوتی نسبت به افرادی که دچار آلرژی نمیشوند، هستند. فلور روده با تحریک سیستم ایمنی به آن می آموزد که چگونه به آنتی ژنها پاسخ دهد. فقدان این باکتری ها در دوران نوزادی و کودکی به سیستم ایمنی ناکارآمد در فرد منجر میشود، بطوری که سیستم ایمنی به آنتی ژنها پاسخ شدید میدهد.از سوی دیگر تفاوتها در فلور روده میتواند نتیجه آلرژی ها باشد و نه علت آنها.
7-باکتریها و (SCFAs) از بروز بیماریهای التهابی روده ممانعت بعمل می آورند.

8-کمک به جذب ویتامینها و مواد معدنی (آهن، کلسیم و منیزیوم).

9-ساخت ویتامنیهای گروه B و ویتامین K.

10-افزایش جذب و ذخیره لیپیدها.

11-بر اساس آخرین تحقیقات بعمل آمده، باکتری های روده ای نقش مهمی در تعدیل وزن بدن دارند. روده افراد چاق حاوی باکتری های بیشتری، که در استخراج کالری از غذا کارا تر هستند، میباشد.

12-ساخت برخی آنزیمها، خنثی کردن مواد سمی، کمک به کاهش کلسترول، ساخت مواد آنتی باکتریال و ضد قارچ، جلوگیری از مسمومیت ها و اسهال های حاد، افزایش مواد ضد میکروبی فعال علیه هلیکو باکترپیلوری (عامل زخم معده) از دیگر کارکردهای فلور روده میباشند.
تاثیر آنتی بیوتیک ها بر روی فلور روده:

از آنجایی که باکتری ها نقش مهمی در سلامتی میزبان ایفا میکنند، ایجاد تغییر در تعادل و سطوح آنها بروی سلامتی و توان هضم مواد غذایی میزبان تاثیر گذار است. آنتی بیوتیکها یا بصورت مستقیم (دارو) و یا بصورت مصرف فرآورده های گوشتی، وارد بدن میگردند. آنتی بیوتیک ها میتوانند ایجاد اسهال (با تحریک روده) کرده و با اعمال تغییر در فلور روده زمینه رشد باکتری های بیماریزا را فراهم آورند. یکی دیگر از عوارض مصرف آنتی بیوتیکها افزایش تعداد باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک است، که وقتی به بدن حمله ور میشوند درمان آنها به کمک آنتی بیوتیک ها دشوار تر میشود (مقاومت باکتریایی). همچنین کاهش سطوح فلور روده توان ****ر کربوهیدراتها و متابولیزه کردن اسیدهای صفراوی را کاهش داده و میتواند ایجاد اسهال کند. کربوهیدراتها� � شکسته نشده آب زیادی جذب کرده و ایجاد اسهال میکنند. همچنین خاصیت بازدارندگی رشد باکتری های مضر متوقف میشود. و در آخر اینکه مصرف آنتی بیوتیک نیاز فرد را به مصرف ویتامین ها افزایش میدهد.

هشدار: افزایش نفوذپذیری مخاط روده و یا سوراخ شدن آن سبب عبور فلور روده از مخاط روده و گسترش آن در بدن میگردد. که میتواند به عفونت شدید و یا مرگ بیانجامد.
(DYSBIOSIS): عبارت است از بر هم خوردن توازن باکتریهای روده. عوامل موثر بر فلور روده شامل موارد زیر میباشد:

1-مصرف آنتی بیوتیک ها و استروئیدها.

2-افزایش اسیدیته سیستم گوارش(به علت استرس،کم خوابی و یا رژیم بد غذایی)

3-اسهال و یبوست.

4-مصرف زیاد قند و شکر و فرآورده های (غلات) بدون سبوس.

5-مصرف الکل.

6-فلورید سدیم و کلر موجود در آب لوله کشی شهری.

7-استفاده از صابونهای آنتی باکتریال، در معرض مواد سمی بودن، پرتو درمانی، استرس، مصرف قرصهای ضد بارداری و اکثر داروها، و بیماریها.

علایم خارج شدن توازن باکتریهای روده:

علاوه بر مختل شدن وظایف فلور میتواند باعث: نشانگان روده تحریک پذیر، آکنه، آلرژی غذایی، خستگی مفرط، افسردگی، رشد زیاد کاندیدا(CANDIDA)، نفخ، افزایش گاز روده، سردرد، بوی بد دهان، سوء جذب، یبوست وافزایش مسمومیت ها گردد.

پروبیوتیک ها(PROBIOTICS):

پروبیوتیک یک واژه لاتین به معنی “برای زندگی” است. پروبیوتیک ها میکروارگانیس� � های زنده ای هستند که حاوی باکتریهای و مخمرهای سودمند میباشند. باکتری لاکتیک اسید(LACTIC ACID BACTERIA/LAB) مهمترین باکتری بکار رفته در لبنیات ****ری میباشد. این باکتریها قادر به تبدیل قندها (شامل لاکتوز) و سایر کربوهیدراتها به لاکتیک اسید میباشند. طعم ترش لبنیات ****ر شده نظیر ماست نیز به همین خاطر است. همچنین لاکتیک اسید به عنوان یک نگهدارنده از فساد فرآورده های لبنی جلوگیری میکند.
پروبیوتیک ها با ایجاد یک کولونی موقت جایگزین فلور طبیعی تخلیه شده میشوند تا فلور طبیعی مجددا بتواند به توازان برسد. در واقع پروبیوتیکها باعث بهبود تعادل میکروبی روده میشوند.
پروبیوتیک های رایج شامل گونه های مختلف باکتریهای بیفیدوباکتری� �م (Bifidobacterium) و لاکتوباسیلوس (Lactobacillus) و همچنین مخمر (Saccharomycesboulardii) میباشند.

منافع مصرف پروبیوتیک ها:

1-کاهش مقاومت لاکتوز. چراکه (LAB) باعث تبدیل لاکتوز به اسید لاکتیک میگردد.
2-جلوگیری از سرطان قولون، روده کوچک، کبد و *****.

3-کاهش کلسترول خون و میزان جذب آن از روده (با تجزیه صفرا در روده)

4-کاهش فشار خون.

5-بهبود و تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از عفونت ها.

6-درمان و پیشگیری از اسهال حاد.

7-کاهش التهابات روده ای.

8-کاهش آلرژی غذایی و یا اگزما در کودکان.

9-بهبود جذب مواد معدنی و ویتامینها.

10-بهبود علایم نشانگان روده تحریک پذیر و کولیت(ورم مخاط روده بزرگ)

11-جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری های مضر.

12-درمان و پیشگیری ازعفونتهای مخمری مهبل، اسهال مرتبط با مصرف آنتی بیوتیک ها، آفت دهان، پوسیدگی دندانها، ورم مهبل(واژینیت)� � پای ورزشکاران، عفونتهای قارچی، برفک(کاندیدیا ز دهانی).

13-بهبود عمل گوارش و جذب مواد غذایی.

14-کمک به ساخت ویتامینهای گروه B و K.

اشکال پروبیوتیک ها:

1-به صورت مکملهای غذایی که به اشکال پودر، شربت و یا قرص عرضه میگردد.
2-مواد غذایی غنی شده با پروبیوتیک ها. اگر در تولید هرگونه فرآورده لبنی ****ری همچون ماست، از باکتریهای پروبیوتیکی استفاده شود، محصول حاصل را پروبیوتیک می نامند.
نکات مهم در رابطه با پروبیوتیک ها:

1-اثربخشی آنها تا زمانی ادامه می یابد که پروبیوتیک مصرف گردد

2-مکملهای غذایی به صورت قرص بایستی حتما دارای روکش محافظ باشند، تا باکتریهای مفید، حین عبور از معده، در اسید معده از بین نروند.

3-فرآروده های لبنی بهترین حامل برای پروبیوتیک ها محسوب میگردند.

4-موز، عسل، مارچوبه، کنگر فرنگی، سیر و پیاز پروبیوتیک های طبیعی میباشند. اما برای اثر بخشی بایستی مقادیر زیادی از آنها مصرف گردد.

5-مکملهای غذایی پروبیوتیک بایستی از مقادیر کافی باکتریهای مفید برخوردار باشند.

6-افرادی که آنتی بیوتیک مصرف میکنند،دچار اسهال، عفونت مخمری مهبل و یا دچار سوء

غذیه میباشند، در اولویت مصرف پروبیوتیک ها قرار دارند.

7-استارتر (باکتری) ماست(Lactobacillus bulgaricus) ، پروبیوتیک محسوب نمیگردد.

8-مصرف مکملهای پروبیوتیک به غیر از زنان باردار و شیرده، برای همه افراد مجاز است.
پری بیوتیکها(PREBIOTICS):

در لغت به معنی “پیش نیاز زندگی” است. ترکیبات غذایی غیر قابل هضمی میباشند ، که بطور سود مندانه ای بروی سلامتی میزبان اثرگذار هستند. پری بیوتیک ها با تحریک گزینشی رشد و فعالیت یک یا چند باکتری در روده بزرگ، در نهایت به بهبود سلامت میزبان می انجامند. معمولاً باعث افزایش رشد و فعالیت باکتری لاکتیک اسید و بیفیدوباکتری� � (BIFIDOBACTERIA) میشوند.

کربوهیدراتها (اولیگوساکاری دها) نظیر (آرتیشو) کنگر فرنگی (حاوی اینولین است)، جو دوسر خام، جو و گندم سبوس دار از جمله پری بیوتیک ها میباشند.

نکته:اولیگوساکاری� �های موجود در شیر مادر نقش مهمی را در توسعه و تکامل سیستم ایمنی نوزادان ایفا میکنند.

نکته:مصرف ترکیبی پری بیوتیک ها و پروبیوتیک ها (SYNBIOTIC) نامیده میگردد.

مروری بر تاثیر پروبیوتیک ها در تغذیه طیور

چکیده : پروبیوتیک ها ترکیبات میکروبی زنده ای هستند که مستقیما به جیره دام و طیور اضافه می شوند و اثر بسیار مطلوبی بر عملکرد و سلامت آنها دارند. این میکروارگانیسم ها نه تنها ایجاد بیماری نمی کنند، بلکه از تکثیر و رشد باکتری های بیماری زا نیز در دستگاه گوارش حیوانات جلوگیری کرده و موجب افزایش میکروفلور مفید در سیستم گوارش طیور می شوند. پروبیوتیک ها عبارتند از مکمل میکروبی زنده که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده بر میزبان اثرات مفید اعمال می کند. سویه هایی که به عنوان پروبیوتیک استفاده شده اند معمولاً به جنس های لاکتوباسیلوس، انتروکوکوس وبیفیدوباکتریوم تعلق دارند.در بررسی میزان مهارکنندگی به صورت آزمایشگاهی هر دو سویه لاکتوباسیل از رشد اشرشیا کلی، سالمونلا تیفیموریوم و کلستریدیوم پرفرنژنس در هر دو جیره آغازین و میان دان در مقایسه با جیره کنترل جلوگیری کردند. پروبیوتیک ها می توانند سیستم ایمنی پرنده را تحت تاثیر قرار دهند زیرا می توانند باعث افزایش تعداد سلول های دیواره روده شوند. استفاده از پروبیوتیک موجب افزایش معنی دار تعداد پرز در روده شد. همچنین موجب کاهش نسبی فراوانی پرزهای زبانی شکل وافزایش فراوانی نسبی پرزهای برگی شکل در مقایسه با شاهد گردید. در اثر مصرف پروبیوتیک کاهش معنی داری در کلسترول سرم جوجه های گوشتی مشاهده نشده است. اما در تیمارها روند کاهش کلسترول محسوس بود مصرف لاکتوباسیل در همه سطوح مورد استفاده موجب کاهش معنی دار کلسترول سرم در ٣٠ روزگی شد.

کلمات کلیدی:پروبیوتیک، تغذیه، عملکرد، سیستم ایمنی

مقدمه:
پرورش طیور گوشتی در چند ساله اخیر با توجه به نقش و اهمیت خاصی که در تامین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان دارد رشد چشم گیری داشته است، به صورتی که از پرورش سنتی به صنعتی عظیم تبدیل شده است.

استفاده از آنتی بیوتیک ها به دلیل بوجود آوردن سویه های مقاوم و امکان انتقال این مقاومت به سایر گونه ها به ویژه در سویه های مشترک بین انسان و دام، ماندگاری بقایای دارویی در فرآورده های دامی مورد استفاده انسان هاو به هم زدن فلور میکروبی طبیعی دستگاه گوارش، مشکلات جدی در بهداشت عمومی و دامی ایجاد کرده وموجبات نگرانی مصرف کنندگان را فراهم ساخته است. هم اکنون در بعضی از کشورها استفاده از آنتی بیوتیک درخوراک دام و طیور به شدت محدود شده است.

پروبیوتیک ها ترکیبات میکروبی زنده ای هستند که مستقیما به جیره دام و طیور اضافه می شوند و اثر بسیار مطلوبی بر عملکرد و سلامت آنها دارند (سلمینن و همکاران، 1996 ). استفاده از این ترکیبات در خوراک طیور، به صورت بسیار گسترده مورد ارزیابی قرار گرفته است. این میکروارگانیسم ها نه تنها ایجاد بیماری نمی کنند، بلکه از تکثیر و رشد باکتری های بیماری زا نیز در دستگاه گوارش حیوانات جلوگیری کرده و موجب افزایش میکروفلور مفید در سیستم گوارش طیور می شوند استفاده از پروبیوتیک ها به صورت تجاری در کشور در حال گسترش می باشد.
تعریف پروبیوتیک:

واژه پروبیوتیک از دو کلمه یونانی “پرو” و “بیوتیک” به معنی “برای حیات” منشاء گرفته است(افشار مازندران و همکاران، ١٣٨٠ ). به اعتقاد متچنیکف ( ١٩٠٨ )، میکروارگانیسم های مفید می توانند با برقراری تعادل در محیط روده از رشد باکتری های بیماریزا جلوگیری کنند و در نتیجه سلامتی را افزایش داده و موجب طول عمر شوند.

پارکر ( ١٩٧۴ )، به ارگانیسم ها یا موادی که در برقراری تعادل روده نقش دارند واژه پروبیوتیک اطلاق نمود.رایج ترین تعریف پروبیوتیک توسط فولر ارائه شده است: ”پروبیوتیک ها عبارتند از مکمل میکروبی زنده که از طریق بهبود تعادل میکروبی روده بر میزبان اثرات مفید اعمال می کند“(فولر ١٩٨٩ ). در تعریف فولر بر اهمیت زنده بودن ارگانیسم های پروبیوتیک تاکید شده است.پروبیوتیک ها را می توان در دو دسته قرار داد. دسته ای در دستگاه گوارش تشکیل کلونی می دهند (مانند: لاکتوباسیل ها، انتروکوکها و استرپتوکوکها) و گروهی که آزادانه شناور هستند(تشکیل کلونی نمی دهند؛ مانند باسیلوس ها و ساکارومایسز سرویزیه)

انتخاب میکروارگانیسمها به منظور تولید پروبیوتیک:

در ابتدای شناخت پروبیوتیک ها، انتخاب سویه های میکروبی به عنوان پروبیوتیک، عمدتاً به طریق تجربی وغیرعلمی صورت می گرفت. اخیرًا با افزایش آگاهی و دانش پیرامون پروبیوتیک ها، توجه خاصی به خصوصیات و توانایی آنها در تشکیل کلنی در روده (کلونیزاسیون) شده است.. بر اساس نظر فولر ( ١٩٩٢(یک پروبیوتیک موثر باید قادر باشد که به صورت یک محصول ماندنی در مقیاس تجارتی آماده شود، پایدار بماند، تحت شرایط انبار و مزرعه برای مدت طولانی زنده بماند و دارای توانایی زنده مانی (نه الزاماً رشد) در روده باشد .

سویه هایی که به عنوان پروبیوتیک استفاده شده اند معمولاً به جنس های لاکتوباسیلوس، انتروکوکوس وبیفیدوباکتریوم تعلق دارند. این باکتری های اسید لاکتیک به طور مشخص کموارگانوتروفیک بوده وکربوهیدراتهارا تخمیر کرده و محصول نهایی اصلی آنها اسید لاکتیک می باشد. برخی ویژگی های فیزیولوژیک آنها برای نقش پروبیوتیکی مطلوب است، نظیر زنده مانی در مجرای معدی – روده ای، که به علت مقاومت آنها در pHپایین، یا صفرا و دامنۀ حرارتی رشد می باشد. ویژگی های فیزیولوژیک مهم از جهت طبقه بندی عبارتند از الگوهای تخمیر کربوهیدرات ها، مقاومت در غلظت های مختلف NaCl،رشدروی محیط های مغذی مختلف، رشد در دماهای مشخص و مقاومت به آنتی بیوتیک ها (کلین و همکاران،1998)
از مشکلات فراروی توسعه علمی پروبیوتیک ها دانش اندک در مورد پیچیدگی های محیط معدی روده ای و ناتوانی در شناسایی هزاران گونه بالقوه که بر میکرواکولوژی مجرای معدی-روده ای موثر هستند، می باشد . مطالعات فعلی بر روی تاثیر پروبیوتیک ها بر لاکتوباسیل ها و بیفیدوباکترها متمرکزشده است، در آینده باید این توجه به جمعیت های میکروبی بزرگتر که تاثیرگذار هستند و ممکن است بر کارایی کلی پروبیوتیک نیز اثر داشته باشند، بسط پیدا کند.
خصوصیات پروبیوتیک ها:

بطور کلی یک پروبیوتیک باید خصوصیا ت زیر را داشته باشد تا بتواند به عنوان مکمل در خوراک دام و طیور مورد استفاده قرار بگیرد.

• از میزبان منشاء گرفته باشد.
• 2- بیماری زا نباشد.
• 3- گرم مثبت باشد.
• 4- در مراحل فرآیند کردن و ذخیره مواد غذایی پایدار باشد. هنگام تولید جیره های مخلوط و به خصوص هنگام پلت کردن و در حضور مواد معدنی، پروبیوتیک ها با تنشهای مختلف شیمیایی، مکانیکی و گرمایی مواجه می شوند، بنابراین قابلیت زنده ماندن پروبیوتیک ها در این شرایط ضروری است.
• 5- در دستگاه گوارش، برابر اسید معده و نمک های صفراوی پایدار باشد.
  6- به بافت پوششی روده یا مخاط بچسبد.
• 7- ترکیبات مهار کننده تولید کند.
• 8- فعالیت های میکروبی را تغییر دهد.
• دوز و زمان مناسب مصرف پروبیوتیک ها:
• پروبیوتیک ها ممکن است دارای یک یا تعداد بیشتری سویه میکروارگانیسمی باشند و می توانند به شکل پودر، قرص، گرانول و یا خمیر به کار روند. آنها همچنین می توانند به صورت مستقیم از طریق دهان و همراه آب یا غذا مصرف شوند. آزمایش هایی به صورت تجویز به جوجه های تازه از تخم خارج شده از طریق اسپری کردن در محیط اطراف آنها نیز به عمل آمده است.
• مشخص شده است که در نتیجه دادن مقادیر بیش از حد پروبیوتیک، اثرات مثبت آنها کاهش می یابد، زیرا امکان دارد باعث رقابت بین میزبان و باکتری بر سر مواد غذایی شود. همچنین باکتریوسین تولیدی توسط باکتری ممکن است در غلظت های بالا سبب کشته شدن خود باکتری شود.
• هر میکروبی که زودتر وارد دستگاه گوارش شود، امکان بیشتری برای استقراردر دستگاه گوارش دارد. به همین دلیل توصیه می شود که پروبیوتیک ها از همان ابتدای زندگی استفاده شوند و مانع استقرار باکتری های مضر در دستگاه گوارش گردند (اوسط حسینی، 1374 و واتکینز و همکاران، 1983)
• اثرپروبیوتیک ها در حذف باکتری های مضر:
• لاکتوباسیل ها عموماً در کاهش تعداد کلونی سالمونلا در طیور موثر نبوده اند ولی ترکیباتی که تولید می کنند در شرایط in vitroعلیه طیف وسیعی از گونه های باکتریایی فعال هستند. آلودگی سالمونلا در تولیدات طیور در ابتدا از روده های پرندگان به خصوص سکوم ها که فعالیت میکروبی در آنها بالاست منشا می گیرد. برای پاک سازی تولیدات طیور ازآلودگی سالمونلا امروزه حذف رقابتی بسیار مورد توجه است. بیشترین میکروارگانیسمی که به عنوان پروبیوتیک استفاده می شود باکتری های اسید لاکتیک هستند که قابلیت اتصال به اپیتلیوم روده را دارا می باشند (لی و همکاران، 2006)
  کریمی ترشیزی ( 1384 )، توان ضد میکروبی 659 جدایه استخراج شده از دستگاه گوارش مرغ سالم را برضد سالمونلا و اشرشیاکلی بررسی کرد. از میان این جدایه ها 139 جدایه دارای توان مهار رشد پاتوژن ها بودند که از بین آنها 31 عدد به عنوان لاکتوباسیل و 108 عدد از خانواده انتروکوکوس تشخیص داده شدند و 520 جدایه باقی مانده فاقد توانایی مهار رشد پاتوژن بودند .
• مقاومت دارویی:
• سویه های پروبیوتیکی مقاوم در برابر آنتی بیوتیک های رایج درمانی، می توانند به طور موثری تعادل طبیعی میکروبی روده را در حین و پس از درمان آنتی بیوتیکی حفظ نمایند . از سوی دیگر باکتری های اسید لاکتیکی که به عنوان پروبیوتیک استفاده می شوند می توانند به عنوان منبع ژن های مقاومت عمل نمایند و مقاومت را به سایر باکتری های موجود در مجرای گوارش ازجمله باکتری های بیماری زا منتقل کنند . به ویژه اگر مقاومت آنتی بیوتیکی مربوط به پلاسمید باشد(سوسکونیک و همکاران )
  تاثیر پروبیوتیک ها بر عملکرد طیور:
• تفاوت های غلظت پروبیوتیک وارد شده به خوراک تا 10 برابر تنوع دارد . در اغلب آزمایش های انجام شده با محصولات پروبیوتیک تجارتی نتایج پس از مدت 4 هفته مصرف پروبیوتیک بررسی شده اند. در نتیجه ظهور اثرات مثبت احتمالی در طی این دوره مورد انتظار می باشد. مولدر و همکاران ( 1997(اثر 9 نوع پروبیوتیک تجارتی را در دوره 0 تا 4 هفتگی در جوجه های گوشتی بررسی نمودند. این محققین عدم تاثیر این فرآورده ها را در طی 4 هفتۀ نخست آزمایش بر وزن بدن گزارش نمودند.
  موهان و همکاران ( 1996 )، با استفاده از پروبیوتیکی که از باکتری های لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس،لاکتوباسیلوس کازئی، بیفیدوباکتریوم بیفیدوم و قارچ های آسپرژیلوس اوریزا و تورولوپسیس، وزن بدن بالاتری نسبت به آنتی بیوتیک فلاومایسین در جوجه های گوشتی بدست آوردند.
• با توجه به مکانیسم اثرهای متفاوت پروبیوتیک ها، تفاوت در نتایج بدست آمده در آزمایش های مختلف چندان هم دور از انتظار نیست.
• تلفات استفاده از پروبیوتیک ها در زمان تنشها بیشتر توصیه می شود. چرا که در چنین شرایطی ، آزاد شدن کورتیکوستروئید ها افزایش می یابد و این امر موجب کاهش تولید ماده موسین در سطح پرزهای روده کوچک می شود. موسین ماده ای است که بسیاری از میکروارگانیسم های روده از آن استفاده می کنند و با کاهش مقدار آن، تعداد میکروارگانیسم های مفید مانند لاکتوباسیل ها نیز کاهش یافته، تعداد میکروارگانیسم های مضر مانند کلی فرم ها افزایش می یابد. با استفاده از پروبیوتیکها می توان این مشکل را برطرف نمود و میکروارگانیسم های مطلوب را دوباره در روده جایگزین کرد. به این ترتیب علاوه بر بهبود سرعت رشد و ضریب تبدیل خوراک، می توان میزان تلفات گله را کاهش داد.
• تاثیر پروبیوتیک ها بر سیستم ایمنی، مورفولوژی روده و مصرف خوراک:
  پروبیوتیک ها می توانند سیستم ایمنی پرنده را تحت تاثیر قرار دهند زیرا می توانند باعث افزایش تعداد سلول های دیواره روده شوند، ضمن این که ترشح گاما اینتروفرون ها (IgA) لنفوسیت ها و آنتی بادی موضعی را نیز افزایش می دهند. افزایش و تولید گاما اینتروفرون روی سیستم ایمنی حیوان تاثیر گذاشته و تولید پادتن ها) به خصوصIgG و (IgM را افزایش می دهد. همچنین مشخص شده که پروبیوتیک ها می توانند باعث افزایش فعالیت فاگوسیتوزی گلبول های سفید شوند (مصطفوی و رجائیان، 1)
  مدارک بسیاری نشان می دهد که لاکتوباسیل ها می توانند به عنوان یاور و محرک ایمنی عمل کنند و در نتیجه سطوح پادتن IgM و IgA افزایش یابد.
• در تحقیق کریمی ترشیزی ( ١٣٨۴ )، استفاده از پروبیوتیک موجب افزایش معنی دار تعداد پرز در روده شد. همچنین موجب کاهش نسبی فراوانی پرزهای زبانی شکل وافزایش فراوانی نسبی پرزهای برگی شکل در مقایسه با شاهد گردید. گونال و همکاران ( ٢٠٠۶ ) اثرپروبیوتیک و آنتی بیوتیک و اسید آلی را بر عملکرد و مرفولوژی روده مورد بررسی قرار دادند.پروبیوتیک چند گونه مورد استفاده سبب افزایش ارتفاع پرز در ژوژنوم و ایلئوم نسبت به شاهد در ٢١و ۴٢ روزگی گردید. باکتریهای گرم منفی در سکوم و ژوژنوم در ٢١ و ۴٢ روزگی کاهش یافت و نسبت ارتفاع پرز به عمق کریپت تحت تاثیر تیمار قرار نگرفت.
• مانت زوریس و همکاران ( ٢٠٠۶ ) در آزمایش خود به منظور بررسی اثر یک پروبیوتیک چند گونه اختلاف معنی داری در مصرف خوراک نسبت به شاهد مشاهده نکردند. در پژوهش موری و همکاران)٢٠٠۶( با استفاده از پروبیوتیک حاوی لاکتوباسیلوس، در ٢٢ تا ۴٢ روزگی مصرف خوراک نسبت به گروه شاهد کاهش یافت.

پگاه تهران تولید محصولات پروبیوتیک را آغاز کرد

پگاه تهران دو محصول جدید پروبیوتیک شامل ماست « پروماس» و دوغ «کفیر» را به بازار عرضه کرد. به گزارش ابرار اقتصادى، دکتر محمد حسن واصفى مدیرعامل شرکت شیر پاستوریزه پگاه تهران با اعلام این خبر افزود: کارخانه شیر پاستوریزه پگاه تهران با ۵۰ سال سابقه، بزرگترین شرکت تولید کننده فرآورده هاى لبنى کشور است که با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن شیر براى دو شیفت مشغول به کار است. وى با اشاره به اینکه در پنج کارخانه این مجتمع ۶۴ فرآورده شیرى تولید و روانه بازار مى شود، یاد آور شد: ۱۵ درصد از ۲۰ میلیون دلار ارزش صادرات فرآورده هاى لبنى شرکت صنایع شیر ایران متعلق به پگاه تهران است. واصفى با بیان اینکه عمده فرآورده هاى لبنى به کشورهاى عراق و افغانستان صادر مى شود، اظهار داشت: در حال بازاریابى فرآورده هاى لبنى جهت صدور به کشورهاى آسیاى میانه هستیم.وى درخصوص محصولات جدید پگاه تهران گفت: شرکت پگاه تهران تولید شیر غنى شده با کلسیم و ویتامین D را آغاز نموده که براى بررسى و تحقیق به دانشگاه ها و مراکز علمى ارسال شده و پس از تأیید نهایى به بازار عرضه خواهد شد. ضمن اینکه در حال حاضر محصول شیر کم لاکتوز براى افرادى که دچار عدم جذب لاکتوز هستند تولید و عرضه شده که در فرآیند تولید آن آنزیم لاکتوز جهت تجزیه لاکتوز به شیر اضافه مى شود تا همه افراد بتوانند از محصول شیر طبیعى استفاده کنند. مدیر عامل شرکت شیر پاستوریزه پگاه تهران در ادامه افزود: از یک ونیم ماه پیش تولید محصولات پروبیوتیکى که مى تواند بدن انسان را در مقابل عوامل بیمارى زا مقاوم نماید پس از چند دوره مطالعه و باکمک یک شرکت اروپایى آغاز شد. واصفى اظهار داشت: این دو محصول شامل پروبیوتیک ماست «پروماس» و دوغ «کفیر» است. در ادامه دکتر محسن جودکى معاون کیفیت شیر پاستوریزه پگاه تهران گفت: روده انسان حاوى ۱۰۰ تریلیون باکترى زنده است که در تولید ترکیبات مورد نیاز بدن نقش مؤثرى دارند ولى در اثر مصرف آنتى بیوتیک ها در طول عمر انسان از میزان این باکترى ها ى مفید کاسته مى شود. وى افزود: پروبیوتیک ها به طرق مختلف بر سلامت انسان اثر مى گذارند به طورى که مى توانند در ناحیه روده با تولید اسیدهاى آلى و مواد ضد میکروبى مانع رشد باکترهاى بیمارى زا شوند.

جودکى خاطر نشان کرد: اثرات سودمند پروبیوتیک ها برسلامت انسان شامل تقویت سیستم دفاعى وایمنى بدن، ساخت ویتامین هاى B و k و اسیدهاى آمینه، کاهش کلسترول خون ،کاهش زخم ها و بهبود عملکرد دستگاه گوارش، جلوگیرى و کاهش عفونت هاى روده اى، کاهش شیوع اسهال، جلوگیرى از برفک دهان، کاهش التهابات آلرژیک، کاهش ریسک ابتلا به پوکى استخوان، کاهش و بهبود بیماریهاى قلبى و عروقى، کاهش و جلوگیرى از یبوست، درمان سنگ کلیه، اثر مثبت بر میکروفلور روده و مجارى ادرارى ، همچنین بهبود هضم لاکتوز است.وى همچنین به بیانیه سال ۲۰۰۴ سازمان بهداشت جهانى اشاره کرد و یاد آور شد: در این بیانیه از مردم جهان خواسته شده تا از مصرف قند، روغن، نمک  و فست فودها پرهیز کنند و این درحالى است که در کشور ما مصرف قند ۴۰ درصد، مصرف روغن ۴۰ تا ۵۰ درصد و نمک ۱۵ تا ۳۵ برابر استانداردهاى بین المللى است .