انسان ـ طبیعت ـ معماری-قسمت سوم

مکتب شیکاگو / Chicago School

اصطلاحی که برای انواع نهضتهای معماری آمریکایی که در شیکاگو آمده بودند، به کار میرفت و همچنین به گروهی از معماران و آرشیتکتهایی اطلاق می‌شود که در فاصله سالهای 1817 که مصادف با آتش سوزی بزرگ بوده است و سال 1893 که طرح فوریت سولیوان و فرانک لویدرایت برای نمایشگاه جهانی کلمبیا مطرح بوده است به بازسازی شهر همت گماردند. و همچنین این اصطلاح اشاره دارد به همه معمارانی که از سال 1893 تا جنگ جهانی اول فعالیت میکردند و تحت تأثیر سولیوان و رایت بوند.

گوتیک / Gothic

سبک شاخص معماری شمال اروپاست، از آغاز قرن دوازدهم تا قرن شانزدهم، و همین طور به سبک نقاشی و پیکره سازی آن دوره هم اطلاق می‌شود. گر چه عناصر مشخص سبک گوتیک هریک به طور مستقل پیش از این تاریخ هم در گونه‌های مختلف معماری به کار گرفته شده بودند؛ اما سبک گوتیک اولین به کارگیرنده ی متمرکز و منظم صنایع و فنونی چون طاق بندی با رگه قوسی، طاقهای نوک تیز، پشت بندهای شمشیری، سرمناره‌های تزیینی، زینتهای بالای سقف و شیروانی، تزیینات توری وار گوتیک و شیشه‌های رنگی بود. به ظاهر ممکن است به نظر برسد که سبک گوتیک از اهمیّت کمتری نسبت به سبک رومی وار برخوردار باشد ؛ اماتوجه داشته باشیم که گوتیک سبک معماری بناهای بلند و سر به فلک کشیده بوده و از نظر تاریخی جایگزین سبک رومی وار شده است.

سبک لویی شانزدهم / Louis xvi Style

آخرین دوره سبک فرانسوی روکوکو است که در هنرهای تزئینی  به کار می‌رفت وویژگی آن بازگشت به نقشهای قدیمی و باستانی و استفاده از خطوط مستقیم بود.

 

 

 

/ Orders of Architecture

گونه‌های مختلف استقرار ستونها وپیشانی  و اسپرها (بخشی از سرستون شامل کتیبه و گلویی) که به عنوان اجزا و قطعات سبک شناخته می‌شوند. یونانیها سه نوع ترکیب و آرایش را ابداع کرده بودند: دوریک، یونیک، و کورینتن و رومیها: توسکان و مختلط را هم به آن اضافه کردند.

معماری ارگانیک / Organic Architecture

نظریه ای در معماری  که در کارهای فرانک لویدرایت تشریح و تجسم یافته است. در این نظریه، شکل و مواد به کار رفته در ساختمان باید تا حد امکان به طبیعت و محیط اطراف ساختمان شبیه باشد تا حدی که به نظر بیاید ساختمان از میان آنها سر برآورده است.

روکوکو / Rococo

شیوه رایجی است در هنر و تزئینات در فرانسه و در دوره سلطنت لوئی پانزدهم، این شیوه در حدود سال 1730 در فرانسه و اندکی پس از آن در دیگر نقاط اروپا مانند بنای معماری کلیسای شیرینی پزی در آلمان و اتریش و در ایتالیا و اسپانیا در آثار شخصی بنام تی یه پولو به اوج خود رسید. ویژگی این سبک سرزندگی و شادابی است که بنظر می‌رسد از شیوه پر شکوه دوره باروک تأسی می‌کند و این در شیفتگی به رنگهای تند، استعاره‌های دور از ذهن و عاشق پیشگی بازیگوشانه و با استفاده زیاد از گچ بریها

پیچکی، ابرهایی با ته رنگ سرخ، کمانهای پیچیده و تو در تو و عدم تقارن کاملا مشهود است. بزرگان این سبک واتائو، بوخر و تا حدودی فراگونار  بود که خیلی دیر به آنها پیوست.

 

سبـک معماری رایج در آمریکا پس از جنـگهای داخلی بر مبنـای سبک امپراطوری دوم فرانسه  و ویـژگی آن بامهای چند گانه به سبک خانه‌های مجلل بود. رهبری این گروه به عهده رین ویک بود.

نامی که به سبک معماری دوره  1145 تا 1190 داده شد و شامل عناصر باقیمانده از سبک نورمن و عنـاصر سبک گوتیک بود.

 

1-سبک خراسان

با طلوع اسلام ساخت بناهای مذهبی به خصوص مساجد آغاز گردید. سبک خراسانی اولین سبک معماری اسلامی بوده، چون اولین بناها در خراسان ایجاد شده، لذا به سبک خراسانی معروف است. این سبک در قرون اولین (1 تا 4 هجری) رایج بوده و تحت تأثیر پلان و نقشه مساجد عربی با ساختمانی ایرانی (پارتی) با فضای ساده (فاقد تزئینات) بنا احداث شده‌اند.

ویژگی‌های سبک خراسانی:

1. پلان مستطیل شکل
2. فضای شبستانی یا چهل ستونی
3. ساده و بی‌پیرایه (فاقد تزئینات(
4. مصالح اولیه خشت خام و آجر
5. فاقد پوشش و تزئینات یا گاهاً پوشش کاهگل
6. استفاده از تک منار منفک با مقطع دایره‌ای در شمال بنا
7. قوس‌های بیضی، تخم‌مرغی، ناری

در سبک خراسانی پلان و نقشه مساجد عربی و ساختمان بنا ایرانی است.

2-سبک رازی:

تغییرات اسلوب معماری روندی تدریجی و آرام دارد، آغاز تغییرات در اسلوب خراسانی و نزدیک شدن آن به سبک رازی از دوره‌ی آل زیار و سامانیان صورت پذیرفته است. سبک رازی دومین سبک معماری پس از اسلام در ایران می‌باشد. که اوج آن در دوره‌ی سلجوقی بوده است.چون اولین بناها در شهر ری (راز) احداث گردیده، به سبک رازی معروف است. از مهمترین تغییرات این سبک حذف فضای شبستانی و ستون‌های آن و احداث ایوان، گنبد با پلان چهار ایوانی می‌باشد.

اصلی‌ترین متنوع‌ترین سبک معماری ایرانی، سبک رازی است.

سبک رازی تحت تأثیر سبک پارسی و پارتی قرار دارد.

ویژگی‌های سبک رازی:

1. پلان مستطیل شکل
2. فضای ایوانی
3. مصالح اولیه آجر
4. ساخت ایوان 0پلان ایوان مربع شکل می‌باشد)
5. استفاده از طاق‌های جناقی (تیزه دار)
6. ساخت گنبد و متعلقات آن (گوشواره و فیلپوش)، گنبدها بر پشت ایوان جنوبی ساخته می‌شده است.
7. ساخت زوج مناره بر ایوان جنوبی
8. استفاده از تزئینات (گچ‌بری، آجرکاری، گره‌سازی، کاشی خشتی)

 

 

3- سبک آذرری

با ورود مغولان (ایلخانی) این شیوه معماری آغاز گردید و تا زمان صفویه ادامه داشته است. چون اولین بناها درتبریز احداث گردید به سبک آذری معروف است. دوره‌ی حکومت غازان خان را آغاز سبک آذری می‌دانند.

سبک آذری خود به دو شیوه قابل تفکیک می‌باشد:

الف: شیوه‌ی اول سبک آذری مربوط به دوره‌ی ایلخانی به مرکزیت تبریز با ویژگی‌های زیر:

1. ساخت بناهای سترگ و عظیم
2. توجه به تناسبات عمودی بنا
3. ساخت ایوان با پلان مستطیل شکل
4. تنوع در ایوان سازی
5. استفاده از تزئیناتی چون گچ‌بری، کاشی زرین فام و کاشی نقش برجسته.

ب: شیوه ی دوم سبک آذری مربوط به دوره‌ی تیموری به مرکزیت سمرقند با ویژگی‌های زیر:

1. ساخت ساقه (گلوگاه) بین فضای گنبد و گنبد خانه.
2. ایجاد سطوح ناصاف در تمامی بنا.
3. استفاده از تزئینات کاشی معرق (موزاییک کاری)

دوره‌ی تیموری اوج معماری سبک آذری می‌باشد.

4-سبک اصفهانی:

به شیوه‌ی معماری دوره‌ی صفویه، سبک اصفهانی اطلاق می‌شود. چون اولین بنادر شهرهای اصفهان ساخته شده و به سبک اصفهانی معروف است. دوره‌ی حکومت شاه عباس را عصر طلایی سبک اصفهانی می‌دانند.

ویژگی‌های سبک اصفهانی (تزئینی‌ترین سبک معماری ایرانی)

1. پلان مستطیل شکل و چند ضلعی ساده
2. پلان ایوانی
3. مصالح مرغوب و بادوام
4. در تزئینات بناها از کاشی خشتی، هفت‌رنگ، مقرنس کاری، یزدی‌بندی، کاربندی یا رسمی‌بندی استفاده شده است