فرایند تصمیم گیری

چکیده

همواره فرایند تصمیم گیری به خصوص در زمانی که فرد تصمیم گیرنده اطلاعات کافی در مورد موضوع مورد بحث ندارد با دو مس‍‍‍‍‍ئله اساسی مواجه است. اول ارزیابی گزینه ها و سپس رتبه بندی  بر اساس کارایی آنها. ارزیابی گزینه ها به شدت بستگی به افراد خبره و خبرگی آنها دارد که این امر خود باعث افزایش عدم قطعیت در فرایند تصمیم گیری می گردد. در این تحقیق ما با استفاده از منطق فازی به مقابله با این مشکل پرداختیم. از این رو معماری از یک سیستم فازی به منظور انتخاب مناسب ترین محصول به نام “SPP” ارائه گردید. این معماری از دو واحد مختلف تشکیل شده است. اولین واحد به منظور ارزیابی گزینه های موجود بر پایه خبرگی خبرگان طراحی شد و از آنجا که سیستم های خبره فازی کمک به تصمیم (FEDSS) ابزار مناسبی برای ارزیابی حساس و دقیق به شمار می اید٬ ما این سیستم را برای واحد اول انتخاب کردیم. در واحد دوم از روش شباهت به گزینه ایده ال فازی(FTOPSIS) بر پایه روش های تصمیم گیری چند معیاره (MCDM)٬ برای رتبه بندی و انتخاب بهترین محصول در محیطی فازی استفاده شد.در ادامه به منظور تحلیل رفتار معماری پیشنهادیمان در مواجهه با روش های دیگر تصمیم گیری چند معیاره ٬ از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی(FAHP) استفاده شد و با انجام آزمایشات متعدد و ارزیابی خروجی های مختلف٬نتایج بسیار جالب و قابل تاملی بدست آمد که دال بر نزدیکی نتایج حاصل از این دوروش می باشد. نمونه اولیه از این سیستم به صورت آزمایشی راه اندازی و اجرا شد و نتایج حاصله کاملا منطبق بر نظرات متخصصان و خبرگان امر بوده و نتایج قابل قبولی بدست آمد.

کلمات کلیدی: منطق فازی(FL)٬ سیستم های خبره کمک به تصمیم (FEDSS)٬تصمیم گیری چند معیاره (MCDM)٬ روش شباهت به گزینه ایده ال فازی (FTOPSIS) ٬ روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی(FAHP)

١-١  مقدمه

از آن زمان که انسان اندیشیدن را آغاز کرد٬ همواره کلمات و عبارت هایی نظیر خوب٬ بد٬ جوان٬ پیر٬ بلند٬ کوتاه٬ گرم٬ سرد٬ زشت٬ زیبا و … را به زبان جاری ساخته که مرزهای روشن مشخصی نداشته اند. برای مثال٬ در گزاره علی با هوش است یا گل رز زیباست٬نمی توان مرز مشخصی برای با هوش بودن و زیبا بودن در نظر گرفت. در واقع مغز انسان با در نظر گرفتن فاکتور های مختلف و بر اساس تفکر استنتاجی٬ جمله ها را تعریف و ارزش گذاری می کند٬ که مدل سازی آنها به زبان و فرمول ریاضی اگر غیر ممکن نباشد٬ کار بسیار پیچیده ای خواهد بود]21[. منطق فازی تکنیک جدیدی است که شیوه هایی را که برای طراحی و مدلسازی یک سیستم نیازمند ریاضیات پیچیده و پیشرفته است٬ با استفاده از مقادیر زبانی و دانش فرد خبره جایگزین می سازد و تا حدود زیادی آن را تکمیل می کند[22]. در واقع٬ در منطق فازی می توان نتایج دقیقی را با استفاده از مجموعه ای از معلومات نادقیق که با الفاظ و مقادیر کلامی تعریف شده اند٬ استخراج کرد.

تصمیم گیری،فرایند یافتن انتخاب بهترین موقعیت در بین گزینه های موجود است. در روش تصمیم گیری چند معیاره ی کلاسیک (MCDM) داده های تصمیم گیری و وزن معیارها دقیقا مشخص می باشد. با توجه به وجود ابهام در داده های تصمیم گیری،اعداد قطعی به منظور استفاده در موقعیت های تصمیم گیری در شرایط واقعی نامناسب به نظر می رسند. از این رو چون قضاوت های انسانی قابلیت الویت بندی دارند و اغلب دارای ابهام و عدم قطعیت هستند و نمی توان آن ها را به صورت واضح با مقادیر عددی دقیق بیان کرد لذا کاربرد مفاهیم فازی در تصمیم گیری،مناسب به نظر می رسد. دربخش های بعدیتعاریف مقدماتی در مورد تئوری فازی مطرح شده است.

1-2 تعریف مساله:

تصمیم،عبارت است از نتیجه و پایان یک فرآیند. فرآیندی که داده ها واطلاعات موجود در مورد موضوعی را در جریان تجزیه و تحلیل قرار می دهد و از ترکیب مناسب آن ها به استراتژی های مورد نظر و بهترین راه حل می رسد.معهذا پایان یک فرآیند می تواند شروع فرآیند دیگری باشد به عبارت دیگر اخذ یک تصمیم ممکن است مقدمه ای باشد برای اخذ تصمیم یا تصمیم های دیگر.

اتخاذ تصمیم توسط فرد یا مدیر سازمان برای کسب یک هدف یا هدف های معینی صورت می گیرد.هدف های یک سازمان عبارت است از : سودآوری،بهره وری و ابتکار،توسعه و… در مقابل یک جامعه.از آنجا که تصمیم گیری صحیح به عنوان مهم ترین وظیفه هر فرد یا مسئول یا مدیر مطرح می شود،پس باید تصمیمات مناسب برای موضوعات پیچیده را با ساده کردن و هدایت مراحل تصمیم گیری اتخاذ کنیم.

بیشتر افراد بر این باورند که زندگی آن قدر پیچیده است که برای حل مسائل آن باید به شیوه های پیچیده تفکر روی آورد با این وجودفکر کردن حتی به شیوه های ساده نیز مشکل است.پس اگر بررسی چند ایده ی ساده در یک زمان، نیازمند تلاش زیاد باشد چگونه می توان مسائل پیچیده را درک نمود؟

آن چه ما بدان نیازمندیم شیوه برای فکر کردن نیست، زیرا حتی تفکر ساده،خود بسیار مشکل ساز است و باید چهارچوبی وجود داشته باشد که ما را قادر سازد تا در خصوص مسائل پیچیده به شیوه ای ساده بیاندیشیم. ازاین رو است که تکنیک های تصمیم گیری فازی مطرح شده است.

1-3 اهداف تحقیق :

هدف از اجرای این تحقیق ارائه سیستمی با نامSPP^[1]برای کمک به تصمیماتی است که هم از ضررهای خریدار جلوگیری کند و هم شرکت تولید کننده محصولات خود را به مشتریان به درستی معرفی کرده و زمینه ساز شرایط برد-برد ^[2]شود. در این معماری جدید که با استفاده ازمتد هایFTOPSIS^[3]وFEDSS^[4]از بین انبوه محصولات و امکانات مختلف در بازار بهترین و مناسب ترین محصول را از جهت معیارهای مختلف با همکاری خبرگان به ما پیشنهاد می‌کند. این معماری به دلیل استفاده از منطق فازی از عدم قطعیت و ابهام که در تعاملات انسانی وجود دارد پشتیبانی می‌کند و باعث ایجاد نتایج روشن ومنطقی می‌شود که در محیط‌های پیچیده با تعداد زیادی از معیارها^[5] و گزینه های^[6] مختلف پاسخ‌های راضی کننده ای ارائه می‌دهد.

1-4 ضرورت انجام تحقیق :

امروزه خرید کالای مورد نظر به دلیل تنوع بسیار زیاد و حجم بالای محصولات گوناگون که روزبه روز رو به افزایش می باشند تبدیل به مشکلی برای اکثر خریداران شده است. داشتن اطلاعات کافی و سپس تصمیم گیری درست به ما کمک می کند در این بازار و محیط رقابتی عظیم و پیچیده که شرکت ها روزبه روز با مدل ها و محصولات گوناگون ورود پیدا می کنند با بینش و دیدی درست خواسته ها و نیاز خود را بشناسیم و اقدام به خرید کنیم.  البته با وجود بسترهایی مثل شبکه اینترنت اینامر آسان تر شده است اما به دلیل عدم آگاهی لازم خریدار از محصول مورد نظز خود فرایند تصمیم گیری را مشکل می کند و در نتیجه ممکن است باعث خرید محصول نامناسب و تحمل ضررهای اقتصادی برای خریدار شود و به این ترتیب ریسک بالایی را بوجود می آورد. با اتخاذ تصمیم های منطقی می توانیم از ضررهای مربوط به اجناس ناکارامد که مرتفع کننده نیازهای ما نیستند جلوگیری کنیم و از طرف دیگر کارخانه جات تولیدی هم با فروش راحت تر محصولات خود رضایت مشتریان را برای خود به ارمغان می آورند و نرخ بهره وری و تولید خود را افزایش می دهند.

[1] Selecting Proper Product

[2] Win-win condition

[3] Fuzzy TOPSIS Method

[4] Fuzzy Expert Decision Support System

[5] Criteria

[6] Alternative

 

فهرست مطالب

 

فصل اول: کلیات تحقیق                                                                                     1

1-1- مقدمه                                                                                                    2

1-2- تعریف مساله                                                                                           2

1-3- اهداف تحقیق                                                                                          3

1-4- ضرورت انجام تحقیق                                                                                  3

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق                                                                          5

2-1- مفاهیم اولیه مجموعه فازی                                                                            6

2-1-1- نمادگذاری مجموعه­های فازی                                                                     6

2-1-3- اعداد فازی                                                                                          8

2-1-4- عملگرهای جبری بر اعداد فازی LR                                                             12

2-2- سیستم های خبره فازی                                                                                13

2-2-1- مرحله 1: فازی سازی ورودی­ها                                                                   15

2-2-2- مرحله 2: موتور استنتاج فازی                                                                     15

2-2-3- مرحله 3: پایگاه قواعد فازی                                                                       16

2-2-4- مرحله 4: غیرفازی سازی                                                                           17

2-3- سیستم فازی ممدانی                                                                                   19

2-4- سیستم فازی                                                                                            19

۲-4 سیستم فازی سوگنو                                                                                     20

۲-5 مقایسه روش های ممدانی و سوگنو                                                                    22

۲-6 سیستم فازی تسوکاماتو                                                                                 23

2-7 تصمیم گیری چند معیاره MCDM                                                                   24

2-8 تصمیم‌گیری چندهدفه (MODM)                                                                   25

2-8-1 الف: عدم دسترسی به کسب اطلاعات از DM                                                    26

2-8-۲ ب: گرفتن اطلاعات اولیه از DM قبل از حل مساله                                              26

2-8-2-1- روش SMART                                                                               26

2-8-2-2- روش لکسیگوگراف                                                                             27

2-8-3- برنامه ریزی آرمانی                                                                                 27

2-8-3- ج: روش های موجود با استفاده از کسب اطلاعات تعاملی                                      28

2-8-3-1- روش SIMOLP                                                                              28

2-8-3-2- روش جانشینی SWT                                                                          28

2-8-3-3- روش تعاملی کمپلکس                                                                          29

2-8-4- د: روش های مربوط به کسب اطلاعات از DMبعد از حل مسئله                              29

2-8-4-1- روش پارامتریک وزین                                                                          30

2-8-4-2- روش MOLP                                                                                  30

2-9- تصمیم گیری چند شاخصه MADM                                                               30

2-9-1- مدل­های جبرانی                                                                                    32

2-9-1-1- AHP                                                                                            32

2-9-1-2- Fuzzy AHP                                                                                  33

2-9-1-3- ANP                                                                                            36

2-9-1-4- SAW                                                                                           36

2-9-1-5- LINMAP                                                                                     36

2-9-1-6- FTOPSIS                                                                                    37

2-9-1-7- VIKOR                                                                                       38

2-9-1-8- ELECTRE                                                                                  38

2-9-2- مدل های غیر جبرانی                                                                               39

2-9-3- مدل­هایی که در مرز جبرانی و غیر جبرانی قرار می­گیرند                                        39

2-9-3-1- PERMUTATION                                                                        39

2-9-3-2- QUALIFLEX                                                                              40

2-10- پیشینه تحقیق                                                                                         40

2-10-1- منطق دو ارزشی                                                                                   40

2-10-2- منطق چند ارزشی                                                                                 41

2-10-3- تاریخچه مجموعه ها و منطق فازی                                                              43

فصل سوم: روش تحقیق                                                                                     50

3-1- مقدمه                                                                                                    51

3-2- معماری پیشنهادی                                                                                     52

فصل چهارم: محاسبات و یافته های تحقیق                                                               56

4-1- واحد سوم                                                                                              57

4-2- طراحی مجدد SPP با استفاده از روش FAHP                                                   60

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات                                                                      69

4-1- نتایج آزمایش                                                                                           70

4-2- پیشنهادات                                                                                              71

مراجع                                                                                                          72

پیوست                                                                                                                 76

 

فرمت فایل: Word (قابل ویرایش)

تعداد صفحات: 76

حجم: 2.046 کیلوبایت

150,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد