پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
دانلود پژوهش مقایسه راهبردهای یادگیری دانش آموزان موفق و ناموفق
7- مشخصات موضوعی طرح:
1/7- خلاصه:
به منظور بررسی روشهای انتقال مفاهیم ایثار و شهادت در نوجوانان به نظر رسید تحلیل محتوای کتب درسی به دلیل ماهیت تبادل کلامی آنها لازم باشد. بنابراین از میان جامعه مورد نظر (کتب درسی دوره راهنمایی) کتب مربوط به علوم انسانی در پایه سوم راهنمایی مورد تحلیل محتوا قرار خواهد گرفت و پس از شناسایی مضامین و مفاهیم همسو با مفاهیم ایثار و شهادت میزان درونی شدن این مفاهیم توسط آزمون (محقق ساخته) نگرش سنج در مقیاس افتراق معنایی بررسی شده و پس از تحلیل توصیفی اطلاعات بدست آمده به ارائه راهکارهای مناسب جهت بهبود روشهای انتقال مفاهیم ایثار و شهادت خواهیم پرداخت.
2/7- بیان مسئله (شامل تشریح ابعاد و حدود مسئله، معرفی دقیق مسئله، نگاههای نو و تازه به مسئله، …):
یادگیری از کودکی با وجود ما عجین شده است و به طور مداوم چه به صورت عمدی و چه به صورت غیرعمدی بر اثر تعامل با محیط اتفاق می افتد. به طوریکه در طول سالهایی نه چندان طولانی فرهنگ خود را می آموزیم و عملی در سطح متناسب با آن انجام می دهیم. فرهنگ با همه عوامل و نهادهایش همچون خانواده، گروه همسالان، مدرسه و رسانه ها و … درتحول شناختی تاثیر دارد و این تاثیر به حدی است که ویگوستکی (1962 و 1978) رفتار و تحول شناختی فرد را در بافت فرهنگی و تاریخی- اجتماعی تبیین می کند و تاکید دارد که اساس فرایندهای ذهنی فرد را فرهنگی تشکیل می‌دهد که در تعاملات اجتماعی او انعکاس یافته است (کاپلان 2000) بعلاوه فرهنگ به وسیله ابزارهای خاص خود به خصوص زبان (گفتاری و نوشتاری) باعث تبدیل روابط اجتماعی به کارکردهای عالی ذهنی و رشد شناختی می شود (سیف 1380) یعنی مبادلات بین فردی از طریق زبان در جریان رشد درونی شده و به صورت تفکر درمی آید. هر چند کودکان برخی مفاهیم را خودشان یاد می گیرند. اما اکثر مفاهیم را در طی گفتگو با بزرگترها و از طریق تعامل اجتماعی فعال می آموزند. طی این فرایند دانش آنها ساخته شده و به صورت مفاهیم یا طبقات انتزاعی از مشترکات رویدادها در می آید. که هسته اصلی تفکر او را تشکیل داده و مبنایی برای سازماندهی مجدد تجارب می گردد. (همان منبع) پس همه انسانها از مفاهیم مختلف تصور یکسانی ندارند زیرا این فرهنگ است که با تدارک بافت اجتماعی- تاریخی خاص، تجارب خاصی را برای نسل خود فراهم می‌نماید و تعیین می کند که چه دانشها، ارزشها و مفاهیمی منتقل شود. بدیهی است برای شناخت چگونگی شکل گیری و روشهای انتقال آن مفاهیم باید آن با ساختار اجتماعی- فرهنگی شناخته شود.
مفاهیمی چون ایثار و شهادت مفاهیمی هستند که فقط در بافتار فرهنگ مذهبی قابل تبیین هستند و تنها با شناخت نظامهای مبادلات اجتماعی و به خصوص نهادهای آموزشی که بستر شکل گیری این مفاهیم هستند می توان آنها را بررسی نمود. در این میان آموزش رسمی در مدارس و به خصوص محتوای کلامی برنامه درسی، بعنوان ابزار خاص فرهنگ برای انتقال ارزشها و دانشها، از جهت مفاهیم و مضامین مورد استفاده، چگونگی سازماندهی و نوع اثری که بر یادگیرنده بر جای می گذارد شایسته بررسی است که در پژوهش حاضر به آن پرداخته خواهد شد.
3/7- اهداف:
در این پژوهش به وسیله تحلیل محتوای کتب درسی دوره راهنمایی به دنبال شناخت مفاهیم و مضامین همسو و با فرهنگ ایثار و شهادت و به خصوص بررسی میزان درونی شدن این مفاهیم در نوجوانان هستیم تا از این طریق بتوانیم راهبردهایی جهت آموزش و انتقال مفاهیم ایثار و شهادت در کتب درسی ارائه نمائیم.
4/7- فرضیه و سئوالات اساسی:
پژوهش حاضر برای پاسخگویی به سوالات ذیل اجرا خواهد شد:
- مفاهیم همسو با مفاهیم ایثار و شهادت در کتابهای درسی دوره راهنمایی تحصیلی کدامند؟
- آیا مفاهیم ارائه شده در کتابهای درسی در نظام ارزشی نوجوانان این دوره درونی شده اند؟
5/7- ضرورت تحقیق:
یکی از مهمترین انواع یادگیری انسان یادگیری مفهوم است. (سیف، 1380) و شالوده اصلی فعالیت ذهن و رفتار آدمی را مفاهیم تشکیل می دهند بنابراین ضرورت دارد مفاهیم بعنوان سنگ بناهای تفکر بهتر شناخته شوند. تا هدف خدمت به اعتلای علم که هدف اساسی همه پژوهشها و تحقیقات می باشد برآورده گردد، بعلاوه مفاهیم انتزاعی چون ایثار و شهادت در فرهنگ اسلامی زیربنای بسیاری از دستورات دینی چون دفاع، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و … هستند که شناخت روشهای آموزش و انتقال آنها، زمینه لازم برای اجرای دستورات الهی و تعهدات دینی را فراهم می کند. مضافاً اینکه به فرموده رهبر معظم انقلاب اسلامی: “برای ملت ما، ایثارگری یک فرهنگ تاریخی است” (مجله فرهنگ ایثار 1382) و تاریخ ما سراسر نشان از انقلابها، جنگها و عدالتخواهیهایی است که روحیه ایثار و شهادت طلبی مردان و زنان این سرزمین باعث حفظ آب و خاک و به خصوص دین و کرامت انسانی در این مرز و بوم گشته است. و وجود هزاران شهید و ایثارگر به خصوص در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس وجوب این وظیفه را بر هر پژوهشگر دیندار ضروری می سازد. و بالاخره اینکه نوجوانی مرحله شکل گیری تفکر انتزاعی است (پیاژه 1987) (نقل از برک 2001) و نوجوانان به دلیل دستیابی به استدلال فرضی- قیاسی در این مرحله می توانند امور انتزاعی را درک کنند بنابراین آنها از آرمانها و ارزشها حرف می زنند و به دنبال ساخت نظام درونی اصول مدار و بازنگری در اعتقادات و گرایشات دینی هستند (کاپلان 2000) بنابراین شناخت روشها و اصول انتقال مفاهیم ارزشی (ایثار و شهادت) در این دوره و به خصوص در کتابهای درسی بسیار ضروری است.
6/7- تعریف متغیرها یا مفاهیم اساسی پژوهش (مفهومی و عملیاتی):
مفاهیم ایثار و شهادت از جمله مفاهیم انتزاعی و یا تعریفی هستند و بنابه تعریف ایثار یعنی مقدم شمردن دیگری بر خود، یا گذشتن از منیت خود برای دیگری، و شهادت یعنی کشته شدن و فدای جان در راه خدای عزوجل (خبرنامه فرهنگ ایثار تیر 1383)
7/7- سوابق پژوهش:
با توجه به بررسی ها به عمل آمده تاکنون در باب موضوع پژوهشی تحقیقی انجام نشده است و لذا ادبیات پژوهشی در این مقوله شامل تعاریف، آیات قرآن احادیث و سخن بزرگان خواهد بود.
واژه ایثار به معنای ترجیح دادن، برگزیدن و دیگری را بر خود مقدم داشتن است. (لغت نامه دهخدا) رحماندوست (1383) این مفهوم را مفهومی انسانی می داند که در میان همه فرهنگهای انسانی جایگاه و ارزش والایی دارد و تاکید دارد که انسان به دلیل داشتن قوه تعقل و اختیار بر موجودات دیگر برتری دارد و این برتری باعث شده است که انسان ماهیتاً انتخابگر و به نحوی «به گزین» باشد و این به گزینی زیربنای عمل ایثارگرانه است (به نقل از مجله فرهنگ ایثار) (1383) عبدالرزاق کاشانی در منازل السائلین ایثار را به سه دسته تقسیم نموده است: 1- وقتی کسی منافع خلق را بر منافع خود برمی گزیند 2- وقتی در انتخاب بین خدا و خلق خلق را برمی گزیند، چون خداوند در حقیقت انتخاب شده است. و 3- وقتی کسی بین جان و خدا، خدا را برمی گزیند در این مرحله انسان همه چیز را رها و خود را فدا می کند و به سوی خدا می شتابد و به مقام شهادت می رسد. نقل از مقدسی (1382) مجله فرهنگ ایثار.
به این ترتیب انسان ایثارگر زمانی به معنای واقعی ایثار، کرده است که به طور مطلق برای رضای خدا عمل کرده باشد و تمامی ظرفیت وجود خود را فدای خدا کند که این بالاترین جایگاه در ایثار یعنی شهادت است. رایج ترین معنای شهید «شاهد عینی» یا در معنای فقهی آن «شاهد» است که دست کم 56 بار به صورت مفرد و جمع و قید در قرآن آمده است.
ای. جی. ونسینک (1941) پیوند اسلام و مسیحیت را در این مفهوم و با واژه مارتیر “Martyr” نشان داده است. (فصلنامه شهود، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 79)
محمد ایوب (1987) یادآور شده است که حتی در جزء نخست قرآن یعنی حتی در آیات پیش از الزام مسلمانان به فرضیه جهاد تائید الهی شهادت باوری در سوره البروج آیات 8-3 به چشم می خورد. که به قول بسیاری از مفسران به شهیدان مسیحی نام آور نجران اشاره دارد. (همان منبع) اما مهمترین آیه مربوط به شهادت آیه 169 سوره النساء است که در آن شهدا «شاهدان» به اعتبار پیشینه تفاسیر به معنای شهید آمده است. «و کسانی که از خداوند و پیامبر اطاعت کنند در زمره کسانی اند که خداوند بر آنان انعام فرموده است. اعم از پیامبران و صدیقان و شهیدان و صالحان و اینان نیک رفیقانی هستند». بدین سان شهادت مرتبه والایی از نظر قرآن دارد و بخششهایی که قرآن برای شهدا فرموده است بر ارزش راستین شهادت صحه می گذارد. «و کسانی که در راه خدا کشته می شوند مرده نپندارید بلکه اینان زنده اند و نزد پروردگارشان روزی دارند» (سوره بقره آیه 154) و آیات دیگر سوره آل عمران آیات 171-169، سوره التوبه آیات 22-20، سوره محمد آیه 4، سوره الصف آیه 11 و سوره آل عمران آیات 158-157) همگی به نعمت و بخشش الهی در مقابل اخلاص شهیدان در فدای خود اشارت دارند.
در مجموعه احادیث نیز احادیث بیشماری بر ارزش والای ایثار و شهادت در راه خدا تاکید دارند از آن جمله حضرت رسول اکرم (ص) شهادت را بالاترین نیکی توصیف می‌کنند و می فرمایند «بالای هر نیکی، کار نیک دیگری است تا این که مرد در راه خدا کشته شود، وقتی در راه خدای عزوجل کشته شد برتر از آن کار نیکی وجود ندارد» و رسیدن به این نیکی در کلام امیرالمومنین حضرت علی (ع) به هنگام شهادت متجلی می‌شود. «که به خدای کعبه رستگار شدم.» بر این اساس اسلام تشیع غالباً با آرمان غایی شهادت و جزء حیاتی ایمان شناخته می شود. به گونه‌ای که (قبل 1986) می گوید شیعه خصوصاً از آغاز قرن دهم هجری با استقرار حکومت صفوی مضمون شهادت را با آغوش باز پذیرفت و تا بدان پایه آرمان و تلقی دینی- فرهنگی شهادت را پرورانید که پیش تر هیچ سابقه نداشت. (فصلنامه شهود سال اول، پائیز 78).
در فقه شیعه جهاد که بستر شهادت است در بخش فروع دین و عبادات مطرح شده است و احادیث فراوان ائمه‌اطهار و سخنان علمای شیعه در این باب بر شهادت بعنوان آرمان غایی شیعه تاکید دارند، مثلاً حضرت امام خمینی در باب شهادت فرموده است شهادت برای ما فیض عظیمی است، جوانهای ما آرزوی شهادت را دارند و ملتی که شهادت را آرزو دارد پیروز است. (صحیفه نور ص 87)
8/7- نوع روش تحقیق و دلیل انتخاب:
روشی که ما در این تحقیق از آن بهره خواهیم برد روش تحلیل محتوای توصیفی است. تحلیل محتوا روش پژوهشی است که به صورت منظم و عینی برای توصیف مقداری محتوای آشکار ارتباطات به کار برده می شود و محقق با توجه به فراوانی واژه ها و واحدهای ثبت شده در یک متن آنها را در مقولاتی قرار می دهد که مبین ویژگیهای یک متغیر است. (دلاور 1380) مثلاً در این تحقیق متغیر ایثار با مقولات، فداکاری، از خود گذشتگی و کمک به دیگران و شهادت با مقولات حب الهی، لقاء جانان، وصال خدا، فناء الله و فی سبیل الله مشخص خواهد شد.
9/7- ابزار تحقیق و نحوه بررسی اعتبار و روایی:
پس از شناسایی مفاهیم و مضامین همسو با مفاهیم ایثار و شهادت در تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره راهنمایی، برای سنجش نگرش و عقاید دانش آموزان که از این دروس بهره برده اند از پرسشنامه افتراق معنای استفاده خواهد شد. به این ترتیب که برای مفاهیم موردنظر زوج صفت هایی برگزیده می شود پس از محاسبه اعتبار و روایی آن آزمون در اختیار پاسخ دهندگان قرار می گیرد و پاسخ دهندگان با علامتگذاری در این مقیاس دوقطبی عکس العمل خود را نسبت به آن مفاهیم توصیف می کنند سپس با استخراج نمرات برای هر مولفه از مفاهیم موردنظر و مقایسه آن با جداول توصیفی ناشی از تحلیل محتوای کتب درسی به تحلیل نتایج خواهیم پرداخت.
10/7- شیوه نمونه گیری و حجم نمونه:
جامعه مورد مطالعه در این پژوهش شامل کلیه کتابهای درسی مربوط به علوم انسانی در دوره راهنمایی تحصیلی شامل تعلیمات دینی، تاریخ، ادبیات فارسی، تعلیمات اجتماعی و قرآن است که کتابهای موردنظر در پایه سوم راهنمایی برگزیده شده و مورد مطالعه واقع خواهد شد. بعلاوه از جامعه کلیه دانش آموزان پایه سوم راهنمایی در شهر یزد که شامل است نمونه ای با حجم نفر به روش انتخاب تصادفی چند مرحله ای و با استفاده از فرمول گوکران استیونس برگزیده خواهد شد. از آنجائیکه در پایان این دوره می توان میزان درونی شدن مفاهیم آموزش داده شده را مشخص نمود دانش آموزان سال سوم در نظر گرفته شده اند.
11/7- فنون تجزیه و تحلیل اطلاعات (آزمونهای آماری متناسب با فرضیات):
تجزیه و تحلیل اطلاعات در سطح توصیفی خواهد بود و برای آن منظور از جداول توزیع فراوانی، نمودار و میانگین و انحراف استاندارد استفاده خواهد شد.
منابع:
1- آرمند، محمد، بررسی میزان درج آثار و مفاهیم شهید و شهادت در کتابهای درسی دانشگاهی، مقاله پژوهشی فصلنامه شهود سال اول، پیش شماره پائیز 78.
2- برک، لورا ای، روان شناسی رشد، ترجمه: یحیی سید محمدی، تهران، نشر ارسباران، 1381.
3- خبرنامه فرهنگ ایثار و شهادت، 1384-1383.
4- دلاور، علی، مبانی نظری و علمی پژوهش، تهران، انتشارات رشد، 1380.
5- سیف، علی اکبر، روانشناسی تربیتی، تهران، نشر آگاه، 1380.
6- صحیفه نور، ج 17، ص 112.
7- کاپلان، پاول اس، روان شناسی رشد، ترجمه: مهرداد فیروزبخت، تهران، نشر خدمات فرهنگی رسا، 1381.
| فرمت فایل: Word (قابل ویرایش) |
| حجم: 654 کیلوبایت |