پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
مهارتهای زندگی
مهارت زندگی چیست؟
الف) توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت فرد در مواجهه باچالشهای زندگی است.
ب) مهارت های زندگی عبارت اند از مجموعه از توانایی های که زمینه سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم میآورند. این توانایی ها فرد را قادر می سازد تا مسئولیتها و نقش اجتماعی خود را بپذیرد و بدون لطمه زدن به خود ودیگران با خواست ها و انتظارات ومشکلات روزانه به ویژه در روابط بین فردی به شکل مؤثری رو به رو شود.
قلمرو مهارتهای زندگی کدام است
مهارت های زندگی را میتوان به تعداد فرهنگها، نگرشها، باورها، و به تعداد انسانها و به تعداد پدیده ها و فرایندها متعدد دانست قلمرو مهارت های زندگی حد اقل شامل: مهارت های فردی، مهارت های ارتباطی، مهارت های روابط بین فردی، مهارت های شناختی، مهارت های اجتماعی مهارت های معنوی و اخلاقی دانست.
مهارت های فردی عبارتند از خود آگاهی، آگاهی از نقاط ضعف و قوت خویش، آگاهی از حقوق و مسئولیتهای خود، بیان ارزشهای خود، اعتماد به نفس، داشتن نگرش مثبت به خود و دیگران، عزت نفس، لذت بردن از زندگی، برخورد نامناسب با ناکامیها و شکستها، ارزشیابی از عملکرد خود و مهارت داشتن هدف در زندگی شامل پی بردن به اهداف و اهمیت آن، تدوین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت، کنار آمدن با تغییر در زندگی، معنای زندگی و …
مهمترین مهارت های ارتباطی در روابط اجتماعی عبارتند ازارتباط کلامی وغیر کلامی مؤثر، ابراز وجود، غلبه بر کمرویی ، گوش دادن مؤثر و درک احساسات دیگران ، نه گفتن به خواسته های نامعقول دیگران، سؤال کردن، استفاده از روشهای مناسب برای برقراری ارتباط، حفظ استقلال دربین دوستان، طرح ریزی ، سازماندهی و انتخاب ایده ها جهت برقراری ارتباط، در برقراری ارتباط مسئول و انعطاف پذیر بودن، احترام به نظرات دیگران .
برخی از مهارت های روابط بین فردی عبارتند از همکاری و مشارکت با دیگران، دوستیابی ونگهداری دوستان، برقراری روابط صمیمی با دیگران، بیان واضح و روشن تفکرات ، درک دیگران، احترام به افراد با دیدگاه ها، نژاد و مذاهب گوناگون، تمجید و تحسین و تشویق پذیرفتن.
مهمترین مهارت های شناختی عبارتند تفکر خلاق شامل یادگیری فعال، جستجوی اطلاعات جدید، تلاش برای رفع محدودیتها، توجه به دیدگاه های متفاوت، ابتکار عمل در زندگی و تفکرانتقادی شامل: بررسی دقیق منابع اصلی افکار و عقاید و ارزیابی آنها، سؤال کردن مناسب، مشاهده ی دقیق موقعیتها و ارزیابی دلایل و شواهد، توانایی استدلال، ذهن بازداشتن، تشخیص درست از نادرست و اشراف به این مسأله که دیگران همیشه درست نمی گویند.
مهمترین مهارت های اجتماعی عبارتند از مهارت حل مسأله اجتماعی شامل: استفاده از مراحل حل مسئله، شناسایی راه حلهای گوناگون هنگام رویارویی با مشکل و انتخاب موثرترین راه حل، نحوه ی گردآوری اطلاعات، ارزیابی و تحلیل آن، توانایی برخورد با مسائل، آگاهی از چگونگی تفکر واضح و حل مسائل در شرایط بحرانی، تنظیم و کنترل وقت، نحوه ی حل تعارض ،آشنایی با مراکزی که حل مشکل می کنند، و تصمیم گیری شامل استفاده از مراحل تصمیم گیری، تصمیم گیری فعالانه بر مبنای آگاهی از حقایق، تصمیم گیری بر مبنای ارزیابی دقیق موقعیتها، خودگشودگی، همدلی با دیگران، انتقاد پذیرفتن و انتقاد کردن. تسهیل موثر فعالیتهای گروهی، تولید و بهسازی انواع عقاید در گروه، کار با جمعیتهای گوناگون، ارزشگذاری به تفاوتها و شباهتها در بین اعضای گروه، جدا کردن نقش گروهی فرد از نقش فردی، ایجاد تفاهم، فعالیت برای دستیابی به هدفهای گروهی، شرکت موثر و فعال در تعامل گروهی.
مهارت های سلامت روان شامل شناخت هیجانهای خود و دیگران، مقابله با ناکامی، غم و ترس، مقابله با هیجانهای خود ودیگران، کنترل فشارهای روحی، کنترل خشم، کنار آمدن با موقعیتهایی که قابل تغییر نیستند، استفاده ی مؤثر از اوقات فراغت، استفاده از سرگرمی های مناسب.
مهارت های بهداشت و سلامت جسمی شامل توجه به تغذیه، کنترل وزن، آراستگی ظاهر، علاقه به شرکت در ورزشهای تیمی، عادت خوب بهداشتی، آگاهی از بیماریهای مسری، انتخاب اهداف واقع بینانه، برنامه ریزی و پذیرش مسئولیت اعمال خود، آمادگی برای تغییر دادن تصمیم ها جهت انتخاب گزینه مناسب، گردآوری اطلاعات تا حد ممکن درهنگام تصمیم گیری، پایبند بودن به اجرای تصمیم و اطمینان به تصمیمات خود.
بنابر این گستره مهارت های زندگی در گیرنده تمام بخشهای زندگی ما را فراگرفته است که نیاز به آموزش دارد.
خودآگاهی
خودآگاهی ، توانایی شناخت و آگاهی از خصوصیات ، نقاط ضعف و قدرت ، خواسته ها ، ترس و انزجار است. رشد خودآگاهی به فرد کمک می کند تا دریابد تحت استرس قرار دارد یا نه و این معمولا پیش شرط ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی مؤثر و همدلانه است.
همدلی
همدلی یعنی اینکه فرد بتواند زندگی دیگران را حتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد درک کند. همدلی به فرد کمک می کند تا بتوانند انسانهای دیگر را حتی وقتی با آنها متفاوت است بپذیرد و به آنها احترام گذارد. همدلی روابط اجتماعی را بهبود می بخشد و به ایجار رفتارهای حمایت کننده و پذیرنده ، نسبت به انسان های دیگر منجر می شود.
ارتباط مؤثر
این توانایی به فرد کمک می کند تا بتواند کلامی و غیر کلامی و مناسب با فرهنگ ، جامعه و موقعیت، خود را بیان کند بدین معنی که فرد بتواندنظرها ، عقاید ، خواسته ها ، نیازها و هیجان های خود را ابراز و به هنگام نیاز بتواند از دیگران درخواست کمک و راهنمایی نماید. مهارت تقاضای کمک و راهنمایی از دیگران ، در مواقع ضروری، از عوامل مهم یک رابطه سالم است.
روابط بین فردی
این توانایی به ایجاد روابط بین فردی مثبت و مؤثر فرد با انسانهای دیگر کمک می کند. یکی از این موارد ، توانایی ایجاد روابط دوستانه است.که در سلامت روانی و اجتماعی ، روابط گرم خانوادگی ، به عنوان یک منبع مهم روابط اجتماعی ناسالم نقش بسیار مهمی دارد.
تصمیم گیری
این توانایی به فرد کمک می کند تا به نحو مؤثرتری در مورد مسائل تصمیم گیری نماید. اگر کودکان و نوجوانان بتوانند فعالانه در مورد اعمالشان تصمیم گیری کنند ، جوانب مختلف انتخاب را بررسی و پیامد هر انتخاب را ارزیابی کنند ، مسلما در سطوح بالاتر بهداشت روانی قرار خواهند گرفت.
حل مسأله
این توانایی فرد را قادر می سازد تا به طور مؤثرتری مسائل زندگی را حل نماید . مسائل مهم زندگی چنانچه حل نشده باقی بمانند ، استرس روانی ایجاد می کنند که به فشار جسمی منجر می شود.
تفکر خلاق
این نوع تفکر هم به مسأله و هم به تصمیم گیری های مناسب کمک می کند . با استفاده از این نوع تفکر ، راه حلهای مختلف مسأله و پیامدهای هر یک از آنها بررسی می شوند . این مهارت ، فرد را قادر می سازد تا مسائل را از ورای تجارب مستقیم خود را دریابد و حتی زمانی که مشکلی وجود ندارد و تصمیم گیری خاصی مطرح نیست ، با سازگاری و انعطاف بیشتر به زندگی روزمره بپردازد.
تفکر انتقادی
تفکر انتقادی ، توانایی تحلیل اطلاعات و تجارب است . آموزش این مهارت ها ، نوجوانان را قادر می سازد تا در برخورد با ارزش ها ، فشار گروه و رسانه های گروهی مقاومت کنند و از آسیب های ناشی از آن در امان بمانند.
توانایی حل مسأله
این توانایی فرد را قادر می سازد تا هیجان ها را در خود و دیگران تشخیص دهد ، نحوه تأثیر هیجان ها بر رفتار را بداند و بتواند واکنش مناسبی به هیجان های مختلف نشان دهد . اگر با حالات هیجانی ، مثل غم و خشم یا اضطراب درست برخورد نشود این هیجان تأثیر منفی بر سلامت جسمی و روانی خواهد گذاشت و برای سلامت پیامدهای منفی به دنبال خواهند داشت.
توانایی مقابله با استرس
این توانایی شامل شناخت استرس های مختلف زندگی و تأثیر آنها بر فرد است . شناسایی منابع استرس و نحوه تأثیر آن بر انسان ، فرد را قادر می سازد تا با اعمال و موضع گیری های خود فشار و استرس را کاهش دهد.
اجزای مهارتهای ده گانه زندگی
خودآگاهی
- آگاهی از نقاط قوت
- آگاهی از نقاط ضعف
- تصویر خود واقع بینانه
- آگاهی از حقوق و مسئولیت ها
- توضیح ارزشها
- انگیزش برای شناخت
مهارتهای ارتباطی
- ارتباط کلامی و غیرکلامی موثر
- ابراز وجود
- مذاکره
- امتناع
- غلبه بر خجالت
- گوش دادن
همدلی
- علاقه داشتن به دیگران
- تحمل افراد مختلف
- رفتار بین فردی همراه با پرخاشگری کمتر
- دوست داشتنی تر شدن (دوستیابی)
- احترام قائل شدن برای دیگران
مهارتهای بین فردی
- همکاری و مشارکت
- اعتماد به گروه
- تشخیص مرزهای بین فردی مناسب
- دوستیابی
- شروع و خاتمه ارتباطات
مهارتهای حل مسأله
- تشخیص مشکلات علل و ارزیابی دقیق
- درخواست کمک
- مصالحه (برای حل تعارض)
- آشنایی با مراکزی برای حل مشکلات
- تشخیص راه حل های مشترک برای جامعه
مهارتهای تفکر خلاق
- تفکر مثبت
- یادگیری فعال ( جستجوی اطلاعات جدید )
- ابراز خود
- تشخیص حق انتخاب های دیگر ( برای تصمیم گیری )
- تشخیص راه حل های جدید برای مشکلات
مهارتهای مقابله با هیجانات
- شناخت هیجان های خود و دیگران
- ارتباط هیجان ها با احساسات ، تفکر و رفتار
- مقابله با ناکامی ، خشم ، بی حوصلگی ، ترس و اضطراب
- مقابله با هیجان های شدید دیگران
مهارتهای تصمیم گیری
- تصمیم گیری فعالانه بر مبنای آگاهی از حقایق کارهایی که می توان انجام داد که انتخاب را تحت تأثیر قرار دهد.
- تصمیم گیری بر مبنای ارزیابی دقیق موقعیت ها
- تعیین اهداف واقع بینانه
- برنامه ریزی و پذیرش مسئولیت اعمال خود
- آمادگی برای تغییر دادن تصمیم ها برای انطباق با موقعیت های جدید
مهارتهای تفکر انتقادی
- ادراک تأثیرات اجتماعی و فرهنگی بر ارزشها ، نگرشها و رفتار
- آگاهی از نابرابری ، پیشداوری ها و بی عدالتی ها
- واقف شدن به این مسئله که دیگران همیشه درست نمی گویند
- آگاهی از نقش یک شهروند مسئول
مهارتهای مقابله با استرس
- مقابله با موقعیتهایی که قابل تغییر نیستند
- استراتژی های مقابله ای برای موقعیت های دشوار ( فقدان ، طرد ، انتقاد)
- مقابله با مشکلات بدون توسل به سوء مصرف مواد
- آرام ماندن در شرایط فشار
- تنظیم وقت