روش مطالعه و تحقیق چگونه است ؟

 روش مطالعه و تحقیق چگونه است ؟

شیوه صحیح مطالعه ،چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:

1- زمان مطالعه را کاهش میدهد.

2- میزان یادگیری را افزایش میدهد .

3-مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر می کند.

4- بخاطر سپاری اطلاعات را آسانتر می سازد.

برای داشتن مطالعه ای فعال وپویانوشتن نکات مهم درحین خواندن ضروری است تابرای مرورمطالب،دوباره کتاب رانخوانده ودر زمانی کوتاه ازروی یادداشتهای خودمطالب رامرور کرد .

یادداشت برداری ، بخشی مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت . چون موفقیت شما را تا حدودی زیاد تضمین خواهد کرد و مدت زمان لازم برای یادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت برداری یک علت مهم فراموشی است.

شش روش مطالعه :

خواندن بدون نوشتن ،خط کشیدن زیرنکات مهم، حاشیه نویسی  وخلاصه نویسی، کلید برداری خلاقیت و طرح شبکه ای مغز

1-خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است . مطالعه فرآیندی فعال و پویا است وبرای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام مورد نیاز ، خصوصا” قبل از امتحان ، بتوان از روی نوشته ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا” به خاطر سپرد .

2- خط کشیدن زیر نکات مهم :این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر است ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چرا که در این روش بعضی از افراد بجای آنکه تمرکز و توجه بروی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم می گردد .حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا” درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آنکه در کتاب بدنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن را خط بکشند .

3- حاشیه نویسی :این روش نسبت بدو روش قبلی بهتر است ولی بازهم روشی کامل برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی می تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.

4- خلاصه نویسی : در این روش شما مطالب را میخوانید و آنچه را که درک کرده اید بصورت خلاصه بروی دفتری یادداشت می کنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روشهای قبلی بهتر می باشد چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آنها را یادداشت می کنید اما بازهم بهترین روش برای خواندن نیست .

5- کلید برداری :کلید برداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است . در این روش شما بعد از درک مطالب ، بصورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می کنید و در واقع کلمه کلیدی کوتاهترین، راحتترین ،بهترین وپرمعنی ترین کلمه ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می شود .

6- خلاقیت و طرح شبکه ای مغز: این روش بهترین شیوه برای یادگیری خصوصا” فراگیری مطالب درسی است .در این روش شما مطالب را میخوانید بعد از درک حقیقی آنها نکات مهم را به زبان خودتان و بصورت کلیدی یادداشت می کنید و سپس کلمات کلیدی را بروی طرح شبکه ای مغز می نویسد ( در واقع نوشته های خود را به بهترین شکل ممکن سازماندهی می کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می کنید)تا در دفعات بعد به جای دوباره خوانی کتاب ، فقط به طرح شبکه ای مراجعه کرده وبا دیدن کلمات کلیدی نوشته شده بروی طرح شبکه ای مغز ، آنها را خیلی سریع مرور کنید . این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش میدهد و درس خواندن را بسیار آسان می کند. و بازده مطالعه را افزایش میدهد.

شرایط مطالعه

((بکارگیری شرایط مطالعه یعنی بهره وری بیشتر از مطالعه ))

شرایط مطالعه ، مواردی هستند که با دانستن ، بکارگیری و یا فراهم نمودن آنها ، می توان مطالعه ای مفیدتر با بازدهی بالاتر داشت و در واقع این شرایط به شما می آموزند که قبل از شروع مطالعه چه اصولی را به کار گیرید ، در حین مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونه به اهداف مطالعاتی خود برسید و با دانستن آنها می توانید با آگاهی بیشتری درس خواندن را آغاز کنید و مطالعه ای فعالتر داشته باشید :

1- آغاز درست :برای موفقیت در مطالعه ،باید درست آغازکنید.

2- برنامه ریزی : یکی از عوامل اصلی موفقیت ، داشتن برنامه منظم است .

3- نظم و ترتیب: اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد .

4-حفظ آرامش: آرامش ضمیر ناخود آگاه را پویا و فعال میکند.

5- استفاده صحیح از وقت :بنیامین فرانکلین، ((آیا زندگی را دوست دارید؟ پس وقت را تلف نکنید زیرا زندگی از وقت تشکیل شده است .))

6- سلامتی و تندرستی: عقل سالم در بدن سالم است .

7- تغذیه مناسب: تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامتی دارد.

8- دوری از مشروبات الکلی : مصرف مشروبات الکلی موجب ضعف حافظه می شود .

9 – ورزش : ورزش کلید عمر طولانی است .

10-خواب کافی: خواب فراگیری و حافظه را تقویت می کند.

11 –درک مطلب:آنچه در حافظه بلند مدت باقی می ماند ، یعنی مطالب است .

 

چند توصیه مهم که بایدفراگیران علم ازآن مطلع باشند.

1- حداکثر زمانی که افراد می توانند فکر خود را بروی موضوعی متمرکز کنند بیش از 30 دقیقه نیست ، یعنی باید سعی شود حدود 30 دقیقه بروی یک مطلب تمرکز نمود و یا مطالعه داشت و حدود 10 الی 15 دقیقه استراحت نمود سپس مجددا” با همین روال شروع به مطالعه کرد.

2- پیش از مطالعه از صرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید. و چند ساعت پس از صرف غذا مطالعه نمائید چون پس از صرف غذای سنگین بیشتر جریان خون متوجه دستگاه گوارش میشود تا به هضم و جذب غذا کمک کند و لذا خونرسانی به مغز کاهش می یابد و از قدرت تفکر و تمرکز کاسته میشود . از مصرف الکل و دارو هم خودداری فرمائید همچنین غذاهای آردی مثل نان و قندی قدرت ادراک و تمرکز را کم می کند نوشابه های گازدارهم همینطور هستند.

3- ذهن آدمی با هوش است اگر یادداشت بردارید خود را راحت از حفظ و بیاد سپاری مطالب می کند و نیز همزمان نمی توانید هم مطلبی را بنویسید و هم گوش دهید . پس در حین مطالعه لطفا” یادداشت برداری ننمائید .

 

 

شیوه‌های تحقیق

• ساخت فرضیه

فرضیه، پیش داوری و پیش‌بینی عالمانه‌ای است که به صورت رابطه بین دو یا چند متغیر بیان می‌شود و از طریق آزمایش علمی صحت و سقم آن تعیین می‌شود. به عبارت دیگر فرضیه یک راه حل و یک پاسخ آزمون نشده به سئوال پژوهشی است.

● کاربردی کردن مفاهیم انتخاب تعریف عملیاتی

زمانی که موضوعی را برای تحقیق انتخاب می‌کنیم باید مشخص شود از کدام زاویه موضوع مورد بررسی و مطالعه قرار می‌گیرد زیرا در این جایگاه شاخص‌ها‌یی که برای هر کدام از آنها تعیین می‌شود با یکدیگر تفاوت دارد . مثلا برای تعریف عملیاتی مفهوم محرومیت می‌توان به ابعاد روانی، سیاسی ، اجتماعی، اقتصادی، جسمانی و محرومیت اشاره کرد.
بعد از مشخص شدن زاویه، تعیین می‌شود که هر کدام ازاین‌ها‌می‌توانند چه شاخص دیگری داشته باشند. مثلا برای تعریف محرومیت، از بعد اجتماعی، سه وجه هست که مفبوم محرومیت را می‌تواند به خود بگیرد :

۱) فقدان مهارت اجتماعی در برقراری ارتباط با دیگران

۲) تعارض بین خود پنداری اجتماعی بالای فرد با وظایف محوله
۳) انزوای اجتماعی
در هر مفهومی‌لازم است یکسری مشخصه‌ها‌ برای اندازه‌گیری آن تعیین شود . مثلأ برای اندازه‌گیری فقدان مهارت اجتماعی اگر پرسشنامه‌ای تهیه می‌شود باید سؤالات و شاخص‌ها‌یی را تعیین کرد تا گویای نظر ما باشد. در این جایگاه شاخص‌ها‌یی در رابطه با برون‌گرایی، درون گرایی، جرات و شهامت افراد و … است.
دو نوع تعریف از مفاهیم وجود دارد:

الف) تعریف نظری
ب) تعریف عملیاتی
تعریف نظری مفاهیم یک تعریف ادبیاتی است. مثلا محرومیت به موقعیتی گفته می‌شود که فرد از دستیابی به بعضی از فرصت‌ها دور بماند. تعریف عملیاتی مفاهیم بر اساس یکسری مشخصه و شاخص‌هایی است که قابل ‌اندازه‌گیری باشد. مثلا تعداد موفقیت‌های فرد در زندگی.

• تعیین جامعه آماری و واحدهای تحلیل

در این مرحله جائی که می‌خواهیم موضوع را مورد مطالعه قرار دهیم، مشخص می‌کنی . مثلا موضوع ما بررسی محرومیت کارکنان دانشگاه علوم پزشکی است و بر این اساس جامعه آماری ما مشخص می‌شود. اما به دلیل مجموعه مسایلی که در تحقیقات اجتماعی وجود دارد نمی‌توان همیشه اطلاعات کل جامعه را جمع آوری کرد یا اصلا گاهی نیازی به آن نیست. بنابراین جمعیتی را انتخاب می‌کنیم که معرف و گویای کل جمعیت جامعه آماری ما باشد. در نمونه‌گیری توجه به دو نکته ضروری است:

۱) نمونه نمایا و معرف کل جامعه باشد.

۲) تعیین درصد اشتباه.

معمولا پیش از آمار تحقیق، تحقیقات زمینه سنجی انجام می‌گیرد تا نشان دهد تحقیق با چند درصد اشتباه و خطا قابل قبول است در این جایگاه بین ۹۵ و ۹۹ درصد را در نظر می‌گیرند. اگر نتیجه بالای۹۹ درصد باشد می‌توان نتایج را به کل جامعه تعمیم داد.

هنگامی‌که می‌گویند۹۵ درصد، یعنی این تحقیق اگر صد بار هم انجام گیرد۹۵ درصد همین نتیجه را بدست می‌آورد و فقط ۵ بار احتمال خطا در آن وجود دارد. واحد تحلیل شامل کسانی است که برای جمع آوری اطلاعات به آنان مراجعه می‌شود مثل سرپرست خانوار.

• تهیه برنامه و طرح تحقیق

در این جایگاه در ارتباط با موضوع مورد مطالعه نوع روش و ابزارهای مختلفی را که برای گردآوری اطلاعات استفاده می‌شود، انتخاب می‌کنیم. مثلا تعیین می‌کنیم روش مطالعه از طریق مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه یا روش اسنادی (مجموعه یافته‌های منتشر شده…) باشد. البته محقق باید بداند که هر موضوع تحقیق روش خاص خود را می‌طلبد و هر روش نیز تکنیک‌های خاص خود را دارد.

• پرسشنامه (Questionnaire)

پرسشنامه مجموعه‌ای از پرسش‌هایی است که به صورت مکتوب و معمولا در قالب گزینه‌ها‌ی معدود، تنظیم شده و آزمودنی‌ها‌ به آنها پاسخ می‌دهند.

در تنظیم طرح پرسشنامه رعایت ‏موارد ذیل توصیه می‌شود :

▪ ایجاد ارتباط با پاسخگویان: قبل از دادن پرسشنامه به پاسخگو باید ابتدا ‏خود را معرفی کنیم، سپس پرسشنامه را توضیح دهیم که خود شامل معرق موضوع ، اهداف و مکان مورد مطالعه می‌باشد. باید پاسخگو بداند که ما در این حیطه دارای شناخت هستیم تا احساس اعتماد و همدلی کنند، همچنین رفتار ارتباطی پرسشگر باید نشان دهد که او دنبال چه هدفی است و از طرفی باید دارای تجربه باشد تا چنانچه با پدیده بی‌جوابی روبه‌رو شد متوسل به راههای دیگر شود.
بایا توجه داشت هنگامی‌که پاسخگویان تمایلی به پاسخ به سئوالات پرسشنامه ندارند، باید اعتماد و انگیزه را در آنان ایجاد کرد.

در ایجاد انگیزه می‌توان انو اع مختلفی را مطرح کرد که از جمله می‌توان به انگیزه‌ها‌ی انسانی، انگیزه‌ها‌ی اقتصادی، انگیزه‌ها‌ی اجتماعی و انگیزه‌ها‌ی فرهنکی اشاره کرد.

▪ نظم و ترتیب سئوالات : در پرسشنامه باید یک سری سئوالات مقدماتی طرح کرد و بعد از طرح سئوالات مقدماتی و آماده سازی پاسخگو به تدریج سئوالات پیچیده شود و در آخر برای رفع خستگی پاسخگو سئوالات ساده‌تر مجددا طرح شود.
▪ انشاء و تدوین سؤالات : در طرح سؤال باید یک سری اصول را در انشاء و تدوین آن رعایت کرد که این اصول عبارتند از:

الف) اصل ساده – پیچیده – ساده : برای گردآوری اطلا عات از طریق پرسشنامه باید ازسئوالات ساده شروع کرد و به تدریج به سئوالات پیچیده و سنگین و تخصصی رسید و بعد مجددا سئوالات ساده شوند . اگر از سئوال مشکل شروع کنیم پاسخگو آمادگی ذهنی ندارد اما با طرح سئوالات آسان در خود آمادگی ذهنی در ارتباط با موضوع ایجاد می‌شود . وقتی به تدریج سئوالات پیچیده می‌شود و از نیمه سئوالات به بعد مجددا ساده می‌شود، فرد دچارخستگی ذهنی نمی‌شود.
ب) از طولانی شدن و سئوالات زیاد خودداری شود: در اکثر موارد باید به جای طرح ۱۰۰ سئوال۱۰ ‏یا۳۰ ‏سئوال از موضوعات اساسی مطرح شود، زیرا اگر تعداد سئوالات بالای ۴۰ ‏سئوال برود فرد خسته می‌شود و آمادگی لازم برای جواب دادن را ندارد و از سئوال ۳۰ ‏به بعد، از دادن پاسخ خودداری می‌کند. برا ی جلوگیری از خستگی پاسخگو بهتر است از روش ترکیبی یا مخلوط کردن سئوالات استفاده شود یعنی هم سئوالات بسته و هم سئوالات باز طرح شوند.

سوال باز مشکل طبقه بندی اطلاعات را دارد ولی مزیتش آن است که اگر درست مطرح شود اطلاعات عمقی و کیفی را در اختیار پرسشگران قرار می‌دهد و سئوال بسته مزیتش آن است که طبقه بندی کردن اطلاعات از لحاظ کمی‌بسیار راحت و میسر است و شرطی که تنوع مقولات در آنها زیاد باشد.

برای جلوگیری از خستگی پاسخگویان بهتر است سئوالات به گونه‌ای طرح شود که یک بخش سوالات باز باشد و یک بخش سوالات بسته و فاصله‌ای بین این دو ایجاد شود.

هدفمند بودن سئوالات : نکته دیگر در تنظیم پرسشنامه آن است که سئوالات پرسشنامه به دنبال هدف باشد و با رسیدن به پاسخ راه حل ارایه دهد. سئوالات باید عینا در فرضیات و متغیرها وجود داشته باشند و بعد طرح شده باشد و باید از طرح سئوالاتی که در متغیرها و فرضیات تحقیق نیست ، اجتناب کرد، زیرا ضمن آنکه محقق را به سوی هدف سوق نمی‌دهد، باعث خستگی پاسخگو می‌شود.

▪ تنظیم سوالات بر اساس متغیرهای مستقل، وابسته و کنترل:

متفیرهای مستقل به منزله علت‌ها‌ی مخطفی هستندکه می‌توانند در بروز یک معلول (متغیر وابسته) موثر باشند. متغیرهائی همچون سن، جنس، شغل متغیرهای مستقل هستند که می‌توانند در بروز متغیر وابسته (رضایت شغلی) موثر باشند.
دراین جایگاه باید سئوالاتی را برای متغیر‌ها‌ی مستقل، وابسته و کنترل در پرسشنامه گنجانده و به ویژه متغیر وابسته را باید مدنظر قرار داد و مشخص کرد که کدام سئوال متغیر وابسته را تعیین می‌کند.

▪ استفاده از سوالات نگرشی و یا سوالات غیر مستقیم

▪ طرح سوالات روشن: برخی از سوالات ممکن است چند مفهومی یا چند معنایی باشند، هنگامی که پیش آزمون انجام می‌شود

اید مشخص کرد که آیا سئوالات مطرح شده برای پاسخگویان روشن هست یا خیر؟

▪ آزمایش و آزمون سئوالات: برای تعیین روایی و اعتبار پرسشنامه با آزمایش و آزمون سئوالا ت مواجه هستیم . در این جایگاه باید پیش آزمون انجام شود و از طرفی بیشتر از ۴۰ ‏سئوال نباید در پرسشنامه گنجانده شود و حداکثر زمان مصاحبه نیز از ۲۰ دقیقه نباید تجاوز کند . هر چقدر سئوالات پرسشنامه در سطح قیاس فاصله‌ای و نسبی باشد، احتمال کارآیی آماری بیشتر است.

▪ ‏آموزش به مصاحبه گر و انتخاب نمونه: یکی از مراحل تکمیل پرسشنامه، آموزش تیم پرسشگری است که این آموزش می‌تواند به صورت آموزش‌های میان فردی باشد، به طوریکه یک نفربه عنوان پاسخگو و دیگری به عنوان پرسشگر با هم تمرین کنند.
در انتخاب نمونه هم باید یکسری اصول رعایت شود که عبارتند از: همگنی، پراکنش، مجاورت، داشتن اطلاعات پایه برای نمونه‌گیری از جامعه، جایگزینی و معرف بودن نمونه.

برای گرفتن پاسخ در پرسشنامه چند روش وجود دارد:

۱) روش حضوری.

۲) تلفنی.

۳) روش پستی

هر چند که هر سه روش خوب است اما روش حضوری بهترین روش است. این روش گرچه هزینه‌بر و زمان‌بر است، اما بزرگترین مزیتش این است که خود پژوهشگر یا یکی از اعضای گروه پژوهش می‌تواند شخصأ پرسشنامه‌ها‌ی تکمیل شده را در مدت زمانی کوتاه گردآوری کند و هرگونه تردید پاسخ‌دهندگان در مورد هر یک از سئوالات را بی‌درنگ برطرف کند، همچنین فرد پرسشگر این فرصت را دارد که موضوع را معرفی و پاسخ دهندگان را برانگیزد تا صادقانه به سئوالات پاسخ دهند.