خواص چشمه های آب گرم

خواص چشمه های آب گرم

چشمه های آب گرم و معدنی در نقاطی از زمین پدید می آیند که در آنها شرایط مورفولوژی ، تکتونیکی ، ماگمایی و جوی فراهم آمده باشد. در ایران چشمه های معدنی و گرم بسیار است و این به سبب فعالیت گسترده آتشفشانی در سراسر این مرزو بوم و تکرار چرخه های آن از زمانهای بسیار دور تا عهد حاضر است .

آب معدنی به آبی اطلاق میشود که بطور طبیعی از زمین خارج می شودو باآبهای معمولی ( آشامیدنی) ‌از نظر تعداد و نوع مواد معدنی و گاز های محلول در آن فرق داشته باشد. در اغلب چشمه های معدنی و گرم ، گازهای زیادی مانند ئیدروژن سولفوره (H2O) ، دی اکسید کربن و مواد رادیواکتیو وجود دارد.

آبهای معدنی و گرم ایران به 11 نوع تقسیم شده است که بر روی نقشه آبهای معدنی و گرم ایران به رنگهای استاندارد بین المللی (ZAH)‌ نشان داده شده است.

استفاده از آبهای معدنی و گرم در ازمنه قدیم مورد توجه بشر بوده است و میتوان تاریخ شروع آنرا با تاریخ تمدن بشری همزمان دانست. اغلب گازهای موجود در آب اثر درمانی دارند و استفاده صنعتی از آنها نیز در برخی از کشورها رایج است و دیگر آن که پاره ای از این آبها بصورت آشامیدنی عرضه میشود.

تاریخچه آبهای معدنی و گرم

مطالعه آبهای معدنی و گرم در ایران در سال 1306 شروع گردید و در سال 1307 اولین چشمه آب معدنی در آبعلی ( جاده هراز ) مورد استفاده قرار گرفته است . در سال 1353 سازمان زمین شناسی کشور مطالعه و بررسی چشمه های معدنی ایران را جزء برنامه کارهای تحقیقاتی خود قرار داد و در حدود چهارصد چشمه آب معدنی و گرم موجود در ایران را از نظر زمین شناسی و تکتونیک و منشاء مورد مطالعه قرار داد که حاصل آن مطالعات بصورت نقشه آبهای معدنی و گرم با مقیاس 000/500/2: 1 در سال 1369 توسط این سازمان چاپ و نشر گردیده.

مطالعه دقیق تر بر روی قسمتی از آبهای معدنی و گرم ایران و تعیین خواص درمانی آنها درسال 1340 توسط رشته آبشناسی دانشکده داروسازی دانشگاه تهران آغاز گشت و نتیجه این مطالعات و بررسیها بصورت جزوه در آرشیو دانشکده داروسازی دانشگاه تهران موجود است.

به طورکلی چشمه های آبگرم  به دو نوع تقسیم می شوند. چشمه هایی که منشا ایجاد آنها حوادث طبیعی است و چشمه هایی که از بخار خمیره سنگ های سوزان درون پوسته زمین به وجود آمده اند

آب گرم

ورتون از دسته آب های کلروره بی کربناته و سولفاته گرم است. خواص درمانی استحمام در این آب عبارت است از : تسکین دهندگی دردهای عصبی و رماتیسمی و به سبب وجود سدیم در ترکیب آن خاصیت ملین دارد و در صورت نوشیدن موجب ازدیاد ترشح معده می گردد و سرانجام به سبب وجود آهن در ترکیب آن در درمان کم خونی موثر است چشمه آب معدنی صالح معروف به آب صالح در ارتفاع 300 متری کوه اشک قمصر واقع در منطقه فرقهان با چشم اندازی زیبا و بدیع جاری  می باشد .

این چشمه دارای خواص بسیار مثبت و مطلوب خاصه در جهت تسکین و التیام آلام بیماران پوستی و … که متاسفانه علیرغم برخورداری از ویژگی های چشمگیر تاکنون ناشناخته مانده است . آبی که از این چشمه خارج می شود ، سرشار از املاح سولفات بی کربنات ، کلرور ، آهن و روی می باشد .

شهردار قمصر افزود : نتایج به دست آمده ، بسیار قابل ملاحظه و تامل ، حیرت انگیز بوده ، چرا که خصوصیات معدنی و درمانی این چشمه برابر و مطابق با نمونه های بزرگ کشور از جمله چشمه سرعین و آب گرم محلات و با این تفاوت که بر اثر عدم توجه منطقی و درست ، چشمه معدنی آب صالج مهجور مانده است . لذا اکنون که این ذخیره الهی در شهر توریستی قمصر واقع شده نیازمند سرمایه گذاری و توجه مسئولان ذیربط در امر گردشگری کشور می باشد .

چشمه های بزرگ استان مازندران عبارت اند از:

چشمه های سعدین، چانوسر، غلغله سر، هفت خال، واسکی کسرو، میان خونی، چشمه خونی، فک چشم، شمس رود، رکن دشت، ینچه خواجه، ترخون، عالیواگ، هفت خونی، هلی کتی چشمه، آعورکتی، شهربند، قلعه چشمه، چشمه شهرک، رودگ، آسپه آو و دارو، چشمه سرچشمه.

علاوه بر چشمه های طبیعی فوق، در دامنه های مرکزی سلسله جبال البرز و قله آتشفشان خاموش دماوند که مرحله گوگردزدایی را طی می کند، تعداد قابل توجهی چشمه های آب گرم وجود دارند که در کانون های مختلف آن می جوشند. چشمه های مذکور که حاصل فعل و انفعال درونی سلسله جبال مرکزی البرز هستند، دارای ترکیبات و خواصی اند که در رفع برخی از بیماری های مفصلی، استخوانی و پوستی نقش موثر درمانی دارند. مهم ترین این چشمه های آب گرم عبارت اند از:

چشمه آبگرم آب آهن یا آب فرنگی(بالای روستای آب اسک لاریجان)، چشمه آبگرم آب اسک( روستای آب اسک بخش لاریحان)، چشمه های جواهرده، کتالم، ‌و سادات محله (رامسر)، آب معدنی استراباکو‏، آب گرم رینه‏، چشمه های آب گرم رامسر‏، آب معدنی آمولو‏، آب گرم لاهیجان‏، چشمه آب گرم عمارت (آمولو)‏، محمد آباد‏، لاویج‏ و تنکابن.

خواص و میزان دمای آبهای معدنی رامسر)

 

میزان دمای بزرگترین آبگرم معدنی رامسر که به شماره یک معروف است 42درجه سانتیگراد است که بهترین حد تحمل بدن است.سیاحانی که ازاین منطقه بازدید می کنند علاوه بر توصیف چشمه های آبگرم معدنی رامسر میزان حرارت آنرا معین کردند.مکنزی می گوید:درجه آبگرم معدنی رامسر صدو چهارده و نیم با میزان الحراره فارنهایت است.

 

(خواص چشمه های آبگرم معدنی رامسر)

 

آبهای گوگردی رامسر در عداد آبهای کلر بیکربناته کلسیک و منیزین گازدار گوگردی است.برای درمان بیماریهای جلدی رماتیسم و دردهای عصبی و عضلانی بسیار سودمند است و در رفع عوارضی که پس از تب بروز میکند از آن چشمه ها استفاده می شود.رابینو میگوید:مردم از این چشمه ها برای امراض جلدی استفاده می کنند اما شرایط پرهیز از خوراک را رعایت نمی کنند.

مسیو بهلر که از اهالی فرانسه که در دربار ناصرالدین شاه قاجار درجه سرتیبی داشت و مهندس دارالفنون بود،در سفرنامه خود تحت عنوان جغرافیای رامسر، رشت و مازندران که در سال 1269آنرا به رشته تحریر در آورده است و مسافرتش جنبه نظامی داشت و برای بازرسی نظامی به نقاط مرزی شمال ایران سفر کرده بود،درباره آبگرم معدنی رامسر چنین می نویسد:در میان جنگلهای رامسر به فاصله نیم فرسخ از دریا آبگرم واقع است و آب آنجا بسیار نافع است و بسیار مشهور و اشخاص زیادی به جهت رفع بعضی امراض،آنجا می روند.

چشمه ها و مراکز آب درمانی

آب معدنی از جمله پدیده های جالب و جذابی است که از نظر جهانگردی و پزشکی همواره مورد توجه قرار گرفته است . منابع آبهای معدنی هر کشور می تواند منبع درآمد مهمی به ویژه از نظر جلب جهانگردان باشد . در استان هرمزگان به علت موقعیت زمین شناسی زمین شناسی ویژه ،‌منابع نسبتا غنی آبهای معدنی به وجود آمده ات که مهمترین انها عبارتند از : آبگرمهای گنو ،‌خورگو ،‌خمیر ، چستانه و معدونیه . خواص آب چشمه های معدنی استان هرمزگان به شرح زیر طبقه بندی شده است : آبهای کلر وره : این نوع آبها اگر به صورت خارجی ( حمام کردن مصرف شوند، در درمان بیماریهای رماتیسم ،‌لنفاتیسم ،‌بیماریهای زنانه و تورم موضعی موثرند . مصرف این نوع آب به صورت بخور ،‌غر غره و شویه بینی در درمان بیماریهای تنفسی موثر است . حمام کردن با این آب ،‌موجب گشادی رگهای خونی میشود . این نوع آبها اگر آشامیده میشود ،‌صفار آورند و ترشحات دهان و معده را افزایش میدهند و حرکات با این آب ، موجب گشادی رگهای خونی میشود . این نوع آبها اگر آشامیده شود ،‌صفرا آورند و ترشحات دهان ومعده را افزایش میدهند و حرکات روده ها را نیز افزایش میدهند و گاهی ملین هسستند .

آبهای گوگردی : ورود گوگرد به دستگاه متابولیسم بدن باعث بروز فعل و انفعالات مختلف در این دستگاهها شده و در درمان بیماریهای مختلف تنفس ، رماتیسم و بیماریهای جلدی موثر واقع میشود . آبهای کلروره سولفاته : این نوع آبها خاصیت تسکین دهندگس ، ضد خارش ملین و صفرا آور دارند . آبهای کلر وره سدیک : مصرف خاجی این آبها محرک قوا است و برای برخی از بیماریهای زنانه مورد استفاده قرا میگیرد .

خاصیت درمانی با آب دریا : آب دریا دارای املاح فراوان است و در طول کیلومتر ها از سواحل استان هرمزگان ،‌به راحتی در اختیار قرار میگیرد . این آب دارای املاح فراوان کلر ،‌سدیم و املاح مختلف دیگر و همچنین گیاهان و جانواران دریایی به خصوص جلبک و پلانکتون میباشد و اثرات بسیار مفیدی دارد . آب تنی در آب دریا باعث انبساط و تحریک گوارش ،‌بالا رفتن تبادل تنفسی و سرانجام احساس آرامش میباشد .

چشمه های معدنی

«سرعین» مرکز چشمه های آبگرم در ایران است. البته استان اردبیل به دلیل ویژگی های زمین شناختی، یکی از کانون های مهم آب معدنی و آب گرم کشور است. در گوشه و کنار این استان، آب های گرم و متعدد با خواصی ویژه وجود دارد که سالیان سال مورد استفاده مردم و اهالی بومی قرارگرفته است اما افسوس من از این است که این چشمه ها و استخرها با آنکه می توانند برای این استان منابع درآمدی سرشار باشند اما گمنامی وناشناخته ماندنشان ظلم بزرگی به مردم این سرزمین است. مهمترین چشمه های معدنی در استان اردبیل در شهر «سرعین» واقع شده است. سرعین یا «سرقین» در غرب شهر اردبیل واقع است.

و فاصله آن تا اردبیل ۲۸کیلومتر است. این شهر تا پیش از مشهور شدنش به واسطه چشمه های آب گرم و معدنی، روستایی کوچک بود. اما بعدها به دلیل وجود آبهای گرم فراوان مورد توجه مسافران و بیماران قرار گرفت. در حال حاضر سالانه صدها هزار نفر به این شهر می روند. احداث هتلها، مسافرخانه ها، فروشگاهها، ایجاد مؤسسات دولتی و احداث راه جدید و آسفالته اردبیل به سرعین به رونق این شهر جهانگردی افزوده است.

آبهای گرم سرعین در ردیف آبهای «کلروبیکربناته کلسیک» گازدار وخیلی گرم است و سیلیس فراوان دارد. بررسی میزان املاح و باقی مانده خشک آنها، نشان می دهد همه این چشمه ها یک منشأ دارند و آب اصلی آنها گرم است و از ژرفای زمین می جوشند. در لایه های بالاتر زمین، مقداری کربنات کلسیم را به صورت «بیکربنات کلسیم» در خود حل می کند. استحمام در چشمه های سرعین اثرات آرام بخش دارد و دردهای عصبی، رماتیسمی و عصبی مفصلی را تسکین می دهد و چرا برای این نعمت خدادادی که می تواندمیلیونها تومان درآمد نصیب مردم این دیار کند، تبلیغ درستی نمی شود خدا می داند!
از دیگر چشمه های آب معدنی معروف دراین سرزمین می توان از چشمه های آب گرم «قره سو» نام برد. درجه حرارت این چشمه ۴۱درجه است و PH آن ۶ و هدایت الکتریکی آن برای ۲۰درجه حرارت ۱۴۵۰ است و آبدهی آن در حدود ۱‎/۵ لیتر در ثانیه است. آب این چشمه برای درمان دردهای رماتیسمی و عصبی فوق العاده است. از دیگر چشمه های معروف این دیار چشمه «بیله دره» است. چشمه آب معدنی بیله دره سرد است و در سه کیلومتری شمال سرعین در دره ای زیبا قرار دارد و آب آن از نقاط مختلف زمین می جوشد. آب این چشمه از دسته آبهای «بیکربناته کلسیک سرد» با PHاسیدی و رسوبات خشک اندک است. آب این چشمه شبیه به چشمه «کاشا ـ اویان Cochat – Evian» در فرانسه است و خواص درمانی آن عبارتند از درمان بیماریهای کلیه، دستگاه تغذیه ای و کبد، بافتها و مجاری ادراری. در واقع مصرف داخلی این نوع آبها باعث افزایش ادرار و دفع مواد گوناگون از راه دستگاه ادراری می شود. پایین بودن میزان املاح موجود در آب، باعث قدرت دفع بیشتر مواد زائد بدن می شود. از طرف دیگر جذب این آبها در دستگاه گوارش زیاد است و حرکات دودی روده ها را کم می کند. مصرف کم این نوع آب صفراآور است و در دوره درمان باعث کاهش «بیلی روبین» Bilirubine و دیگر املاح صفراوی خون می شود. همچنین اینگونه آبها باعث تورم آرام بافت ها می شود و اثر داخلی آن موجب تعویض آب درون سلولی و درنتیجه دفع مواد سمی است. مصرف این آبها را به بیمارانی که از بیماریهای سنگهای مجاری ادرار، افزایش مواد ازته، نقرس، دردمفاصل، حالات تشنجی، چاقی و تورم کبد، رنج می برند توصیه می کنند. استان اردبیل با داشتن بیش از ۲۰چشمه معروف آب معدنی می تواند بیشتر از امروز جذب توریست و درآمد کند فقط با کمی مدیریت مدبرانه.