نظریه میدان پی یر بوردیو

از نظریه پردازان دنیای معاصر در خلق فضا که برای بیان نظر خود از روش انتگرالی یا تلفیقی استفاده کرده است پیر بوریو می باشد. با الهام از این نظریه می توان در مطالعات فضا درکالبدی،اجتماعی،اقتصادی و…در برنامه ریزی شهری و مدیریت شهری به آینده پژوهی در شهر و منطقه کلانشهری پرداخت. نظریه ای که در آن به خوبی می توان تلاش بوردیو برای پیوند عین و ذهن یا ساختار و عاملیت را دید. اما جدا از این پیوند بوردیو با ارائه نظریه میدان به دنبال پاسخ گویی به چه پرسشی بوده است؟ با مطالعه آثار مرتبط با این نظریه می توان گفت که بوردیو در جامعه­ای زندگی می­کرد که لقب جامعه مصرفی را گرفته بود، براین اساس از نظر بوردیو در چنین جامعه ­ای با رشد و تغییر الگوهای مصرف، فهم جامعه و تمایز موجود در آن بیشتر از آنکه با مفاهیمی همچون طبقه قابل فهم باشند با کمک مفاهیمی چون میدان، عادت واره، ذائقه و بخصوص سرمایه های فرهنگی و اجتماعی و تولید و بازتولید فرهنگ مصرف نابرابرکننده قابل درک است.میدان مفهومی است که بوردیو از آن برای تحلیل جامعه استفاده می کند. از نظر او جامعه عرصه میدان های مختلف است. او میدان را مجموعه موقعیت هایی می داند و ماهیت آن بازنمود کننده جایگاه برای دارندگان این موقعیت هاست. از نظر او میدان عرصه ای است اجتماعی برای نزاع بر سر منابع، منافع و دسترسی به آنها. می توان میدان را جنبه ساختاری کار بوردیو دانست(گرایش ساختاری بوردیو). میدان ها ارائه کننده منابع گوناگون سرمایه هستند. بوردیو چهارگونه سرمایه را نام می برد: سرمایه اقتصادی؛ ثروت، امکانات و دارایی. سرمایه اجتماعی؛ داشتن روابط اجتماعی ارزشمند. سرمایه فرهنگی؛ دانش و مهارت. سرمایه نمادین؛ پرستیژ. براین اساس جایگاه عاملان مختلف در میدان ها براساس و بواسطه میزان و ارزش نسبی سرمایه ای که در اختیار دارند مشخص می شود. اما مفهوم کلیدی دیگر بوردیو عادت واره می باشد. عادت واره را می توان یک طرح تفسیری ارائه دستور العمل برای مواجه، ارزیابی و نظارت عامل یا کنشگر بر امور زندگی، اتفاقات و حوادث زندگی در نظر گرفت که به صورت ضمنی اما عمدتا ناخوادگاه و در پاره ای موارد همراه با نوآوری به کارگفته می شود.البته از نظر بوردیو عادت واره فرد را از بند شرایط ساختاری رها نمی کند، بلکه شیوه مواجه با آن را ارائه می کند(پیوند ذهن و عین توسط بوردیو). بوردیو معتقد است که عاملان بر اساس سرمایه هایشان و تجربه زیسته خود (عادت واره) حال و آینده خود را در نظر می گیرند این موضوع نشان دهنده این است که عاملان مورد نظر بوردیو میزانی آزادی دارنداما بوردیو با بیان اینکه آینده نگری عاملان آگاهانه نیست و ناخودآگاه است باز به ریشه ساختاری خود بر می گردد، زیرا او معتقد است طرح های تفسیری عاملان در قالب همان ساختار ها یا همان میدان ها شکل و الگو می گیرد. حال هنگامی که عاملیت که دارای عادت واره (تجربه زیسته) می باشد وارد هر کدام از این میدان می شود، بستگی به این که با کدام میدان ارتباط برقرار می کند و از کدام سرمایه استفاده می کند و نیز اینکه آیا عادت واره ذهنی او با آن میدان همخوانی دارد یا نه؟ عمل می نماید. بنابراین می توان گفت تمام حرف بوردیو این است که در جامعه اعمال افراد بواسطه دو چیز است میدانی که در آن قرار می گیرند و عادت واره یا تجربه زیسته ای که دارند. به عبارت دیگر بوردیو برآیند میدان و عادت واره را عمل فرد می داند (پیوند بین عین و ذهن از طریق عمل). اما مفهوم عادت واره کاربرد مهم دیگری نیز برای بوردیو دارد، و آن تعریف گروه های اجتماعی است.از نظر بوردیو گروه های اجتماعی که موقعیت اجتماعی یکسانی را اشغال کرده اند عادت واره مشابهی نیز دارند. این زمینه ساز ترجیحات فرهنگی یکسان گروه های اجتماعی نیز می باشند. این موضوع ما را با یکی دیگر از مفاهیم کلیدی نظریه میدان بوردیو آشنا می کند، مفهومی اساسی در یکی از آثار بدیع او یعنی تمایز؛ مفهوم ذائقه. حرف اصلی این کتاب بازنمود این موضوع است که مصرف فرهنگی (با تاکید بر مفهوم ذائقه) در خدمت مشروعیت دادن به تمایزات اجتماعی می باشد. ذائقه که خود یک عمل است و محصول میدان و عادت واره ، در نظریه بوردیو سه کارکرد اساسی دارد؛ یکی دادن ادراک به افراد از جایگاه شان در جامعه ، دوم نزدیک سازی و طبقه بندی افرادی که دارای ذائقه مشابه می باشند و بالاخره سوم متمایزسازی از طریق ذائقه های هویت دهنده.از نظر بوردیو ذائقه مفهوم واسطی که نوعی هویت گروهی ایجاد می کند. در نهایت از طریق ذائقه های متمایزه کننده است که انسان ها در جامعه خودشان و دیگران را طبقه بندی می کنند. در کنار ذائقه مفهوم دیگری که طبقه بندی جامعه را موجب می شود و پیش از این نیز در مورد آن بحث شد سرمایه است.