پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
این تحقیق گذری است بر یکی از موضوعاتی که چندین سالی است پیرامون آن خیلی صبحتی وجود ندارد و یا اگر باشد بسیار محدود است . هنوز هم این مکان تاریخی – مذهبی که ریشه در نگرش های دینی ما دارد و کم کم با یک سری باورها و عقاید عجین شده ، در نظر بسیاری از اهمیت خود ساقط نشده و فقط گرد و غبار زمانه بر روی آن نشسته است .
در این تحقیق سعی کرده‌ام با کنکاشی در تاریخ مطالبی پیرامون علل پیدایش سقاخانه، معماری ظاهری آن ، عناصر ونشانه‌های نمادین در آن ، که هر یک برای مردم معنا و مفهومی دارد را بگنجانم و از دیگر سو به پیوند سقاخانه و هنر پرداخته و نمونه هایی از این آثار ارائه گردیده است ،که در طول این پروژه می‌توانید ملاحظه فرمایید و با این آرزو که موثر واقع شود و چه بسا روزگاری ، سقاخانه نذر شما را نیز برآورده سازد.
مقدمه
نخست باید معنی دین و هنر مشخص شود و سپس ربط حقیقی دین و هنر مورد تحقیق قرار گیرد تا در نهایت بتوان برای پرسش مذکور پاسخی مستدل یافت .
«دین به معنای کل عبارت است از مجموعه فرامین ، قواعد و دستورات و احکام الهی که برای خیر و سعادت و کمال انسان توسط پیامبران به بشر ابلاغ شده است . عنایت دین خیر و کمال مطلق است و کمال مطلق زیبایی حقیقی و جمال مطلق است . دریافت حقیقت مطلق ، شهودی است و عشق ذاتی ابنای بشر به حقیقت مطلق (حقیقه الحقایق) منشا شهود است و شهود میسر نشود الا به مسیر روح درعالم قدس و استغراق در دریای وحدت و آشنا شدن ذوق به توحید .[1]»
حقیقت دین ، معرفت الهی است . موضوع و هدف دین ،وجود مطلق (خداوند) است وشریعت ( دین ) راه و رسم الهی شدن را به انسان می‌آموزد تا صفات الهی در وجود انسان تجلی یابد و به مقام خلیفه الهی رسد .
الذی احسن کل شی خلفه و خدا کسی است که هر چه را آفرید ، نیکو آفرید (آفریده او در نهایت حسن و زیبایی است ) .
در جهان چو حسن یوسف کس ندید حسن آن دارد که یوسف آفرید
حضرت امام ( ره ) در کتاب شریف[2] دعای سحر می‌فرمایند :« بهاء به معنای زیبایی است و زیبایی عبارت است از وجود ، پس هر چه خیر و زیبایی و سناهست همه از برکات وجود است و سایه آن است تا آن جا که گفته‌اند مساله اینکه وجود عبارت از خیر و زیبایی است همه از بدیهیات است پس وجود، همه‌اش زیبایی و جمال و نور و روشنی است و هر قدر وجود قوی‌تر باشد زیبایی‌اش عامتر و زیباتر خواهد بود .»
وجود تجلی واجب الوجود است . این تجلی و ظهور ، جلوه ی کمال مطلق و جمال مطلق و مساوی زیبایی است . اگر زیبایی ذات هنر باشد غایت هنر به امر خارج از ذات دلالت ندارد . پس غایت هنر همان حقیقت ذاتی آن و حقیقت ذاتی هنر ، زیبایی حقیقی است . از این باب ،موضوع و هدف ، دین و هنر امری واحد است . در هنر زیبایی حقیقی وجود مطلق و به عبارتی جمال مطلق است و از حیث تفاوتی میان موضوع دین و هنر نیست .
« فلوطین معتقد است :« جسم زیبا از طریق بهره‌یابی از نیروی صورت بخشی که از صور خدائی می‌آید ، وجود پیدا می‌کند . عقل و هر چه از عقل فیضان می‌یابد زیبایی اصیل روح است نه زیبایی ناشی از امور بیگانه و بدین جهت است که می‌گویند روحی که نیک و زیبا شود همانند خدا می‌گردد زیرا خدا منشا بخش بهتر و زیباتر هستی و به عبارت بهتر منشا خودهستی یعنی زیبایی است . روح ، موجودی خدائی و خود جزئی از زیبایی است و به هر چه نزدیک شود و دست یابد ، آن را تا آن حد که قابلیت بهره‌وری از زیبائی دارد ، زیبا می‌سازد ، اگر بینی که زیبا نیستی همان کن که پیکر تراشان با پیکر می‌کنند ، هر چه زیادی است بتراش و دور بینداز ، این جا را صاف کن ، آنجا را جلا بده ، کج را راست کن و سایه را روشن ساز و از کار خسته شو تا روشنایی خدائی فضیلت ، درخشیدن آغاز کند و خویشتن داری را برا و رنگ مقدسش بینی ،روح اگر خود زیبا نباشد زیبایی را نمی‌تواند دید از این رو کسی را که می‌خواهد نیکی و زیبایی را ببیند نخست خود را باید همانند خدا کند و نیک و زیبا شود .»
اگر ذات هنر دینی است ، صورت هنر هم تجلی همان ذات است و صورت از ذات خود نمی‌تواند تخلف کند . این صورت ، صورت محسوس است و در هنرهای تجسمی که با عینیت سروکار دارد صورت جسمانیه نامیده می شود .
« میکل آنژ» می‌گوید :« هنر خوب برای نزدیکی به پروردگار است و در واقع جلوه‌ای از مظاهر زیبایی اوست …. نقاشی خوب ذره‌ای از کمال حق و نشانه‌ای از آوای موسیقی جان بخش آنست …. پس کفایت نیست استادی چیره باشی . باید روحت صفا داشته باشد و سلامت فکرت از روح القدس نشأت گیرد .
[1] . المچیایی ، علیرضا، هنر دینی درگذر زمان ، 1377، ص 33[2] .حضرت امام خمینی ، دعای سحر ؛ ترجمه : سید احمد فهری ؛ 1347هـ .ق ص 47
مقدمه………………………………………………………………………………………………………… 1
فصل اول : نماد و نگرشی نمادین
1-1 نماد و نگرش نمادین به هستی ……………………………………………………………… 6
1-2 نماد و نقش آن در زندگی ………………………………………………………………….. 10
فصل دوم : سقاخانه
2-1وجود افتراق فضاهای سنتی و مدرن……………………………………………………… 13
2-1-1 شناختی از دو واژه «نوگرایی» و «سنت گرایی»………………………………….. 13
2-1-2 گرایش به فضاهای شهری سنتی ……………………………………………………… 14
2-1-3 مقایسه فضاهای سنتی و مدرن ……………………………………………………….. 16
2-2 فرهنگ واژگانی سقاخانه …………………………………………………………………….. 18
2-3 علل پیدایش سقاخانه …………………………………………………………………………. 24
2-4 دو عنصر اساسی در سقاخانه …………………………………………………………….. 31
2-4-1 آب……………………………………………………………………………………………….. 32
2-4-1-1 آب عنصر مقدس و مشترک در ادیان پهنه ی ایران زمین………………….. 34
2-4-1-2 آب در دیگر آیین های باستانی……………………………………………………… 36
2-4-1-3 آب در ادیان و آیین ها…………………………………………………………………. 37
2-4-1-3-1 آب در دیانت یهود…………………………………………………………………… 37
2-4-1-3-2 آب در مسیحیت …………………………………………………………………….. 38
2-4-1-3-3 آب در آیین مندائی و صابئین …………………………………………………… 38
2-4-1-3-4 آب در اسلام …………………………………………………………………………. 39
الف : بازتاب آب در اسلام …………………………………………………………………………. 39
ب: آب در عرفان اسلامی – ایرانی ………………………………………………………………. 40
ج: آب ، واقعه کربلا و آب تربت ………………………………………………………………….. 42
د: آب و مذهب دو روی یک سکه‌اند در سقا خانه …………………………………………… 45
2-4- 2 آتش …………………………………………………………………………………………… 50
2-4-2-1 آتش و نور در ایران باستان ………………………………………………………… 50
2-4-2-1-1 اهمیت آتش و نور درجهان بینی آفرینش ایران باستان ……………….. 53
2-4-2-1-2 آتش و نور واسطوره های آن در فرهنگ آریایی …………………………. 53
2-4-2-2 کارکرد رمزهای آتش و نور در اسلام ………………………………………….. 54
2-4-2-3 کارکرد رمزهای آتش و نور در ایران ……………………………………………. 55
2-4-2-4 نور و هنر …………………………………………………………………………………. 56
2-5 معماری سقا خانه ……………………………………………………………………………… 57
2-6 عناصر نمادین سقا خانه …………………………………………………………………….. 60
2-6-1 آینه ……………………………………………………………………………………………… 61
2-6-2 شمع ( چراغ نفتی ، لوستر ) …………………………………………………………….. 63
2-6-2-1 شعله شمع ………………………………………………………………………………… 64
2-6-2-2 سوگند به نور و روشنایی و فروغ و شمع افروزی ………………………….. 66
2-6-2-3 شمع گردانی در مراسم مقدس …………………………………………………….. 67
2-6-2-4 شمع در سقا خانه : آتش و آب …………………………………………………….. 67
2-6-3 قفل ……………………………………………………………………………………………… 68
2-6-4 آدمکهای فلزی ………………………………………………………………………………. 70
2-6-5 پنجه …………………………………………………………………………………………… 72
2-6-6 چشم …………………………………………………………………………………………… 74
2-6-7 ظرف سقا خانه‌ای ………………………………………………………………………….. 75
2-6-8 ستاره ………………………………………………………………………………………….. 76
2-7 تزئینات دیگر سقاخانه ………………………………………………………………………… 76
2-7 -1 کتیبه نویسی…………………………………………………………………………………. 76
2-7-2 سنگاب………………………………………………………………………………………….. 80
2-8 رنگ در سقاخانه ……………………………………………………………………………….. 81
2-8-1 پیشینه ای از رنگ ………………………………………………………………………….. 81
2-8-2 خواص رنگ سبز …………………………………………………………………………… 82
2-8-2-1 مسرت بخشی و شاد آور بودن …………………………………………………… 83
2-8-2-2 تقویت تحمل پذیری و صبر …………………………………………………………. 83
2-8-3 رنگ سبز در سقاخانه …………………………………………………………………….. 84
2-9 معرفی تعدادی از سقاخانه‌های معروف
2-9-1 سقاخانه عزیز الله …………………………………………………………………………… 90
2-9-2 سقاخانه سردر مجلسی ………………………………………………………………….. 92
2-9-3 سقاخانه طوقچی ……………………………………………………………………………. 93
2-9-4 سقاخانه آقا میرزا اسدالله روضاتی …………………………………………………… 95
2-9-5 سقاخانه در دشت ………………………………………………………………………….. 97
2-9-6 سقاخانه حاج آقا شجاع ………………………………………………………………….. 99
2-9-7 سقاخانه پنج شنبه دین …………………………………………………………………. 101
2-9-8 سقاخانه قدیمی رو به روی سردر مسجد جورجیو …………………………… 103
2-9-9 سقاخانه‌های درب امام …………………………………………………………………. 105
2-9-9-1 سقاخانه دالان درب امام ………………………………………………………….. 105
2-9-9-2 سقاخانه صحن شمالی درب امام ………………………………………………. 106
2-9-9-3 سقاخانه مجاور درب امام ………………………………………………………… 107
2-9-10 سقا خانه مسجد حکیم ………………………………………………………………… 108
2-9-11 سقا خانه هارونیه ………………………………………………………………………. 109
2-9-12 سقاخانه درب کوشک …………………………………………………………………. 110
2-9-13 سقاخانه بیدآباد ………………………………………………………………………… 110
2-9-14 سقاخانه حاج محمد جعفر ……………………………………………………………. 111
2-9- 15 سقاخانه قصر در دشت …………………………………………………………….. 112
2-9-16 سقاخانه گرگ یراق ……………………………………………………………………. 113
2-9-17 سقاخانه گذرهارونیه ………………………………………………………………….. 114
2-9-18 سقاخانه حاج علی ……………………………………………………………………… 115
2-9- 19 سقاخانه آقانور ………………………………………………………………………… 116
2-9-20 سقاخانه ترکها ………………………………………………………………………….. 117
2-9- 21 سقاخانه مسجد سید …………………………………………………………………. 118
2-9-22 سقا خانه تاج الدین …………………………………………………………………….. 119
2-9-23 سقاخانه مسجد لبنان ………………………………………………………………….. 120
2-9- 24 سقاخانه مسجد ذکر الله ……………………………………………………………… 121
فصل سوم : مکتب سقا خانه
3-1 مکتب سقا خانه و پیدایش آن …………………………………………………………….. 122
3-2 هنرمندان مکتب سقا خانه ………………………………………………………………….. 127
3-2-1 منصور قندریز ……………………………………………………………………………. 127
3-2-2 حسین زنده رودی ……………………………………………………………………….. 129
3-2-3 پرویز تناولی ………………………………………………………………………………. 131
3-2-4 فرامرز پیل آرام …………………………………………………………………………… 133
3-2-5 ژازه طباطبایی …………………………………………………………………………….. 134
3-2-6 جعفر روحبخش ………………………………………………………………………….. 135
3-2-7 مسعود عربشاهی ………………………………………………………………………… 135
3-2-8 ناصر اویسی ………………………………………………………………………………. 137
3-2-9 صادق تبریزی …………………………………………………………………………….. 138
3-3 تطبیق برخی آثار هنرمندان سقاخانه با ادعیه و طلسمات ……………………….. 139
3-4 نمونه‌ای دیگر از آثار هنرمندان معاصر با نگاه سقاخانه‌ای …………………….. 145
نتیجه گیری …………………………………………………………………………………………… 152
گزارش کار عملی …………………………………………………………………………………… 154
منابع ……………………………………………………………………………………………………. 165
این فایل ورد در 168 صفحه به خدمتتون ارئه میشود.