تاریخچه قلعه سنگی

تاریخچه قلعه سنگی:با توجه به سفالهای یافته شده از کوشک مرکزی قلعه سنگی رباط کریم

که بخصوص از زیر زمین آن , که عمدتا مربوط به د ورهخ ال بویه میباشد و نمونه های یافت شده به

نظر میرسد احداث کوشک مرکزی در دورهخ ال بویه که شهر ری رونق بسیاری یافته صورت گرفته و

مورد استفاده انان بوده است.با هجوم غزنویان و سقوط ری به دست انان و ضعف حکومت آل بویه

و بروز اشفتگی درنتیجه کوشک مرکزی قلعه سنگی  تخلیه و برای مدتی متروک شده سپس با روی

کار آمدن سلجوقیان و رونق مجدد ری به دست آنان عمران و آبادی منطقه , بر گرداگرد کوشک مرکزی

حصار و برج وباروی بلندی احداث شد و چند سال بعد حجره ها , گنبد خانه ها و ایوانهای قلعه سنگی

رباط کریم ساخته شده است. تمانی فضای داخلی قلعه در تمام دوره سلجوقی مورد استفاده کامل

و مدام  قرار می گرفته است.درون حجره ها /تنورها/ اجاقها / کوره ها و. سکوهایی احداث شده  و از

قلعه به عنوان یک کارگاه بزرگ صنعتی که صنایع ظریف مانند ضرب سکه در آن انجام می شده.استفاده کرده اند.حجم وسیع سفالهای متعلق به دوران سلجوقیان  و نخستین لایه و وجود اجاق ها و تنورها و لایه های زیزین اوار , نشان دهند ه این مدعاست.

 

بعد از این وقایع و هجوم خورزوشاهیان در زمان سلطان سنجر و به ری رانندن سلجوقیان که نتیجه ویرانی نسبی و بروز نا امنی و هرج و مرجو قتل و کشتار که موجب نارضایتی مردم شده قلعه سنگی متروک و از فعالیت خود بازماند.

 

 

به دنبال نا امنی و ویر انی ری در دوره مغولان قلعه سنگی متروک و بلا استفاده مانده بود.فراریان از ترس حمله وحشیانه مغولان به این قلعه پناه می اوردند .اما بسیاری از انان دستگی ر و کشته و در همانجا دفن می شوند.(پیدا شدن 23 اسکلت انسانی در قلعه) البته میتواند یک فرضیه باشد و ضمنا جنایتی که در این قلعه روی داده است در هاله ای تز ابهام قرار دارد.

 

سرانجام پس از سقوط مغولان و روی کار امدن جانشینان انان که ایلخانان مغول نامیده میشدند ار امش نسبی در  ایران حکمفرما شد.هر چند ری دیگر نتوانست عظمت خود را بد ست اورد.وجود انبوهی سفالهایی مربوط به دوره ایلخانی بویژه تنورها /کوره ها/ اجاتقها و کف سازی ها مجدد روی خاکستر و آثار دوره قبل بهره وری بعد از یک دوره رکود نشان میدهد.

 

در دوره تیموریان و ان هم در طی مدت کوتاهی قلعه سنگی رباط کریم برای اخرین بار مورد استفاده قرار میگیرد.وجود اندکی از سفالهای دوره تیموریان و لایه سوم خاکستر  و تنورها و اجاقهای موجود در حجر ها و طزبقه همکف کوشک مرکزی که نسبت به لایه های زیرین از پیشر فت و پیچیدگی های بیشتری بر خوردار بوده اند  بر این مدعاست.

 

اشیا کشف شده قلعه سنگی.

-کشف خاکسترهای رنگی بخشهای مختلف این دژ و اتاقهای این کاروانسرا

-کشف ابزارهای بسیار ظریف همچون ابزازار جراحی در دژ ستگی , سئوالات بیشتری در ذهن دانشمند ان ایجاد کرده است.

-وجود چاهی که در عمق 40 متری به اب رسیده یکی دیگر از شگفتی های این قلعه محسوب میشود چرا که رسیدن به اب در این منطقه بطور کلی در  عمق 150 تا 200 نتر امکانپذیر شود و عقیده بر این است کگه این بنا به خاطر وجود اب احداث شده است.

-پیه سوزهای کوچک  و چندین ظرف کوچک شیشه ای نیز هر کدام رازها و نشانه های مخصوص به خود را حفظ کرده اند.

-با وجود به ویژگیهای طراحی فرودگاه و موقیت منطقه ای ان , عناصری برای جذب سرمایه گذاری خارجی د ر فرودکگاه نیلز بوده فراهم شده است و موید آن سرمایه گذاری برای ساخت  هتل/ ترمینال و … می باشد.

-با توجه به وسعت فرودگاه  امکان استفاده تجاری از زمینهای فرودگاه فراهم شده است که با تدوین مقررات و قوانین و تشکیلات لازم میتوان از این مکان بالقوه استفاده کرد.

-با سامندهی اماکن تازیخی و تبدیل ان به طرحخ موزه با سازه های فضایی میتوان یکی از منحصر به فرد ترین موزه هاموجود در دنیا را بوجود اورد, نه تنها در جهت معرفی تمدن و تاریخ کهن ایر ان باشد بلکه میتوتند درامدهایی به همراه داشته باشد.

-وجود تپه معمورین به عنوان چهار راه بزرگ تمدن ذر عصر آهن میتواند بزرگترین قطب علمی/ تاریخی/ گردشگری/ در ایران به شمار اید که موجب جذب جهانگردان گردد.

-ایجاد تورهای گردشگری در فرودگاه  برای دیدن اماکن تاریخی نزدیک فرود گاه از جمله برنامه های بسیار مناسبی که میتنواند موجب درامزلیی و ار ز اوری برلای کشئر و نبز معرفی فرهنگ و تمدن غنی ایرانی برای جهانییان گردد.

-تغییر کاربری قلعه قاچ قاچ به عنوان یک هتل توریستی یا رستوران

-ساخت مولاژ از اثار کشف شده  و باز ساز ی فضای ر وستا و خانه های عصر اهن با توجه به سازه ها و معماری شاخص ان زمان , میتواند  زمینه ساخت موزه های طبعیی در این محوطه فرودگاه باشد و علاوه بر بهره بر داری های علمی و پژرهشی موجب جذب جهانگرد شود.

-فرودگاه امام خمینی(ره) توانسته است به عنوان مکانی برای سوختگیری و استراحت هواپیما تبدیل شود که از این طریق علاوه بر کسب درامدهای مناسب با احداث پارک ,موزه و واگذاری ان به بخش ترانزیت فرودگاه بازدیذد کنند گانی که نمیخواهند وار د خاک ایرین شوند,بدون ارائه گذرنامه در همان فضایی که منتظر  پرواز آتی هستند به بازدید از این موزه بپردازنند.

9-8-3 اماکن تاریخی محوطه فرودگاه عبارتند از

1.امامزاده شازده (ع)(دوره قاجاریه)

2.امامزادخ ابراهیم(ع)(دوره صفویه)

3.قلعه قاچقاچ(اواخر صفویه-اول قاجاریه)

4.قلعه حاجی اباد(اواخر صفویه-اول قاجاریه) تخریب شده

5.قلعه محمود اباد(اواخر صفویه-اول قاجاریه) تخریب شده

6.قلعه فرنگی(اواخر صفویه-اول قاجاریه) تخریب شده

7.تپه معمورین(با قدمت 3200 ساله)

1-3 دهستان وهن اباد

این دهستان از مناطق تاریخی شهر ستان ری بوده است و دارای روستاهایی با بافت قدیمی و اثار ار زشمند تاریخی میباشد, که به صورت بخشی جداگانه به ان پرداخته میشود.

این دهستان در10   ،51 طول جغرافییای و 37  ،   35 عرض جغرافییای و اتفاع 1005 متری از سطح دریا واقع شده است.از شمال به دهستان منجیل اباد ، صالح اباد و میمنت و از شرق به جنوب بخش فشاپویه شهر  ری و از از غرب با استان مرکزی محدود میشود.این دهستان دارای 6 ابادی میباشد  ولی در گذشته تعداد روستاهای ان بیشتر  بوده است که بعضی از انها در محدود فرودگاه امام خمینی  قرار گرفته و از بین رفته و برخی دیگر خالی از سکنه شده است.این دهستان در سال 1380 از شهرستان ری جدا وله شهرستان رباط کریم افزوده شد .

11-3 روستای وهن اباد

این روستا در مرکز دهستان وهن اباد میباشد که در 10    ،51  طول جغرافییای و 26   ، 35 عرض جغرافییای و در اتفاع 1006 متری از سطح دریا واقع شده است.این روستا دارای 1837 نفر جمعیت میباشد.مهن اباد ئارای آسیاب و حمامی قدیمی بوده که در دهه اخیر تخریب شده است و تپه های مر بوط به این روستا در محدوده فرودگاه امام قرار گرفته است.این روستا یکی از روستاهای استان تهران میباشد که دارای بافت و معماری قدیمی است و معماری ان نیز ویژگی قلعه های روستایی برخوردار است. خانه ها دو طبقه و طبقه زیرین آن با آغل و دام و انبار علوفه اختصاص دارد .مصالح ان خشت،گل،اجر و حصیر است.چهار نو پوشش سقف در این روستا به چشم میخورد.سقف ضربی یلا به اصطلاح رومی،گنبدی،چوبی که از تیر و پوشش حصیر است و تیغه ای.

مسکن شامل اتاق،کاه انبار،طویله، سیس(اصطبل مخصوص گوسفند)،مطبخ،چاه اب،دسدونی(فضای بین دیوار  اتاق و دیوار)،چاه هرز اب و آجیلون برای نگهد اری مر غ و خروس است.هر اتاق دارای بخشهایی همچون تاقچه،سر رف،ایوان،لنگه،پستو و دهلیز است.(سلیمی مؤید 1381-ص 72)

11-3 لزوم مرمت و احیا جاذبه توریستی رباط کریم

با توجه به اینکه عمده جاذ به های شهرستان رباط کریم از نوع جاذبه های فرهنگی-تاریخی میباشد،لذا لازم است که عملیات مرمت و پاکسازی جاذبه ها در اولویت قرار گیرد،تا زمینه لازم را برای بازدید توریست ها کسب کنند.برای آنکه هزینه اقتصادی جهت عملیات مرمت و پاکسازی و توجه اقتصادی داشته باشد،باستی برای بناهای فرهنگی-تاریخی کاربری جدیدی تعریف شود به عبارت دیگر عملیات مربوط و احیاء آنها را به طور همزمان توجه قرار داد.

مرمت: مرمت نوعی مداخله فنی و علمی است که به منظور تضمین بقاء نجات وپایدار ی شود شواهد تاریخی و آثار فرهنگی و هنری ارزشمند،و برای حفلظ ساختار و ماهیت اصیل آنها و اشکار نمودن ارزشهایی ان ،انجام میشود.

احیاء: تعریف کاربری جدیدمتناسب با کاربری اولیه بنا با هدف توسعه و باز زنده سازی کالبد  فرصت بنا را احیاء یا باز زنده سازی گویند.(نریمانی 1379-ص 23)

در تعیین عملکرد جدید در طرح احیاء بناهای تاریخی چهار عامل باید د ر نظر گرفته شود:

1چارچوب و  نظام فکری،فرهنگی و اعتقادی در غالب محل

2.موفقیت استقراری بنا و نیازهای بافت شهر

3.دارا بودن توجیه کافی اقتصادی

4.توان کالبدی بنا

با توجه بهخ توضحات فوق و با در نظر گرفتن شرایط عمومی و خصوصی جاذبه های تاریخی-فرهنگی شهرستان پیشنهادات ذیل ارائه می گردد

1.رسیدگی بیشتذر به آثار تاریخی منطقه و جلوگیری از  تخریب آنها

2.هماهنگی و همکاری بین ارگانهای مختلف در شهرستان برای  حفاظت آثار تاریخی

3.سرمایه گذاری بخشش خصوصی در جهت بازسازی اماکن تار یخی

4.جلوگیری از ساختا و ساز در محدوده اماکن تاریخی

5.کاوش در  تپه های باستانی منطقه(آذری ازغندی 1348 ص 350)

1-4 فصل چهارم

آداب و رسوم –زبان و فرهنگ مردم رباط کریم

رویدادهای فرهنگی ، در بین فعالیتهایی که برای جلب جهانگردان صورت میگیرد،ارزش خاصی دارد.بذیهی است که جریانهای جهانگردی و رویدادهای فر هنگی در بسیاری از جهان لازم و ملزوم یکدیگرنند.

نمایش های فرهنگی با شکوه و بی شمار ،تنها به خاطر جهانگردان و نمایاندن جلوه های فرهنگیود آداب و رسوم  به آنان برگزار می شود که البته درامدهای جهانگردی  تنها منبع بر ای برپایی انهاست. همانگونه که تنوع زیستی برای طییعت ضروری است. تنوع فرهنگی هم به عنوان مرجع تبادل نو اوری وظایف برای انسانها ضروری است. و از انجا که جهانگردی در خدمت حفاظت و نگهبانی از اصالت فرهنگی و آداب سنن ملتهای مورد بازدید است که باید به انها بسیار ارج نهاد.

باید مسئولان و دست اندرکاران امور ، با توجه به گستره و غنای فرهنگی کشورمان به ویژه در ایام نوروز در مکانهای تاریخی جشواره های بین المللی برپا دارند وبا تبلیغات  وسیع در سراسر جهان، مسافران فرهنگ و ادب ایران را در این کشور پذیرا شوند  تا ضمن کسب در امد ارزی چشمگیری ، با ارائه موسیقی و زقص های محلی ، هنرهای بومی و عرضه صنایع دستی گوشه ای تز فرهنگ غنی این سرزمین را به جهانیان معرفی کنند.(محلاتی 1380 ص56-58)

برخوردار بودن منطقه رباط کر یم از 70/ جمعیت مهاجر نشین(ترک،لر،کرد،مازندرانی و گیلکی) موجب بوجود امدن آداب و رسوم متفاوت در این شهرستان  شده است.میتوانند  از آداب و رسوم مربوط به این مهاجران و همچنین از  آداب و رسم قدیمی بومیان و عشایر کوچرو این منطقه با برنامه ریزی و سازماندهی صحیح استفاده کرد.

توانمندیهای رباط کر یم در جذب توریسم مربوط به آداب و رسوم منطقه و راهکارهای مطمئن در جهت استفاده صحیح از این توانمندیها رامیتوانند در موارد زیر بیان نمود:

1.برگزاری مراسم تعزیه در ایام محرم

2.استفاده از موسیقی نواحی مربوط به مهاجران زیر ا موسیقی به عنوان میراث فرهنگی موجب تنوع قومی و در نتیجه تنوع فرهنگی در منطقه میشود

3.جشن ها و رقصهای محلی مربوط به اقوام مختلف در  منطقه

4.احیاء کر دن سنتهای  از  میان رفته بومیان منطقه مانند  آیینها و مراسم از یاد رفته منطقه

5.ایجاد فرهنگسراهایی  برای نمایشهای تار یخی و فرهنگی با توجه به ویژگی های منطقه برای بازدید کنندگان

6.ساخت گنجینه م ردم شناسی

7.ایجاد ر وستای که تداعی کننده آداب و رسوم و زبانهای قدیم مردمان آن منطقه باشد

8.ایجاد جشوارهای گردشگری در شهرستان موجب بهبود شرایط مناسب برای میر اث فرهنگی و گردشگری و پتانسیل ها و قابلیتهای منطقه میشود و میتواند بر اساس آن از برنامه ریزیهای مدون جهت ارتفاء جایگاه میراث معنوی و غیر معنوی گردشگری بهره برد.

2-4 زبان و فرهنگ

رباط کریم قبل از انتخاب تهران به عنوان پایتخت کشور در دوره قاجاریه و دوران های قبل از ان جزئی از بلاد بزرگ ری بوده و مردم بومی و محلی ان علاوه بر تکلم زبانی که هم ریشه زبان مردم ری باستان و با بهرگیری از اصطلاحات خاص محلی در گویش چون دیگر مناطق کشور دارای آداب و رسوم خاصی در جشنها و اعیاد و عزاداریها و سوگواریها و سایر آینها میباشد.

آداب و رسوم

مهمترین نذریها و غذاها رسم سمنوپزان میباشد که برای براورده شئدن حاجات  و طلب شفای عاجل  بیمار خود ریشه  گندم نذر حضرت صدیقه کبری میکنند.و در فصل بهار  از 15 فروردین به بعد در بیشتر خانه ها دیگ سمنو برپا و پس تز حدود 12 ساعت تلاش زنان سمنو نذری پخته و دم کشیده میشود و صبح زود با نیت تبرک بین همسایه ها پخش میشود

منابع فارسی

1.آریانپور کاشانی،منوچهر،فرهنگ پیشرو آریانپور(انگلیسی به فارسی)،انتشارات امیر کبیر چاپ اول،بهار 1378

2.اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان رباط کر یم.آمار واطلاعات پیرامون کتاب خانه هاو مراکز فرهنگی شهرستان رباط کریم 1384

3.اداره میراث فرهنگی شهرستان رباط کریم .اطلاعات و اسناد موجود در پرونده آثار فرهنگی –تاریخی شهرستان رباط کریم  1384

4.ارزشمند،حسین،.توسعه پایدار در گروه توجه نیراث فرهنگی شماره 139،اسفند 1382

5.بدیعی،اکبر.سالنامه آماری استان تهران 1383،انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی ،آبان1384

6.پاپلی یزدی،محمد حسین.فرهنگ جغرافییای ابادی ایران،ج38 ، انتشارات سازمان جغرافییای نیروهای مسلح،تهران،سال 1370

7.سلیمی مؤید،سلیم.سیمای میراث فرهنگی استان تهران،چاپ میراث فرهنگی کشور،بهار سال 1881

8.سیرو،ماکسیم.کاروانسراهای ایران و ساختمانهای کوچک میان راه.ترجمه عیسی بهنام،چاپ سازمان مکلی حفاظت  آثار باستانی ایران،قاهره، سال1949

9.طرودی پازوکی،ناصر.گذارش پژوهشی قلعه سنگی رباط کریم.ج 1 .پائیز سال 1383

10. طرودی پازوکی،ناصر.گذارش پژوهشی برسی و شناسایی آثلر  باستانی و تاریخی –فرهنگی شهرستان رباط کریم،دوجلد1380

11.نفریه،اکبر .برسی جغرافییای رباط کریم در صنعت توریسم.پایان ناه کارشناسی ارشد رشته جغرافییای و صنعت توریسم.1384

12.مرکز آمار ایران ،نتایج سرشماری نفوس و مسکن ،سال1375

13.مطالاعات توسعه اقتصادی –اجتماعی شهرستان رباط کریم،فرمانداری شهرستان رباط کریم،شهریور 1378

14.مهر کیان،جعفر.پژوهش در معماری نو شناخته فرهنگ سفال خاکستری در تپه معمورین،ج3،چاپ میراث فرهنگی،1387

نتیجه گیری

با کنار هم قرار دادن تمام انچه که در فصلهای پیشین از ویژگی های بالقوه                 شهرستان رباط کریم بیان کردیم میتوان چنین نتیجه گرفت که این منطقه استعداد ویژه ای جهت تبذیل شدن به یک منطقه توریستس در میان مناطق حومه پایتخت دارا میباشد.

شهرستان رباط کریم  را میتوان به فضای واقعی یک شهرستان تار یخی دانستو با توجه به مساحت  و  وضعیت و تنمام ویژگی های خاص  این گونه شهرستان ها در مقایسه با شهرستان های همجوار  خود و با دارا بودن تعداد بالا از آثار فرهنگی –تاریخی با قدمنهای طولانی گوی سبقت را از آنان ربودهاست وبا اندکی توجه و دلسوزی اشخاص دلسوز  علاقمتد  میتواند به یک قطب تورسیتس در میان توابع پایتخت در آید همانگونه که تا امروز به پشتوانه این ویژگی های درخشان دارای جایگاهی شایان توجه در پایتخت میباشد.