تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت چهارم

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت چهارم

 

قسمت های قبلی مقاله:

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت اول

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت دوم

تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان – قسمت سوم

تمدن هند (هاراپا):

شبه قاره هند با دو رودخانه عمده سند و گنگ در غرب و شرق آن دارای خاک آبرفتی حاصلخیز و آب و هوایی مشابه منطقه بین‌النهرین بوده است بخصوص دره رودخانه سند، بهمین جهت در این منطقه نحوه توسعه مجتمع‌های زیستی در حوضه رود سند مشابه بین‌النهرین می‌باشد. شکل گیری کشاورزی در دشتهای سیلابی و در دشتهای مرتفع و سپس بتدریج کشیده شدن تدریجی آن به حاشیه رودخانه و ظهور یکجانشینی و توسعه و شکل شهرها از همان روند بین النهرین تبعیت می کند

پیدایش شهرسازی:‌

شهرهای تمدن‌ هاراپا از یک شکل و قاعده کلی تبعیت می‌کردند. این شهرها دارای قلعه‌ای کاملا مجزا در غرب شهر بودند که بر روی سکوهایی از خشت خام بنا می‌شد و بادیواری حصین محصور می‌گشت این قلعه ها احتمالاً بمنظور حفاظت از سیلاب و حملات نظامی ساخته شده بودند. اما شهرهای اصلی دارای شبکه شطرنجی نسبتاً منظمی بودند. خیابانهای اصلی شهرها شمالی‌ـ جنوبی و جاده‌های متقاطع شرقی‌ـ غربی که به قلعه ختم می‌شده‌اند.

ظهور شبکه شطرنجی در شهرهای تمدن هندپیدایش شهرهای از پیش طراحی شده را می‌رساند. بنابراین اساس نقشه‌های هیپودامیک منسوب به هیپوداموس یونانی (پدر شهرسازی)و شهر میلتوس نبوده است بلکه اولین بار در شهرهای تمدن‌ هاراپا در هند طرح شهری شطرنجی کاربردآگاهانه یافته است.هر چند پیش از این نیز در دولت شهرهای سومری و دهکده های کارگری در مصر شبکه ی شطرنجی کاربرد یافته لیکن به نظر می رسد کاربرد آن باهدف ایجاد نظم فضایی نبوده است

موهنجودارو:

مستندترین شهر و مرکز تمدن‌ هاراپا شهر موهنجودارو است که بر کرانه راست سند واقع شده است.

شهر موهنجودارو نه مقر فرماندهی و نه نماد مذهبی غالبی مانند زیگورات در شهر اور بوده، بلکه ساختمانهای اداری و مذهبی سالن اجتماعات، انبار و از همه مهمتر حمامی بزرگ را در برداشته است در حمام بزرگ آن از قیر بعنوان عایق آب‌بندی استفاده شده و آب از جوی معلق که از چاه مجاور تأمین می‌شده می ریخته است که بمنظور استحمام مذهبی که از آداب هندیان بوده می باشد بعضی از حمامها در طبقه بالا قرار داشته‌اند کیفیت بالای تأسیسات بهداشتی آن روزها که حتی امروزه در بسیاری از نقاط جهان مورد غبطه و آرزوست، نشان سطح بالای زندگی و مدیریت صحیح دولت بوده است.

خیابانها از نظم شطرنجی برخوردار بوده واز نکات قابل توجه آن است که ورودیهای خانه‌ها از کوچه‌های فرعی عمود بر خیابانهای اصلی بوده است.این امر گویای رعایت نوعی سلسله مراتب دسترسی در این شهر ها می باشد

خانه‌ها اغلب درونگرا و اکثر خانه‌ها دارای تأسیسات بهداشتی بودند که توسط یک کانال به فاضلاب اصلی شهر که در زیر خیابانها واقع شده و دارای دریچه‌های دسترسی بودند متصل می‌شد.

شهرسازی درخشان تمدن هاراپا بدست اقوام بدوی آریایی که حتی نمی‌دانستند با مراکز شهری دشت سند چه کنند سقوط کرد. تازه واردین تمدن شهری سند را بکلی از بین بردند و بنحوی که حتی در افسانه‌های آنان نیز نامی از این تمدن دیده نمی‌شود.( موریس )

همچنین گفته شده نابودی شهرهای این تمدن احتمالا به دلایل اقلیمی همچون طغیان رودخانه و بالا آمدن آب آنها و پس از هجوم روستاییان به شهرها و بالا رفتن جمعیت آنها به حدود غیر قابل تحمل و همچنین در پی یورشهای بیرونی به آنها در فاصله 1800 تا 1500 پیش از میلاد مسیح بوده است ( فکوهی )

بعد از تمدن هند، تمدن چین در دره رودخانه زرد بوجود آمد.تمدن چین استثنایی خارق العاده می باشد . فرهنگ خدشه ناپذیر آن از ابتدای پیدایش در سه هزار ه پیش از میلاد در حاشیه رود زرد تا قرن بیستم همچنان پا بر جا باقی مانده و تداوم داشته است . مهمتر آنکه تمدن شهری چین در قرن هشتم میلادی که یکی از دوره های قدرت و شوکت تمدن چین بوده است به ژاپن که هنوز جامعه ای اصولا کشاورزی بود راه یافت . دیوار عظیم چین یکی از شاهکارهای معماری این تمدن است که عملیات ساختمان آن در حدود 220 ق.م آغاز شد. با طولی بیش از 1500 مایل و ارتفاعی بین 20 تا 30 فوت بخش بزرگی از مرز شمالی چین را مشخص می‌کرد. پکن یکی از قدیمی‌ترین پایتختهای جهان است. تاریخ سکونت پکن به 2400 ق.م برمی‌گردد.

سپس در دره مکزیک تمدن آزتک‌ها، در آمریکای مرکزی تمدن مایا از 1500 ق.م و در پرو امپراطوری اینکا در سواحل اقیانوس آرام و آمریکای جنوبی.