روابط اجتماعی

روابط اجتماعی

منظور از گروه اجتماعی مجموعه ای از افراد است که روابط قوی و نسبتاً پایداری باهم داشته , در بعضی از عقاید و احساسات باهم شریک بوده دارای کنش اجتماعی بوده و هدف یا هدفهای مشترکی را دنبال نمایند.

انواع روابط اجتماعی در ارتباط با سست و ناپایدار بودن یا قوی بودن روابط اجتماعی درجات مختلفی می توان تمیز داد که عبارتند از:

انبوه خلق گروه بی سازمان یا شبه گروه تلقی می گردد که در نتیجه مجاورت مکانی بین عده ای و در ارتباط با محرک واحدی, شکل می گیرد. چنین انبوهی که بدلیل ازدهام یا حادثه خاصی بوجود می آید, دارای ویژگیهایی است که آنرا با گروه اجتماعی متمایز می کند:

▪ انتقال سریع هیجانات افراد به یکدیگر, بدین صورت که افراد تابع احساسات و هیجانات آنی گردیده و در اندک زمانی هیجانات شدید تمام افراد را فرا می گیرد.

▪ شخصیت افراد تحت تاثیر شدید احساسات و هیجانات در جمع مستحیل گردیده و تابعی از هیجانات جمعی می گردد.

▪ در انبوه خلق تشکل سازمانی دیده نمی شود.

▪ انبوه خلق بر اساس هدف قبلی و از پیش اندیشیده ای استوار نیست.

▪ در انبوه خلق سرعت انتقال احساسات به حدی است که افراد فرصت تفکر و تعقل در مورد عملی را که انجام می دهند ندارند.

پدیده انبوه خلق که ترجمه اصطلاح CROWD در انگلیسی وfoule در زبان فرانسه است برای اولین بار توسط “گوستاولوبون” فرانسوی مطرح گردیده است . “گوستاولوبون” سه چیز را علت پدیده رفتار انبوه خلق می داند: نخست احساس قدرت شکست ناپذیری است که توجه به مجازات و ترس از مجازات را در او تضعیف می کند, دوم پدیده سرایت و تقلید است و سوم تلقین پذیری زیاده از حد است .

ظاهراً گوستاولوبون زمانی به تحلیل این پدیده پرداخته است که جنبش ها و اعتراضات کارگری قرن نوزدهم بر علیه کارفرمایان بیرحم و استثمارگر سراسر اروپای غربی را فراگرفته بود و وی نیز به منظور بی هدف و بی معنی جلوه دادن این اعتراضات که احتمالاً در ارتباط با اضافه دستمزد ,مسکن و وضعیت رفاهی صورت می گرفته است, همه آنها را از نوع انبوه خلق که وی آنرا ( موجودی خاص و خطرناک) می نامند تلقی نموده است.

● عامه مردم

عامه مردم به نوعی دیگر از گردهم آیی افراد اطلاق می گردد که در مقایسه با انبوه خلق روابط نسبتاً پایدارتری بین آنها بر قرار است. در اینجا هم سرکار ما با شبه گروه است و هنوز به گروه واقعی دست نیافته ایم .

در عامه مردم هدف قبلی از عوامل اصلی تشکل افراد است و اعمال و رفتار افراد نیز بر نظم و تفکر عقلائی استوار است بنابراین ولی در عین حال روابط نسبتاً قوی و نیروی پیوند بخش و تداوم کنش های متقابل حاصل نگشته است بنابراین عامه مردم ضمن دارا بودن ویژگیهایی که آنرا به گروه حقیقی نزدیک می کند به دلیل روابط سست و ناپایدار اعضایش , نمی تواند به صورت یک گروه اجتماعی حقیقی محسوب شود.

نمونه هایی از عامه مردم را می توان در جماعتی که برای شنیدن یک سخنرانی در مکانی جمع شده اند یا تماشاگران یک مسابقه ورزشی در ورزشگاهی ذکر نمود گاه حتی شنوندگان برنامه ای خاص از رادیو یا تلویزیون را نیز می توان در این رده قرار داد .

● ویژگیهای عامه مردم به قرار زیر است :

▪ تشکیل عامه مردم اتفاقی و ناگهانی نیست بلکه زمینه های قبلی دارد.

▪ جماعت متشکل تر از انبوه خلق است.

▪ تشکیل این پدیده در ارتباط با هدف و قصد افراد شرکت کننده است .

▪ زمینه عاطفی مشترکی بین افراد وجود دارد.

▪ در این پدیده فرصت تلقین پذیری کمتری نسبت به انبوه خلق وجود دارد.

● گروه اجتماعی

منظور از گروه اجتماعی مجموعه ای از افراد است که روابط قوی و نسبتاً پایداری باهم داشته , در بعضی از عقاید و احساسات باهم شریک بوده دارای کنش اجتماعی بوده و هدف یا هدفهای مشترکی را دنبال نمایند.

از گروه اجتماعی تعاریف مختلفی عرضه گردیده است که در غالب آنها صفات مشترکی از قبیل کنش اجتماعی , روابط درونی ,روابط پایدار یا مستمر , هدف مشترک , احساسات مشترک سازمان یافتگی و…دیده می شود. بنابراین با توجه به ویژگیهای فوق ابتدا می باید گروه اجتماعی را از پدیده اجتماعی مشابه ای که از آن تحت عناوین “شبه گروه” یا گروه “بی سازمان” یا “گروه” اتفاقی و تصادفی” یا گروه “بی شکل ” نام می برند, متمایز نمود, زیر در ارتباط با این مفاهیم , صفات اصلی گروه واقعی در میان افراد تشکیل دهنده آنها دیده نمی شود.

در “شبه گروه” تعداد و دارا بودن لااقل یک خصوصیت مشترک مطرح است و به هیچ وجه وجود ارتباط پیوند رسمی یا غیر رسمی در میان افراد مطرح نیست بعنوان مثال عده ای که پیاده رو یک خیابان را طی می کند گر چه دارای جهت مشترکی نیز باشند, یک گروه آماری یا “تجمع ” را بوجود می آورند در این حالت نه نیروی پیوند بخش و نه روابط پایدار ب اگر درجه همبستگی و پیوند افراد دارای ویژگیهایی شود که در تعریف گروه اجتماعی از آن سخن به میان آمد. یعنی آنکه بین افراد روابط پایدار یا نسبتاً پایداری مبتنی بر هدف یا هدفهای معین و احساسات و عواطف مشترک بوجود آید و دارای کنش متقابل گروهی شوند, ما در برابر خود یک گروه اجتماعی حقیقی خواهیم یافت . انجمنها , سازمانها و احزاب از جمله گروههای اجتماعی محسوب می شوند و نه شبه گروه . در هر یک از انجمنها , موسسات اجتماعی و سیاسی ,ما با افرادی روبرو هستیم که دارای روابط پایدار یا نسبتاً هستند و سایر ویژگیهای گروه اجتماعی را نیز در آنها می یابیم.

اولین مفهومی که از ترکیب این دو لغت بوجود آمدن اصطلاح گروه اجتماعی به ذهن متبادر می گردد تجمع افراد بشر است , تحت عامل و یا عوامل مشخص که موجب همکاری آنها با همدیگر می گردد.

در جامعه شناسی , گروه در مفهوم کلی اشاره به واحدی مرکب از چند نفر می کند که انواع مختلف وجود دارد, از جمله می توان گروه خانواده یا گروه همبازی ,تیم ورزشی, , اتحادیه های کارگری و غیره را نام برد. تاکنون تعاریف بسیار متنوع و متفاوتی توسط صاحبنظران علم الاجتماع از گروه اجتماعی بیان گردیده است , که به منظور شناخت بیشتر آن به چند نمونه که جامعیت بیشتری دارند می پردازیم .

“گورویچ” گروه اجتماعی را چنین تعریف می کند: گروه اجتماعی واحدی است اجتماعی که هدفش بوجود آوردن اثر مشترک است و از خلال وضعهای نفسانی و رفتارهای مشترکی تجلی می کند و رو به تعادلی می رود که در آن نیروهایی که به مرکز می شتابد بر نیروهای گریز از مرکز غلبه دارد.”

“لیند” یکی دیگر از متفکرین اجتماعی می گوید: گروه اجتماعی عبارت از جمعی افراد که با یکدیگر دارای روابط درونی و فعل انفعالات متقابل می باشند و می کوشند تا نیازهای فردی و گروهی خود را از طریق کوششهای جمعی تامین نمایند.

“چینوی” در تعریف گروه اجتماعی می گوید: تعداد اشخاصی که روابطشان بر اساس یک رشته نقش ها و پایگاههای پیوسته استوار شده باشد. اعتقادات و ارزشهای مشترکی داشته باشند, به حد کفایت از ارزشهای مشترک و مشابه و نیز روابطشان با یکدیگر آگاهی داشته باشند تا بتوانند خود را از دیگران مشخص گردانند.

جامعه شناس دیگری می گوید: گروه اجتماعی به دو نفر یا بیشتر اطلاق می شود که بین آنها نوعی رابطه یا نیروی پیوند بخش وجود دارد و این افراد تحت تاثیر آن نیرو یا رابطه به یکدیگر مربوط می شوند و دارای نوعی روابط که کیفیت آن متفاوت است می باشند.

با توجه به تعاریف فوق و تعاریف دیگری که در مورد گروه اجتماعی بعمل آمده است , می توان ویژگیهایی به قرار زیر را برای گروه اجتماعی مشخص نمود:

▪ هدف یا اهداف مشترک

▪ احساس و عواطف مشترک

▪ ارتباط متقابل اجتماعی

▪ کنش اجتماعی

▪ تداوم نسبی

ساده ترین تعریف که بر اساس ویژگیهای فوق می توان برای گروه اجتماعی ارائه داد این است که بگوییم گروه اجتماعی عبارت از تجمع دو تن یا بیشتر که بوسیله نیروئی پیوند بخش به یکدیگر ارتباط یافته باشد.

در تعریف اخیر نیروی پیوند بخش در حقیقت چیزی جز مجموعه ای از ویژگیهای فوق نیست و بنابراین می توان نیروی پیوند بخش را برآیند یا نتیجه آن ویژگیها محسوب نمود.

با تکیه بر ویژگیهای گروه علاوه بر تعریف ارائه شده قبلی در تعریف دیگر نیز برای گروه اجتماعی می توان بشرح زیر ارائه داد:

▪ گروه اجتماعی واحدی اجتماعی است مرکب از دو تن یا عده بیشتری که بر اثر کنش های متقابل اجتماعی به یکدیگر پیوند یافته باشند, کنش های متقابل اجتماعی افعالی هستند که بین دو تن یا عده بیشتری بوجود می آیند و در آنان نوع هماهنگی ایجاد می کند. کنش های متقابل اجتماعی خود بر ارتباط متقابل اجتماعی استوار می باشند.

▪ در تعریف دیگر می توانیم گروه اجتماعی را این چنین تعریف کنیم: “منظور از گروه اجتماعی مجموعه ای از افراد است که در بعضی عقاید و احساسات باهم شریک بوده ,هدف یا اهداف مشترکی داشته و دارای روابط نسبتاً پایدار مبتنی بر کنش های متقابل اجتماعی باشند.”

● انواع گروه اجتماعی

یکی از مهمترین انواع طبقه بندی گروههای اجتماعی , طبقه بندی چارلزکولی(COOLEY) است . وی گروههای اجتماعی را به دو دسته گروههای نخستین و گروههای ثانوی تقسیم کرد .

منظور از گروهای نخستین گروههایی است که در آن روابط افراد بسیار نزدیک و صمیمانه بوده و از نظر روانی نتیجه این تجمع صمیمانه نوعی حل شدن افراد در یک کل مشترک است بصورتی که دست کم در مورد بسیار از هدفها , زندگی فردی هر کس با زندگی و هدفهای گروه آمیخته می گردد بنابراین از ویژگیهای گروهای نخستین یکی آنست که در تشکیل طبیعت اجتماعی و آرمانهای فرد سهم مهمی دارند و نیز افراد دارای روابط چهره به چهره و رویاروی می باشند که این خود مستلزم محدود بودن اعضاء گروه از سوئی و پایداری روابط از سوی دیگر است . نتیجه این روابط همکاری عاطفی و صمیمانه و کنش متقابل بین اعضاء است .