پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
معرفی رشته مهندسی مکاترونیک — از تحصیل تا اشتغال
رشته مهندسی مکاترونیک مناسب چه کسانی است؟
مهندسی مکاترونیک تلفیقی از رشته‌های اصلی مکانیک، کامپیوتر، الکترونیک و کنترل است و در واقع یک شاخه‌ی چند رشته‌ای از علوم مهندسی محسوب می‌شود. خاصیت چند رشته‌ای بودن مهندسی مکاترونیک این پایه را در دانشجویان این رشته ایجاد می‌کند تا مشکلات مهندسی پیچیده را تحلیل و حل کنند.
همچنین، مکاترونیک به دانشجویان این رشته دید کلی مهندسی، انعطاف‌پذیری و تطبیق‌پذیری را نیز می‌دهد که همگی از ویژگی‌های اصلی موفقیت شغلی هستند. امروزه تقریبا در تمامی صنایع مختلف، حضور مهندس مکاترونیک مورد نیاز است. نیاز به افرادی که دید کلی مهندسی نسبت به تمامی قسمت‌های یک پروژه داشته باشند، بیشتر از قبل در صنایع گوناگون محسوس شده؛ این افراد توانایی مدیریتی بالایی در صنعت داشته و برای کنترل و مدیریت پروژه‌های مختلف کارآمد خواهند بود.
از لحاظ شخصیتی، رشته مهندسی مکاترونیک مناسب افرادی است که دارای ویژگی‌های زیر بوده و یا به دنبال یافتن این توانایی‌‌ها باشند:
- بودن جزئی از تیم و انجام کارها به صورت تیمی
- یافتن پایه و دید کلی در اکثر علوم و ایجاد درک عمیق در آن‌ها با گذر زمان و کسب تجربه
- سخت‌کوشی و تلاش زیاد
- توانایی ایجاد ارتباط بالا
- مدیریت و رهبری تیم
- لذت بردن از تکنولوژی و فناوری‌های جدید
- تلفیق تئوری با تجربه و انجام کارهای عملی
- خلاقیت و ایجاد ایده‌های نو
- تفکر و تحلیل و ارائه راه‌حل
- قدرت تصمیم‌گیری بالا
- علاقه‌مند به ریاضیات، فیزیک، مکانیک و ساخت ربات
یک مهندس مکاترونیک موفق، بهتر است در دانشگاه در یکی از رشته‌های رباتیک و یا مکاترونیک ادامه تحصیل دهید و همیشه به روز باشد. اگر رشته‌های اصلی دانشگاهی را به دریاچه‌هایی با عمق زیاد تشبیه کنیم، مهندسی مکاترونیک و رباتیک دریایی پهناور با عمق کمتر به حساب می‌آیند و برای دانش آموختگان این رشته، مناسب‌تر است تا بسته به گرایش و به منظور رسیدن به سطوح علمی بالاتر همواره عمق یادگیری خود را افزایش دهند.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی مکاترونیک بیشتر کاربرد دارند؟
همانطور که بیان شد، در رشته مهندسی مکاترونیک از دروس دبیرستان ریاضیات و فیزیک بسیار مورد توجه است. مباحث درسی حسابان و هندسه به صورت کاملا پیشرفته در این رشته مورد نیاز خواهند بود و در دروسی همچون طراحی مکانیزم، رباتیک و سایر دروس کاربردهای متعددی دارند.
آمار و احتمالات و جبر در مکاترونیک، شناسایی سیستم‌ها و کنترل بسیار مورد نیاز خواهند بود. از سوی دیگر، فیزیک دوره دبیرستان در اکثر دروس مهندسی مکاترونیک کاربرد دارد و در درس‌های دوره‌ی کارشناسی این رشته همچون، فیزیک 1 و 2، رباتیک، مدارهای الکتریکی، مغناطیس، الکترونیک، مقاومت مصالح و استاتیک، دینامیک و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، در کارشناسی ارشد هم درس فیزیک کاملا مورد نیاز بوده و در اکثر دروس مهندسی مکاترونیک به آن احتیاج پیدا می‌شود. بنابراین، دانش‌آموزانی که به دنبال تحصیل در رشته مهندسی مکاترونیک و رباتیک هستند، لازم است تا به صورت کاملا جدی دروس ریاضیاتی و فیزیک دوره‌ی دبیرستان را مطالعه و درک کنند.
گرایش‌های رشته مهندسی مکاترونیک برای ادامه تحصیل چه هستند؟
پس از گذراندن دوره کارشناسی در رشته مهندسی مکاترونیک، دانشجویان بنا بر علاقه می‌توانند در هر یک از رشته‌ها و گرایش‌های مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی صنایع، مهندسی پزشکی، فیزیک، مهندسی کامپیوتر و همچنین خود مهندسی مکاترونیک ادامه تحصیل دهند. همچنین، دانشجویان رشته‌های دیگر نیز برای دوره‌ی کارشناسی ارشد می‌توانند رشته مهندسی مکاترونیک را انتخاب کنند و در ترم اول مقطع کارشناسی ارشد دروسی را با عنوان دروس پیش‌نیاز بگذرانند.
رشته مهندسی مکاترونیک و رباتیک در واقع، چون بین رشته‌ای است گرایش ندارد؛ بنابراین جهت و گرایش دانشجویان این رشته با توجه به نوع پایان‌نامه تعریف شده برای آن‌ها معین می‌شود. همین امر موجب می‌شود تا مهندسین مکاترونیک در کارشناسی ارشد آزادی عمل بیشتری نسبت به دانشجویان سایر رشته‌ها داشته باشند؛ ضمناً پایان‌نامه‌های بسیار متنوعی در بین دانشجویان رشته مهندسی مکانیک مشاهده می‌شود که این موضوع از خصوصیات اصلی این رشته به حساب می‌آید.
همانگونه که بیان شد، هدف رشته مهندسی مکاترونیک حل مشکلات پیچیده صنعت و تکنولوژی است. بنابراین، اگرچه این رشته گرایشی ندارد، اما نوع پایان نامه‌های تعریف شده برای دانشجویان آن باعث می‌شود تا این افراد در برخی مباحث عمیق‌تر وارد شده و بسیار تخصصی‌تر به موضوع بپردازند.
مهمترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی مکاترونیک چه هستند؟
مهمترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی مکاترونیک در دوره کارشناسی عبارت هستند از:
- ریاضی 1 و 2
- فیزیک 1 و 2
- برنامه‌نویسی
- معادلات دیفرانسیل
- زبان تخصصی
- ریاضیات مهندسی
- مدارهای الکتریکی 1 و 2
- الکترونیک 1 و 2
- مدارات منطقی
- سیستم‌های کنترل خطی
- تجزیه و تحلیل سیستم‌ها
- استاتیک
- طراحی اجزا
- دینامیک
- مقاومت مصالح
- طراحی فرایند و ابزار دقیق
- میکروکنترلر
- کنترل محرکه‌های الکتریکی
- رباتیک
- ارتعاشات
فارغ التحصیل رشته مهندسی مکاترونیک در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
پیشرفت روز افزون تکنولوژی، دید کلی مهندسی در اکثر علوم، چندرشته‌ای بودن و انعطاف‌پذیری مهندسی مکاترونیک، همگی در کنار یکدیگر باعث شده‌اند تا در صنایع مختلف فرصت‌های بسیار زیادی برای اشتغال مهندسین این رشته وجود داشته باشد. همچنین، علاوه بر توانایی علمی این مهندسین، توانایی مدیریتی، خلاقیت و قدرت تصمیم‌گیری بالای آن‌ها می‌تواند در اشتغال‌شان بسیار موثر واقع شود.
فارغ التحصیل رشته مهندسی مکاترونیک در صنایع گوناگونی می‌تواند مشغول به کار شود که در ادامه به چند مورد از همین صنایع و فرصت‌های موجود در آن‌ها پرداخته‌ایم:
- علوم پزشکی: ساخت تجهیزات پزشکی همچون صندلی و میزهای مکاترونیکی و هوشمند، دستگاه‌های تصویر برداری پزشکی هوشمند، شناسایی بیماری و شناسایی روش درمان، ربات‌ها جراح جهت انواع جراحی‌ها و رفع مشکلات موجود در جراحی‌های معمول و ربات‌های سیار برای کمک و نگهداری از بیمار و تحویل دارو، هوشمندسازی آزمایشگاه‌های مجهز و غیره
- مهندسی هوافضا: تجهیزات فضایی، ربات‌ها فضایی و استفاده از ربات‌ها در تولید صنایع فضایی و ارتباطات رادیویی هوشمند و غیره
- مهندسی مکانیک: استفاده از تجهیزات مکاترونیکی و ربات‌ها در صنایع خودروسازی، طراحی و ساخت خودروها، تجهیز کردن الکترونیک خودروها، هوشمندسازی خودروها و غیره، استفاده از تجهیزات مکاترونیکی و ربات‌ها در صنایع دفاعی، ماشین‌سازی، معادن، مترو، کنترل ترافیک و غیره
- مهندسی الکترونیک: تجهیزات پیشرفته و هوشمند، طراحی و ساخت مدارات مختلف و غیره
- مهندسی کنترل: ساخت و کنترل ربات‌ها و تجهیزات پیشرفته و کنترل انواع تجهیزات موجود در صنعت
- مدیریت: مدیریت واحدهای صنعتی، مدیریت تیم‌ها در بخش‌های مختلف صنعت و کنترل پروژه، کنترل کیفیت و غیره
بازار کار رشته مهندسی مکاترونیک به چه صورت است؟
با توجه به چند رشته‌ای بودن مهندسی مکاترونیک و مهارت‌های بسیار زیاد فارغ التحصیلان آن، همواره در صنایع گوناگون فرصت‌های شغلی متنوعی برای این افراد وجود دارد. گفتنی است امروزه در بیشتر صنایع مختلف ایران و همینطور سایر کشورها، واحدهای صنعتی با عنوان مکاترونیک ایجاد شده و همین امر سبب شده بازار کار مهندسین مکاترونیک نسبت به قبل گسترده‌تر نیز بشود.
از دیگر موارد مهم رشته مهندسی مکاترونیک، ایجاد قابلیت مدیریت در دانش آموختگان خود است که سبب می‌شود فرصت‌های شغلی بیشتری برای آن‌ها در بازار کار ایجاد شود. همانطور که واضح است، از ویژگی‌های مدیریتی در صنعت، داشتن درک کافی از پروژه مربوطه است؛ از همین رو دید مهندسی که دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته مهندسی مکاترونیک دارند، موجب می‌شود تا آن‌ها معمولاً در عرصه مدیریت صنایع مختلف موفق ظاهر شوند.
همچنین، حقوق و مزایای ماهانه فارغ التحصیلان رشته مهندسی مکاترونیک بسته به کاری که در صنعت انجام می‌دهند، کاملا متفاوت است.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی مکاترونیک در داخل ایران چگونه است؟
رشته مهندسی مکاترونیک در داخل کشور در دوره کارشناسی ارشد قابل ادامه دادن است که کنکور آن از طریق کنکور برق و یا کنکور مکانیک برگزار می‌شود. در این راستا، فقط کافی است علاقه‌مندان دروسی که دارای ضریب برای رشته مکاترونیک است را مطالعه کنند. از دانشگاههای برتر دوره کارشناسی ارشد رشته مهندسی مکاترونیک نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دانشگاه تهران
- دانشگاه صنعتی امیرکبیر
- دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی
- دانشگاه تربیت مدرس
- دانشگاه شاهرود
- دانشگاه سمنان
- دانشگاه تبریز
- دانشگاه صنعتی مالک‌اشتر
در دوره دکتری، رشته مهندسی مکاترونیک در داخل کشور قابلیت ادامه دادن ندارد. ولی مهندسین این رشته می‌توانند در سایر رشته‌ها و گرایش‌ها ادامه تحصیل دهند. از مناسب‌ترین رشته‌ها برای ادامه تحصیل بعد از گذراندن دوره کارشناسی ارشد مهندسی مکاترونیک، رشته مهندسی برق گرایش کنترل، رشته مهندسی کامپیوتر گرایش هوش مصنوعی و رباتیک، رشته مهندسی پزشکی، رشته مهندسی مکانیک و مدیریت است.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی مکاترونیک در خارج از کشور به چه صورت است؟
با توجه به اینکه رشته مهندسی مکاترونیک در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته، امکان ادامه تحصیل در آن در خارج از کشور و در بیشتر دانشگاههای ایالات متحده آمریکا، کانادا، اروپا و استرالیا وجود دارد و بهترین دانشگاههای جهان در رشته مهندسی مکاترونیک دانشجو می‌پذیرند.
دروس دانشگاهی رشته مهندسی مکاترونیک تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟
همانطور که بیان شد، رشته مهندسی مکاترونیک کاملا چند رشته‌ای است و این امر موجب شده تا دروس متنوع بسیار زیادی در حین تحصیل به دانشجویان آن آموزش داده شود. از دروس پیچیده و مهم رشته مهندسی برق گرفته تا دروس دشوار و مهم رشته مهندسی مکانیک در رشته مهندسی مکاترونیک تجمع کرده‌اند و همین امر موجب شده است تا مهندسین این رشته دید بسیار خوب و کاملی از علم مهندسی داشته باشند. بنابراین، دروس دانشگاهی تا حد بسیار زیادی نیازهای بازار کار و نیازهای صنعت را برای مهندسین این رشته مرتفع می‌کنند.
با توجه به تنوع فراوان و پیچیدگی زیاد دروس رشته مهندسی مکاترونیک، دانشجویان این رشته برای موفقیت در بازار کار، باید نسبت به دانشجویان سایر رشته‌ها زمان بسیار زیادی را برای مطالعه دروس خود صرف کنند تا به درک عمیقی از آن‌ها برسند. همانگونه که بیان شد مهندسی مکاترونیک همچون دریایی پهناور است و نیاز است دانشجویان آن با تلاش بیشتر در نواحی مختلف این دریا، دانش عمیق‌تری را کسب کنند. لذا، برای موفقیت در بازار کار، دانشجویان رشته مکاترونیک باید علاوه بر دروس دانشگاهی، خود نیز تئوری‌های بیان شده را وارد کارهای عملی کرده و تجربه کسب کنند. همچنین، مطالعاتی فراتر از دروس دانشگاهی نیز داشته باشند تا مباحث گوناگون را عمیق‌تر یاد بگیرند و برای بازار کار آماده‌تر شوند.
از سوی دیگر، همانطور که بیان شد از اصول رشته مهندسی مکاترونیک کاربردی بودن و آزمایشگاه‌محور بودن آن است. اکثر پایان‌نامه‌های تعریف شده در این رشته به صورت طراحی، ساخت و پیاده‌سازی بیان می‌شوند. این امر موجب می‌شود تا تجربه دانشجویان رشته مهندسی مکاترونیک نسبت به سایر رشته‌ها بالاتر بوده، نیاز به گذراندن زمان زیادی برای یادگیری و کسب تجربه به عنوان کارآموز در صنایع مختلف نداشته باشند و اعتماد کارفرمایان به آن‌ها بیشتر باشد. بنابراین، رشته مهندسی مکاترونیک نیازهای بازار کار را مرتفع کرده و کاملا با پیشرفت تکنولوژی گام برداشته است.