پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
معرفی رشته مهندسی صنایع — از تحصیل تا اشتغال
رشته مهندسی صنایع مناسب چه کسانی است؟
رشته مهندسی صنایع، طیف گسترده‌ای از دانش‌ها و مهارت‌ها است که لازمه طراحی و بهبود فرآیندها در صنعت، مدیریت افراد و سایر امور مربوط به صنایع گوناگون هستند. عدم وجود مهندسین صنایع در هر صنعتی، می‌تواند باعث افت راندمان کاری و تحمیل شدن هزینه‌های زیادی به آن شود.
اگر رشته‌های گوناگون مهندسی همچون مهندسی برق، مکانیک، کامپیوتر، عمران، مواد، شیمی و غیره را همچون مصالح ساختمانی در نظر بگیریم که ساختمان صنعت کشور را می‌سازند، رشته مهندسی صنایع همچون ماده‌ای چسبناک است که این مصالح را به یکدیگر چسبانده و باعث می‌شود تا ساختمان صنعت بتواند با استحکام زیاد سرپا بایستد؛ در اصل مهندسی صنایع بین رشته‌های مختلف مهندسی ارتباط ایجاد کرده و درک و فهم متقابل آنها از یکدیگر را میسر می‌سازد.
این رشته برای افرادی مناسب است که علاقه‌مند به مباحثی همچون مدیریت، مالی و اقتصادی، کنترل تولید و موجودی‌ها، کنترل پروژه‌های بزرگ، برنامه‌ریزی و مدیریت واحدهای صنعتی (بزرگ و کوچک) هستند و به طور کلی تمایل دارند در طراحی‌ها و بهینه‌سازی‌های ممکن در صنایع گوناگون دخیل باشند. اینگونه بهینه‌سا‌زی‌ها توسط مهندسین صنایع در حوزه‌های گوناگونی مانند منابع انسانی، فرآیندهای کاری، کاهش ضایعات تولید، بهبود کیفیت تولید، بهبود زمان‌بندی‌ها، طراحی سیستم‌ها و بهبود کارکرد و اثربخشی آنها صورت می‌گیرد.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی صنایع بیشتر کاربرد دارند؟
مباحث درس حساب دیفرانسیل و انتگرال (حسابان) در رشته مهندسی صنایع به صورت بسیار پیشرفته‌تر با دروسی همچون ریاضی 1، ریاضی 2، محاسبات عددی و غیره دوباره وجود خواهند داشت؛ همچنین این مباحث، پایه دروس بسیار مهمی در رشته مهندسی صنایع هستند که از جمله آنها می‌توان به آمار و احتمالات مهندسی، تحقیق در عملیات 1 و 2 و اکثر دروس تخصصی این رشته که نیازمند مباحثی همچون توابع، حد و پیوستگی، مشتق، انتگرال، انتگرال دوگانه و سه‌گانه و غیره هستند، اشاره داشت.
درس جبر خطی نیز به صورت بسیار پیشرفته‌تر در رشته مهندسی صنایع وجود دارد و پایه دروس بسیار مهم آن، مانند تحقیق در عملیات 1 و 2 است. ناگفته نماند که مباحث ریاضیات گسسته و احتمال هم در دروس آمار و احتمالات مهندسی، مبانی برنامه‌نویسی و… دوباره تکرار می‌شوند.
اکثر مباحث فیزیک دبیرستان همچون الکتریسیته، مغناطیس، مکانیک، ترمودینامیک و… به شکل بسیار پیشرفته‌تر و در قالب دروسی همچون فیزیک 1، فیزیک 2، استاتیک، مقاومت مصالح، مبانی مهندسی برق و… وجود دارند. ضمناً، تقریبا تمامی مباحث شیمی دبیرستان باید در قالب دروسی همچون شیمی 1، علم مواد و… به شکلی بسیار کامل‌تر مورد مطالعه قرار گیرند.
در پایان لازم است یادآور شویم که دروس عمومی مانند فارسی، زبان انگلیسی و دروس گروه معارف اسلامی نیز در رشته مهندسی صنایع وجود دارند و دانشجویان بایستی حدود 24 واحد از آنها را همانند دیگر رشته‌های مهندسی بگذرانند.
گرایش‌های رشته مهندسی صنایع برای ادامه تحصیل چه هستند؟
در ادامه به گرایش‌های گوناگون رشته مهندسی صنایع پرداخته‌ایم و هر یک از آنها را به صورت مختصر و مفید معرفی کرده‌ایم.
- گرایش بهینه‌سازی سیستم‌ها: طراحی سیستم‌ها و ایجاد بهینه‌سازی در فرآیندهای آنها.
- گرایش سیستم‌های سلامت: طراحی سیستم‌های مربوط به سلامت مانند سیستم‌های بیمارستانی، درمانگاهی و غیره.
- گرایش مدیریت نوآوری و فناوری: مدیریت در عرصه‌های نوآوری، فناوری، اختراعات، پارک‌های علم و فناوری و غیره.
- گرایش مدل‌سازی سیستم‌های کلان: مدل‌سازی سیستم‌ها به صورت کلان و سیاست‌گذاری‌های عمومی در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و غیره و کشف ارتباط بین اجزای مختلف یک سیستم و همچنین کشف ارتباط بین سیستم‌های گوناگون.
- گرایش آینده‌پژوهی: آینده‌پژوهی در مورد موارد اقتصادی، اجتماعی، صنعت و…
- گرایش سیستم‌های مالی: تخصص در زمینه سیستم‌های مالی و اقتصادی، مهندسی مالی و مدیرت مالی و اقتصادی.
- گرایش لجستیک و زنجیره تأمین: بهبود فرآیندهای لجستیک و زنجیره تامین محصولات فیزیکی یا غیرفیزیکی، فسادپذیر و غیر فسادپذیر و کاهش ضایعات محصولات حین عبور از مراحل زنجیره تامین و کاهش دیرکرد و هزینه‌های لجستیک.
- گرایش مدیریت پروژه: دانش مدیریت پروژه‌های بزرگ و کوچک بهینه‌سازی پروژه‌ها از نظر زمان، هزینه و کیفیت.
- گرایش مدیریت مهندسی: مدیریت مهندسی‌های گوناگون شاغل در صنعت.
- گرایش مدیریت سیستم و بهره‌وری: مدیریت سیستم‌های گوناگون جهت افزایش بهره‌وری و کارایی افراد و فرآیندهای موجود در سیستم‌ها با تعریف ورودی، فرآیند و خروجی برای هر سیستم.
مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی صنایع چه هستند؟
مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی صنایع عبارت هستند از:
- تئوری احتمال مهندسی
- آمار مهندسی
- تحقیق در عملیات 1
- تحقیق در عملیات 2
- مدیریت و کنترل پروژه
- طرح ریزی واحدهای صنعتی
- برنامه‌ریزی و کنترل تولید و موجودی‌ها
- برنامه‌ریزی تولید
- کنترل کیفیت آماری
- اقتصاد مهندسی
- اقتصاد خرد
- اقتصاد کلان
- اصول حسابداری و مدیریت مالی
- اصول مدیریت
- ارزیابی کار و زمان
- تحلیل سیستم‌ها
- تجزیه و تحلیل تصمیم گیری
- مهندسی فاکتورهای انسانی و HSE
- اصول بازاریابی
- اصول شبیه‌سازی
فارغ التحصیل رشته مهندسی صنایع در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
عمده‌ترین مشاغل و صنایعی که یک فارغ التحصیل رشته مهندسی صنایع می‌تواند در آنها مشغول به کار شود، عبارت هستند از:
- مدیریت واحدهای صنعتی بزرگ و کوچک از جمله کارخانجات، کارگاه‌ها، شرکت‌ها و…
- مدیریت و کنترل پروژه
- مدیریت و برنامه‌ریزی و کنترل موجودی‌ها
- مدیریت و کنترل کیفیت
- کارآفرینی و موارد بازاریابی، استراتژی، منابع انسانی، مالی و… استارتاپ‌ها
- تحلیل مالی و اقتصادی قبل از پروژه، حین پروژه، تولید و…
- طرح‌ریزی و مدیریت زمان‌بندی‌های واحدهای صنعتی
- تحلیل و مدل‌سازی سیستم‌ها و فرآیندها و بهبود آنها
- تحلیلگری اقتصاد خرد و کلان
- مدیریت سازمان‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی
- صنعت لجستیک و زنجیره تأمین
- آینده پژوهی اقتصادی، اجتماعی و…
- مهندسی فاکتورهای انسانی و HSE
- مدیریت، برنامه‌ریزی و کنترل تولید
- به‌طور کلی هر شغلی که نیازمند مهارت‌ها و دانش یک مهندس صنایع است.
بازار کار رشته مهندسی صنایع به چه صورت است؟
رشته مهندسی صنایع از جمله رشته‌های تحصیلی است که بازار کار متنوع و گسترده‌ای دارد و به موارد جزئی‌تر پیرامون این موضوع در پاسخ سوال قبل اشاره شد. همچنین بازار کار در هر شرایطی به تعداد قابل قبولی مهندس صنایع نیاز دارد، زیرا اموری همچون ارزیابی اقتصادی، مدیریت پروژه‌ها، طراحی و بهینه‌سازی فرایندها و سیستم‌ها و مواردی دیگر از این دست، از جمله اموری محسوب می‌شوند که در هر شرایطی مورد نیاز صنایع گوناگون هستند.
گفتنی است، حقوق و مزایای ماهانه دریافتی فارغ التحصیلان این رشته در سال 1398، بسته به میزان مسئولیت کاری، میزان مهارت، سابقه کار، صنعت، محل کار و… از 15 میلیون ریال تا حتی بیش از 500 میلیون ریال است.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی صنایع در داخل ایران چگونه است؟
رشته مهندسی صنایع در ایران در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری قابل ادامه دادن است که گرایش‌های کارشناسی ارشد و دکتری آن کمی قبل‌تر در پرسشی جداگانه شرح داده شدند. بهترین دانشگاه‌های ایران برای تحصیل در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری رشته مهندسی صنایع، دانشگاه‌های صنعتی شریف، علم و صنعت ایران، دانشگاه تهران، صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک)، تربیت مدرس، صنعتی اصفهان و صنعتی خواجه نصیر الدین طوسی هستند.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی صنایع در خارج از کشور به چه صورت است؟
با توجه به اینکه رشته مهندسی صنایع بیشتر در دانشگاه‌های کشورهای ایالات متحده آمریکا و کانادا وجود دارد و بهترین دانشگاه‌های جهان در این رابطه در این دو کشور قرار دارند، اکثر افرادی که علاقه‌مند به ادامه تحصیل در رشته مهندسی صنایع در خارج از ایران هستند، به این دو کشور مهاجرت می‌کنند.
عده‌ای هم به کشورهای اروپایی مانند فرانسه، بلژیک، انگلستان و یا کشورهای خاور دور همچون سنگاپور، چین، ژاپن، کره جنوبی و سایر کشورها مانند هندوستان، افریقای جنوبی و برزیل جهت ادامه تحصیل در رشته مهندسی صنایع مهاجرت می‌کنند. در این کشورها، دانشگاه‌هایی دارای رشته مهندسی صنایع و یا رشته‌های مشابه مهندسی صنایع، حهت ادامه تحصیل در دوره‌های کارشناسی‌ارشد و یا دکتری هستند.
دروس دانشگاهی رشته مهندسی صنایع تا چه میزان نیازهای بازار کار را مرتفع می‌کنند؟
دروس دانشگاهی رشته مهندسی صنایع، نه تنها دروس کاربردی و مفیدی برای استفاده در صنعت هستند، بلکه در زندگی شخصی هم به کار فارغ التحصیلان این رشته می‌آیند. این دروس به مهندسان صنایع کمک می‌کنند تا امور مالی و اقتصادی خود را بهتر مدیریت کنند و بتوانند به راحتی در مورد خرید و یا عدم خرید یک محصول، سرمایه‌گذاری روی امور مختلف کاری و… تصمیم‌گیری کنند؛ زیرا مهندسین صنایع با مفاهیم مالی و اقتصادی به خوبی آشنایی دارند و دائماً به دنبال بهینه‌سازی در زندگی شخصی خود هستند. چیزی که این قشر از آن با نام «دید صنایعی» یاد می‌کنند و معتقدند این دید در تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان زندگی شخصی و کاری، چند وجهی‌تر، همه جانبه گرایانه‌تر و بهینه‌تر از دیدگاه سایر افراد است.
همچنین مهندسان صنایع می‌توانند زمان‌بندی بهتری در کارهای روزمره داشته باشند، پروژه‌های کوچک و بزرگ زندگی شخصی خود را به خوبی مدیریت کنند و مفاهیم و اصولی که در دروس مختلف آموخته‌اند را به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در امور گوناگون زندگی خود به کار بندند.
جهت حضور بهتر در بازار کار و یادگیری مهارت‌های عملی‌تر از آنچه در دانشگاه تدریس می‌شود، نیاز است تا دانشجویان این رشته در حدود 6 ماه تا یک سال به صورت کارآموزی در صنایع، کارخانجات و شرکت‌های کشور، مشغول به کار شوند تا مهارت‌های عملی بازار کار را بهتر بیاموزند و اتصالی بین دانش‌های عمدتاً نظری (تئوریک) آموخته شده آنها در دانشگاه و مهارت‌های عملی مورد نیاز در بازار کار ایجاد شود.