پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
معرفی رشته مهندسی هوافضا — از تحصیل تا اشتغال
رشته مهندسی هوافضا مناسب چه کسانی است؟
هوافضا یکی از شاخه‌های مهندسی مکانیک است. این رشته از جمله رشته‌های بسیار جذاب در علوم مهندسی به حساب می‌آید و یکی از اهداف آن بررسی اجسامی است که در هوا حرکت می‌کنند؛ به عبارت دیگر، مهندسی هوافضا مجموعه‌ای از علوم و توانمندی‌‌های علمی است که در زمینه طراحی، آنالیز و ساخت وسایل پرنده هوایی مانند هواپیما، بالگرد، گلایدرها، موشک‌ها و وسایل پرنده فضایی مثل شاتل‌ها، ماهواره‌ها و فضاپیماها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هدف این رشته فراهم کردن شرایطی است که دانش آموخته آن بتواند در زمینه طراحی، ساخت و آزمایش صنایع هوافضایی فعالیت کند. مهندسی هوافضا علمی بین رشته‌ای است که در آن بسیاری از شاخه‌های علوم از جمله متالوژی، کامپیوتر، مکانیک و الکترونیک مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اشتباه قابل توجهی که بسیاری از افراد دارند، این است که تصور می‌کنند این رشته مشابه بسیاری از رشته‌های همنام خود از جمله کارشناسی هوانوردی یا خلبانی است. این درحالی است که این رشته تفاوت‌های بسیار زیادی با دیگر رشته‌های مشابه خود دارد.
می توان این طور بیان کرد که وظیفه طراح یک ماشین با وظیفه یک راننده خیلی فرق دارد؛ به عبارت دیگر و به بیان ساده مهندسان هوافضا یاد می‌گیرند که چطور باید قسمت‌های مختلف یک وسیله پرنده (مثل هواپیما یا بالگرد) را طراحی کرد و خلبان‌ها هم یاد می‌گیرند چطور از آن وسیله‌ای که مهندسان هوافضا طراحی کرده‌اند می بایست استفاده کنند. در واقع به شکلی ساده‌تر، می‌توان گفت که هوافضا یک تخصص به حساب می‌آید در حالیکه خلبانی یک مهارت است.
این در حالی است که فارغ التحصیلان برخی از رشته‌های مرتبط با هوانوردی از جمله مهندسی پرواز، این امکان را دارند که رشته هوافضا را جهت ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد انتخاب کنند. گاهی اوقات نیز تصور اشتباهی وجود دارد مبنی بر اینکه بعضی از رشته‌ها مانند نجوم و کیهان‌شناسی به رشته هوافضا مرتبط می‌شوند. این در حالیست که رشته هوافضا هیچگونه ارتباطی با نجوم و کیهان‌شناسی ندارد و تنها شباهت لغوی بین این رشته‌ها وجود دارد.
با توجه به اینکه رشته هوافضا در مقطع کارشناسی برخلاف سایر رشته‌ها مثل مهندسی برق و عمران از اول بدون گرایش است، دانشجویان آن از بدو ورود به دانشگاه آموزه‌های بسیاری را یاد می‌گیرند که همین مطالب آموخته شده به آنها کمک می‌کند، بتوانند در ترم‌های پایانی تحصیلی‌شان موضوع یا گرایش مناسبی را انتخاب کرده و به دنبال آن موضوع پروژه پایانی دوره کارشناسی خود را تعیین کنند. با این حال بطور کلی یک مهندس هوافضا خوب بایستی به دروسی که در دوره ۴ ساله یا ۸ ترمه لیسانس می خواند، تسلط کافی داشته و دید مهندسی پیدا کرده باشد. همچنین باید به حداقل یک زبان برنامه‌نویسی تسلط کافی پیدا کند، در همین راستا معمولاً زبان برنامه نویسی فرترن (Fortran) به عنوان زبان پایه در درس الگوریتم‌ها و برنامه‌نویسی کامپیوتر به دانشجوها آموزش داده می شود.
یادگیری و تسلط بر برنامه‌هایی مانند متلب (matlab) هم که موضوع آن ریاضیات است، برای همه رشته‌های مهندسی بسیار مهم محسوب می‌شود. می‌توان گفت زبان فرترن (به عنوان زبان برنامه‌نویسی اصلی مورد نیاز مهندسین هوافضا) و زبان برنامه‌نویسی متلب در دوره کارشناسی ارشد، گرایش پیشرانش یا آیرودینامیک، جزء جدا نشدنی دروس دینامیک پرواز و کنترل هستند. از طرفی داشتن تسلط کافی روی این نرم‌افزارهای تخصصی، یکی از مهمترین فاکتورهایی است که دانشجویان سال آخر دوره کارشناسی باید آن را کسب کنند. این افراد با کسب این مهارت پس از گذراندن دوره کارشناسی می‌توانند مستقیما و با اطمینان وارد بازار کار شوند.
بنابراین به صورت خلاصه یک مهندس هوافضا خوب باید توانایی‌های زیر را داشته باشد:
- مهارت عالی در تحلیل و حل مسائل
- آشنایی با نرم‌افزارهای تخصصی
- دانش فنی و دید مهندسی عالی
- توانایی برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه
- توانایی کار تیمی بالا
- داشتن اطلاعات به روز
- آگاهی کامل نسبت به اصول و قوانین مهندسی
- تسلط کافی به زبان انگلیسی
لازم به ذکر است که شغل مهندسی هوافضا مناسب افرادی محسوب می‌شود که علاقه‌مند به هواپیما و فضاپیما بوده و پیشرفت و توسعه این موارد برایشان حائز اهمیت است. در مجموع، رشته مهندسی هوافضا به دلیل فنی بودن مناسب افرادی است که مبتکر بوده دارای پشتکار هستند و تمایل به کار در صنایع و کارخانجات را دارند.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی هوافضا بیشتر کاربرد دارند؟
پایه‌های اصلی لازم برای تحصیل در این رشته درس ریاضیات است؛ همچنین دروس فیزیک و شیمی تا حدودی لازم هستند. البته با توجه به اینکه بیشتر دروس این رشته به زبان انگلیسی ارائه می‌شوند، تسلط به این زبان برای دانشجویان آن ضروری است. اکثر کتاب‌های تخصصی و مرجع رشته مهندسی هوافضا هنوز به فارسی ترجمه نشده‌اند که از دلایل آن می‌توان به جدید بودن این رشته در ایران و ترغیب دانشجوها به یادگیری زبان انگلیسی (چون اکثر مقالات و دستاوردهای جدید این رشته فقط به زبان انگلیسی منتشر می شوند) اشاره کرد.
گرایش‌های رشته مهندسی هوافضا برای ادامه تحصیل چه هستند؟
این رشته تحصیلی بر شش گرایش اصلی زیر استوار است:
- آیرودینامیک
- پیشرانش
- مکانیک پرواز
- سازه‌های هوایی
- بررسی سوانح هوایی و صلاحیت‌های پروازی
- مهندسی فضایی
زمینه علمی گرایش «آیرودینامیک» موارد زیر را در بر می‌گیرد:
- آنالیز و تحلیل جریان هوا
- بررسی و تحلیل نیروها و گشتاورهای ناشی از جریان هوا روی وسیله پرنده هوایی
- بررسی پایداری و طراحی سازه با به دست آوردن نیروهای آیرودینامیکی روی وسیله پرنده هوایی
حوزه مطالعاتی «پیشرانش یا جلو برندگی» شامل موارد زیر است:
- مطالعه و آنالیز موتورهای هوافضایی مانند موتورهای پیستونی، توربینی و راکت‌ها
- چگونگی تولید نیروی رانش در موتورهای هوایی
گرایش «مکانیک پرواز یا دینامیک پرواز و کنترل» به مطالعه و بررسی رفتار و عملکرد وسایل پرنده از نظر پایداری و کنترل مسیر پروازی آن وسیله می‌پردازد؛ به بیان دقیق‌تر، علم مکانیک پرواز موارد زیر را شامل می‌شود:
- آنالیز و بررسی حرکات و رفتار وسیله پرنده هوایی از نظر برد
- مداومت پروازی در رژیم‌ها و سرعت‌های مختلف پروازی
- مطالعه پایداری، عملکرد و کنترل وسایل پرنده با توجه به دیتاهای موجود آیرودینامیکی، هندسی و وزنی وسیله پرنده
- بررسی مسافت نشست و برخاست وسلیه پرنده
محدوده فعالیت گرایش «سازه های هوافضایی» نیز بر پایه کاهش وزن وسیله پرنده است. یک مهندس سازه‌های هوایی با بررسی و آنالیز سازه‌های هوافضایی و وسایل پرنده هوایی به دنبال این است سازه‌ای را طراحی کند که با داشتن حداقل وزن، استحکام کافی را در برابر بارهای وارده، داشته باشد.
گرایش و تخصص «بررسی سوانح هوایی و صلاحیت‌های پروازی» یکی از گرایش‌های مهندسی هوافضا است که دانشجویان آن دید جامع‌تری نسبت به بقیه گرایش‌های موجود به دست می‌آورند؛ افرادیکه در این گرایش فارغ التحصیل می‌شوند می‌بایست به نوعی دانش و اطلاعات دیگر گرایش‌ها را نیز داشته باشند. از محورهای مطالعاتی و کاری مهندسان سوانح هوایی می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- آنالیز و بررسی مدیریت ایمنی در بخش هوانوردی
- بررسی و تحلیل سوانح هوایی
- کسب به روزترین یافته‌های علمی، تحقیقاتی در زمینه بررسی و پیشگیری از وقوع سوانح هوایی
- بررسی اسناد و مدارک مربوط به وسیله پرنده و وضعیت خلبان از نظر صلاحیت‌های پروازی
«مهندسی فضایی» که در دروس دوره کارشناسی کمتر به آنها پرداخته می‌شود به اصول ریاضی حاکم بر مدارهای فضایی و حرکت ماهواره‌ها می پردازد؛ البته بحث فضایی کمی شبیه مباحث دینامیک پرواز و کنترل است (مکانیک پرواز).
در نهایت این شش گرایش که به آنها پرداخته شد، تشکیل دهنده گرایش‌های مهندسی هوافضا در دوره‌های تحصیلات تکمیلی کارشناسی ارشد و دکتری هستند.
مهمترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی هوافضا چه هستند؟
دانشجویان دوره کارشناسی رشته مهندسی هوافضا می‌توانند با گذراندن دروس عمومی، پایه، اصلی، تخصصی، کارگاهی و کارآموزی و در نهایت 3 واحد پروژه در طول 4 سال تحصیلی در این رشته فارغ التحصیل شوند. لازم به ذکر است که دروس اصلی این رشته شامل موارد زیر می‌شوند:
استاتیک، دینامیک، مکانیک سیالات، ریاضی مهندسی، معادلات دیفرانسیل، محاسبات عددی، ارتعاشات، مقاومت مصالح، کنترل اتوماتیک، علم مواد، انتقال حرارت، آیرودینامیک، مکانیک پرواز، طراحی هواپیما، تحلیل سازه‌های هوایی، اصول جلوبرندگی، زبان تخصصی و طراحی سازه‌های هوایی.
فارغ التحصیل رشته مهندسی هوافضا در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
صنایع هوافضا از جمله صنعت‌های موفق در زمینه‌های علمی و تحقیقاتی است و در راستای پروژه‌های عظیم نظامی و غیرنظامی کاربرد بسیاری دارد. بنابراین اختصاص یافتن بودجه‌های کلان به این صنایع نسبت به سایر رشته‌های علوم و مهندسی ازجمله مشخصه‌های این رشته به حساب می‌آید. در همین راستا، موارد زیر از جمله مشاغل و صنایعی هستند که مهندسان هوافضا می‌توانند در آن ها مشغول به کار شوند.
- صنایع مرتبط با حوزه‌های هوایی و فضایی از جمله صنایعی محسوب می‌شوند که مهندسان هوافضا می‌توانند در آنها فعالیت کنند؛ از جمله موارد مربوط به این زمینه نیز می‌توان به صنایع و مؤسسه‌های تحقیقاتی هواپیمایی، هواپیما‌های بدون سرنشین، بدون موتور، طراحی و ساخت بالگرد، موشکی و ماهواره، عمود پرواز و یا جنگنده اشاره کرد.
- از طرفی فعالیت به عنوان کارشناس تعمیر و نگهداری شرکت‌ها یا کارشناس تحقیق و توسعه در ساخت پایگاه‌های فضایی و مسافرت به کرات دیگر، در تمامی سازمان‌هایی که به نحوی از وسایل پرنده استفاده می‌کنند، ازجمله مشاغل مناسب این رشته به حساب می‌آیند.
- همچنین با توجه به اینکه امروزه در اغلب صنایع خودروسازی با کمک علم آیرودینامیک و تونل باد، به دنبال ساخت خودروهای کم مصرف هستند و از آنجا که سازه خودرو، قطار و کشتی مشترکات زیادی با یک سازه هوایی دارند و از جهتی توربین‌های گاز یک نیروگاه (برای تولید برق) یا ایستگاه پمپ گاز همانند یک موتور جت تحلیل و طراحی می‌شوند، مهندسان هوافضا می‌توانند در صنایعی مانند صنایع خوردوسازی، نیروگاه‌ها و صنایع پالایشگاهی و نفت و گاز فعالیت کنند.
- علاوه بر این، دانش آموخته رشته مهندسی هوافضا می تواند در فرودگاه‌ها در قسمت تعمیر و نگهداری هواپیما و در سازمان هواپیمایی یه عنوان کارشناس امور هوایی و ایمنی هوایی مشغول به کار شود یا در خطوط هواپیمایی گوناگون اشتغال یابد.
- کارشناس این رشته می‌تواند در صنایع دفاعی روی طراحی اجزا و بدنه سازه‌های هوایی از جمله هواپیما، بالگرد، پهپاد، بالن، موشک و جنگ افزارها کار کند.
بازار کار رشته مهندسی هوافضا به چه صورت است؟
مهندسی هوافضا به عنوان رشته اول علمی ایران در نقشه جامع علمی کشور معرفی شده است، بنابراین در یک جواب کلی برای این سوال، می‌توان گفت با توجه به رشد و پیشرفت چشمگیر هوافضا در ایران، نیاز جدی به حضور متخصصین این حوزه در صنایع نظامی و غیرنظامی وجود دارد.
البته در سوی دیگر در حالت کلی با توجه به محدود بودن و دولتی و نظامی بودن صنعت هوافضا در کشور، تمامی گرایش‌های این رشته با محدودیت بازار کار مواجه هستند و شرایط خاص خود را دارند. از طرفی از آنجا که این رشته به عنوان یکی از رشته‌های جدید معرفی می‌شود، تاکنون سازمان‌های متولی، برنامه‌ریزی مناسبی جهت رشد آن ارائه نکرده‌اند که همین عامل به عنوان یکی از مشکلات رشته هوافضا به حساب می‌آید. همچنین این مشکل می‌تواند منجر به پراکنده‌کاری گسترده در این رشته شود و فارغ التحصیلان آن را در پیدا کردن کار دچار مشکل کند.
اشتباهی که اکثر افراد می‌کنند این است که گمان می‌کنند رشته هوافضا صرفاً در زمینه‌های نظامی مثل موشک و هواپیما دارای بازار کار مناسب است، این درحالی است که این تصور به کل اشتباه محسوب می‌شود. نکته قابل توجه در بازارکار رشته هوافضا این است که اخیرا با افزایش دانشگاه‌های ارائه دهنده این رشته، فارغ التحصیلان آن در پیدا کردن شغل مناسب دچار مشکل می‌شوند.
مراکز اصلی هوافضایی کشور به شرح زیر هستند:
- سازمان فضایی ایران
- سازمان صنایع هوافضا
- سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح
- نیروی هوافضای سپاه پاسدارن
- نیروی هوایی ارتش
- سازمان‌های تابعه ارتش که به مهندسان هوافضا نیاز دارند، مانند هواپیمایی نیرو زمینی و سازمان تحقیقات و جهادهای خودکفایی
- شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگرد ایران
- سازمان هواپیمایی کشوری
- پژوهشگاه فضایی ایران
- پژوهشگاه هوافضا
- پژوهشکده علوم و فناوری فضایی
- پژوهشکده توسعه علوم فضا
- شرکت‌های خصوصی و دانش بنیان مرتبط
- شرکت صنایع هواپیمایی ایران
- شرکت صنایع هواپیماسازی ایران
- صنایع هوایی قدس
- شرکت‌های هواپیمایی و مراکز تعمیر و نگهداری هواپیما
- شرکت‌های مرتبط با بحث‌های نیروگاهی و انرژی (برای بعضی گرایش‌ها مانند پیشرانش)
- شرکت مادر تخصصی فرودگاه‌های کشور
- شرکت‌های بیمه جهت شغل ارزیابی خسارت وسایل پرنده مانند هواپیما
- شرکت‌های بازرسی فنی و مهندسی
یکی از مباحث مهمی که بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد مبحث میزان درآمد رشته هوافضا است. رشته هوافضا در کشورهای توسعه یافته دارای درآمدی بالا است و می‌توان گفت از نظر درآمد در صدر رشته‌های مهندسی قرار دارد. یکی از دلایل این موضوع بازارکار بسیار گسترده این رشته است. به عنوان مثال به تازگی رشته هوافضا در رتبه‌بندی رشته‌های مهندسی آمریکا در رتبه دوم قرار گرفته و متوسط درآمد سالیانه مهندسان هوافضا در حدود 97000 دلار است در حالیکه متوسط درآمد سالانه مهندسان دیگر 83000 دلار ذکر شده. این در حالی است که میزان درآمد مهندسین هوافضا در ایران تقریباً مشابه سایر رشته‌ها است، هر چند با توجه به شرایط فعلی کشور امکان گسترش و افزایش درآمد این رشته بسیار بالا محسوب می‌شود.
بطور کلی حقوق مهندس هوافضا در ایران از مدل حقوقی مرسوم در این صنعت تبعیت می‌کند. میزان حقوق دریافتی هر فرد به عوامل زیادی بستگی دارد؛ به عنوان مثال سمت‌هایی که این افراد در آن مشغول به کار می‌شوند شامل کارشناس فنی، کارشناس طراحی، سرپرست تولید، بازرس، مدیر اجرایی و مدیر پروژه است. یک مهندس هوافضا می تواند در هر یک از این سمت‌ها فعالیت کند. طبق آخرین آمار، حقوق مهندس هوافضا بطور میانگین بین 15 میلیون ریال تا بیش از 450 میلیون ریال است.
نکته بعدی اینکه بازار کار برای خانم‌ها قدری محدودتر است، هر چند که این قشر نیز می‌توانند فرصت‌های شغلی مناسبی را پیدا کنند. بسیاری از شرکت‌ها و پژوهشگاه‌های کشور که مستقیم و غیرمستقیم با هوافضا مرتبط هستند، فرصت‌های شغلی را ارائه می‌کنند که برای بانوان مناسب به حساب می‌آیند.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی هوافضا در داخل ایران چگونه است؟
رشته مهندسی هوافضا در ایران قدمتی تقریباً سی ساله دارد. این رشته، اولین بار پس از انقلاب اسلامی و در اواسط دهه شصت توسط دانشگاه صنعتی امیرکبیر شروع به جذب دانشجو کرد. با توجه به اینکه مهندسی هوافضا شاخه‌ای از مهندسی مکانیک بود و شباهت زیادی با آن داشت، رفته رفته به دانشگاه های دیگر کشور نیز راه پیدا کرد و هر ساله دانشگاه‌های مختلفی از طریق کنکور سراسری یا بدون کنکور در این رشته پر مخاطب اقدام به جذب دانشجو کردند؛ از دانشگاه صنعتی شریف و صنعتی امیرکبیر گرفته تا برخی از دانشگاه های آزاد مثل واحد علوم تحقیقات و غیره.
اولین سوالی که برای همه علاقه‌مندان رشته مهندسی هوا فضا پیش می‌آید، این است که چطور وارد این رشته شوند. همانطور که گفتیم، جهت ورود به این رشته در مقطع کارشناسی از دو طریق قبولی در کنکور سراسری (دانشگاه‌های با تراز علمی بالاتر) یا بدون کنکور (پذیرش با سوابق تحصیلی) می‌توان اقدام کرد.
به منظور انتخاب این رشته از طریق کنکور، باید حتماً در کنکور سراسری رشته ریاضی و فیزیک شرکت کنید. از آنجا که رشته هوافضا از جمله رشته‌های پرداوطلب است و پذیرش آن در دانشگاه‌ها محدود و نیازمند کسب رتبه مناسب است، برای قبولی در آن باید تلاش و پشتکار بالایی داشت و از برنامه‌ریزی دقیقی نیز پیروی کرد. اگر داوطلبان بخواهند بدون کنکور (پذیرش با بررسی سوابق تحصیلی) وارد این رشته شوند، باید با دیپلم ریاضی-فیزیک اقدام کرده و معدل و سوابق تحصیلی خوبی نیز داشته باشند.
برای فارغ‌التحصیلان این رشته، امکان ورود به دوره کارشناسی ارشد و دکتری مهندسی هوافضا در ایران وجود دارد و جهت ادامه تحصیل در این مقاطع می‌بایست از طریق آزمون سراسری اقدام کرد.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی هوافضا در خارج از کشور به چه صورت است؟
صنعت هوافضا، صنعتی پیشرفته محسوب می‌شود و از بازاری قابل توجه در کشورهای ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، کانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی برخوردار است. لذا رشته هوافضا برای کسانی که تمایل دارند به منظور ادامه تحصیل به خارج از کشور بروند و در بازار چنین کشورهایی مشغول به کار شوند گزینه مطلوبی به حساب می‌آید.
برای تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای رشته هوافضا، بهترین کشورها به ترتیب آمریکا، روسیه، کانادا، چین، آلمان و انگلستان هستند. از بهترین دانشگاه‌های هوافضایی در جهان نیز می توان به دانشگاه ام ای تی ماساچوست (MIT)، دانشگاه استنفورد (Stanford university)، دانشگاه میشیگان (University of Michigan) در ایالات متحده، دانشگاه تورنتو، دانشگاه مک گیل در کانادا، دانشگاه‌های کمبریج، آکسفورد، امپریال کالج لندن در انگلستان، دانشگاه ای تی اچ و پلی تکنیک لوزان در سوئیس و دانشگاه هوافضای مسکو اشاره کرد.
دروس دانشگاهی رشته مهندسی هوافضا تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟
همانگونه که بیان شد، رشته مهندسی هوافضا، رشته‌ای است که فارغ التحصیلان آن می‌توانند در سه حوزه صنعت و کارخانجات، مشاغل آموزشی و تحقیق و توسعه (R&D) مشغول به کار شوند. بدیهی است که برای ورود قدرتمند به بازار کار دریافت آموزش‌های کافی و به روز لازم یک الزام است اما بعضاً در مواردی مشاهده می‌شود که در برخی زمینه‌ها، خصوصاً آموزش‌های عملی و کارگاهی به دانشجویان مطالب مورد نیاز بازار کار به خوبی ارائه نمی‌شوند و یا در کنار این مورد، تعدادی از دروس دانشگاهی ارتباطی با نیاز فعلی بازار ندارند؛ این دروس با واقعیت‌های موجود جامعه و بازار کار تفاوت فاحشی دارند و باید قبول کنیم که عملکرد جزیره‌ای دانشگاه و بازار کار به نتیجه مطلوبی نیز ختم نمی‌شود.
به عنوان یک راه حل، می‌توان گفت افزوده شدن پروژه‌های عملی به روند تحصیل دانشجویان هوافضا، می‌تواند فواید فراوانی داشته باشد. از یک‌سو دانشجویان با نیازها و شرایط بازار کار آشنا می‌شوند و از سوی دیگر می‌توانند سابقه کاری هرچند اندک برای خود دست و پا کنند. راه حل بعدی را می توان در یادگیری نرم‌افزارهای تخصصی این رشته با توجه به گرایش تحصیلی خلاصه کرد؛ تسلط به بسیاری از این نرم‌افزارها شرط کلیدی ورود قدرتمند به بازار کار است.