پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
معرفی رشته مهندسی پزشکی — از تحصیل تا اشتغال
رشته مهندسی پزشکی مناسب چه کسانی است؟
رشته مهندسی پزشکی (Biomedical Engineering)، همانطور که از نام آن پیداست، در حقیقت برای ایجاد یک پل بین رشته‌های مهندسی (به طور خاص الکترونیک، مکانیک، کامپیوتر و مواد) و رشته‌های پزشکی ایجاد شده است. اگر به کاربرد دانش فنی و مهندسی و تکنولوژی در حوزه‌های مربوط به سلامت و تشخیص و درمان بیماری‌ها علاقه‌مند هستید، این رشته می‌تواند جوابگوی علایق شما باشد. مهندسان پزشکی، با هدف بهبود کیفیت و کارآیی مراقبت از بیمار، راه‌حل‌هایی را برای مشکلات درمانی و پزشکی، تجزیه و تحلیل و طراحی می‌کنند. این راه‌حل‌ها غالباً در قالب یک سخت‌افزار یا نرم‌افزار و یا ترکیبی از این دو ارائه می‌شوند.
متخصصان مهندسی پزشکی می‌توانند موارد زیر را انجام دهند:
- طراحی سیستم‌ها و محصولاتی مانند اندام‌های مصنوعی داخلی و خارجی که جایگزین اعضای از دست رفته یا ناقص بدن می‌شوند.
- طراحی و ساخت دستگاه‌های تشخیص مشکلات پزشکی و بیماری‌ها
- نصب، تنظیم، نگهداری، تعمیر یا پشتیبانی فنی تجهیزات پزشکی
- آموزش کاربری تجهیزات پزشکی به کادر پزشکی و درمانی
- کار و تحقیق در جنبه‌های فنی و مهندسی مربوط به سیستم های بیولوژیکی انسان‌ها و حیوانات در کنار دانشمندان علوم دیگر و پزشکان
متخصصان رشته مهندسی پزشکی، مدارهای الکترونیکی طراحی می‌کنند، نرم‌افزار برای اجرا در تجهیزات پزشکی تولید می‌کنند یا شبیه‌سازی کامپیوتری را برای آزمایش داروها، اعضای مصنوعی جدید یا سیستم‌های تصویربرداری پزشکی انجام می‌دهند و تجهیزات ورزشی و توانبخشی را طراحی می‌کنند. آن‌ها همچنین پروتزها و اعضای مصنوعی بدن مانند مفصل ران و زانو را طراحی و تولید می‌کنند. در بعضی موارد، این افراد مواد مورد نیاز برای ساخت اعضای مصنوعی را توسعه می‌دهند.
افراد علاقه‌مند به تحصیل و کار در رشته مهندسی پزشکی باید دارای ویژگی‌های زیر باشند:
- مهارت‌های تحلیلی: مهندسان پزشکی باید قادر به تحلیل نیازهای بیماران و مشتریان برای طراحی راه‌حل‌های مناسب باشند.
- مهارت‌های کار تیمی: مهندسان پزشکی اغلب در تیم‌ها کار می‌کنند. آن‌ها اطلاعات را از بیماران، درمان‌گران، پزشکان و متخصصان جمع آوری کرده و با تیمی از مهندسان رشته‌های مرتبط کار می‌کنند. آن‌ها باید قادر به پیاده‌سازی ایده‌های دیگران و همکاری در پروژه‌های مشترک باشند.
- مهارت‌های ریاضی و آماری: مهندسان پزشکی از تحلیل‌های آماری و موضوعات پیشرفته در ریاضیات برای تجزیه و تحلیل، طراحی و عیب‌یابی در کار خود استفاده می‌کنند.
- مهارت‌های حل مسئله: مهندسان پزشکی معمولاً با مشکلاتی در نرم افزارها، تجهیزات یا سیستم‌های بیولوژیکی پیچیده مواجه هستند که باید قادر به حل آن‌ها باشند.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی پزشکی بیشتر کاربرد دارند؟
کلیه دروس ریاضی به خصوص مباحث حساب دیفرانسیل، آمار و احتمال و ریاضیات گسسته. مباحث ریاضی و آمار، در اکثر دروس اختصاصی رشته مهندسی پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین مباحث مربوط به فیزیک و شیمی نیز در برخی گرایش‌های این رشته، کاربرد زیادی دارند.
ناگفته نماند برنامه‌نویسی به یکی از زبان‌های پرکاربرد مانند C++ ،C# یا Python و مهارت کار با رایانه و نرم‌افزارهای تخصصی مانند Matlab و نرم افزارهای طراحی و آنالیز مدارهای الکترونیکی برای انجام پروژه‌ها و تمرین‌های دروس رشته مهندسی پزشکی ضروری است.
دروس عمومی مشترک بین تمام رشته ها نیز شامل مباحث ادبیات، معارف اسلامی و زبان انگلیسی هستند که در بین آن‌ها پایه قوی در زبان انگلیسی، تاثیر زیادی در ادامه تحصیل در رشته مهندسی پزشکی خواهد داشت. بسیاری از متون و کتب مرجع این رشته، به خصوص در سطح تحصیلات تکمیلی، به زبان انگلیسی هستند.
گرایش‌های رشته مهندسی پزشکی برای ادامه تحصیل چه هستند؟
در حال حاضر رشته مهندسی پزشکی در مقطع کارشناسی، دارای سه گرایش زیر است:
- بیوالکتریک: این گرایش، شامل دروس مشترک با رشته‌های کامپیوتر و برق (الکترونیک، کنترل و مخابرات) به همراه دروس پایه پزشکی مانند فیزیولوژی، آناتومی و تصویربرداری پزشکی است و هدف آن به کارگیری دانش الکترونیک و کامپیوتر در حوزه پزشکی محسوب می‌شود.
- بیومکانیک: در این گرایش، در حوزه فنی، تمرکز روی دروس فیزیک و مکانیک کلاسیک سیالات و جامدات است. هدف این گرایش، تحلیل‌های حرکتی اندام‌ها و کاربرد رباتیک در طراحی و تولید وسایل تشخیصی و درمانی است.
- بیومتریال: در این گرایش، تمرکز روی شناخت مواد و ترکیب‌های طبیعی و مصنوعی است. کاربرد این مواد در اندام مصنوعی و مصارف درمانی معمولا در قالب به کارگیری بافت‌های زنده و مواد مصنوعی برای کاشت آن‌ها در بدن است. (گرایش بالینی نیز در برخی از دانشگاه‌ها وجود دارد که در اصل، همان گرایش بیوالکتریک محسوب می‌شود)
در مقاطع بالاتر، گرایش‌های دیگری نیز به این رشته اضافه می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به مهندسی بافت، رباتیک پزشکی، پردازش سیگنال یا تصاویر پزشکی، ابزار دقیق پزشکی و مهندسی ورزش اشاره کرد.
مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی پزشکی چه هستند؟
مهم‌ترین دروس دانشگاهی در هر یک از گرایش‌های مختلف رشته مهندسی پزشکی عبارت هستند از:
بیوالکتریک: آناتومی و فیزیولوژی، مدار های الکتریکی 1 و 2، الکترونیک 1 و2، تجزیه و تحلیل سیستم ها، ریاضیات مهندسی، آمار حیاتی و احتمالات، اصول سیستم‌های رادیولوژی و رادیو تراپی، مخابرات، برنامه‌نویسی کامپیوتر و مقدمه‌ای بر مهندسی پزشکی
بیومکانیک: آناتومی و فیزیولوژی، استاتیک، مقاومت مصالح، ریاضیات مهندسی، دینامیک در مهندسی پزشکی، ترمودینامیک در مهندسی پزشکی و مبانی بیومکانیک
بیومتریال: فیزیولوژی و آناتومی، استاتیک و مقاومت مصالح، بیوشیمی، مبانی علوم و تکنولوژی پلیمرها، هیستولوژی و پاتولوژی، مقدمه‌ای بر بیولوژی سلولی ملکولی، تجهیزات عمومی بیمارستان‌ها و کلینیک‌های درمانی، مبانی زیست سازگاری
فارغ التحصیل رشته مهندسی پزشکی در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
متخصصین و فارغ التحصیلان رشته مهندسی پزشکی، با توجه به سطح مهارت و تجربه خود، می‌توانند در گستره وسیعی از موضوعات مختلف فنی و مهندسی مشغول به کار شوند. به طور کلی می‌توان مشاغل مخصوص رشته مهندسی پزشکی را به سه گروه عمده، تقسیم‌بندی کرد که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم.
متخصص تجهیزات پزشکی بیمارستان: مدیریت، تعمیر و نگهداری و خرید تجهیزات پزشکی بیمارستان‌ها بر عهده متخصصین تجهیزات پزشکی است. علاوه بر این، معمولاً آموزش نحوه استفاده از تجهیزات پزشکی به کادر درمانی بیمارستان نیز به عهده متخصص تجهیزات پزشکی قرار دارد. در حال حاضر در هر بیمارستان، وجود حداقل یک متخصص تجهیزات پزشکی، جزء الزامات قانونی به حساب می‌آید.
شرکت‌های تخصصی تجهیزات پزشکی: شرکت‌های دانش بنیان که به طراحی و تولید تجهیزات پزشکی مشغول هستند و شرکت‌های بازرگانی، نمایندگی‌های فروش و خدمات پس از فروش تجهیزات پزشکی وارداتی، از دیگر موقعیت‌های شغلی متخصصین رشته مهندسی پزشکی محسوب می‌شوند. در این شرکت‌ها طیف گسترده‌ای از موقعیت‌های کاری وجود دارد. واحدهای تحقیق و توسعه، واحدهای تولید و خدمات و بخش‌های مدیریتی آن‌ها از جمله این موقعیت‌ها هستند.
حوزه‌های کاری مرتبط: فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی پزشکی، می‌توانند در حوزه‌های کاری مرتبط با برق و الکترونیک، کامپیوتر و مکانیک نیز مشغول به کار شوند.
بازار کار رشته مهندسی پزشکی به چه صورت است؟
با توجه به ضرورت وجود متخصصین تجهیزات پزشکی در تمام بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و همچنین حرکت رو به رشد شرکت‌های دانش‌بنیان، بازار کار رشته مهندسی پزشکی، نسبتا پر رونق بوده و در آینده نیز می‌توان به پیشرفت آن، بسیار امیدوار بود. هرچند، مهارت و تجربه شخصی نیز تاثیر قابل توجهی در موفقیت و پیشرفت کاری افراد در این رشته دارد.
پیش بینی رشد 27 درصدی بازار کار رشته مهندسی پزشکی از سال 2012 تا سال 2022، بیشترین مقدار رشد را در بین مشاغل مورد بررسی داشته است. هر چند میزان درآمد در هر رشته، با توجه به میزان تجربه، دانش و تخصص، محل و نوع کار متفاوت است ولی درآمد متخصصین مهندسی پزشکی، معمولاً در سطح بالاترین درآمدهای رشته‌های فنی و مهندسی قرار می‌گیرد. یکی از دلایل این سطح درآمد، کمبود متخصصین این حوزه نسبت به سایر رشته‌های فنی و مهندسی است. بنابراین، در صورتی که دانشجویان رشته مهندسی پزشکی بتوانند مهارت‌ها و تخصص‌های مورد نیاز بازار را کسب کنند، قادر خواهند بود آینده شغلی خود را تضمین کنند.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی پزشکی در داخل ایران چگونه است؟
در حال حاضر، تمام گرایش‌های رشته مهندسی پزشکی از مقطع کارشناسی تا پسادکتری، در بسیاری از دانشگاه‌های آزاد و دولتی ایران قابل تحصیل است. مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری این رشته در هر دو وزارت‌خانه علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت ارائه می‌شوند.
آزمون ورودی برای هر وزارت‌خانه نیز به صورت مجزا برگزار می‌شود. از جمله دانشگاه‌های پیشتاز در این رشته می‌توان به دانشگاه‌های صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، تهران، علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، شاهد، اصفهان، سهند تبریز، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات و دانشگاه آزاد دزفول اشاره کرد. فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی پزشکی می‌توانند در رشته‌های مرتبط مانند مجموعه رشته‌های مهندسی برق و کامپیوتر نیز ادامه تحصیل دهند.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی پزشکی در خارج از کشور به چه صورت است؟
در حال حاضر در تمام کشورهای پیشرفته دنیا، امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی پزشکی وجود دارد. در کشورهای امریکا، کانادا و آلمان، بیشترین فرصت ادامه تحصیل این رشته در دسترس هستند. پس از این کشورها، می توان به انگلیس، فرانسه، استرالیا، ژاپن، چین و سنگاپور هم اشاره کرد. در صورت ادامه تحصیل این رشته در خارج از کشور، امکان کار در آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی معتبر نیز وجود دارد؛ معمولاً این مراکز تحقیقاتی، ارتباط تنگاتنگی با شرکت‌های بزرگ تجهیزات پزشکی داشته و امکان جذب دانشجویان مستعد در این شرکت‌ها نیز وجود خواهد داشت.
دروس دانشگاهی رشته مهندسی پزشکی تا چه میزان نیازهای بازار کار را مرتفع می‌کنند؟
دروس دانشگاهی این رشته تا حد زیادی می‌توانند برای ورود به بازار کار و ایجاد تخصص، به دانشجویان کمک کنند. البته معمولاً در دوره کارشناسی، دروس تخصصی در حد آشنایی اولیه تدریس می‌شوند و برای رسیدن به سطح قابل قبول برای بازار کار باید تمرین عملی و انجام پروژه‌های مختلف نیز به این دروس اضافه شوند. دو دوره کارآموزی که در این مقطع باید گذرانده شوند، می‌توانند تا حد زیادی به درک بیشتر و مواجهه با کاربردهای عملی این دروس کمک کنند.
گاهی اوقات، طی کردن یک دوره کارآموزی موفق، منجر به استخدام و ادامه کار دانشجویان در همان شرکت یا بیمارستان نیز خواهد شد. به عنوان مثال، از موثرترین دروس تخصصی این رشته در گرایش بیوالکتریک برای بازار کار، می‌توان به الکترونیک، مدار، برنامه‌نویسی کامپیوتر، تجزیه و تحلیل سیستم‌ها و مقدمه‌ای بر مهندسی پزشکی اشاره کرد.