گزیده ای از احکام و آداب نماز جمعه

گزیده ای از احکام و آداب نماز جمعه

نماز جمعه عبادتی است همچون نمازهای دیگر که در ظهر روز جمعه و با شرائط خاصی انجام می شود، و در فضیلت این نماز همین بس که سوره ای در قرآن به این نام آمده و در آنجا صریحاً مؤمنان را به حضور در نماز جمعه دعوت فرموده است و در آن آیه آمده است: هنگامی که صدای مؤذن بلند شد و دعوت به نماز شدی، معامله و تجارت را رها ساز و برای انجام این واجب الهی حاضر شو، که از همه چیز برای شما بهتر است اگر بدانید»

و نیز در روایات آمده که نماز جمعه باعث حرام شدن آتش جهنم است بر بدن و موجب آسان شدن ترس و هول قیامت و کشیده شدن قلم عفو بر جرائم اعمال گذشته است و ثواب شرکت در نماز جمعه برا ی کسی که قادر به انجام حج نیست، برابر با حج است.

در برخی روایات ترک کنندگان این عمل به سختی مورد سرزنش قرار گرفته اند تا آنجا که می خوانیم کسیکه سه هفته آنرا ترک کند منافق می باشد.

هر چند نماز جمعه واجب تخییری است ، یعنی انسان می تواند بجای آن نماز ظهر خود را بجا آورد ولی خود داری از شرکت در آن به بصورت دائمی وجه شرعی (دلیل شرعی ) ندارد.

به طور کلی در حال اقامه خطبه توسط امام جمعه آنچه که موجب گوش ندادن واز بین رفتن فایده خطبه می شود ( ولو به جا آوردن نماز قضا و یا مستحبی ) باید ترک شود.

چرا که در برخی روایات از دو خطبه به عنوان جایگزین دو رکعت در نماز ظهر جمعه یاد شده است، و لذا دو خطبه به جای دو رکعت نماز به شمار می آید و از این جهت کارهایی که در نماز جایز نیست ، در بین دو خطبه نیز جایز نمی باشد.

امام جمعه در خطبه خود باید مصالح دین و دنیای مسلمانان را به آنها تذکر دهد و آنها را از امور مختلف اجتماعی آگاه سازد.

احتیاط آن است که امام و مأمومین هنگام ایراد خطبه با وضو باشند.

اگر زنان ، مسافران، بیماران و از کارافتادگان در نماز جمعه شرکت کنند نمازشان صحیح است، و بجای نماز ظهر ایشان محسوب می گردد. اگر چه برآنها ( نماز جمعه ) واجب نیست.

نظافت بدن و غسل جمعه و پوشیدن بهترین لباسها واستفاده از عطر و مسواک زدن جزء آداب مؤکد نمازجمعه است ، که در روایات بدانها سفارش شده است.

اهمیت و فضیلت روز جمعه

روز جمعه از اعیاد مهم مسلمانان است که در برخی از روایات از آن به عنوان افضل الایام ، برترین روزها یاد شده است. در روایتی از امام صادق(ع) علت نام گذاری این روز به عنوان روز جمعه چنین آمده است که « چون خداوند آفریدگان را در آن روز برای ولایت پیامبر (ص) و خاندانش ( صلوات اللهّم علیهم اجمعین) گرد آورد و همچنین بدین خاطر که خداوند کار پیامبرش را سامان داد.

در منابع اسلامی از روز جمعه به عنوان سرور و سید ایام نام برده شده، روزی که پاداش نیکی ها و جزای اعمال ناشایست در آن مضاعف ( دو یا چند برابر ) بوده و باعث محو گناهان و ترفیع درجات و استجابت دعاها و بر آورده شدن حاجات می باشد.

در سخنی از امام باقر (ع) آمده است که « به خدا سوگند به من خبر رسیده است که اصحاب پیامبر (ص) از روز پنج شنبه برای انجام اعمال و مراسم جمعه آماده می گردیدند، چرا که جمعه برای مسلمانان کوتاه و مغتنم است.

همچنین شب و روز جمعه دارای دعاها ، نمازها و اعمال مستحبی فراوانی است که در کتاب شریف مفاتیح الجنان به برخی از آنها اشاره شده است.

از خدای بزرگ مسئلت می نمائیم که توفیق استفاده از این ایام و ساعات را به همه ما عنایت فرماید تا با بهره گیری از آن بر ایمان خود بیفزائیم و اعتقادمان را راسخ و محکم نمائیم.

 

 

درباره نمازجمعه

 

نمازجمعه ، از شیوه های زیبا و دلپذیر عبادت به شمار می رود که از سوی دین مبین اسلام به منظور تحقق آرمان های اجتماعی، تشریع گردیده است. نمازجمعه علاوه بر اهداف عبادی و تربیتی، رویکردی به حکمتها و مصلحتهای اجتماعی هم چون وحدت و همدلی، تعاون و برادری، عدالت و انصاف، و صلح و همزیستی دارد.

نمازگزاران هر شهر و دیار، در زمان و مکان معیّن به هم می پیوندند، و با حضور قلب و رعایت طهارت و نظافت، وبلکه با ظاهری آراسته و عطرآگین، صف های خود را استوار می سازند و به سخنان امام جمعه گوش فرا می دهند. سخنانی که همگان را به تقوا و رستگاری فرا می خواند، آحاد جامعه را از شرایط و وضعیت یکدیگر آگاه می سازد، ونیرو و توان آنان را جهت رفع مسائل و مشکلات جامعه اسلامی بسیج می کند. حضرت امام خمینی قدس سره درباره نمازجمعه در کتاب تحریر الوسیله چنین می فرماید: سزاوار آن است که امام جمعه در خطبه اش مسائل مربوط به مصالح دینی و دنیایی مسلمانان، حوادث خوب و بد و شرایط مساعد و نامساعد جامعه مسلمان، مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که در استقلال و کیان مسلمانان مؤثر است، و هر آن چه که مسلمانان در معاد و معاش به آن نیازمندند، تذکر دهد. هم چنین شایسته است که امام جمعه، چگونگی رفتار و کردار با کشورها و جامعه های غیرمسلمان را با نمازگزاران در میان گذارد و آنان را از توطئه ها و دخالت های برخی کشورهای بیگانه در امور سیاسی و اقتصادی مسلمانان آگاه سازد. خلاصه آن که نمازجمعه و خطبه های آن از گردهماییهای بس عظیم مسلمانان هم چون حج و اعیاد فطر و قربان است که از شرایع بسیار مهم اسلام به شمار می رود.

نظر به اهمیت خطبه های نمازجمعه و مضمون و محتوای آنها، در احکام نمازجمعه آمده است که گوش کردن مردم به خطبه ها، موافق احتیاط و بلکه واجب است. هم چنین اقتضای احتیاط، سکوت و صحبت نکردن در حین ایراد خطبه هاست. هم چنان که توصیه شده است شنوندگان در حال ایراد خطبه ها، روبروی امام بنشینند و روی خود را بیش از آن چه که در نماز جایز است، این سو و آن سو نگردانند.

به منظور بیان اهمیت و جایگاه جمعه و نمازجمعه از دیدگاه اسلام به گلچینی از احادیث و روایات ائمه معصومین علیهم السلام اشاره می رود.

 

ارجمندی روز جمعه

امیرمؤمنان حضرت علی(ع) می فرماید:

جمعه را حق و حرمتی است، مبادا که آن را ضایع گردانی. یا در چیزی از عبادت خدا و تقرب به او با کار نیک و ترک گناه فرو گذار کنی. چرا که خداوند در این روز نیکی ها را چند برابر سازد، بدیها را بزداید، و مرتبه ها را بیافزاید.

همچنین حضرت امام رضا(ع) به نقل از پیامبر اکرم(ص) می فرماید:

جمعه سرور روزها است. خداوند در این روز نیکی ها را چند برابر سازد، بدیها را بزداید، مرتبه ها را بیافزاید، خواسته ها را پاسخ گوید، غم و غصه ها را برطرف کند، و حاجت های بزرگ را برآورده سازد. جمعه روز فزونی، و روز رهایی و گسستن از آتش است.

 

خطبه های روز جمعه

حضرت امام رضا(ع) به نقل از پیامبر اکرم(ص) همچنین می فرماید:

از آن رو در روز جمعه، خطبه نهاده شده است که جمعه دیدارگاه عمومی و هنگام حضور مردم است. و وسیله ای برای رهبری جامعه که آنان را اندرز دهد، و به طاعت خدا فراخواند، و از گناه بیم دهد، و بدانچه برای مصلحت دین و دنیای آنان خواسته است آگاه سازد؛ و آنان را بدانچه از رویدادها و مخاطرات جهان که سودها و زیان هایی برایشان در بردارد، خبر دهد.

 

پاکیزگی در روز جمعه

حضرت امام صادق(ع) می فرماید:

شایسته است که روز جمعه هر یک از شما خود را بیاراید، غسل کند، خود را خوشبو نماید، ریش خود را شانه کند، پاکیزه ترین جامه اش را بپوشد و آماده نمازجمعه شود.

همچنین حضرت پیامبر اکرم(ص) می فرماید: هر آن کس که روز جمعه غسل نماید و جامه مناسبی به تن کند و خود را عطرآگین سازد، و به سوی نمازجمعه روان شود، و مردم را نیازارد و پا بر دوش آنان نگذارد، گناهان او میان این جمعه و جمعه دیگر و تا آن زمان که خدا بخواهد بخشوده خواهد بود.

 

اجابت دعا در جمعه

حضرت امام صادق(ع) می فرماید:

گاه اجابت دعا در روز جمعه، مدت زمان میان پایان خطبه های امام تا صف بستن مردم، و گاه دیگر از پایان روز تا غروب خورشید است.

 

آمرزش نمازگزاران جمعه

حضرت پیامبر اکرم(ص) می فرماید:

هنگامی که شب معراج مرا به آسمان بردند، زیر عرش خدا هفتاد هزار شهر را دیدم که هر شهری همانند دنیای شما بود، و فرشتگانی را که بالهایشان را گسترده بودند و خدارا تسبیح وتهلیل می کردند و می گفتند، خدایا کسانی را که در نمازجمعه حاضر می شوند بیامرز، خدایا کسانی را که روز جمعه غسل می کنند، رحمت کن.