پرورش گاوهاي شيرده

۱۴۰۰/۰۹/۲۸ بایگانی مطالب ثبت دیدگاه ارزشمند شما

فهرست مطالب

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

تشخيص به موقع فحلي و آبستني…………………………………………………………………………………………………………………..

پیشگیری از جابه جایی شیر دان در گاوهای شیری…………………………………………………………………………………..

تكنيك انتقال جنين در گاو……………………………………………………………………………………………………………………….

رفع مشکلات ناباروری در گاوهای شیری………………………………………………………………………………………………..

فاکتورهای احتمالی دخیل در جفت ماندگی………………………………………………………………………………………………..

رفع مشکل و پیشنهادات کنترلی…………………………………………………………………………………………………………………..

تاريخچه گاوداري در جهان……………………………………………………………………………………………………………………………..

نقش پروتئين در توليدمثل…………………………………………………………………………………………………………………………

مسائلی در مورد تلقیح مصنوعی………………………………………………………………………………………………………………

شناخت گاو………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

روش های نگهداري گاو در جايگاه……………………………………………………………………………………………………………….

صفات مهم اقتصادي در پرورش گاو………………………………………………………………………………………………………………

مقايسه تيپ گاوهاي شيري و گوشتي……………………………………………………………………………………………………………

عوامل مؤثر در توليد شير…………………………………………………………………………………………………………………………….

ویژگی های یك گاو شیری خوب………………………………………………………………………………………………………………

نشانه هاي عمومي گاو سالم …………………………………………………………………………………………………………………………

ويژگي هاي اختصاصي گاوهاي شيري………………………………………………………………………………………………..

مقدمه

توليد مثل عاملي كليدي در تعيين بازده پرورش گاوهاي شيرده مي باشد. در بهترين شرايط هر ماده گاو، سالانه يك گوساله توليد خواهد كرد. از نظر اقتصادي، باروري معمولا با توجه به فاصله زايش پي در پي دو گوساله ارزيابي مي شود. معيارهاي اندازه گيري بازده توليد مثل، شامل تعداد تلقيحات به ازاي آبستني، ميزان آبستني در ازاي اولين تلقيح، تعداد روزهاي باز و فاصله زايش مي باشد. فاصله زايش مطلوب در بيشتر گاوداريها 12-13 ماه است. در بيشتر گاوداريها درصد آبستني با اولين تلقيح بين 50-60 % است و براي 55% آبستني ها به حدود 8/1 تلقيح براي هر آبستني نياز است. يكي از دلايل مهم اقتصادي نبودن پرورش گاو شيري در استان، پايين بودن راندمان توليد مثلي در گله هاست. ضعف در تشخيص بموقع فحلي و آبستني موجب مي شود تا فحليهاي زيادي در زمان طول عمر اقتصادي گاو از دست برود كه اين امر به خودي خود سبب طولاني شدن فاصله دو زايمان و به تبع آن ضررهاي مالي فراوان به دامداران مي گردد. اين مقاله ترويجي، كه با همكاري كارشناسان مركز تحقيقات و معاونت امور دام و بخش ترويج استان تهيه شده است، سعي دارد كه دامداران استان را با روشهاي سنتي و علمي تشخيص به موقع قحلي و آبستني متعاقب تلقيح آشنا كند.

تشخيص به موقع فحلي و آبستني:

پیشگیری از جابه جایی شیر دان در گاوهای شیری:

به دليل مصرف پايين خوراك در قبل زايمان و افزايش تدريجي مصرف بعد از زايمان ،دوره انتقال ، دوره مخاطره آميز مهمي براي جابه جايي شير دان LDA مي باشد .روشهاي خوراك دادن مديريتي كه از ساير اختلالات پس از زايمان جلوگيري مي كند احتمال ابتلا LDA را كاهش ميدهد . در گاوهايي كه نمره وضعيت بدني بالايي در هنگام زايش دارند ، احتمال ابتلا به كتوز و جابه جايي شيردان افزايش مي يابد . تغذيه مقادير زياد و كم كنسانتره در طول دوره قبل از زايمان ممكن است احتمال ابتلا به LDA را افزايش دهد مديريت آخور فاكتور مخاطره آميز مهم براي جابه جايي شيردان مي باشد فضاي نا كافي آخور ، رقابت زياد در آخور،محدود بودن زمان دسترسي به آخور و محدودبودن قابليت دسترسي به خوراك ممكن است مصرف را محدودكند . پر نشدن شكمبه به دليل مصرف كمتر خوراك مجال بيشتري را براي جابه جايي شير دان فراهم مي كند .اهميت روشهاي مديريت آخور كه مصرف خوراك را در سبب شناسي LDAمحدود مي كند ٬احتمالاً در اوايل دوره پس از زايش بيشترين عامل است كه به دليل مصادف شدن با وقايعي است كه در دوره انتقال اتفاق مي افتد .مخلوط كردن جيره به شكل tmrمي تواند غلظت واقعي جیره هاي مصرف شده را نسبت به خصوصيات مواد مغذي جيره فرموله شده تغيير دهد، جدا كردن غذاها درtmr در آخور نيز مي تواند سبب اين مساله شود . زياد مخلوط كردن TMR ممكن است باعث خرد شدن ذرات درشت و سبب كاهش شكل فيزيكي فيبر گردد . برنامه هاي انتقالي ومديريت آخور بايستي به دقت در گله هاي كه مشكل LDA دارند ، مورد نظارت قرار گيرد .

تكنيك انتقال جنين در گاو :

عمل انتقال جنين 1 (ET) براي اولين بار حدود 55 سال پيش با موفقيت بر روي گاو ها انجام گرفت . عمل انتقال جنين صرفاً بر روي گاوهاي ماده صورت مي گيرد. گاو ماده اي كه از او جنين جمع آوري مي شود به عنوان دهنده ي جنين و در اصطلاح donor مي گويند . گروهي از گاوهاي ماده كه جنين ها را مي گيرند به عنوان ماده گاو گيرنده و در اصطلاح reciptent مي گويند .

عمل ET فرايندي است كه طي آن ، جنين ها از شاخ رحم گاوهاي دهنده جنين در مرحله پس از مرولا جمع آوري شده و جهت تكامل مراحل آبستني تا تبديل شدن به يك گوساله كامل در شاخهاي رحم گاوگيرنده جنين ساكن مي شوند . در واقع ، گاوهاي گيرنده جنين نقش دايه را براي فرزندان گاو دهنده ايفا مي كنند . به ازاي هر يك گاو دهنده 18-14 راس گاو گيرنده جنين بايستي در نظر گرفته شود . اصولاً گاو دهنده جنين گاوي است با صفت ژنتيكي برتر و گاو اصيل ولي گاوهاي گيرنده جنين ، گاوهايي با صفت ژنتيكي متوسط يا پايين مي باشند . اگر چه گاوهاي گيرنده از لحاظ فنوتيپي و محيطي ممكن است روي نتاج اثر بگذارند ولي بر ساختار ژنتيكي گوساله ، تاثير نخواهند داشت و از ارزش گوساله براي مقاصد اصلاح نژادي نمي كاهد .

در چه مرحله اي تخمك بارور شده را به عنوان جنين دانسته و بايستي از گاوهاي دهنده جنين جمع آوري نمود ؟

پس از اين كه اووسيت ها شوك حرارتي ديدند ، رشد نموده و لقاح صورت گرفته و 10-9 روز پس از لقاح تخمك بارور شده كه از مرحله مرولا به مرحله بلاستوسيت مي رسد ، بايستي جمع آوري نمود كه اين روزها بر اساس چرخه فحلي ، معادل روزهاي 8-6 چرخه فحلي مي باشد . جنين ها حتماً بايستي در فاصله روزهاي 8-6 سيكل فحلي ، جمع آوري بشوند ، چون اگر تا روز 14 چرخه فحلي طول بكشد ، جنين ها به دلايل زير از بين خواهند رفت :

رفع مشکلات ناباروری در گاوهای شیری:

بسیاری از تولید کنندگان در موقعیت های مختلف با مشکلاتی در عملکرد تولید مثلی گله خود روبرو می شوند.زمانیکه راندمان تولید مثلی گله افت می کند،تولید کننده باید برای شناسایی علل امر و یافتن راه حل،با دامپزشک گله،کارشناس تلقیح مصنوعی،نمایندگی شرکت تامین خوراک و دیگر افراد ذیربط مشورت نماید.متن حاضر به معرفی انواع اصلی مشکلات ناباروری در گله می پردازد و برای پیشگیری و کنترل آن ها پیشنهاداتی ارائه می دهد.

جفت ماندگی:

زمانی که جفت یک گاو ماده،ظرف 12 ساعت پس از زایمان خارج نشود،این وضعیت را جفت ماندگی می گویند.بروز جفت ماندگی در گله های گاو شیری نباید بیش از 8 % باشد.

فاکتورهای احتمالی دخیل در جفت ماندگی:

1- عفونت های خاص از قبیل لپتوسپیروز،بروسلوز،کامپیلوباکتر،رینوتراکئیتیس عفونی(IBR) و دیگر عفونت ها می تواند سبب جفت ماندگی گردد.این عفونت ها ممکن است سبب سقط جنین گردد اما می تواند جفت ماندگی پس از زایمان را نیز منجر شود.

2- عفونت های نا معین ایجاد شده توسط طیف وسیعی از باکتری ها و ویروس ها که در خلال آبستنی یا هنگام زایمان رخ می دهند،می توانند به نحوی با جفت ماندگی مرتبط باشند.

3- دوقلوزایی و زایمان های غیر طبیعی شامل زایمان های طولانی مدت یا سخت زایی ها،اغلب سبب جفت ماندگی خواهند شد.

4- کمبود سلنیم،ویتامین A و یا ویتامین E می تواندبروز جفت ماندگی را به میزان بالایی افزایش دهد.

5- چاق شدن گاوهای خشک از روی دریافت انرژی اضافی و یا دوره ی خشکی طولانی مدت اغلب با جفت ماندگی مرتبط می باشد.

رفع مشکل و پیشنهادات کنترلی:

1- عفونت های خاص را آزمایش کنید.از آزمایش های خونی در تشخیص عفونت های خاص بهره بگیرید.چنانچه عفونتی را تشخیص دادید،نسبت به معالجه،واکسیناسیون و یا حذف گاو آلوده اقدام نمایید.

كشتارگاهها و كشاورزي به شيوه سنتي:

كشتارگاهها بر دو نوع هستند يكي از آنها كه حيوانات سالم مثل گاو و گوسفند سالم در آنجا كشته شده (ذبح شده) وگوشت آنها به مصرف مي‏رسد و يكي از كشتارگاههايي كه حيوانات مريض و نحيف در آنجا كشته شده و محصولات آنها به غذاي سگ و گربه تبديل شده يا كود مي‏شوند. حيواناتي كه ذبح مي‏شوند خود يكي از مخاطرات اين شغل است مثلا شاخ زدن گاو يا لگد انداختن آن موجب آسيب به كارگران مي‏شود. سالن‏ها اغلب در اثر خون و چربي ليز و لغزنده‏اند. حيوانات را قبل از ذبح با شوك برقي گيج مي‏كنند كه گاه اين شوك برقي در اثر بي احتياطي كارگران را دچار حادثه مي‏نمايد. شايع‏ترين بيماري مشترك بين دام و انسان كه در اين مكانها به وفور ديده مي‏شود تب مالت يا بروسلوز است. كف اطاقهاي ذبح مي‏بايستي از ماسه يا شن پوشيده شود كارگراني كه در قسمت برش كار مي‏كنند بايد دستكش حاوي سيم‏هاي فلزي به كار برند. پيش بندها بايد چرمي و داراي توري فلزي باشند. كف كشتارگاهها بايد هر روز با آب گرم پرفشار تميز گردد. خوردن، نوشيدن و استعمال دخانيات در كشتارگاهها ممنوع است. گاه لازم است كه پرسنل در برابر تب مالت واكسينه شوند. بيماري‏هاي عفوني كه در كشتارگاهها ديده مي‏شود عبارتند از: تب مالت، سبياه زخم، لپتوسپروز، باد سرخ، مشمشه تولارمي، تب كيورمنوتهاي پسودومونائي.

امروزه با تمام پيشرفت‏هايي كه در زمينه كشاورزي صورت پذيرفته، هنوز مناطقي از عالم وجود داردكه در آنجا كشاورزي به شيوه سنتي رواج دارد. آب گرفتگي مناطق كشاورزي، آتش سوزي زمين‏هاي زراعي و جنگل‏ها، خطرات كار با تجهيزات كشاورزي، مواجهه با سموم و غيره، از مخاطرات عمده در كشاورزي مي‏باشد. سقوط از بلندي مهم‏ترين سطح حادثه را در مزارع تشكيل مي‏دهد. مواد شيميايي مختلفي در مزارع به كار برده مي‏شود كه از جمله آنها مي‏توان به اين موارد اشاره نمود: سود سوز آور براي تميز كردن ظروف و وسايل شيردوشي و… هيپوكلريت سديم براي ضدعفوني كردن اين وسايل، كاربونات سديم براي تميز كردن و چربي زدائي وسايل جوجه كشي كه اين مواد خود مي‏توانند مواجهات خطرناكي را باعث گردند. دستگاهها و موتورهاي درون سوز توليد گاز مهلك مونواكسيد كربن مي‏كنند لذا در مواقع كار با تراكتور يا موتورهاي آب بايد مراقب اين موضوع و تهويه ساختمان بود. بيسوادي يك مسئله

رايج و شايع در بين كشاورزان است كه جهت جلوگيري از بروز مخاطرات فوق پرداختن به آن بسيار مهم جلوه مي‏نمايد. كشاورزان چون مجبورند ساعت‏هاي زيادي در مقابل نور خورشيد قرار گيرند اغلب ضايعات متعدد و وسيعي روي صورت، پشت گردن، دستها و… دارند كه مي‏بايستي جهت جلوگيري از آنها به كشاورزان آموزش كافي داده شود.

تاريخچه گاوداري در جهان:

هزاران سال است كه گاو, جزئي از زندگي روزانه كشاورزي به شمار مي‌آيد انسان در برابر حفاظت, نگهداري و تغذيه اين حيوان, از فراورده‌هاي گوناگون آن استفاده مي‌كرد. نزديك به 6 هزار سال پيش از ميلاد مسيح, بشر شيوه زندگي خود را تغيير داد, شكار حيوانات را كنار گذاشت, به زراعت پرداخت و به اهلي كردن حيوانات همّت گذاشت . نخست, سگ, و سپس گوسفند و بز و بچه گاو را اهلي كرد.

اگر چه چگونگي اهلي شدن گاو كاملاً مشخص نيست, اما زمان آغاز آن از آثار باستاني و نشانه‌هاي باستانشناسي پيدا است, يكي از تمدنهاي نخستين كه به اهلي كردن گاو پرداخت, درخاور ميانه قرار داشت. كتيبه‌اي از معبدي در عراق به دست آمده كه مربوط به 4500 سال پيش از ميلاد مسيح مي‌باشد وشخصي را در حال دوشيدن شير از گاو نشان مي‌دهد.

باستان شناسان چنين نتيجه گيري مي‌كنند كه اهلي شدن گاو در آسيا خاور ميانه بين 4500 تا 6000 سال قبل از ميلاد انجام شده است. شواهدي ديگر نشان مي‌دهد كه در همين زمان, اهلي شدن گاو در اروپا به طور جداگانه‌اي نيز انجام شده است.

برخلاف دنياي قديم, دنياي جديد تا پيش از ورود اسپانياييها به آمريكا, هيچ گاو اهلي در اين قاره وجود نداشت. نخستين گاوهاي اهلي, در آغاز سده شانزدهم, به وسيله مهاجران اسپانيايي به قاره آمريكا آورده شد. البته آمريكاي شمالي داراي نوعي گاوميش بنام باسيون بود كه سرخ‌پوستان موفق به اهلي كردن آن نشده بودند. در آمريكاي جنوبي نيز اصولاً گاوي موجود نبود در استراليا نيز هيچ گاو, خواه وحشي يا اهلي, وجود نداشت و نخستين گاوهاي اين قاره در 18 ژانويه1788 به وسيله مهاجران انگليسي به اين كشور وارد شد.

اثرات پروتئين و انرژي مصرفي بر توليدمثل در گاوهاي شيري:

تغذيه بعد از زايش، زمانيكه توليد شير گاوهاي شيري افزايش مي يابد، مي تواند عملكرد توليدمثلي و به دنبال آن سودبخشي گله را تحت تأثير قرار دهد. بطور كلي، افزايش نيازهاي متابوليكي توليد بالا بهمراه نياز هاي توليدمثلي و سلامت، اثر متقابل بين تغذيه و توليدمثل ( خصوصاً بعد از زايمان ) را به يك موضوع مهم در صنعت گاو شيري تبديل كرده است. تحقيقات اخير، نقش مهم تغذيه را در توليدمثل تأييد كرده اند، و در بيشتر حالات، كمبودهاي غذايي شديد باعث مشكلات و بيماريهاي توليدمثلي شده است. همچنين، مكانيسم تغذيه اي كه بر روي عملكرد توليدمثلي تأثيرگذار است، بسيار پيچيده بوده و به طور واضح قابل تشخيص نمي باشد. با اين وجود، نقش فاكتورهاي غذايي مانند پروتئين و يا تعادل انرژي، و مكانيسم عملكردشان بر توليدمثل، در سالهاي اخير، بيشتر شناخته شده است.

نقش پروتئين در توليدمثل

به منظور افزايش توليد شير و افزايش درآمد، توليدكنندگان شير سعي مي كنند كه مصرف غذا را ، خصوصاً در دوره ابتداي پس از زايمان، حداكثر كنند و از آنجا كه، جيره هاي حاوي پروتئين بالا، در كل ، طعم بهتري داشته و مصرف غذا را افزايش مي دهند، اغلب توليدكنندگان، بيش از نياز گاوها در طول اين دوره، به دامهايشان پروتئين مي خورانند. اين جيره هاي غذايي با ميزان پروتئين بالا، مي توانند بازده توليدمثلي را كاهش دهند. در بيشتر مطالعات، افزايش پروتئين خام جيره را، دليل افزايش زمان تا اولين تخمك گذاري بعد از زايمان و افزايش تعداد سرويس ها به ازاء هر آبستني و يا تعداد روزهاي باز مي دانند. به عنوان مثال، تحقيقات انجام شده در دانشگاه اورگان نشان داده است كه گاوهايي كه با پروتئين بيش از حد تغذيه شده اند ( بيشتر از 10-15 درصد نيازهاي بالا ) ، تعداد سرويس بيشتري به ازاء هر آبستني نياز داشتند و در نتيجه فاصله گوساله زايي طولاني تري را نشان دادند. با اين وجود، برخي تحقيقات ديگر، اثرات زيان آور سطوح بالاي پروتئين مصرفي را بر توليد مثل نشان نداده اند. تناقض هاي مشاهده شده در مطالعات و تحقيقات مختلف، مي تواند بدليل منبع پروتئيني جيره مورد استفاده بجاي كل پروتئين خام جيره باشد

مسائلی در مورد تلقیح مصنوعی:

چه موقع تلقیح نماییم ؟

زمان مناسب تلقیح گاو بسته به این است که اولین ایستا فحلی چه زمان اتفاق افتاده باشد برای دستیابی به بهترین نرخ آبستنی باید گاوها و تلیسه ها را از بین ده تا چهارده ساعت پس از مشاهده اولین ایستا فحلی تلقیح نمود یعنی گاوهائی که اولین ایستا فحلی آنها در صبح اتفاق افتاده باشد باید در اواخر بعداز ظهر تلقیح نمود و گاوهائیکه در عصر فحل شده اند لازم است صبح روز بعد (قبل از ساعت 10 )تلقیح شوند این روش قانون صبح _بعد از ظهر میگویند . زمان مناسب تلقیح باعث میشود تا تعدادی بیشتری اسپرم سالم به تخمکها رسیده ٬عمل لقاح بصورت مناسب انجام شود . تلقیح زود هنگام گاو ها باعث میشود بسیاری از اسپرمها قبل از تخمک اندازی نابود شوند ٬از سوی دیگر تلقیح دیر هنگام باعث پیر شدن تخمک شده و قبل از رسیدن اسپرمها فعالیت تخمک از بین میرود . در صورتیکه قانون صبح ٬بعد از ظهر به خوبی رعایت شود درصدآبستنی افزایش می یابد .

در پایان لازم به ذکر است حفظ یک برنامه فحل یابی موفق باعث تولد گوساله های بیشتر و تولید شیر زیادتر در گله میشود و این بدان مفهوم است که سود و بهره وری بیشتری در انتظار گاودار است .

تشخیص فحلی و زمان مناسب تلقیح :

انجام یک زایش 12 ماهه به تشخیص فحلی مناسب و زمان دقیق تلقیح بستگی دارد در واقع می توان گفت تشخیص فحلی گله شما یکی از مهم ترین عوامل تولید مثلی گاوداری است توصیه میشود که حتماً شخصی مسئول فحل یابی در گله باشد و در صورت نبودن آن شخص باید فرد دیگری وظیفه فحل یابی را به عهده بگیرد . هر چه زمان برای آموزش فحل یابی به کارگران صرف کنیددر صد موفقیت فحل یابی و نهایتا تولید مثل افزایش می یابد .نخستین گام در یک برنامه تشخیص فحلی موفق شماره زنی و واضح گاوها می باشد تا بتوان گاومورد نظر را از فاصله دور تشخیص داد .

چه موقع فحل یابی کنیم ؟

بطور کلی متوسط زمان فحلی گاوها حدود 14 ساعت است و 25%از گاوها نیز 8 ساعت فحلی نشان میدهند بنابراین اگر شما گاوها را روزانه یک بار مورد مشاهده قرار دهید حدود 50%گاوهای فحل را تشخیص میدهید در حالیکه روزانه دو بار مشاهده با فاصله زمانی یازده الی سیزده ساعت این عدد را به 80%میرساند از سوی دیگر روزانه چهار مرتبه مشاهده گاوها و هر مرتبه به مدت 20 الی 30 دقیقه باعث میشود که 95%گاوهای فحل را تشخیص داده شوند . عواملی همچون بیماری ٬آب و هوا وشرایط بستر بر طول فحلی اثر میگذارند . گاوها در آب و هوای بسیار گرم و شرجی یا بسیار سرد مدت زمان کوتاهتری نشان میدهند . بهترین زمان مشاهده گاوهای فحل صبح زود قبل از شیر دوشی و خوراک دهی ٬اوایل بعد از ظهر و اواخر غروب است .

تشخيص به موقع فحلي و آبستني:

كليدهاي مناسب براي مديريت توليد مثل گاوهاي شيرده

مفهوم فحلي:

پديده فحلي ، فاصله زماني است كه در طول آن حيوان ماده سر پا مي ايستد تا با حيوان نر جفتگيري كند .اين حالت متعاقب تغييرات هورمونها و به خصوص هورمون استروژن رخ مي دهد. بنابراين فحلي يك پديده رفتاري محسوب مي شود. در صورتيكه زمان بروز فحلي بموقع تشخيص داده نشود و گاو بموقع تلقيح نگردد، دست كم به اندازه يك چرخه فحلي، فاصله گوساله زائي افزايش خواهد يافت. بنابراين مديريت و تشخيص گاو فحل از لحاظ اقتصادي بسيار حائز اهميت مي باشد و مديران واحدهاي پرورش گاوهاي شيرده بايد از تمام امكانات موجود براي تشخيص گاوهاي فحل استفاده كنند. با توجه به توسعه تكنيك تلقيح مصنوعي، به جاي گاو نر خود گاودار بايد عمل فحل يابي را انجام دهد و اينجاست كه بسياري از اشتباهات مديريتي موثر بر باروري گله آشكار مي شود. مشكل مربوط به تشخيص فحلي در گاوهاي ماده به خاطر كوتاه و متغير بودن طول دوره فحلي مي باشد. تشخيص فحلي در صبح زود بلافاصله پس از روشن شدن هوا يا در سپيده دم بيشتر اهميت دارد و اغلب گاوها بين ساعت 2 بامداد تا 5 صبح فحل مي شوند.

شناخت گاو

1- رفتار گاو:

گاو حيواني است مخصوص مناطق ييلاقي – گاهي در چراگاه هاي بز و زماني در جنگل ها به سر مي برد. اين حيوان استراحت و محل آرام را دوست دارد و پيوسته در جستجو بوته هاي پرپشت و درختان سايه دار مي باشد كه خود را از گزند حشرات و غيره مصون بدارد . گاو حيواني است گله اي و به طور منفرد در چراگاه و اصطبل احساس ناراحتي مي كند.

2- قدرت بويايي گاو:

اين موجود آرام است و فقط در مواقع ضروري جمله نموده و از خود دفاع مي كند. گاو اشياء خارجي را نه با چشم بلكه با قدرت بويايي ( كه بسيار قوي است )‌تشخيص مي دهد. اگر كسي مجبور است گاو نر شروري را هدايت كند بهتر است لباس مراقب اصلي را بپوشد.

3- بيني:

بيني گاوهاينر مانند ساير حيوانات خيلي حساس مي باشد. بهتر است براي هدايت بهتر دامها در سنين بلوغ از ابتدا حلقه بيني را درتيغۀ غضروفي بين سوراخ بيني طوري تعبيه نمود كه به هنگام خوردن خوراك ايجاد ناراحتي ننموده و نيز در هنگام هدايت نمودن حيوان را آزار ندهد.

4- تحريكات خارجي:

گاوها عمدتاً نسبت به تحريك خيلي حساس مي باشند و هر گونه سروصدا از قبيل داد و فرياد و موزيك و غيره آنان را در جهت منفي و يا مثبت تحت تأثير قرار مي دهد. رفتار آرام با گاو هنگام شير دوشي، توليد شير را افزايش مي دهد.

روش های نگهداري گاو در جايگاه

جايگاه را بايد در زميني سطح و خشك با فاصلۀ‌ كافي از منازل مسكوني احداث نمود. ساختمان بايد پشت به باد بوده از و نور خورشيد به طور مناسب برخوردار باشد.جهت پرورش گاو از سه نوع اصطبل بسته، نيمه باز،‌ باز استفاده مي شود.

1- اصطبل بسته:

اين نوع اصطبل داراي سقف و چهار ديواراست كه گاوها از طريق درب اصطبل به آن وارد يا از آن خارج مي شوند. اين نوع اصطبلها بايد از نور برخوردار باشند و قابليت ضدعفوني كرد داشته و محل كود در آنها به سهولت انجام پذيرد. به جهت صرفه جويي در وقت و سهولت در انجام كارها در مواقع خوراك دادن به گاوها و گوساله و شير دوشي، لازم است قسمتهاي مختلف اصطبل با بخش هاي ديگر ارتباط داشته باشند. لازم است جاي كافي براي استراحت هر گاو در نظر گرفته شود و حد فاصل هر گاو ازساير گاوها توسط لوله هاي فلزي مجزا گردد. به منظور تغذيه گاوها در هر سه نوع اصطبل تجهيزاتي به نام آخور و آبشخور استفاده مي نمايند. آخورهاي لبه بلند از اتلاف آب و علوفه جلوگيري مي كند (گران است). آخور بدون لبه ارزانتر بوده و از نر پاك كردن مناسب تر هستند.

آبشخور: محل آب خوردن حيوان را آبشخور مي گويند.

انواع آبشخور:

آبشخور معمولي

آبشخور اتوماتيك: نوع اتوماتيك در مصرف آب صرفه جويي ايجاد مي كند و در گاوداري های مدرن زياد مورد استفاده قرار مي گيرد.

پنجره هاي اصطبل بسته بايستي

1- پنجره هاي ديوارهاي جنوبي

2- پنجره هاي سقفي

كف اصطبل بايستي با دوام – قابل شستشو و ضد عفوني كردن باشد، و بهتر است كف موجدار باشد تا دام ليز نخورد.

2- اصطبل باز:

اين نوع اصطبل ها از چهار طرف باز است و فقط سايباني به منظور استحرات دامها دارند.

3- اصطبل نيمه باز:

ساختماني است مسقف كه از سه طرف مسدود شده ولي قسمت جلو آن باز است. گاوها هميشه آزاد هستند و در محوطه باز جلوی ساختمان كه بهار بند ناميده مي شود استراحت و تغذيه مي نمايند. در اين نوع اصطبلها آخورها را در قسمت بهار بند درست مي كنند.

قسمت هاي مختلف يك اصطبل نيمه باز عبارتند از:

1- اصطبل گاوهاي شيرده 2- اصطبل تليسه ها و گاوهاي خشك 3- اصطبل گاوهاي نر 4- جايگاه گوساله ها 5- بكسهاي گوساله ها 6- سالن انتظار شيردوش 7- سالن شيردوشي و سرد خانه 8- زايشگاه 9- انبار مواد كنسانتره 10- انبار علوفه 11- سيلو 12- درمانگاه 13- دفتر كار 14- اطاق كارگران 15- نگهباني 16- پست برق 17- مورتورخانه

صفات مهم اقتصادي در پرورش گاو

اصلاح و بهبود توليدات گاو امروزه بيش از همه توجه دامپروران را به خود جلب نموده است. شير و گوشت امروزه به عنوان دو منبع اصلي پروتئين براي سلامت و رشد افراد بشسر نقش عمده اي دارند. بنابراين مي توان گفت كه گاو به علت راندمان مناسب در توليد شير و گوشت و ويژگي تبديل مواد علوفه اي و ضايعات كشاورزي به پروتئين حيواني نقش مؤثري در تأمين پروتئين مورد نياز بشر ايفاد مي كند.

آگاهي از ميزان توليد شير و نسبت اجزاي متشكله آن به دامپرور كمك مي كند تا در مورد برنامه هاي اصلاحي،‌تغذيه، فروش يا نگهداري گاوها تصميمات لازم را اخذ نمايد. درحال حاضر در دنيا مقدار توليد را با در نظر گرفتن سه عامل تعداد روزهاي شير دوشي، تعداد دفعات شر دوشي روزانه و سن گاو و چربي شير در زمان زايش استاندارد مي نمايند. بتدريج كه گاو بالغ مي شود ميزان شير‌ آن نيز افزايش مي يابد تا به حداكثر خود در سن 8-6 سالگي مي رسد و بعد از آن بتدريج كاهش پيدا خواهد كرد. نژادهاي مختلف گاو از نظر ميزان شير و چربي كاملاً متفاوت مي باشند. نژادهاي مختلف بخصوص از نظر نسبت گوشت به استخوان نيز متفاوت هستند. به طور مثال نژاد شاروله حجم عضلات شانه و لگن حجيم تر از معمول است و چربي در قسمتهاي مختلف بدن حتي شكم بسيار كم است و در نتيجه گوشت اين گاوها بسيار زياد خواهد بود.

مقايسه تيپ گاوهاي شيري و گوشتي

الف- مشخصات ظاهري گاوهاي شيري:

گاو شيري لگن پهن- سر ظريف- گردن كشيده،‌برآمدگيهاي استخواني برجسته است كه اين امر نشانه شيرآوري آن مي باشد. از ديگر فاكتورهاي مؤثر در انتخاب گاو شيري ظرافت آن است. از مشخصات ديگر گاو شيري وضعيت مناسب پستان است.

پستان در گاو شيرده: به صورت گوشتي كه قبل و بعد از شيردوشي تفاوت در حجم چندان محسوس نيست به صورت اسفنجي كه بعد از شير دوشي پستان چروكيده مي شود.

ب – مشخصات ظاهري گاو گوشتي:

بدن كوتاه – پهن و عضلاني بوده و زير پوست آنها چربي زيادي ذخيره شده است. گردن كوتاه – كمر كوتاه پهن و كپل عضلاني و دراز است. دست و پاي كوتاه رانهاي عضلاني دارند.

نژادهاي معروف گاو

الف- نژادهاي خارجي

1- نژاد هلشتاين:

مركز اوليه پرورش آن استان فرسيند در كشور هلند مي باشد. پرشيرترين نژادهاي دنياست. و به دليل داشتن جثه بزرگ از نظر توليد گوشت نيز مناسب است.

2- نژاد براون سوئيس:

اين نژاد از لحاظ شير و گوشت مورد توجه است ولي ميزان شير آن كمتر از نژاد هلشتاين مي باشد. در آب و هواي مناطق كوهستاني سازگاري خوبي دارد.

3- نژاد زبويا برهمن: (گاوهاي كوهان دار)

اين نژاد بومي هندوستان است. زبو را مي توان قديمي ترين نژاد گاو دانست. كوهان با ذخيرۀ چربي در برآمدگي پشت گردن قراردارد. اين نژاد نسبت به غذا كم توقع است و نسبت به آب و هوا و بيماريهاي مختلف مقاومت زيادي از خود نشان مي دهد.

4- نژاد هرفورد:

مركز اوليه پرورش آن انگلستان است. بهترين نژاد گاو گوشتي دنيا است. رنگ اين نژاد ابلق قرمز وسفيد بوده و انتهاي دست و پا سفيد و پوزه روشني دارد كه علامت مشخصه آن است. اين نژاد سريع خود را به تغييرات آب و هوايي عادت مي دهد.

ب- نژادهاي بومي ايران

1- نژاد سرابي:

اين نژاد شيري است. ميزان توليد شير آن بين 14-6 ليتر در روز است. رنگهاي مختلفي دارد ولي رنگ هاي زرد آهويي يا تيره آن اصيل ترند.

2- نژاد گلپايگاني:

رنگ اين نژاد متفاوت بوده و عمدتاً به رنگهاي سياه، قرمز بور و گاهي ابلق سياه و سفيد ديده مي شود. توليد شير اين نژاد از نژاد سرابي كم ترمي باشد.

3- توده گاوهاي جنگلي(مازندراني):

در بهار و تابستان بدليل فراواني مراتع سرسبز تغذيۀ خوبي دارند ولي درزمستان دچار سوء تغذيه مي شوند بعلت داشتن کوهان برجسته احتمال دارد که از آنها مشتق شده باشند . توليد شير ناچيز و 3-2 کيلو در روز بيشتر نمي شود .

4- نژاد سيستاني:

اطراف درياچۀ هامون در استان سيستان و بلوچستان موطن اصلي آنهاست. تنها گاو گوشتي شناخته شده ايران است. رنگ های آن سياه – ابلق سياه و سفيد مي باشد. از نظر تغذيه قانع ، با قدرت مقاومت مناسب نسبت به تغييرات آب و هوايي.

عوامل مؤثر در توليد شير

نژاد – تغذيه – چگونگي شير دوشي – مرحله شير دهي –سن و جثۀ گاو – محيط و بيماريه و داروها.
تغذيه – تغذيه نامناسب يا کم، موجب کم شدن مقدار شير و درصد لاکتوز مي شود اما درصد چربي و پروتئين و منيرال هاي شير زياد تر مي شود. به طور کلي هر جيوه اي که موجب زياد شدن مقدار شير شود درصد چربي شير را کاهش مي دهد. مانند کاهش علوفه و افزايش کنستانتره در جيره روزانه ، اگر گاوي در دو ماهه آخر آبستني خوب تغذيه شود در ابتداي شير واري توليد بيشتري خواهد داشت.

بيشتر گاوهاي شيري در ايران 2 بار روزانه دوشيده مي شوند اگر 3 بار دوشيده شوند افزايش 25-10 درصد در توليد شير دارند و اگر 4 بار دوشيده شوند 15-5 درصد ديگر توليد شير افزايش مي يابد . ميانگين زمان لازم براي شير دوشي بيش از 5 دقيقه است . باقي ماندن نزديک 2 کيلوگرم شير در مدت 10 روز پي در پي سبب کاهش دائم توليد شير در تمام دورۀ شير دهي خواهد شد.

افزايش دماي محيط ميزان تنفس در گاو را افزايش مي دهد . ميزان گرماي توليد شده در گاوهاي شيرده نزديک به 2 برابر گاوهاي غير شيرده است با افزايش دما توليد شير و مصرف غذا به منظور جلوگيري از توليد گرما در بدن کاهش مي يابد. فعاليت هاي محيطي متوسط موجب زياد شدن شير مي شود.

فعاليت هاي محيطي کم يا بسيار زياد اثرات سوء بر توليد شير مي گذارد.

ورم پستان و ناهنجاري هاي گوارشي توليد شير را کاهش مي دهد و تغييراتي در ترکيب شير ايجاد مي کنند.

مصرف داروها و حشره کش ها ضمن اينکه موجب کاهش شير مي شوند براي انسان نيز مضر مي باشند.
به ترشحاتي که در فاصله کوتاهي پس از زايمان ازپستان خارج مي شود آغوز يا ماک مي گويند. آغوز از شير غليظ تر است به رنگ زرد مايل به قهوه اي ديده مي شود. گلوبين آغوز زيادتر است و اين ترکيب گوساله تازه متولد شده را در برابر بعضي بيماری ها به خصوص اسهال عفوني مصون مي کند. هضم آغوز راحت است. ويتامين A آن بيشتر از شير است.

ویژگی های یك گاو شیری خوب

البته تمام دامداران،‌نشانه هاي يك دام خوب را مي دانند. ولي آيا از مقدار اهميت هر يك ازاين نشانه ها هم آگاهي داريد؟ آيا مهم ترين نشانه و اندازه آنها را مي دانيد؟

دراين مقاله سعي شده شما را درخريد يك گاو شيري خوب و پرمحصول ياري كنيم. همچنين مهم ترين نشانه هاي يك گاو شيري خوب را به شما معرفي كنيم.

به اين ترتيب، با خريد دام خوب و پرمحصول هم توليد خوبي خواهيد داشت وهم دام هاي نامطلوب وكم محصول خود را كم كم با دامهاي پرمحصول،‌عوض كرده و نژاد گاوهاي خود را اصلاح مي كنيد.

نشانه هاي عمومي گاو سالم

قبل ا زخريد گاو شيري بايد ازسالم وبيمارنبودن آن اطمينان پيدا كنيد. بايد توجه كنيد كه گاو مورد نظر به طور مرتب واكسينه شده است وكارت بهداشت دارد. يك گاو سالم،‌تحرك كافي،‌چشمان شفاف، درشت و براق،‌موهاي براق و تميز،‌گوش برجسته و سيخ ،‌پوزه صاف و مرطوب و لب هاي گشاده دارد.

دقت كنيد تا حركت هاي غيرعادي گاو را با تحرك وشادابي آن اشتباه نگيريد . گاو را حركت دهيد تا ازمناسب بودن فاصله سم ها،‌راه رفتن منظم گاو ولنگ نزدن آن،‌مطمئن شويد.

ويژگي هاي اختصاصي گاوهاي شيري

1- قد و قامت(اندازه قد)

خوب است بدانيد كه قد حيوان اثري درشيردهي آن ندارد. ولي گاو كوچك و ضعيف به علت اين كه
نمي تواند غذاي بيشتري بخورد ودرتلقيح مصنوعي به اسپرم هاي خوب،‌جواب نمي دهد،‌براي نگهداري مناسب نيست. درهرصورت گاوها را به سه دسته تقسيم مي كنند:

1- قد بلند به ارتفاع 150 تا 5/147 سانتي متر

2- قد متوسط به ارتفاع 140 تا 5/137 سانتي متر

3- كوتاه قد به ارتفاع 130 تا 5/127 سانتي متر

2- عمق بدن

عمق بدن گاو شيري را با خط كشهاي مخصوص (كوليس) اندازه گيري مي كنند . ولي با ديدن ظاهر گاو نيز مي توان به عمق بدن آن پي برد. به طوري كه هرچه فاصله چاله شير تا آخرين دنده از قسمت عقبي حيوان بيشتر باشد، آن حيوان غذاي بيشتري مي تواند بخورد و قدرت توليد بالاتري دارد. البته اين صفت رابطه مستقيمي باميزان توليد شير ندارد ولي درعمر اقتصادي وتوانايي گاو براي توليد بيشتر اثر دارد.

3- زاويه دار بودن بدن درمنظر پشتي

اين صفت به طور مستقيم با شيرواري گاو رابطه دارد. زاويه داربودن يعني هر وقت از عقب حيوان به سمت سرش نگاه كنيم،‌يك زاويه تيز كه درسمت پاياني گردن باريكتر مي شود،‌ببينيم. هرچه اين زاويه تيزترباشد ، دام ازنظر خصوصيت هاي شيرواري،‌وضعيت بهتري دارد. البته بايد توجه داشته باشيد كه نبايد اين صفت را با لاغري گاو اشتباه گرفت.

زاويه داربودن گاو درمنظر پشتي نشان مي دهد كه اين گاو سروگردن كشيده،‌دنده هاي برجسته و ظريف وبدني كشيده و موزون دارد. درحقيقت كمر صاف، محكم و قوي،‌گردن نازك و كشيده، نداشتن غبغب وزاويه داربودن گلو موجب به وجود آمدن چنين زاويه اي شده است.

4- عرض وزاويه كپل

عرض كپل رابطه مستقيمي با زايمان آسان وبه دنيا آمدن گوساله سالم و درشت دارد. هرچه عرض كپل گاو شيري بيشتر باشد، بهتر است. براي دانستن عرض كپل، كافي است كه فاصله دو استخوان مفصل خاصره راست و چپ گاو را اندازه گيري كنيم. فاصله اين دو، نشان دهنده عرض كپل گاو است.

نكته مهم

نكته مهم ديگر اين است كه زاويه كپل گاو بايد يك شيب ملايم از سمت برجستگي مفصل ران به استخوان وركي پايين گاو داشته باشد. براي اندازه گيري اين زاويه بايد به استخوان مفصل ران گاو توجه كنيد وشيب آن را نسبت به محل پين گاو بررسي كنيد . شيب بالاتر و شيب پايين تر براي گاو شيري مناسب نيست و موجب ناراحتي هايي درتوليد مثل وخروج ناقص ترشح هاي رحمي گاو مي شود. همچنين ظريف بودن و يك نواختي دم ازمحل اتصال تا انتها،‌نشان دهنده شيرواري گاو است.

5- پاها و شكل قرارگرفتن آنها

– پاهاي جلو

پاهاي جلو بايد مستقيم وبدون خميدگي به بدن وصل شده باشند و بيش از حد بلند يا كوتاه نباشند. همچنين فاصله دو پا،‌نشان دهنده عرض سينه است. عرض سينه متوسط ويا بيش ازحد متوسط درعمر اقتصادي حيوان وشيرواري گاو اثر دارد.

– پاهاي عقب

خوب است بدانيد كه وضعيت دو مفصل خرگوشي گاو درشيرواري آن اثر دارد. به طوري كه هرچه مفصل پاهاي عقب گاو ظريف تر باشد،‌گاو شيروارتر است. به علاوه پاهاي عقب گاو درمنظر پشتي بايد مستقيم و بدون انحراف به داخل بدن وصل باشند. به طوري كه بتوان مستطيلي را بين دو پاي عقب گاو رسم كرد. اگر دو مفصل پاهاي عقب گاو به هم نزديك و پاها و سم ها به بيرون منحرف باشند،‌كمترين ارزش را به آن گاو مي دهند. حال آنكه پاها بايد بدون انحراف و مفصل هاي خرگوشي بايد با ران،‌پاها و سم ها، موازي باشند.

اگر پاهاي گاو را از پهلو نگاه كنيد بايد مفصل هاي خرگوشي پاهاي عقب داسي شكل باشند. البته بايد توجه كنيد كه گاهي ممكن است گاو به دليل اشكال درلگن ويا عفونت،‌سم ها و پاهاي خود را به داخل كج كند. بنابراين نبايد اين موضوع را با خميدگي داسي شكل پاهاي عقب اشتباه گرفت.

6- ارتفاع پستان عقبي

اين ارتفاع نشان دهنده ظرفيت توليد شير درگاو است. براي بررسي اين صفت كافي است فاصله زير فرج دام را تا محل اتصال پستان به بدن گاو اندازه بگيريد. هرچه اين فاصله كمتر باشد، بهتر است.

7- عمق پستان

عمق پستان يعني بررسي وضعيت كف پستان (به غير از نوك آن) با مفصل خرگوشي پاهاي عقب. البته درست است كه هرچه پستان بزرگتر باشد،‌شير بيشتري را درخود جاي مي دهد،‌ولي يك پستان با عمق بيشتر(حجيم تر)زودتر به زخم و ورم پستان آلوده مي شود.

بنابراين دربررسي اين صفت بايد به سن دام توجه كرد. به طوري كه هرچه سن دام بالاتر رود، عمق پستان بيشتر مي شود. درتليسه ها بايد كف پستان نسبت به مفصل خرگوشي،‌حدود 3 انگشت(5 سانتي متر)بالاتر قرار گرفته باشد.

8- نگه دارنده پستان ها(ليگامان ها)

نگه دارنده ها درحقيقت رباط هاي وسطي محفظه پستان هستند. اين رباط ها چنان درمنظره پشتي قرارگرفته اند كه به نظر مي آيد محفظه پستان به دو قسمت تقسيم شده است . رباط ها درحقيقت نگه دارنده هاي اصلي واوليه پستان هستند.همچنين عامل مهمي درنگه داشتن پستان درمحل اصلي خود هستند. اگر نگهدارنده پستان ضعيف باشد،‌پستان به حالت شل و پاندولي درمي آيد. درنتيجه طول عمر اقتصادي گاو كم مي شود . بنابراين هنگام خريد يك گاو شيري بايد توجه داشت كه درمنظره پشتي درحالي كه پستان پرازشير است ، وسط پستان گاو ، خط وجود داشته باشد. همچنين اين خط و شكاف بين پستاني،‌عميق و سراسر پستان را فراگير باشد.

9- عرض پستان

هرچه عرض پستان گاو بيشتر باشد، دام قدرت شيرواري بهتري دارد. همچنين طول عمر اقتصادي آن نيز زياد است. براي بررسي اين صفت،‌درمحل اتصال پستان به بدن وبرگشتگي موهاي دو طرف پستان، فاصله دو طرف پاهاي آن را اندازه گيري مي كنند. توجه كنيد كه هنگام بررسي اين صفت نبايد گاو بدشكل ايستاده باشد وپاهاي عقب آن ازهم باز باشد.

10- اندازه سرپستانك ها

يكي ازمواردي كه بايد هنگام خريد گاو شيري بسيار به آن توجه شود ،‌اندازه سرپستانك هاي گاو است. براي بررسي آنها بايد طول سرپستانك و وضعيت آنها را از جلو وعقب وپهلوي حيوان اندازه گيري كرد. چند حالت غير طبيعي درپستانك وجود داردكه بايد به آنها توجه كرد. اين حالت ها عبارتند از:

الف- پستانك ها نبايد به شكل پستانك هاي بز باشند وبه اصطلاح بزي نباشند.

ب- پستانك هاي خيلي قطور به درد شيردوشي نمي خورند.

ج- سوراخ پستانك ها نبايد بيش از حد ريز و يا گشاد باشند.

اندازه مناسب براي سرپستانك هاي جلو حدود 5 تا 6 سانتي متر وبراي سر پستانك هاي عقب 4 تا 5 سانتي متر است . يعني بايد سر پستانك هاي جلو كمي بلندتر ازسرپستانك هاي عقب باشد. علاوه براندازه پستان ،‌بايدتوجه داشت كه پستان هاي گاو شيري ورم كرده و گرم تر از حد معمول نباشد. همچنين رنگ آن غيرعادي وزخمي نباشد. اگر به گاو مشكوك هستيد،‌كمي از شير آن را دريك فنجان،‌ظرف يا پارچه سياه بدوشيد وبررسي كنيد تا مواد ريز خارجي و غيرطبيعي درآن ديده نشود. به اين روش،‌آزمايش فنجان سياه گفته مي شود. زيرا درپارچه يا ظرف سياه، عامل هاي ريز حاصل ازفعاليت باكتري ها و ميكروب ها به سادگي ديده مي شوند.

11- محل قرارگرفتن سرپستانك هاي جلو و عقب

هنگام بررسي اين صفت بايد به شكل قرارگرفتن نوك پستانك ها و محل آنها نسبت به محفظه پستان دقت كرد. اگر سرونوك پستان ها بيش از حد به هم نزديك ويا ازهم دور باشند،‌غير طبيعي است.

براي بررسي محل قرارگرفتن سرپستانك ها بايد كل پستان گاو را به 4 قسمت تقسيم كنيم. به طوري كه نوك هرپستان بايد دروسط هريك از اين 4 قسمت قرارگرفته باشد. همچنين فاصله نوك پستان ها نسبت به هم مساوي ومتناسب باشد.

پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال

پرورش گاوهاي شيرده

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

پرورش گاوهاي شيرده

مطالب پشنهادی برای شما:

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ