اصول شهرسازی و معماری اسلامی

اصول شهرسازی و معماری اسلامی

1- تأمین رفاه و آسایش شهروندان، با جهت گسترش معنویت، امنیت و عدالت باشد. به فرموده‌ی امام صادق (علیه السلام): سه چيز است كه همه مردم به آنها محتاجند: امنيت، عدالت، رفاه!

2- ساختن شهرهای بزرگ و ممانعت از تشکیل روستاهای کوچک و پراکنده و یا کوچ نشینی و زندگی عشایری ؛ زیرا رساندن خدمات اقتصادی، فرهنگی و امنیتی به این مکانهای پراکنده، مقدور نیست و اکثرا این گونه افراد زندگی‌های بسیار سطح پایینی دارند لذا در اسلام تعرب بعد الهجره حرام دانسته شده و از همسر دادن به اعراب بادیه نشین نهی گردیده است. حضرت علی (علیه السلام) به حارث همدانی می‌فرماید: «وَاسکُنِ الاَمصارِ العِظام فَاِنَها جِماع المُسلِمین.» در شهرهای بزرگ سکونت کن زیرا این گونه بلاد عظیم مایه تجمع مسلمین است.

آن حضرت در جمله‌ی دیگری در نهج البلاغه می‌فرماید: «الِزِمُووا سِوادُ الاَعظَم فَاِن یَدُ الله مَعَ الجَماعَه.» ملازم جمعیت‌ها و شهر‌های بزرگ باشید زیرا دست خدا همراه و پشت و پناه جماعت است.

3- محکم کاری در ساخت و سازه؛ به فرموده رسول اکرم (صلی الله و علیه و آله و سلّم): «اِن الله یُحِبُ عَبداً اِذا عَمِلَ عَمَلٌ فَاحکَمُه!» (خداوند دوست دارد بنده‌ای را که وقتی کاری انجام می‌دهد آن را درست و محکم و متقن انجام می‌دهد.)

4-رعایت قواعد زیباسازی؛ زیرا خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. بهره گیری از زیبایی‌های مشروع، استفاده از نعمت‌های حلال الهی است که محروم کردن مردم از آنها نه جایز است و نه ممکن؛ هر چند در زیباسازی باید به هر دو بعد زیبایی مادی و معنوی توجه نمود.

5- تهیه ساختمان‌های مسکونی تا حد امکان وسیع ؛ به فرمایش امام صادق (علیه السلام): «مِن السَعاده سِعهِ المَنزلِ.»[1]یکی از سعادت‌های انسان داشتن خانه وسیع و جادار است. که البته مراد سعادت دنیوی است که اگر انسان قدر این نعمت را بداند و از آن درست استفاده کند می‌تواند عامل سعادت اخروی گردد.

6- پرهیز از تجمل گرایی و اشرافی گری؛ حضرت علی علیه السلام در این باره می فرمایند: ساختمان زیاده از حد نیاز و کفاف، وبال صاحب آن است.[2]و امام صادق (علیه السلام) نیز در حدیث جالبی می‌فرمایند: «مَن کَسبِ مالاً مِن غَیرِ حِلّهِ سَلَطَ اللهِ عَلَیهِ البَناءِ وَ الماءِ وَ الطِّین.»[3] هر کس از راه غیر حلال مال و ثروتی به دست آورد خداوند ساختمان و آب و گل را بر او مسلط می‌سازد و ثروت نامشروعش خرج آب و گل و ساختمان سازی‌های بی حاصل می‌گردد.

7- تامین فضاهای مناسب علمی فرهنگی؛ زیرا داشتن موقعیت مکانی مناسب از عوامل رونق و آبادی مساجد و واحدهای فرهنگی است و خداوند نیز فرموده: «اِنَّما یَعمُرُ مَساجِدَ اللهِ مَن آمَنَ بِاللهِ وَ الیَومِ الاخِرِ.»[4](به درستی که مومنان به خدا و قیامت تنها کسانی‌اند که خانه‌های خدا را آباد می‌نمایند.) و چه بسیار مکانهای عمومی نظیر مدارس و دانشگاهها و پارکها را می توان یافت که علیرغم آنکه بعد از انقلاب ساخته شده اند فاقد مسجد و نمازخانه می باشند!؟