بررسی تطبیقی نظریه ساختارپلک چشم انسان وآناتومی گری در تاریخ علوم زیستی و پزشکی

بررسی تطبیقی نظریه ساختارپلک چشم انسان وآناتومی گری در تاریخ علوم زیستی و پزشکی

چکیده:

علوم زیستی وپزشکی همواره دچار تغییر نظریات وپیشرفت به سوی جلو می باشند .یکی از این علوم علم آناتومی وفیزیولوژی بدن انسان است که در طول تاریخ دچار تحول وتکامل نظریه ها شده است.آنا تومی اکنون که با نام گری واسنل شناخته شده است در تاریخ پر فراز ونشیب آن بسیاری از فصول را از دانشمندان اسلامی فرا گرفت. بند ها و حلقه های پلک چشم انسان که گری ودیگر آناتومیست ها به آن نام رباط خارج پلکی وعضله بالابرنده داده اند توسط اسلام ورئیس مذهب جعفری در 13 قرن پیش معرفی شد ه است .

 

کلید واژه ها: رباط ، پلک ، چشم،امام صادق علیه السلام، آناتومی

مقدمه:

 

این بررسی نشانگر گوشه ای از علم بی کران ائمه اطهار علیهم السلام می باشد، که قابل قیاس با علم مردمان عادی نخواهد بود، ولی برای اثبات شایستگی های آنان گوشه ای از علمشان با علم نوین مقایسه شده است تا باعث پیروی پژوهشگران جوان کشورمان، از این سروران شود

در این مقاله به بررسی قسمتی از حدیث امام صادق علیه السلام پرداخته شده که نشانگر یک شاهکارعلمی در رابطه با علم آناتومی بدن انسان می باشد .

دانستن این مطلب در آن زمان با توجه به نبود تجهیزات پیشرفته پزشکی امری خارق العاده بوده است.

امیداست این مقاله باعث استفاده از علوم ائمه اطهار علیهم السلام جهت رفع نواقص علوم امروزی گردد.

مواد وروش ها:

 

مطالعه حاضر بررسی حدیثی از امام صادق علیه السلام حول مبحث پلک چشم انسان وتطبیق آن با علم آناتومی نوین است.

در این مطالعه ابتدا به بررسی کتاب طب جامع امام صادق علیه السلام وتوحید مفضل پرداخته وپس از استخراج حدیث امام صادق علیه السلام اقدام به تطبیق آن با کتاب نفیس آناتومی گری ودیگر منابع آموزشی پرداخته شده است .

یافته ها:

حدیث استخراج شده از کتاب طب جامع امام صادق علیه السلام که به بررسی حدیث توحید مفضل پرداخته است. توحید مفضل شرح جلساتی است که امام صادق علیه السلام درآن به یکی از شاگردانش به نام مفضل علومی مختلف از جمله :آناتومی، جانورشناسی ،رفتارشناسی و… آموزش داده اند.

امام صادق (ع) می فرمایند:

“ای مفضل!در مورد پلک چشم فکر کن که همچون پرده ای به دور چشم قرار گرفته و در کنار آن ،بند ها وحلقه هایی گذاشته شده که هر وقت می خواهند آن را بالا بکشد و کره چشم ، درون یک غار قرار گرفته وبه وسیله ی پلک وموهای پلک (مژه) پوشیده ومحافظت شده است.”(1)

نکات استخراج شده از حدیث :

در هنگام ارائه این سخن باید به این نکات توجه کرد که تاسال های 60 الی 100 هجری هنوز مطالعات بالینی بصورت تشریح در بین دانشمندان هنوز مرسوم نبود.

1. پلک چشم از نظر علم آناتومی:

بحث استخراج شده از کتاب آناتومی گری می باشد که در حوزه آناتومی وپزشکی از جمله کتب نفیس می باشد.

پلک های فوقانی وتحتانی ، ساختارهایی قدامی اند که هنگام بسته شدن ، از سطح کره چشم محافظت می نماید .فاصله بین پلک ها ، زمانی که باز هستند ،شکاف پلکی نام دارد. لایه های پلک ها از قدام عبارتند از:پوست،بافت زیر جلدی ،عضله ارادی، سپتوم اوربیتال ،تارس وملتحمه. پلک های فوقانی وتحتانی ،اساسا از لحاظ ساختاری مشابه هستند،به جز دو عضله که تنها در پلک فوقانی وجود دارند.(2)

شکل 1

1. بند ها از منظر آناتومی نوین:

امام صادق (ع) در توحید مفضل فرمودند : … و در کنار آن ،بند ها ….

گری در کتاب آناتومی خود به این نکته اشاره می کند : بخش پلکی ، نازک است ودر سمت داخل توسط رباط پلکی داخلی که به ستیغ لاکریمال قدامی متصل است،ثابت می شود . در سمت خارج نیز ، الیاف عضلانی پلک تحتانی یکی شده وبه رباط پلکی خارجی متصل می شود.

شکل 2

1. حلقه های پلک از منظر گری:

امام صادق در ادامه می فرمایند: … و حلقه هایی گذاشته شده که هر وقت می خواهند آن را بالا بکشد…

در تایید سخن امام صادق علیه السلام بار دیگر کتاب گری به این نکته اشاره می کند:

عضله بالا برنده پلک فوقانی که پلک را بالا می برد ، در ارتباط با تارس موجود در پلک فوقانی می باشد.مبدا این عضله ، بخش خلفی سقف اور بیت دقیقا بالای سوراخ اپتیک وانتهای آن ،سطح قدامی تارس فوقانی می باشد.

شکل 3

شکل 4

بحث ونتیجه گیری:

بسیاری از دانشمندان، پژوهشگران وفعالان علمی کشور در سال های اخیر از طب سنتی وطب ائمه اطهار علیهم السلام به دلیل کهنه بودن آن فاصله گرفته وبه علوم غربی، به دلیل مدرنیته وبه روز بودن تمایل پیدا کرده اند.ودلیل آن نیز این است که در زمان های دور محققین از علم تشریح وتجهیزات ومتد های پیشرفته همچون انواع میکروسکوپ ها، سایر نمونه برداری ومحیط های کشت استفاده نمی کرده اند، اعتقاد برا این است که چگونه می توان به سخنان ویافته های که طی سالیان دراز دست نخورده وبه روز نشده اند اعتماد کردوبه نتیجه ای دلخواه رسید؟

این بررسی می تواند دلیل خوبی جهت رد این مدعا باشد. شخصیتی که در 13قرن پیش بدون استفاده از تشریح جسد به وجود عضله بالابرنده ،رباط های چشم وفیزیولوژی عملکرد این ساختار پی برده است حتما دیگر سخنان وتجویز هایشان قابل تامل است ومی توان حول دیگر احادیث وسخنانشان پژوهش ای ارزشمند دیگری انجام داد.

منابع:

1- علامه سید محمد کاظم قزوینی ، طب جامع امام صادق علیه السلام، مترجم لطیف راشدی و سعید راشدی، انتشارات پیام عدالت، 1386

2-Richard L.Drake , A. Wayne Vogl , Adam W.M.Mitchell. GRAYS ANATOMY FOR STUDENTS. Churchill Livingstone, 2015

3-محمد کرام الدینی ، شهریار غریب زاده ، وحید نیکنام ،الهه علوی ،سید علی آل محمد ،مریم انصاری ،مریم خوش رضا ، احمد آسوده ، زیست شناسی وآزمایشگاه 2 ، شرکت چاپ ونشر کتاب های درسی ایران ،1390

4 – Vannini V. Pogliani. G. The Color Atlas of Human Anatomy. Beekman HouseNewYork, 1979

5 – Shier. D,Butler. J,Lewis. Ricki. Human Anatomy & Physiology. eighth edition,McGraw – Hill, 1999

6 – Prives, M.L ysenkov, N. Bushkoviek, V. Human Anatomy, Mir Company, 1985

7- Thibodeau, GaryA . Anatomy and physiology. Mosby company,1987

8 – Werner, Platger – Color allas and textbook of Human Anatomy, Thieme inc,1980

9 – Williams, Peter A. Warwich, Roger, Dason, Mary. Banister, Lawrence H Gray’s Anatomy. Churchill bvengstone,1989

10 – Sigmund, G, The Human Body its structures physiology, third Edition,Macmillan publishing Co,. InC1974

11 – Berne, R, Levy, M, Principles of physiology, the C.V. mosby Company, 1990

12 – Solomon. E,Daris. P, Human anatomy & physiology, saunders College publishing, 1983