پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
دانلود پاورپوینت عدالسلطنه (گرمابه رضوی )
فرهنگ وهنر
به گواهي تاريخ، اين سرزمين همواره خاستــگاه دانشمنــدان ، انديشــه ورزان و هنروراني بوده كه نام هر يك از آنان بر تارك فرهنگ ايران اسلامي درخشنده است. بزرگان و نام آوراني همچون : ابوعبدا… قزويني، ابومحمد عبدا… بن عمران بن شاپور، داودبن سليمان بن غازي، ابوغانم خادم ، احمدبن ابراهيم قزويني، – از ياران ائمه اطهار و محدثين موثق شيعي- ابن ماجه – محدث بزرگ اهل سنت و گردآورنده سنن – عبدالجليل قزويني، امام الدين رافعي، زكــريا بــن محـمدقزويني، حمدا… مستوفي، عبيدزاكاني ، نجم الدين كاتبي، شرف جهان قزويني، ملا خليلا، آقارضي، واعظ، سالك، وحيد،آصف، ميرعماد، ملك محمد، عماد الكتاب، شهيد ثالث، علامه دهخدا، سيد اشرف الدين حسيني( نسيم شمال)، عارف، ملا آقا حكمي، سيد موسي زرآبادي، شيخ مجتبي قزويني، علامه رفيعي، شهيد رجايي، سرلشگر بابايي و … كه طلايه داران خرد و روشنايي و پاسداران حريم فرهنگ و پارسايي اند.آوازه مكاتب و مدارس فلسفي، فقهي، عرفاني و هنري قزوين در سده هاي مختلف، اقاليم گوناگون را درنورديده و جويندگان معارف را به سوي خود كشانده است. حضور بزرگاني همچون صاحب بن عباد و امام احمد غزالي، خواجه نصير طوسـي ، اميــرمــعزّي ،قــطب الدين شيــرازي، شيــخ بـهائي، ميرداماد، ملاصدرا، فيض كاشاني، سيد جمال الدين اسد آبادي، ميرزاي شيرازي و … نشان از اعتبار حوزه هاي علمي ـ فرهنگي قزوين دارد. هم اينك نيز استقرار دانشگاه بزرگ و بين المللي امام خميني ( ره)، علوم پزشكي، كار، پيام نور، آزاد و مجتمع هاي آموزشي ديگر مهر تاييدي بر شايستگي ها و توانايي هاي فرهنگي اين خطّه از ايران عزيز است.
پيشينه تاريخي
كاوش ها و يافته هاي باستان شناسي در دشت قزوين، نشانگر مرحله يكجانشيني و كشاورزي در هزاره هفتم قبل از ميلاد و برخورداري ساكنان آن از صنايع اوليه و نظام اجتماعي است. منازل مسكوني ، معبد ، كارگاه هاي صنعتي ، اشياي زينتي ، مجسمه ها ، انبارهاي غلات و… از تمدن دير پاي مردمان اين ناحيه در هزاران سال پيش حكايت دارند . قزوين را در نوشته هاي قديم اروپاييان شهر باستاني ” آرساس ” يا ” آرساسيا ” و در تاريخ يونان شهر قديمي ” راژيا ” ناميده اند . قرار گرفتن آن بر سر راه ” جاده ابريشم ” سرنوشت قزوين را با فراز و فرودهاي تلخ و شيرين گره زده است. منطقه كاسپين كه از روزگاران پيشين،سرزميني آباد و پرجمعيت بود، در زمان ساساني رونقي ديگر يافت و با بناي شهرستان شاپوري- كه آن را شادشاپور نيز مي خواندند – چهره اي متفاوت پيدا كرد و به خاطر موقعيت ويژه اش، پذيراي نظاميان و جنگاوران سلحشور هم شد و از قلعه و برج و بارويي مستحكم برخوردار گشت. روند شهرسازي و گسترش مناطق مسكوني در قزوين، پس از ورود اسلام به اين سرزمين در سال 24 هجري شتابي دو چندان گرفت و در مدتي كوتاه به عنوان “ باب الجنه” يا “ دروازه بهشت” ناميده شد. به روايت بلاذري در فتوح البلدان سعيدبن عاص بن اميه در سالهاي پيش از 35 هجري قزوين را “ شهري استوار و آباد” مي كند و ورود چهار هزار تن از مسلمانان به فرماندهي ربيع بن خثيم در سال 36 هجري با فرمان اميرالمومنين علي(ع) سيماي قزوين را دگرگون مي سازد. اقدام محمدبن سنان عجلي در حدود سال 90 هجري گام بزرگ ديگري در توسعه شهر محسوب مي شود و زمينه ساز ساخت دو شهرك مهم “ مباركيه و مدينه موسي “ در كنار شهر كهن قزوين در سالهاي پيش از 169 هجري مي گردد. به دنبال سفر هارون الرشيد در سال 192 هجري به ايران و مشاهده پاكبازي مردمان شهر، به دستور وي مسجد جامع عتيق قزوين بنا شده، بارويي گرداگرد شهرك هاي اقماري پيرامون قزوين كشيده مي شود و چنان كه ابن فقيه همداني و رافعي گزارش كرده اند، كلان شهر قزوين شكل مي گيرد. وسعت شهر قزوين در سال 253 هجري را مي توان از روايت تاريخ گزيده دريافت كه پس از بركشيدن حصار شهر توسط موسي بن بوقا، داراي دويست و شش برج و هفت دروازه بوده است. تعمير باروي شهر در سال 373 هجري به وسيله صاحب بن عباد – وزير دانشمند آل بويه – و بناي صاحب آباد در شمال شرقي شهر، بازسازي آن در سال 411 توسط امير شريف ابوعلي جعفري، اقدامات گسترده عمراني امير خمارتاش عمادي در دهه نخستين سده ششم و ساخت باروي تازه اي از آجر به سال 527 نشان از توسعه دائمي شهر دارد .
انتخاب الموت به عنوان مركز اسماعيليان نزاري و چالش هاي فرهنگي ، سياسي و نظامي مربوط به آن ، منطقه قزوين را حدود 200 سال به كانون اصلي رويدادهاي مهم كشور تبديل كرد و بارها شاهد لشكر كشي هاي ميليوني و آثار ويرانگر آن بود . هرچند اميران سلجوقي ناگزير از فعاليت هاي عمراني نيز بودند و آثار پراكنده سلجوقي در جاي جاي استان نشانگر اين نكته و گسترش قزوين در قرن ششم هجري است . مولف “ آثار البلاد” قزوين را در آغاز قرن هفتم – پيش از حمله مغول –چنين توصيف كرده است: “ شــهري بسيــار بزرگ و پر جمعيت است. در دشتي بسيار پهناور و هموار بنا شده و مهندسان در بناي شهر نقشه اي كشيده اند كه نظيرش وجود ندارد. زيرا دو شهر است يكي در آغوش ديگري آرميده. شهر كوچك را كه در وسط قراردارد شهرستان مي نامند كه براي خود دروازه و بارو دارد. شهر بزرگتر كه پيرامون شهرستان واقع شده داراي برج و باروي ديگري است. . باغستان ها و تاكستان ها گرداگرد باروي خارجي شهر دوم را فراگرفته و پس از آن كشتزارهاي سرسبز دو شهر را در بر دارد و دو رودخانه ديزج و ارنزك از آن مي گذرد”.
وسعت اين شهر در هنگام حمله ويرانگر مغول به ايران به حدي رسيده كه به گزارش مستوفي در ظفرنامه افزون از يك ميليون نفر جمعيت داشته است. شهر قزوين در دوره ايلخاني پس از ركودي نسبي دوباره زندگي خود را باز مي يابد و چنان كه جهانگردان آورده اند در زمان تيموريان پس از سمرقند بزرگترين و آبادترين شهر ايران بوده است. انتخاب قزوين به عنوان تختگاه صفويان در قرن دهم علاوه بر بازنمايي اهميت شهر، دوره درخشاني از عمران و توسعه شهري را رقم مي زند كه درآثار سفيران و بازرگانان غربي كه به ايران آمده اند مشهود است. طراحي و ساخت نخستين خيابان ايراني ، چهارباغ ها، ميدان ها، كاخ ها، مدارس، مساجد، بوستان هاي شهري و … كه به الگويي براي شهرسازي در سراسر ايران تبديل شد از اين شهر آغاز مي گردد. حتي انتقال پايتخت در قرن يازدهم نيز رنگ فراموشي به آن نمي زند و تا پايان دوره افشاريان شاهد سازه هاي فراواني در جاي جاي شهر هستيم كه عمارت باشكوه ايوان نادري از آن جمله است.
در سراسر دوره قاجاريه، قزوين به عنوان يك منطقه حاكم نشين مستقل مرتبط با پايتخت مطرح بود و با وجود ركود نسبي اقتصاد و فرهنگ در آن دوره از اندك مراكز پر رونق و تپنده ايران به شمار مي رفت. پايداري قهرمانانه مردم اين سامان در برابر هجوم سپاه خونخوار مغول و يورش ويرانگر تيمور، به ويژه وارد كردن نخستين شكست به مهاجمان افغاني در دشت قزوين پس از سقوط اصفهان از نقش انكار ناپذير قزوينيان در تاريخ ايران حكايت دارد . مشاركت مردم قزوين در نهضت ضد استبدادي مشروطه سر آغاز فصل نويني در تاريخ معاصر كشور ماست كه تا انقلاب اسلامي تداوم مي يابد. پس از بي مهري هاي دهه دوم و سوم در چهاردهمين سده خورشيدي و تخريب بناهاي شكوهمندي همچون ايوان و حياط نادري، عمارت خورشيد، عمارت ركنيه، دروازه ها و … ، رفته رفته استان قزوين به سوي عمران شهري گام برداشت.
دو کاروانسراي بسيار بزرگي را که به يکديگر متصلند نيز در خيابان تهران احداث کرد . ضمنا تمام عمارت دولتي و شاهزاده حسين و مسجد جامع را تعمير اساسي نمود و مهمان خانه بزرگي روبه روي مسجد جامع بنا کرد که در آن موقع يکي از بناهاي بسيار سودمند و مورد توجه بود و براي مسافرين به ويژه اروپائيان بي اندازه اهميت داشت . اين مهمان خانه با حياط چاپارخانه و عمارت تلگرافخانه سابق که در جنوب همين مهمانخانه بنا شده بود تمامي براي امتداد خيابان سپه به ايستگاه راه آهن خراب شد .
پس از ايجاد راه آهن و آغاز ساختمان ايستگاه قزوين ، مهمانخانه و چاپارخانه و تلگرافخانه را که متروک شده بود خراب کرند و اين خيابان را از جلو مسجدجامع کبير تا ايستگاه راه آهن امتداد دادند و به ميدان مقابل عمارت ايستگاه متصل نمودند . خيابان تهران هم که از خيابانهاي قديمي است تا سلامگاه شاهزاده حسين مستقيم است و دو طرف آن درختهاي سايه دار داشت اکنون هم کم و بيش درخت دارد .
خيام و …
به طور کلي خيابانهاي قزوين در محدوده بافت قديم چنين است : پهلوي ( امام ) – شاه ( طالقاني ) – فردوسي سپه – سعدي – مولوي – پيغمبريه – تبريز – ایستگاه – بيمارستان ( بوعلي ) – شهربازي– عبيد زاکان – نادري –
بافت و سازمان شهری قزوین در دوره های مختلف تاریخی :
بافت شهرهار تاریخی را از جنبۀ روش شناسی و با توجه به رشد تاریخی آنها می توان در سه گروه دستع بندی نمود :
الف) بافت تاریخی
ب) بافت قدیمی
ج) بافت مناطق توسعه یافته ( برنامه ریزی شده یا خودرو )
هر یک از تقسیمات فوق بیانگر یک دورۀ معین از توسعۀ شهر بوده و ویژگیهای خاص خود را دارا می باشند .
الف) بافت مناطق تاریخی
این بافت به طور عمده در دوران صفوی ( شاه تهماسب ) شکل گرفته است . مقر حکومت در مرکز شهر قرار داشته و در داخل آن عمارتی بنا گردیده که باقیماندۀ آن امروز سر در عالی قاپو و چهل ستون است که اکنون ساختمان موزۀ شهر می باشد . به احتمال بسیار زیاد در مقابل سردر عالی قاپو میدانی وجود داشته که به میدان شاه معروف بوده است . این میدان هفتصد پا طول و دویست پا عرض داشته و به سبک میدان نقش جهان اصفهان احداث گردیده بود . در مقابل این میدان به سمت جنوب شرقی و با زاویه ای حدود 15 درجه خیابان چهار باغ مانندی به نام خیابان دولتی ساخته شده بود که انتهای آن در جنوب به مجموعه ای منتهی می شد که در کنار آن مسجد جامع ، بازارچۀ دولتی و عمارتهایی بوده که بعداً به پستخانه و تلگرافخانه تغییر کاربری دادند .مجموعۀ مراکز تجاری و مبادلات بازرگانی در قسمت غرب مجموعۀ کاخهای سلطنتی احداث شده بود .
ب) بافت مناطق قدیمی
بافت قدیمی شهر قزوین شامل بخش میانی بافت شهر بوده و توسعۀ شهر را از دوران صفوی تا اولین اقدامات شهرسازانۀ رضا شاهی در برمی گیرد . تکامل بافت در این دوره در زمان حدود 200 سال انجام پذیرفته و این امر بیانگر بطئی و کند توسعۀ کالبدی شهر بوده و بدیهی است که با توجه به مناسبات اجتماعی آن دوره بافت شهری در زمان طولانی امکان توسعه یافته است .
مجموعه سعد السلطنه
بزرگترين كاروانسراي سر پوشيده و مركز تجاري داخلي شهري در ايران است كه با وسعتي افزون بر 6/2 هكتار توسط باقر خان سعد السلطنه فرماندار قزوين در اواخر سلطنت ناصر الدين شاه قاجار ساخته شده و از سراهاي تودرتو و پيوسته به هم تشكيل گرديده است . حجره هايي كه در حياط ها واقع شده اند با ايوانچه هاي كاربندي شده نشانگر كمال زيبايي و سنجيدگي طرح مي باشند كه محور هاي شرقي ـ غربي و شمالي ـ جنوبي بازار از آنها مي گذرند . محورهاي عمود بر هم در چهار سوق كاروانسرا به هم مي پيوندند و معماري مكتب قزوين در فضاهاي تجاري را به شيوه اي بسيار زيبا و ماندگار به نمايش مي گذارند . بر فراز اين چهار سوق گنبدي بزرگ و در چهار طرف آن چهار نيم گنبد قرار دارد كه همگي داراي كار بندي و در اوج زيبايي هستند . ورودي هاي متعدد و بلند ، حياط هاي وسيع ، بارانداز و شترخان بزرگ با بيش از يكصد ستون آجري ، گرمابه ، هشتي هاي با شكوه و حجره هايي كه دور تا دور فضا هاي باز و در دالان هاي طول و دراز گسترده و از تزئينات آجر تراش و كاشي برخوردارند اين مجموعه را به زيبايي تمام آراسته اند
كاروانسراهاي ديگر
كاروانسراي آراسنج در جاده بوئين زهرا – ساوه ؛كاروانسراي خرزان ؛ كاروانسراي قاقازان در راه قزوين – رشت و كاروانسراي پيچ بن در راه قزوين الموت – تنكابن از جمله ديگر كاروانسراهاي ميان راهي در استان قزوين مي باشند .
تاریخ مکانی بنای سعدالسلطنه
« در مورد مکان بنای سعدالسلطنه دو قول معروف وجود دارد ؛ عده ای بر این باورند که در محل کنونی سرای مذکور ، خانه های مسکونی وجود داشته و سعدالسلطنه این خانه ها را از صاحبانشان خریداری کرده و پس از تخریب آنها به ساختن سرا در مکان آنها پرداخته است .
گروه دوم معتقدند که در چهار چوب خیابانهای امام خمینی ، پیغمبریه و کوچه پنجه علی باغ معروف سعادت آباد قرار داشته است که شاه طهماسب اول و جانشین او کاخهای رفیعی در آن احداث کرده بودند و یکی از قصور مجلل و با شکوه پادشاهان صفوی بوده که پس از انقراض آن دودمان ، رو به ویرانی نهاده و سرانجام اراضی آن جایگاه خاکروبه شده بود که سعدالسلطنه در اقدامی مدبرانه خاکروبه ها و … را به کلکوارچی ها فروخت که آنگاه زمین آنجا را صاف کرده و طرح سرای سعادت را ریخت و نام سعادت به این مناسبت است که آنجا زمین سعادت آباد بوده است »
بناهایی که همزمان با این کاروانسرا در قزوین ساخته شده شامل :
کاخ چهل ستون. مسجدالنبی . مسجد سنجیده .
” سرای سعادت یا سعدیه ”
« بانی این سرای ، آقای باقر سعدالسلطنه اصفهانی است که در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه از طرف میرزا علی اصغر خان اتابک ، فرمانده قزوین بود .»
معرفی
سال ساخت بنا: سال ساخت این بنا حدودا بین سال های 1310 تا 1312 ه.ق می باشد.
بررسی تاریخی بنا: بنای تاریخی در مجموعه بازار تاریخی قزوین قرار گرفته و در دوره ناطرالدین شاه قاجار و به دستور باقرخان سعدالسلطنه فرماندار شهر قزوین احداث شد . او با در نظر گرفتن اهمیت تجاری شهر این سرا را به منظور محل تجارت و داد و ستد بنا کرد و به مناسبت لقب خودش آنرا سعدیه می نامد .
بررسی کالبدی بنا
-1کاروانسرا بصورت چهار فصلی ساخته شده
-2چهار ایوان در چهار ضلع حیاط دارد که طاق ایوان ها دارای آجر کاری و سقف داخلی ایوان دارای تزئین و مقرنس کاری است .
-3این مجموعه دارای یک حیاط مرکزی است که در چهار جنب آن حجره های تجاری ساخته شده است.
| فرمت فایل: Powerpoint (قابل ویرایش) |
| تعداد صفحات: 74 |
| حجم: 16.77 مگابایت |