دانلود رایگان طرح نهایی معماری مجموعه فرهنگی -بخش هشتم

دانلود رایگان طرح نهایی معماری مجموعه فرهنگی -بخش هشتم

5-1-2-1- فضاهای اختصاصی

فضاهایی است که مشخصاً به عوامل اجرا مربوط است و اصولاً می باید از فضاهای عمومی مجزا بوده و از تداخل با این فضاها مصون باشد. برای شناخت بیشتر این فضاها و نحوه حرکت در آنها، به حرکت بازیگران و کارکنان صحنه و دکور در فضاهای اختصاصی توجه می کنیم.

ـ حرکت بازیگران: ورودی بازیگران و دستیاران صحنه می باید کاملاً از ورودی تماشاگران جدا باشد. اولین جایی که بازیگران به آن وارد می شوند هال ورودی پشت صحنه است که در این محل نگهبانی و اطلاعات و تلفن قرار دارد. از این محل، بازیگران باید بتوانند مستقیماً به رختکنها وارد شوند. طبیعی است که دسترسی از رختکن باشد، باید دارای همان نوع دسترسی باشد. از رختکنها، بازیگران باید بتوانند به اتاق تمرین نیز دسترسی داشته باشند. بعد از رختکن، بازیگران برای اجرا می باید به اتاق انتظار صحنه وارد شوند و از آنجا وارد فضای انتظار داخل صحنه شوند. از فضای انتظار داخل صحنه دسترسی به اتاق تعویض سریع لباس نیز ضروری است.

ـ نمودار حرکت دستیاران صحنه: دستیاران صحنه نیز همچون بازیگران از هال ورودی پشت صحنه باید مستقیماً به رختکنهای خود و از رختکنها به اتاق استراحت خود و حمام و سرویسهای بهداشتی دسترسی داشته باشند. همچنین یک ارتباط مستقیم از رختکنها به صحنه، برای دستیاران صحنه ضروری است.

ـ حرکت دکور در تئاتر: برای دکور می باید از ورودی جداگانه ای که ورودی مواد خام دکور است به انبار مواد خام دکور، دسترسی باشد و از آنجا به کارگاه دکور. کارگاه دکور نیازمند دو دسترسی است:

ـ یکی به انبار دکور صحنه که در جنب صحنه قرار دارد و به صحنه دسترسی دارد و یکی هم به انبار دائم یا اصلی دکور.

ـ از صحنه نیز باید به انبار دکور دائم دسترسی باشد تا دکورهایی که دیگر مورد نیاز نیست به انبار دکور انتقال داده شود.

 

 

 

 

*توضیح فضاها

1ـ صحنه، 2ـ هال ورودی پشت صحنه: (S=25^m2)، 2ـ رختکن‌ها، 3ـ اتاق گریم (30 مترمربع فضای گریم و حدود 20 مترمربع برای فضای سالن انتظار و انبار گیرم که جمعاً 50 مترمربع)، 4ـ سرویسهای بهداشتی (به ازاء هر 6 نفر یک سرویس)، 5ـ اتاق استراحت (برای هر نفر 2 تا 3 مترمربع)، 6ـ اتاق انتظار صحنه 20 m²، 7ـ اتاق تعویض لباس (برای زمانی است که در حین اجرا لازم است یک بازیگر سریعاً لباسهای خود را تعویض کند و به صحنه برگردد) فرض می‌کنیم در آن واحد 5 نفر بخواهند از اتاق استفاده کنند.

2ـ هر نفر 25m² =5m²+ حمام و دستشویی= 30m²

8ـ اتاق تمرین (حداقل فضای مورد نیاز اتاق تمرین، هم اندازه محل بازی است و باید این اتاق به شکل محل بازی باشد و حداقل 70 مترمربع).

 

* اتاق نور

اتاق نور باید پنجره‌های به ابعاد 60×120 سانتیمتر داشته باشد و ممکن است حتی در بعضی مواقع هنگام اجرای برنامه پنجره را باز گذارند. ضخامت شیشه باید 2/1 سانتیمتر باشد، ضمناً اتاق نور باید دارای تهویه قوی باشد تا بوی دستگاههایی که احتمالاً گرم می‌شوند به بیرون نرود و همچنین از بیرون بداخل اتاق نیز بویی وارد نگردد. دیوارهای اتاق نور باید عایق صوت باشند در ضمن کف و دیوار این اتاق با رنگ کاملاً تیره پوشیده شود تا نور را منعکس نکند. کفپوش این اتاق بهتر است قالی باشد تا بتواند ذرات معلق هوا را جذب کند. چون متصدی اتاق نور باید با صحنه و سرپرست آن در تماس باشد، لذا باید در اتاق خود تلفنی داشته باشد که با روشن و خاموش شدن چراغ خبر دهد (ارتباط با صدای زنگ تلفن نباشد). کلیه وسایلی که می‌توانند در اتاق نور باشد:

1ـ دستگاه کنترل نور    2ـ‌دستگاه کنترل صحنه           3ـ ساعت        4ـ کلید زنگ دستگاه ضدآتش

5ـ دستگاه نور صحنه    6ـ کلید اصلی جهت نظافت       7ـ کنترل نور موضعی    8ـ دستگاه کنترل درجه حرارت  9ـ چراغهای ایمنی  10ـ ولتامتر     11ـ دستگاههای آمپلی فایر       12ـ کنترل آسانسور صحنه                13ـ کنترل پرده‌ها   14ـ کنترل تلویزیون مدار بسته

 

 

 

 

*اتاق صوت

مسئله صوت نیز به همان اندازه نور مهم می‌باشد و باید اتاق آن به اتاق نور متصل باشد و حتی بوسیله دریچه‌ای به یکدیگر راه داشته باشند، ضمناً دیوارهای آن ضد صوت باشد.

این اتاق باید به صحنه دید داشته باشد و همچنین به ارکستر و گاهی اوقات نیز بتواند تماشاچیان را ببیند و تهویه این اتاق باید کامل باشد و از نظر آکوستیک نیز مانند صحنه طرح ریزی گردد.

بهتر است اتاق نور و صوت در انتهای سالن و رو به صحنه باشد.

 

 

* اتاق پروژکسیون

این اتاق شامل برگشت فیلم ـ دستگاه کنترل ـ آمپلی فایرـ پروژکتور ـ دستگاه جلوگیری از آتش ـ اتاق استراحت و سرویس است. اگر نورافکن‌های Spot-Light در این اتاق است بهتر است ابعاد آن 5/5 × 5/3 متر باشد.

درجه حرارت این اتاق نباید بیش از 18 درجه باشد.

 

* اتاق تمرین

معمولاً اتاقی برای تمرین هنرپیشگان در نظر می‌گیرند، در نتیجه تمام طول برنامه هنرپیشه‌ها بصورت ایستاده منتظر نوبت خود می‌شوند، تا ایفای نقش نمایند. رختکن تنها جهت تعویض لباس و خودآرایی نیست. بهمین دلیل نه تنها برای هنرپیشگان در نظر گرفته می‌شود، بلکه برای موزیسین‌ها، رهبران ارکستر، اعضای کر، نیز باید فضایی که اقتصادی باشد در نظر بگیرند.

معمولاً برای هر 10 هنرپیشه یک اتاق با مجموعه رختکن (رختکن گروهی) و یک اتاق جهت تمرین در نظر می‌گیرند. البته لازم به تذکر است که فضای گریم خواهران و برادران کاملاً مجزا در نظر گرفته می‌شود. تعداد و ابعاد این اتاق‌ها بستگی به صحنه و عملکردهای آن دارد این اتاق معمولاً نزدیک به صحنه طرح‌ریزی می‌گردد و اغلب نور مصنوعی در این اتاقها مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی چون هنرمندان مدتها مدید در این اتاق می‌باشند باید اتاق از نظر نور طبیعی و تهویه نیز تأمین باشد.

در این اتاق جهت گریم باید میزهایی مجهز به آینه باشد که هنگام آرایش از صورت هنرپیشه بیش از 45 سانتیمتر فاصله نداشته باشد. آینه‌های قدی در اطراف اتاق و صندلی جهت نشستن در مقابل میز توالت به همراه آینه‌های دستی جزء لزومات این اتاق می‌باشد. وجود تعدادی لامپ در بالای آینه اجباری است. این لامپها معمولاً نباید بیش از 40 وات باشد ولی در بعضی مواقع 60 وات هم استفاده می‌شود.

نور همیشه باید از بالای سر بتابد چراغهای رنگی نیز مورد نیاز است ولی از چراغهای فلورسنت نباید استفاده کرد. وجود چراغهای رومیزی نیز جهت جابجا نمودن نور مفید می‌باشد. بهتر است نور تعبیه شده در بالای آینه از بالا بتابد و هر کدام از چراغها کلید جداگانه داشته باشند تا استفاده کنندگان بتوانند بعد از گریم چراغها را خاموش کنند. آینه قدی جهت کنترل وضع لباسها الزامی است. معمولاً در اتاقهای گریم پریز برق نمی‌گذارند، چون ممکن است استفاده‌های نامربوط بشود. ولی در اتاق GREEN ROOM که به اتاق استراحت معروف است، پریز جهت جاروبرقی ضروری است.

معمولاً در رختکن‌ها گنجه‌هایی جهت وسایل هنرپیشگان می‌گذارند که خود آنها مسئول نگهداری کلید و گنجه هستند، گاه گنجه‌ها را بصورت گروهی در اتاق مخصوص با متصدی مخصوص می‌گذارند. میله گنجه جهت آویختن لباس 60 سانتیمتر و گاه دو برابر آن طول دارد. نحوه دیگر نگهداری لباسها اینست که گنجه‌ها متحرک باشند و پس از آویزان نمودن لباسها و وسایل، گنجه را به اتاق مخصوص ببرند. در این گنجه‌ها باید فضائی جهت کلاه و پالتو و چکمه و کفش و همچنین فضائی به بلندی یک متر جهت آویختن شمشیرها وجود داشته باشد. میز و صندلی جهت هنرپیشگان باید بسیار راحت باشد زیرا از مهمترین وسایل آنجا می‌باشد. صندلی‌ها باید بی‌دسته باشند و بالا و پایین بروند.

وجود کاناپه در اتاق‌ها، بخصوص در اتاق ستارگان برنامه بی‌فایده نیست. کف اتاقها باید از جنس نرم و صاف انتخاب شود مانند موکت و تایل پلاستیکی در صورت امکان البته فرش به عنوان کفپوش بهتر است. در اتاقها حتماً جای زباله در نظر گرفته شود. ضمناً براغی هر 2 نفر مرد حداقل 1 عدد دوش و دستشویی و برای هر 4 نفر زن 1 دوش و توالت لازم است. ابعاد دوش و توالت تقریباً یکی می‌باشد، میله جهت آویختن حوله و آینه در نظر گرفته شود. در اتاقهای گروهی می‌توان از حمام گروهی نیز استفاده کرد ولی باید حتماً در نزدیکی رختکن احداث شود. توالت یا گروهی و یا فردی است بطور کلی برای هر 5 مرد یک توالت و برای هر 8 زن نیز یک توالت لازم است. در اتاق ستارگان وجود توالت و همچنین دوش اجباری است.

رختکنهای برادران و خواهران نیز از هم مجزا می‌باشد. رختکن‌ها معمولاً‌باید به راهروهای صحنه ارتباط داشته باشند، ولی اگر چنین چیزی امکان نداشت، حتماً باید در یک سطح باشند و اگر باز هم امکان آن نبود،‌بهتر است با فاصله 2 طبقه بالاتر یا پایین‌تر طرح ریزی گردد. آسانسور نیز معمولاً پیشنهاد نمی‌شود، چون ممکن است حد فاصل 2 برنامه خراب شود و هنرپیشه در آن را دچار مشکل نماید. در مواقعی که فضا برای رختکن نباشد و رختکن را به قسمت بالای صحنه برند وجود آسانسور بی‌فایده نیست. دربهای ورود به صحنه از 85 سانتیمتر و عرض راهرو نیز 51/1 متر نباید کمتر باشد. ارتفاع درب نیز حدود 4/2 متر مناسب است.

دسته‌های درب را معمولاً آهنی تعبیه نمی‌کنند تا سبب پارگی لباس هنرپیشه‌ها شود. پتوهایی جهت خفه کردن آتش در راهروها و همچنین وجود تلفن ضروری است. حد فاصل بین رختکن و راهرو، باید حتماً پیش فضایی باشد تا در هنگام باز شدن درب صحنه، نور رختکن بداخل صحنه نتابد. یعنی وجود درب بین رختکن و صحنه (پیش فضا) لازم می‌باشد. اتاق استراحت هنرپیشگان نیز باید در نظر گرفته شود که این فضا هم برای برادران و خواهران از دو قسمت مجزا تشکیل یافته است و ابعاد آن بستگی به بزرگی مجموعه دارد و معمولاً آنرا 20 مترمربع در نظر می‌گیرند که مجهز به کافه تریا و گاهی سالن غذاخوری می‌باشد. اتاق نویسندگی نیز طرح‌ریزی گردد اگر ابعاد این اتاق زیاد باشد، ملاقات کنندگان را نیز می‌توان به آنجا راهنمایی نمود. از قسمتهای اتاق استراحت، میز، صندلی، میز کار، تلویزیون، کاناپه، آشپزخانه،‌یخچال و در فضاهای کوچک، دستگاه چای و نوشابه خودکار موجود باشد.

 

*صحنه

محلی که بازیگر در آن مشغول نمایش می‌شود صحنه یا سن نام دارد. طراحی صحنه همچون طراحی سالن از اهمیت بسیار برخوردار است در عین حال میان صحنه و سالن روابط متقابلی وجود دارد که عدم توجه به هر کدام از آنها ما را در رسیدن به کمال طراحی دچار مشکل می‌کند.

در طراحی صحنه اهداف ذیل باید مورد توجه قرار گیرد.

1ـ عرض دهانه مناسب صحنه، به نحوی که خللی در اجرا ایجاد نگردد.

2ـ امکان ایجاد «محل باز» بطوریکه میزان سن و صحنه پردازی، به همراه دید مناسب به صحنه،‌و در مجموع یک اجرای خوب مقدور گردد.

3ـ توضیح آنکه «محل بازی» بخشی از صحنه است که اجرا در آن صورت می‌گیرد و معمولاً‌بوسیله دکور از مابقی صحنه جدا می‌گردد. بدین سال، ارتباط متقابلی میان صحنه و محل بازی از یک سو و محوطه تماشاگران از سوی دیگر وجود دارد. طراحی این دو بطور متقابل یکدیگر را تحت تأثیر قرار داده و محدود می‌کند. مساحت و شکل هر یک از آنها، در تعیین مساحت و شکل دیگری مؤثر بوده و در نتیجه بطور مشترک در تعیین ظرفیت سالن مؤثراند.

هنرپیشه‌ها باید از هر طرف صحنه بتوانند وارد بشوند و ضمناً در پشت صحنه بتوانند از یک اتاق به اتاق دیگر بروند بدون اینکه وارد صحنه بشوند. و فضاهای انبار، رختکن، سرویس و… باید به نحوی نزدیک صحنه باشند و سیرکولاسیون به راحتی صورت گیرد. در نتیجه باید راهروی پشت صحنه بزرگ باشد تا بهم برخورد نکنند عرض این راهرو حدوداً باید 2 متر باشد و عرض پلکان ورود به صحنه از سالن 1/1 متر مناسب است.

همچنین درب خروجی اضطراری نیز در پشت صحنه رو به بیرون لازم می‌باشد و اگر صحنه بزرگ باشد باید چند درب تعبیه گردد.

*صحنه و فضاهای مربوط به آن

برای همه نوع تولید تئاتری، مؤلفه‌های دیداری به دو مقوله تقسیم می‌شوند: بازیگران و پوشش صحنه‌ای این دو، تقسیمات کارکردی صحنه را بوجود می‌آورند:

1ـ فضائی که در آن بازیگران کار می‌کنند و به آن محوطه اجرا یا محل بازی می‌گویند.

2ـ فضائی که در آن پوشش صحنه‌ای قرار می‌گیرد که به آن فضای دکور می‌گویند.

3ـ سومین قسمت کارکردی صحنه، فضای پشت صحنه و انباری صحنه است، که با فضای پوششی و دکوراسیون از محل بازی جدا می‌شود. میان محل بازی، فضای صحنه‌ای و فضای انباری (پشت صحنه) روابط کارکردی وجود دارد. اندازه، شکل و ترتیب و تنظیم محل بازی باید قبل از تعیین دیگر فضاها، تعیین شود. به همین دلیل تعیین اندازه مناسب محل بازی، هم برای طرحهای بعدی صحنه و هم تعیین مساحت سالن و ظرفیت سالن ضروری است.

چنانکه اشاره شد، صحنه علاوه بر محل بازی و جایگاه دکور، محل فعالیتهای پشت صحنه‌ها هم هست.

این فضاها عبارتند از میز مدیر صحنه که دو طرف صحنه قرار گرفته و به تلفن و آیفون مجهز است و از آنجا ترتیب توالی عملیات صحنه در این حین اجرا کنترل می‌شود. اتاق انتظار بازیگران، اتاق تعویض سریع لباس، فضای امکانات فنی پشت صحنه، اتاق کنترل نور و اتاق کنترل صدا از فضاهای مورد نیاز صحنه می‌باشد.

* اتاق کنترل نور: این اتاق که دستگاه فرمان نور در آن جا قرار دارد، بعنوان مرکز اعصاب نورپردازی بشمار می‌رود.

* اتاق کنترل صدا: این اتاق وظیفه کنترل امول صوتی مربوط به صحنه، از قبیل تقویت صدا و یا پخش بعضی از صداهای مورد نیاز و … را به عهده دارد و انواع دستگاههای صوتی و میکروفونها و کنترل کننده‌های آنها در این اتاق قرار دارند. اتاق کنترل نور و صدا هر دو به فضاهایی حدود 25 مترمربع نیاز دارند و محل استقرارشان در انتهای سالن تماشاگران و دقیقاً روبروی صحنه قرار دارد که می‌باید دید مستقیم و بدون مانع به صحنه داشته باشد.

* اپران

اپران فضای ما بین پرده بسته و تماشاچیان است که باید حداقل 6/2 متر مساحت داشته باشد تا یک پیانو و یا هر وسیله‌ای در روی آن جا بگیرد. قسمت اپران باید از جنس سختی مثل چوب بلوط باشد و بقیه صحنه از جنسی که مقاوم و ضمناً برای بازیگران راحت باشد. جای ارکستر معمولاً بین تماشاچی و صحنه است. چون رهبر موسیقی باید هم بوسیله هنرپیشه‌ها و هم بوسیله تماشاچیان دیده شود، و معمولاً جای ارکستر از صحنه اصلی کمی پائین‌تر است، ولی جایگاه رهبر در وسط یا در کناره و کمی بالاتر از صحنه است.

در طرح دائمی اودیتریوم وجود راهروی مخصوص موزیسین‌ها اجباری است و استفاده از آن بستگی به نوع برنامه دارد. امروزه با تلویزیونهای مدار بسته موقعیت هنرپیشه‌ها و حتی تماشاچیان را رهبر می‌تواند زیر نظر داشته باشد. اندازه و ابعاد فضای ارکستر بستگی به نوع برنامه و تعداد اعضای ارکستر دارد ولی بطور کلی استاندارد فضای لازم برای هر نوازنده 1 مترمربع، برای رهبر 5 مترمربع و برای نوازنده پیانو 6 ـ 5 مترمربع می‌باشد. همچنین فضای لازم برای هر نوازنده و آلات موسیقی با 3 پایه نت باید 6 متر باشد.

در برنامه‌های مدرن، نوازنده‌ها جای بیشتری لازم دارند. در مواقعی که موزیسینها در پائین نشسته‌اند، حتماً باید فضای اطرافشان طوری باشد که صدا منعکس نشود و صداها باید طوری منعکس گردد که به طرف تماشاچیان باشد. محل ارکستر 3ـ2 متر پائین‌تر از صحنه است رنگ دیواره‌های آن را تیره می‌گیرند تا انعکاس نور، چشم اعضاء ارکستر را اذیت نکند و جای ارکستر همیشه جلوتر از پرده ایمنی قرار دارد. ولی در بعضی تئاترها پرده ایمنی اعضای ارکستر را هم زیر پوشش دارد.

 

* پرده ایمنی صحنه

یکی از انواع پرده‌های ایمنی، پرده با جنس پشم نسوز همراه با اسکلت فولادی می‌باشد که بسیار سخت است و اصطلاحاً به آن پرده آهنی می‌گویند. این پرده باید از پرده اصلی 45 سانتیمتر فاصله داشته باشد و وقتی رها می‌شود بوسیله سنگینی وزنش پائین بیفتد.

سرعت پائین افتادن آن باید 300 متر در ثانیه باشد و در مدت 30 ثانیه به پائین برسد. این پرده بهتر است بوسیله سیستم هیدرولیکی پائین بیاید و دسته‌هایی که آن را به پائین می‌فرستند نزدیک درب خروجی قرار گیرند.

سالنهایی که دو طبقه هستند و یا پله دارند، پرده پرسینیوم آنها بلندتر از حد معمول است و گاهی تا سقف می‌رسد. در چنین مواقعی پرده ایمنی از بالای این پرده باید شروع بشود. در نتیجه بلندی برجهای نگهدارنده بیشتر خواهد شد. این پرده در هنگام وقوع آتش سوزی، سبب جداسازی صحنه و سالن می‌شود و طوری قرار دارد که عمق صحنه از پرده ایمنی 4/3 طول صحنه است. در بالای پرسینیوم، قوس یا آرکی وجود دارد که قسمتهای بالای صحنه و پشت آن را از دید تماشاچی دور نگه می‌دارد و دید بهتری به صحنه می‌دهد. پرده اصلی بهترین قسمت صحنه است و مقدار باز شدن آن بستگی به وسعت صحنه و سالن دارد. مقدار باز شدن آن نباید از 23ـ 5/21 متر تجاوز کند.

 

نکاتی در مورد صحنه و سالن اصلی

با توجه به اهمیت طراحی سالنها و صحنه و همچنین وجود تداد زیادی از فعالیتهای یک مجموعه فرهنگی که با این نوع استانداردها و ضوابط مرتبط می‌باشند (همچون تئاتر، سالنهای اجتماعات، گردهمایی کانونها، سینما و…)، در این بخش به معرفی بیشتر ضوابط مربوط به صحنه و سالن اصلی پرداخته شده است.

 

* شیب صحنه

در گذشته صحنه‌ها را کمی شیب می‌دادند تا پرسپکتیو به صحنه بدهد ولی مشکلات زیادی برای بازیگران در حین انجام نمایش به همراه داشت. مثلاً هنگام دویدن و یا دور زدن در صحنه بدلیل شیب‌دار بودن کف صحنه، بازیگر حالت تعادل خود را از دست می‌داد.

در حال حاضر بر این عقیده‌اند که اگر طرح صندلیها خوب باشد احتیاج به چنین صحنه‌ای نیست و از شیبدار نمودن کف صرف نظر می‌کنند. صحنه اید پهن و عمیق باشد و عمق یک صحنه 75% فضای بازشو پرده باشد.

 

 

* کف صحنه

کف صحنه از قسمتهای مهم صحنه است که باید به آن توجه زیادی داشت. ماده کف صحنه را نمی‌توان دقیقاً عنوان کرد ولی مسئله‌ای کهب اید حتماً رعایت شود عایق بودن آن در مقابل آتش است. معمولاً از بتن استفاده می‌شود ولی بکار بردن بتن اشتباه است و بهتر است چوب یا آهن تعبیه شود. استفاده از چوبهای فشرده با ضخامت 3 سانتیمتری مناسب می‌باشد. کف صحنه نباید موج داشته باشد، بخصوص در مقابل گرما و سرما نباید تغییر شکل بدهد.

معمولاً مشکل است بگوئیم چه جنسی را باید بکار برد، بعضی چوب محکم و سفت بکار می‌برند که سالهای متمادی قابل استفاده باشد. ولی در درام‌ها کف صحنه را با پارچه می‌پوشانند در برنامه‌های رقص کف باید صاف و صیقلی باشد که از نظر اقتصادی زیاد مناسب نیست چون بعد از 5 سال فرسوده گردیده و همچنین مدام باید تمیز و براق شود. گاهی اوقات پوششهای مختلف لینولئوم بکار می‌برند تا قطر 6 میلیمتر که بخوبی چسبیده شود و به آسانی قابل تمیز کردن است و موج ندارد.

ارتفاع کف صحنه از سطح باید 4/2 متر باشد. کف صحنه اغلب بالا و پائین می‌شود و گاه بصورت پلکان در می‌آید در نتیجه زیرزمین باید گود باشد معمولاً عمق آن 9ـ6 متر در نظر گرفته می‌شود.

 

*تعویض صحنه

صحنه‌ها باید طوری باشند که عوض کردن آنها به آسانی صورت بگیرد و در نتیجه احتیاج به فضای زیادی دارند. ضمناً در همان نزدیکی باید انباری جهت صحنه‌های متغیر وجود داشته باشد.

روش تعویض صحنه بستگی به عملکرد آمفی تئاتر دارد. معمولاً تغییر صحنه را مکانیکی انجام می‌دهند که هم سریعتر انجام می‌شود و هم نیروی انسانی کمتری مصرف می‌کند. در این سیستم باید جایی برای دستگاههای تغییر دهنده دور از چشم مردم قرار داد. ضمناً باید مواظب بود به اتاق نور مربوط نشود. در نتیجه می‌توان آن را بالاتر از اتاق نور قرار داد. در گذشته این اعمال بوسیله طناب انجام می‌شد ولی در حال حاضر بوسیله کابل سیمی انجام می‌گیرد. ممکن است بعضی از قسمتها با دستگاه بالا و پائین بشود که بهتر است بر روی قرقره آنها جسم سنگینی گذاشته شود تا تعادل برقرار باشد و ناگهانی خارج نگردد.

ارتفاع کف صحنه تا سف صحنه باید در حدی باشد که دکورهای صحنه هنگام بالا و پائین رفتن به سقف صحنه گیر نکند. اندازه این فاصله باید حداقل 2 برابر ارتفاع پرده تا کف صحنه یعنی 6/2 متر باشد ارتفاع گریدها که میله‌هایی هستند جهت آویزان کردن دکور باید 3 برابر بلندی پرده باشد و حدود 3/1ـ 3/2 متر با سقف اصلی فاصله داشته باشد (بخاطر عوض کردن دکورها و نصب آنها بوسیله کارگران) ضمناً این فضا برای عبور لوله‌های تأسیساتی نیز مناسب می‌باشد.

 

* نور صحنه

اولین وظیفه نور دادن به صحنه، نورانی کردن هنرپیشه و برنامه‌ای است که اجرا می‌کند. در زمانهای قدیم که تئاتر در فضای باز اجرا می‌شد خورشید رل نور را بازی می‌کرد ولی اکنون در صحنه معمولاً توجه تماشاچیان را بوسیله نورافکن‌هایی با رنگهای مختلف جلب می‌کنند که نور را از محلی به محلی دیگر یا از روی یک هنرپیشه روی هنرپیشه دیگر می‌گرداند و آتمسفر جدیدی را بوجود می‌آورند. تعداد این نورافکنها بستگی به ابعاد تئاتر و نوع برنامه دارد.

جایگزینی مراکز نوری بسیار مهم است و تنظیم نور برای برنامه‌های مختلف باید قابل اجرا باشد. مدیر نمایش می‌داند که نور تأثیر مستقیم بر روی کارش دارد. نور و صدا از عوامل مهم بهتر جلوه دادن برنامه می‌باشد.

وسایل جدیدی برای پخش نور بوجود آمده که بوسیله متخصصان از آنها استفاده می‌شود. بهمین دلیل این گروه را طراحان نور می‌نامند. بطور کلی مسئول نور باید از تمام جزئیات برنامه آگاه باش، در نتیجه از ابتدای برنامه حتی هنگام تمرین نمایش طراح نور باید کارهایش را با برنامه تطبیق دهد.

مسئله زمان از عوامل مهم مؤثر در کار طراح نور می‌باشد و با کمی تأخیر ممکن است نظم تمام چراغها بهم بخورد و برنامه مختل شود. نوع فیلتر ـ جزئیات صحنه ـ نوع چرخش‌ها ـ تهیه چراغها حتی زوایا و سوراخ پریزها در کار نورپرداز بسیار مهم و مؤثر می‌باشد، طراح نور در تمام مدت باید مواظب دستگاهها و گرم شدن آنها باشد. بعد از اینکه جای چراغها در صحنه مشخص شد طراح نور باید با سرپرست صحنه و طراح صحنه بحث و گفتگو نماید و برای هر صحنه تابلو برق درست کند و مشخص کند که کدام چراغها بوسیله کدام سوئیچ‌ها بکار می‌افتد و قطع می‌شود. در برنامه‌های مختلف جای نورافکن‌ها متفاوت می‌باشد، حتی در یک برنامه نیز جای آنها ممکن است عوض شود و گاه فقط جهت آنها عوض می‌شود.

 

نصب منابع نوری باید طوری باشد که:

1ـ قابل دسترسی بودن منابع به آسانی و عوض کردن آنها (در فضای مابین سقف اصلی و سقف کاذب که قابل رفت و آمد و تعویض نورافکن‌ها است) به سهولت انجام گیرد.

2ـ زاویه ثابت منبع نور برقرار باشد.

3ـ در مواقعی که محدودیت زاویه‌ای داریم باید از چند منبع نور استفاده کرد.

در بعضی مواقع نور را از بالای صحنه می‌دهند و گاهی اوقات از پائین صحنه پس باید در قسمت پائین صحنه نیز سیم کشی کرد. بعضی از منابع نور داخل دیوار تعبیه می‌شوند معمولاً نوری که از روی اودیتریوم می‌تابد باید با افق زاویه 45 درجه و با صورت هنرپیشه زاویه 55 درجه بسازد.

 

*برآورد مساحت مورد نیاز صحنه

حداکثر عرض دهانه صحنه سالن 12 متر خواهد بود با احتساب 3 متر برای کناره‌های صحنه، عرض 15 متر خواهد بود. با توجه به اینکه حداکثر طول محل بازی 8 متر است و حدود 7 متر نیز برای محل دکور می‌باید در نظر گرفت و نیز فضائی برای امکانات پشت صحنه حدود 5 متر لازم است. در نتیجه طول صحنه 20 متر خواهد بود.

15 = S× 300 = 20 (مترمربع)

مساحت پیش آمدگی صحنه نیز حدود 50 مترمربع است.

 

* رابطه فرم سالن با صحنه

نحوه قرارگیری یک سالن از لحاظ ظاهری و آکوستیک و اندازه بستگی به نوع برنامه‌ای دارد که در آنجا اجرا می‌شود مانند کنسرت، تئاتر، سینما و… ضمناً فرم اودیتریوم یا سالن بستگی به صحنه نیز دارد. سالن گرد دارای صحنه گرد می‌باشد. سالن مربع دارای صحنه مربع، سالن مستطیل دارای صحنه مستطیل و سالنهای متقاطع و اریب دارای صحنه متقاطع و اریب وار هستند.

 

* جایگاه (صندلیها)

راحتی تماشاگران در درجه اول بستگی به صندلیها و نحوه قرارگیری آنها دارد. بعبارت دیگر صندلیها اگر خیلی جدا از هم باشند حالت مانوس سالن از بین خواهد رفت و اگر خیلی نزدیک به هم باشند نیز تولید اشکال می‌نماید. پس باید طوری طرح ریزی شود که حالت متعادلی داشته و ردیفها، پله‌ها و یا صندلیها به شکل جعبه‌هایی که روی هم چیده شده‌اند، به نظر نیایند.

نحوه چیدن صندلیها گونه‌ای باشد که اگر قسمتی از سالن خالی شود، زیاد به نظر نیاید. اصولاً نحوه چیدن آنها بستگی به محل و نوع انسانها و ابعاد بدنی آنها دارد. بدین ترتیب سالن نمایش در شهرهای مختلف تقریباً متفاوت می‌باشد.

اگر عرض صندلیها حدود 50 سانتیمتر باشد تعداد صندلیهای یک ردیف باید 22 عدد حساب گردد در صورتی می‌تواند بیشتر شود که سالن مجهز به وسایل ایمنی کامل و مطمئن گردد.

نحوه چیدن صندلیها به دو صورت می‌باشد:

1ـ ردیفهای مداوم و بدون راهرو                 2ـ ردیفهای مجزا با راهرو

سیستم اول که چیدن بطور مداوم می‌باشد، امروزه در اروپا رایج شده و از نظر مسئولان امر باید دارای شرایط زیر باشد:

الف) طول ردیفها از 105 سانتیمتر بیشتر نباشد.

ب) تعداد دربهای خروجی بیشتر از مقدار معمولی باشد.

ج) راهروهای مابین ردیفهای صندلی عریض باشند.

در سیستم دوم بهترین جا و بهترین دید را اجباراً صرف جاسازی و راهرو می‌نمایند در صورتیکه در سیستم اول در تمام آن فضاها صندلی قرار می‌گیرد. ضمناً بعلت عریض بودن راهرو بین ردیفهای صندلی از برخورد پاها و زانوان تماشاچیان به ردیفهای مقابل جلوگیری می‌شود و عبور و مرور به آسانی صورت می‌گیرد. برخی به اشتباه بر این تصورند که تعداد صندلیها بدین ترتیب کمتر از معمول خواهد شد در صورتیکه چنین نیست. فضایی که مابین ردیفها بدین صورت تلف شده، با راهروهای مابین ردیفها که در این حالت صندلی جای آن را گرفته، پر می‌گردد.

مسئله پشتی صندلی بسیار مهم می‌باشد. در نتیجه می‌توان گفت مهمترین عامل در سالن یا اودیتریوم، مسئله طرح صندلی است.

صندلی‌هایی که پشتی آنها متحرک است، باید تحرکشان در حدی باشد که به زانوی نفر پشتی نخورد، ضمناً دید نفر پشت را هنگامی که پشتی در حالت قائم است نگیرد.

در قسمت بالکن نیز سه مسئله حائز اهمیت است:

1ـ دید بیننده         2ـ امنیت بیننده                   3ـ خروج سریع از بالکن

مسئله دید باید طوری باشد که شخصی که در بالکن نشسته، هم بتواند پایین‌ترین نقطه و هم بالاترین نقطه را ببیند، ضمناً قسمتهایی که باید از دید او دور باشند مانند گالریهای نور نیز دیده نشوند.

مسئله دوم امنیت تماشاچی است. یعنی اول جایی برای قرار دادن کیف و سایر وسایل وجود داشته باشد تا احتمالاً از دست تماشاچی به پایین پرت نشود دوم عرض غرفه‌های بالکن نباید از 25 سانتیمتر کمتر باشد و ریل پهن و مناسبی نیز جلوی غرفه قرار گیرد.

بالکنها معمولاً باید دارای نرده‌هایی به ارتفاع 80 سانتیمتر باشند و برای ایمنی بیشتر بر روی نرده آن دستگیره‌ای تا انتهای راهرو باریک بالکن نصب شود، تا احتمال پرت شدن را از بین ببرد.