ضوابط و معیارهای طراحی بیمارستان

ضوابط و معیارهای طراحی بیمارستان

در حالی که بیمارستان‌ها درگذشته آگاهانه جهت مصارف پزشکی، جراحی طراحی می‌‌شدند امروزه می‌توان شاهد تغییرجهت به سوی انسانگرایی در امکانات بیمارستانی بود. بیمارستانهای امروزی بیشتر بههتل شبیه هستند. وجود فضای اقامتی دارای اهمیت بیشتری نسبت به طرح‌های سرد بهداشتیدر بیمارستانهای گذشته است. مدت زمان بستری و اقامت بیمار به طور پیوسته کوتاهترمی‌شود و علاقه به اتاق‌های یک تختی یا دو تختی (در خصوص بیمارهای خصوصی) بیشتر شدهاست.
فهرست مندرجات
1 قسمت بندی وتعین محدوده
2 انواع بیمارستانها
2.1 بیمارستانهای دانشگاهی
3 مفهومطرح ریزی
4 مسیریابی
5 اتاقهای جراحی اصلی
5.1 اتاق بیهوشی
6 داروخانه
7 آبریزگاه
8 رعایت نکات ایمنی در جراحی
9 استریل‌سازی مرکزی
10 بخش مراقبتهای ویژه
11 بخش‌های مراقبت
12 دپارتمانهای مراقبت

قسمت بندی و تعین محدوده
یکبیمارستان عمومی به بخشهای مراقبت، معاینه و درمان، انبار و محل نگهداری موقتزباله، اداری و فن آوری تقسیم می‌شود. قسمت‌های اقامتی و احتمالا بخش‌های آموزشی وپژوهشی و همچنین بخشهای حمایتی برای عملیاتهای خدماتی نیز در یک بیمارستان عمومیوجود دارند.

انواع بیمارستانها
بیمارستانها را می‌شود به گروههای زیر تقسیم کرد: کوچکترین (تا 50 تخت)، کوچک (تا 150 تخت) استاندارد (تا 600 تخت) و بزرگ. حمایتکنندگان مالی بیمارستانها ممکن است دولت، بنیادهای نیکوکاری یا خصوصی یا ترکیبی ازاینها باشند. بیمارستانها را می‌توان از جهت نوع فعالیت به بیمارستانهای عمومی،تخصصی و دانشگاهی تقسیم کرد.

بیمارستانهای دانشگاهی
بیمارستانهای دانشگاهی با بیشترین ظرفیت خدماتی را می‌توانبرابر با دانشکده‌های پزشکی و بیمارستانهای عمومی بزرگ دانست. آنها امکانات تشخیص ودرمانی گسترده‌ای دارند و به طور اصولی پژوهش و آموزش را به پیش می‌‌برند.سالنهایسخنرانی و اتاقهای تشریح بایستی طوری گنجانده شوند که فعالیت بیمارستان توسط ناظرینمختل نشوند. بخشها باید بزرگ باشند تا هم ملاقات کنندگان و هم ناظران را در خود جایدهند. امکانات و نیازهای ویژه بیمارستانهای پزشکی ایجاب می‌کند اتاقها به صورتویژه‌ای طراحی شوند.
مفهوم طرحریزی
موقعیت: محل پروژه باید دارای فضای کافی برای بخشهای اقامتیمستقل و دپارتمانهای مختلف بیمارستان باشد. بایستی در منطقه آرام باشد و در آیندهنیز احتمال ساخت و ساز در اطراف آن وجود نداشته باشد مگر اینکه توسط محلهای مجاورتفکیک و مستثنی شده باشد. تجهیزات نبایستی بر اثر مه گرفتگی، باد شدید، گرد و غبار،دود، بو و حشرات آسیب ببیند. زمین نباید آلوده باشد و برای گسترش فضا، زمینهای آزاداطراف نیز در نظر گرفته شوند.

جهت:
بهترین جهت برای اتاق درمان و جراحی بین شمال غربی و شمال شرقی است. نمایبخش پرستاری در جهت جنوب به جنوب شرقی مناسب است آفتاب صبحگاهی دلپذیر، گرمای کم،مزاحمت کم نور آفتاب (احتیاج به تاریک کردن اتاق نیست)، هوای ملایم در عصر ها،اتاقهایی که رو به شرق و غرب هستند به نسبت دارای آفتاب گیری بیشتر هستند اگر چه ازآفتاب زمستانی بهره کمتری می‌‌برند. جهت بخشهای بیمارستان که دارای اقامت متوسطکوتاهی هستند مهم نیست برخی مقررات انظباطی تخصصی حکم می‌کنند که بیماران در معرضنور مستقیم خورشید قرار نگیرند که اتاقهای رو به شمال برای بیماران مناسباست.
تصویر:
یک بیمارستان قراراست گسترش یابد، طراحی آن شامل چهار فاز سازندگی می‌شوند یک محیط بسته بزرگ که شاملیک پارک ساخته خواهد شد که پنجره‌ها بتوانند رو به آن باز شوند بدون آنکه صدامزاحمت ایجاد کند.
اشکال ساختمانی درمانگاهبیماران سرپایی:
محل درمان بیماران سرپایی دارای اهمیت ویژه‌ای است. جداسازی مسیر بیماران سرپایی و بیماران بستری شونده باید در اوائل برنامه ریزی مدنظر قرار گیرد.با این حال راه دسترسی به دپارتمانهای پرتو ایکس و جراحی بایستینزدیک باشد. امور مربوط به بیماران سرپایی هر روز مهمتر می‌شوند. بنابراین بهاتاق‌های انتظار بزرگتر و اتاقهای درمان بیشتری نیاز است.
راهروها:
راهروها باید برای بیشترین جریان گردشیطراحی شوند. در کل، راهروهای دسترسی بایستی حداقل دارای 50/1 متر پهنا داشته باشند. راهروهایی که بیماران را با تخت متحرک جابجا می‌کنند باید حداقل دارای پهنای موثر 25/2 متر باشند. سقف معلق در راهروها می‌توانند تا 40/2 متر ارتفاع داشته باشند. پنجره‌های نورگیر و هواگیر نبایستی بیش از 25 متر از یکدیگر فاصله داشته باشند. پهنای مفدار راهروها نباید توسط برآمدگیهای دیوار، ستونها و عناصر دیگر ساختمانمختل و محدود شود. در را هروهای بخش باید با توجه به مقررات داخلی در برای خروج دودسیگار تعبیه شود.
درها:
در طراحیدرها بهداشت باید در نظر گرفته شود. لایه سطحی در بایستی دارای مقاومت بلند مدت دربرابر نظافت مداوم توسط تمیزکننده‌ها و میکروب کشها باشد و بایستی طوری طراحی شودکه مانع انتقال صدا، بوهای نا مطبوع و جریان هوا باشند. درها نیز بایستی دارای هماناستاندارد عایق بندی در برابر صدا باشد که دیوارهای اطراف از آن برخوردارند. چوبدوروکشه در باید حداقل توانایی کاهش صدا تا25 دسی بل را داشته باشد. ارتفاع دقیقدربها به نوع و عمل آنها بستگی دارد.
درهای معمولی m 20/2 -10/2
دروازه‌هایعبور وسایل نقلیه m 50/2
ورودی انتقالات m 80/2- 70/2
حداقل ارتفاع درجاده‌های ورودی m 50/3
پله ها:
به خاطر دلایل سلامتی، پله‌ها بایستی طوری طراحی شوند که در مواقع لزوم ظرفیتتمام گردش عمومی را داشته باشند البته مقررات ساختمان سازی ملی نیز بایددر نظرگرفته شوند. پلکانها باید در هر دو طرف نرده داشته باشند و بدون بر آمدگی پیشبنباشند(بدون لبه برآمده) پله‌های پیچ دار (حلزونی) نمی‌توانند در مقررات مربوط به پله‌ها گنجانده شوند.پهنای موثر عرض پله‌ها و پاگردها باید حداقل دارای 50/1 مترباشند واز50/2 متر تجاوز نکنند. درها نباید پهنای مفید پاگردها را اشغال ومحدودکنند و با توجه به مقررات بیمارستان، درهای رو به راه‌پله باید به طرف خروجی بازشوند. می‌توان پله‌هایی با ارتفاع m m170 داشت و حداقل عمق پاگذار آن mm280 باشد. بهتر است نسبت ارتفاع/ عمق پاگذار 300تا150 میلی متر باشد.
آسانسور ها:
آسانسورها انسانها، دارو ها، ملحفه‌هاو تختهای بیمارستانی را بین طبقات جابجا می‌کنند و به خاطر مسائل بهداشتی و زیباییبهتر است آسانسورهای جداگانه‌ای را برای هر کدام این اهداف در نظر گرفت. درساختمانهایی که مراقبت، معاینه و درمان در طبقات بالایی انجام می‌‌گیرند حداقل دوآسانسور برای انتقال تخت لازم است. اتاقک آسانسور باید به اندازه‌ای باشد که جابرای یک تخت ودو همراه وجود داشته باشد. سطوح داخلی کابین باید صاف، قابل شستشو وبه راحتی قابل ضد عفونی باشد. کف آن نباید سر باشد چاه آسانسور باید ضد آتش باشد. برای هر صد تخت یک آسانسور چند منظوره باید تعبیه شود و تعداد این آسانسورها دربیمارستانهای کوچکتر حداقل دو دستگاه باید باشد، بعلاوه حداقل بایستی دو آسانسورکوچکتر برای تجهیزات قابل حمل، کارکنان وملاقات کنندگان وجود داشته باشد:
ابعاددقیق آسانسور: m 20/1 × 90
ابعاد دقیق چاه آسانسور: m 50/1 × 25/1
مسیریابی

برای جلوگیری از انتقال میکروب بر اثر تماس، فعالیتهای مختلف جداگانه‌ای می‌‌بایست صورت گیرد. سیستم تکراهرویی که در آن بیماران جراحی شده و بیماران آماده جراحی، کارکنان آماده جراحی وکارکنان پس از انجام عمل و حمل وسایل تمیز و کثیف از یک راهرو استفاده می‌کنند دیگراستاندارد نیست. بهتر است سامانه دو راهروی داشته باشیم که در آن بیماران و کارکنانیا بیماران و وسایل غیر تمیز از یکدیگر جدا باشند. هنوز بهترین نوع این موارد مشخصنشده است و بنابراین به صورت جداگانه در نظر گرفته می‌شوند. یک راهبرد موثر، جداکردن جریان بیماران از محل کار مورد استفاده کارکنان گروه جراحی است.
اتاقهای جراحی اصلی
تعدادیاتاق ملزومات و کار در مجاورت مستقیم اتاق جراحی هستند. اتاق جراحی باید به گونه‌ایطراحی شود تا هر چه بیشتر به شکل مربع شباهت داشته باشد تا کار در هر جهت از تخت جراحی به راحتی انجام گیرد. اندازه مناسب می‌تواند 50/6 × 50/6 متر با ارتفاع 3 مترو اضافه ارتفاع 70/0m برای تهویه و خدمات دیگر باشد. اتاقهای جراحی بهتر است یکسانباشد تا حداکثر انعطاف پذیری را داشته باشند و عملها روی میز قابل حملی صورت گیردکه بر روی پایه‌ای ثابت در وسط اتاق سوار شده باشد. نور طبیعی از نظر روانشناختیدارای امتیاز خاصی است که جلوگیری از آن تقریبا غیر ممکن می‌‌نماید. واگر هم امکانآن وجود داشته باشد باید سیستمی وجود داشته باشدکه به طور کامل جلوی نفوذ این نوررا بگیرد(برای مثال عملهای جراحی چشم در فضای خیلی تاریک انجام می‌گیرد) امروزهاتصالات خدماتی و وسایل فنی معمولا از طریق تجهیزات بیهوشی معلق تأمین می‌شود. درغیر این صورت ،اتصالات خطوط خلاء، اکسید نیتروس و برق اضطراری بایستی حداقل 20/1متر بالاتر از سطح کف اتاق قرار گیرند. جدا کردن بخشهایی که در حد بالای میکروبزدایی شده اند(استریل) و وسایل استریل نیز به آنجا ارسال می‌شود بسیار مهم است. تقسیم اتاق عمل به دو قسمت عفونی و غیر عفونی یک بحث پزشکی است اما عمل هوشیارانه ومنطقی است. کف اتاق و سطح دیوارها باید بسیار صاف و قابل شستشو باشند از نصفبرآمدگیهای تزئینی و سازه‌ای باید جلوگیری کرد.
اتاق بیهوشی
اندازه اتاق بیهوشی باید تقریبا 80/3×80/3 متر باشد و درهای آن نیز کشویی و برقی باشد و به اتاق عمل باز شوند(پهنای 40/1 متر)این درها باید دارای دریچه و شیشه‌ای باشند تا بتوان با اتاق جراحی ارتباطتصویری داشت. اتاق بایستی مجهز به یخچال ،سینک آب ،لوله دستشویی و آبکشی، کابینتجهت نگهداری لوله هلی جراحی ،اتصالات تجهیزات بیهوشی. برق اضطراریباشد
اتاق ترخیص بیهوشی:
ایناتاق به اتاق بیهوشی شباهت دارد در ورودی به راهروی کاری باید لولایی و بدون چفت باعرض 25/1 متر باشد
اتاق شستشو:
تقسیم اتاق شستشو به بهداشتی ومعمولی ایده ال است اما از نقطه نظر بهداشت یکاتاق تکی کافی است. حداقل پهنای اتاق باید80/1 متر باشد. برای هر اتاق جراحی بایستیسه دست و صورت شویی (سینک) که آب را به اطراف نمی‌پاشد وجود داشته باشدکه از طریقپدالهای پایی کنترل شوند .بایستی دارای دریچه دید باشند و اگر هم برقی هستند بایستیبا پدالهای پایی باز شوند. اگر صرفه جویی در الویت دارد می‌توان از درهای لولاییچرخش استفاده کرد.
معماری بیمارستان (2)
اتاق اشیاءاستریل:
اندازه این اتاق دارای انعطاف پذیری بیشتری است اما بایستی به اندازهکافی فضای قفسه و کابینت وجود داشته باشد و بتوان به طور مستقیم از اتاق عمل به آندسترسی داشت. به ازای هر اتاق عمل اشیاء استریل به مساحت تقریبی ده متر مربع نیازاست.
اتاق تجهیزات:
اگر چه دسترسیمستقیم به اتاق عمل ارجح است این کار همیشه ممکن نیست اگر دسترسی مستقیم امکان‌پذیرنباشد اتاق تجهیزات بایستی تا حد امکان نزدیک اتاق عمل باشد تا مدت انتظار کمترشود. اتاقی به اندازه 20متر مربع باید در نظر گرفته شود.
اتاق زیر مجموعه استریل:
این اتاق را می‌توانمستقیم یا غیر مستقیم به بخش استریل اتاق عمل مرتبط کرد. این اتاق شامل یک بخشبهداشتی برای اشیاء استریل شده و یک بخش معمولی برای اشتباه غیر استریل است. تجهیزات آن بایستی شامل سینک، سطح انبار، سطح کار و استریل کننده‌های بخار باشد. وصل کردن یک اتاق زیر مجموعه استریل (ساب استریل) به چندین اتاق عمل می‌تواندمشکلات بهداشتی بوجود آورد که این کار نباید صورت گیرد. توجه داشته باشید که ابزارجراحی در واحد استریلیزه مرکزی آماده می‌شوند که خارج از محوطه جراحی قراردارد.
اتاق گچ گیری:
به خاطرمسائل بهداشتی، این اتاق نباید در محوطه جراحی باشد بلکه در محوطه بیماران سرپاییبایستی قرار گیرد در واقع اورژانس بیمار بایستی از لابی‌های مختلف عبور کند تا بهاتاق عمل برسد. تجهیزات شرایط پس از عمل فناوری اتاق بهداشت و تهویه هوا: سیستمتهویه هوا جزئی حیاتی از فناوری اتاق بهداشت است نمونه معمولی آن از جابجاییکم،لزرش با سرعت ثابت حرکت هوا (m /s 45/0)استفاده می‌کند که تمام میکروبها و ذراترها شده را به خارج می‌‌راند. یک سیستم دمنده جهت دار هوا نیز برای به حداقل رساندنلرزش هوا و یکنواختی آن هوا را به داخل اتاق عمل می‌‌دمد. بنابراین می‌توان بهمقدار زیاد از ترکیب هوای آلوده و هوای تازه (هوای اتاق بهداشت) جلو گیری کرد. برایحفظ بهداشت و تمیزی تجهیزات جراحی به مسافتی به ابعاد تقریبی 00/3×00/3 متر نیازاست. همچنین سیستم تهویه هوا پیش از آماده کردن مقدار هوا مورد نیاز، از طریقتصویه، رقیق و فشرده کردن هوا سطح اجرام زنده هوایی را می‌‌کاهد. برای مثال برایاطمینان از آلودگی زدایی هوا بین اتاقهای عمل به15تا20 بار تعویض هوا در ساعت نیازاست. برای ایجاد منطقه‌ای در اتاق عمل که تا حد امکان فاقد جرم/ذره باشد از ورودیکنترل نشده هوا از طریق اتاقهای مجاور به داخل اتاق عمل بایستی جلوگیری کرد.این کاررا می‌شود از طریق هوا بندی اتاق عمل (تمام درزها در طی ساخت بایستی پر شوند) و باتغییر فشار انجام داد (یعنی بالاترین فشار که در اتاق عمل است به تدریج در اتاقبیهوشی کمتر ودر اتاقهای دیگر به حداقل می‌‌رسد تا با بوجود آمدن تفاوت فشار هوا ازاتاق عمل به اتاقهایی که به مراقبت کمتر احتیاج دارند حرکت کند) بنابراین پنجره‌هایاتاق عمل بایستی دارای دریچه‌های مشبک تهویه هوا با قابلیت هوابندی کامل باشند
فعالیتهای جنبی:
اتاقهایفعالیت‌های جنبی ضروری نیست که در نزدیکترین مجاورت اتاقهای عمل قرار گیرند. ایناتاقها بوسیله راهرویی که مورد استفاه بیمار نباشد جدا شوند.
اتاق پرستارها:
ابعاد این اتاقها بستگی به بزرگیدپارتمان جراحی بیمارستان دارد. باید فرض شود که در هر تیم جراحی هشت عضودارد(پزشکها،پرستارهای اتاق عمل، پرستارهای بیهوشی) اگر واحد جراحی دارای بیش از دواتاق عمل باشند مناسب است که سیگاریها را از غیر سبگاریها جدا کرد. این اتاق راحتیباید دارای تعداد صندلی کافی، کابینت و یک سینک باشد.
محل کار پرستارها:
این اتاقها می‌‌بایستی دارایموقعیت مرکزی باشند و دارای شیشه‌های بلند تا راهروی کاری از آن طریق دیده شود. علاوه بر میز تحریر آنها باید دارای کمد و کابینت و دیوارهای بلند برای نصببرنامه‌ها باشند.
اتاق گزارشات:
این اتاقها که نیاز آنها مطلق نیست نباید بیش از 5 متر مربع باشنددر این اتاقهاجراحان پس از عمل گزارش آن را تهیه می‌کنند.
داروخانه
یک داروخانه به مساحت 20 متر مربعمی‌تواند انواع مواد بیهوشی ،داروهای جراحی و مواد دیگر را در خود جای دهد بخصوص کهدارای قفسه‌های گردشی باشد.
اتاق نظافت:
مساحت 5 متر مربع برای چنین اتاقی کافی است این اتاقهابایستی به اتاق عمل نزدیک باشند زیرا پس از عمل میکروب‌زدایی (ضد عفونی) و تمیزکردن ابزار صورت می‌گیرد.
جایگاه تختهای تمیز:
در نزدیکی محدوده لابی بیماران بایستی فضای کافی جهت قراردادن تختهای تمیز شده و آماده وجود داشته باشد. مقدار مورد نیاز عبارتست از یک تختتمیز اضافی برای هر میز
جراحی.
آبریزگاه
به خاطر مسائل بهداشتی مستراح‌ها بایستیخارج از محدوده جراحی و فقط در سرسرای (لابی) بیماران قرار گیرد.
ملزومات اتاق بازگشت هوشیاری:
اتاق بازگشت هوشیاریباید بتواند چندین بیمار عمل شده از اتاقها ی جراحی مختلف را در خود جا دهد. تعدادتختهای محاسبه شده باید5/1 برابر تعداد اتاقهای عمل باشند. اتاق مجاورآن اتاق شستشوبا چند سینک است. پرستاری می‌‌بایستی دارای یک جایگاه نظارتی باشد که از آن بتواندبر همه بیمارها تسلط داشته باشد. طراحی اتاق باید طوری باشد که نور طبیعی بتواندوارد آن شود تا بیمارها بتوانند خود را با ساعات شبانه روز تطبیقدهند.
رعایت نکات ایمنی درجراحی
اتاق جراحی باید از طریق درهای کشویی برقی به اتاقهای بیهوشی،ترخیص شستشو واشیاء استریل ارتباط داشته باشند. این درها بایستی در خارج از اتاقعمل نصب شوند تا فضای اتاق را اشغال نکنند. به خاطر مسائل بهداشتی، سیستم باز کردندرها باید با پدالهای پایی کنترل شود در اتاق فعالیتهای جنبی درهای محوری (بدونجفت) با پهنای یک متر تا 1.25 متر کافی است این نکته بایستی در نظر گرفته شود کهاتاقهای اصلی بیهوشی دارای ترکیبی انفجار کننده از گازها هستند (بخارها، اکسیژن،اکسید نیتروژن) این گازها ممکن است به محدوده جراحی اتاقهای آماده کردن بیمار و گچگیری رخنه کنند برای مقابله با جمع شدن گازهای بیهوشی در اتاق اتصالات الکتریکی والکتروپزشکی بایستی حداقل در ارتفاع 1.20 متر از سطح کف اتاق قرار گیرند. به وسیلهکف رسانای اتاقها را با هم برابر کنید. رطوبت هوا را بین 60% تا 65% حفظ کنید. اتاقهایی که جهت نگهداری مواد بیهوشی به کار می‌‌روند بایستی ضد آتش باشند و بهاتاقهای عمل، زایمان و بیهوشی راه نداشته باشند.
روشنایی
روشنایی در اتاق عمل بایستی قابل تنظیمباشد تا با توجه به موقعیت برش جراحی، نور را بازاویه‌های مختلف بتاباند. متداول‌ترین سیستم روشنایی چراغهای جراحی سقفی متحرک هستند این سیستم متشکل از یکروشنایی اصلی است که دارای حرکت چرخشی و زاویه‌هایی است و یک لامپ جنبی که بر روییک بازوی ثانوی سوار است. روشنایی اصلی از تعداد زیادی لامپ کوچک ساخته شده است تااز ایجاد سایه‌های خیلی تاریک جلوگیری شود. امروزه اتاقهای عمل تخم مرغی شکل باروشنایی داخل سقفی نیز گاهی ساخته شوند مقررات روشنایی بیمازستانها شدت اسم روشناییبرای اتاقهای عمل را LUX 1000 و اتاقهای جنبی عمل را LUX 500 معرفیمی‌کنند.
استریل‌سازی مرکزی
اینمکان جایی است که تمام ابزار بیمارستان را آماده می‌کند. بیشتر این وسایل توسطدپارتمان جراحی (40%) ودر نزدیکمراقبتهای ویژه، جراحی و داخلی (هر کدام 15%) استفادهمی‌شود. به همین دلیل اتاق استریل‌سازی و مرکزی بایستی در نزدیکی این حوزه‌هایتخصصی قرار گیرد توصیه می‌شود که مکانهای استریل‌سازی در جاهایی که دارای رفت‌وآمدکم (انسان و مواد) است قرار گیرند. تعداد استریل‌سازها بستگی به بزرگی بیمارستان ودپارتمانهای جراحی دارد و ممکن هست مساحت تقریبی 120-40 متر مربع را اشغالکنند.
بخش مراقبتهای ویژه
وظیفهبخش مراقبتهای ویژه (ICU) جلوگیری از اختلالات خطرناک فعالیتهای حیاتی بدن است: برای مثال ،اختلالات تنفسی، دگرگشت (سوخت‌و‌ساز بدن) و قلب وعروق ،عفونتها،دردشدیدو ازکارافتادگی اعضاء (کبد، کلیه) خدمات بخش مراقبتهای فشرده کنترل ودرمان وهمچنینمراقبت از بیمار است. در بیمارستانهای عادی که فاقد تخصص پزشکی خاصی هستند مرسوماست که مراقبتهای ویژه را به دوبخش جراحی وپزشکی داخلی تقسیم بندیکنند.
ترتیب:
دپارتمان مراقبتهایویژه بایستی یک بخش جداگانه باشد که فقط (بخاطر مسائل بهداشتی)از طریق لابی‌ها قابلدسترس باشد. توجه داشته باشید که براساس قوانین بیمارستان ،هر بخش مراقبتهای ویژه،بایستی دارای بخش آتش‌نشانی جداگانه باشد. به غیر از سرسرای کارکنان و بیماران،ملاقات کنندگان فقط بایستی از طریق سرسرای ملاقات کنندگان (اتاق انتظار) به اینواحد دسترسی داشته باشد. درمرکز یک واحد مراقبتهای ویژه بایستی یک جایگاه کاری بازپرستاری قرار داشته باشد که به همه اتاق‌ها مشرف باشد .اتاق بازگشت هوشی بخش جراحیمعمولا در قسمت مراقبتهای ویژه قرار دارد تا بیماران تحت مراقبت همان کارکنان قرارگیرند (توجیه اقتصادی) تعداد بیماران هر بخش مراقبتهای ویژه می‌‌بایستی بین شش تاده باشد تا از انباشته شدن حجم کارکنان پزشکی و پرستاری جلوگیری شود وبهترین خدمتبه بیماران ارائه شود. برای هرواحد (که دارای شش تا ده تخت است) میبایستی جایگا هوظیفه پرستاران، جایگاه استریل (داروها و آماده سازی خون) یک اتاق مواد ویک اتاقتجهیزات در نظر گرفته شود. فضای لازمه تختها را می‌توان در ترتیب باز، بسته یاترکیبی از ان دو قرار دارد. در ترتیب باز فضای کف اتاق بایستی بسیار زیاد باشد. تمام تختها بایستبی در معرض دید و نظارت جایگاه پرستارها باشند و دیوارهای (پارتیشنهایی) سبک ومتحرک، بیماران را از یکدیگر جدا می‌کند. این دیوارها بایستی دارای سبکیو ارتفاع آنها نصف سقف اتاق باشد. در ترتیب بسته اتاق‌ها ی جداگانه‌ای برای بیماراندر نظر گرفته می‌شود که باز هم می‌‌بایستی تحت نظارت جایگاه مرکزی پرستارها باشند. از نقطه نظر بهداشتی و و روانشناختی ترجیح داده می‌شود زیرا بیماران در این مرحلهبسیار آسیب‌پذیر هستند. یک را ه حل میانی که بسیار متداول است قرار دادن دو یا سهتخت در اتاقهای جداگانه است. ایده ال‌ترین طرح نقشه ستره‌ای است که در آن اتاقبیمار از جایگاه پرستاران در مرکز منشعب می‌شود.اما به خاطر محدودیت فضا روشهایسنتی متداولتر است. وظایف جانبی: برای وظایف جانبی بخشهای زیر بایستی در نظر گرفتهشود. اتاق عمل برای جراحی‌های جزئی(m 30-25) فضای آزمایشگاهی ،آشپزخانه ،ساباست(20m) اتاق مواد بهداشتی، اتاق معمولی، اتاق بهداشت، اتاق مهمانها،اتاق پزشکوظیفه، اتاق مدارک و در صورت امکان یک اتاق مشاوره و امکانات بهداشتی (با هماهنگیبخش بهداشت) بخش جراحی از نظر امکانات پزشکی می‌‌بایستی خود کفا و مستقل باشد.درکنار تمام تخت‌ها بایستی لوله، اکسیژن ،هوای فشرده وپمپ خلاء وجود داشته باشدوعلاوه بر پریزهای برق متداول، پریزهای کم ولتاژ (برای سیستم فراخوانی پرستاران)وپریزهای پر فشار (مثلا برای تجهیزات پرتو ایکس) نیز بایستی تعبیه شود. بخش جراحیویژه باید نزدیک و تا آنجا که می‌شود همسطح با دپارتمانهای جراحی و بخش پزشکی داخلیویژه باشد. این بخش همچنین بایستی به پذیرش ومرکز خدمات عملیات اورژانس نیز نزدیکباشد. می‌‌بایستی با بخشهای بیماران سرپایی و جراحی مرتبط باشد همچنین توصیه می‌شودراههای دسترسی به آزمایشگاه کلینکی و بانک خون کوتاه باشد.
بخش‌های مراقبت
بخش‌های مراقبت بیماران بایستی درفضای بسته باشد و ترافیک انسانی‌ آن با طرح ریزی درست راهها به حداقل برسد. بخشهابایستی دارای پنجره‌هایی جهت ورود نور طبیعی باشد اما بخش‌های درمان ،اتاقپرستارها، داروخانه و غیره را می‌توان با چراغ روشن کرد.
دپارتمانهای مراقبت
دپارتمان‌های مراقبت هر کدام بهتخصصی ویژه تقسیم می‌شوند و اینها نیز دارای زیر مجموعه‌های خود می‌‌باشند. برایایجاد مراقبت و نظارت کافی تعداد تختها هر بخش نبایستی بیش از 16 تا 24 عدد باشد بهخاطر استفاده صحیح از کارکنان معمولا دو جایگاه کاری در کنار هم قرار داده و به بخشبزرگی از ناحیه خدماتی پرستاران متصل می‌کنند (برای مراقبت حدود 30 تا34 بیمار). ترتیب اتاقها به وضعیت، نوع و درجه حاد بودن بیماری بستگی دارد. نواحی پرستاری زیرنیز بایستی متمایز باشند: پرستاری عادی، مراقبت ویژه و فشرده تعداد تختها برای هرگروه مراقبتی در بخش مراقبت ویژه و فشرده کمتر است (بین 6 تا 12 تخت بسته به بزرگیبیمارستان)اتاق‌ها بایستی به گونه‌ای قرار گیرد که در کناره‌های تخت (دو طرف وقسمتهای تحتانی) فضای کافی برای حرکت و دسترسی وجود داشته باشد. تعداد کابینت‌ها وکمدها برای وسایل شخصی بیمار بایستی کافی باشد . (همچنین فضای کافی برای وسایل وتجهیزات مراقبتی مانند سینی متحرک و کمد وجود داشته باش.
طراحی تالار اطاق های عمل بیمارستان(فصل اول

بیمارستان به عنوان محل درمان بیماران ، همواره با شاخصاطاق های عمل مقایسه و دارای معنی و مفهوم خواهد بود. از اولین بیمارستان هایی کهداریوش کبیر به واسطه احداث آنها درسرزمین های باستانی تحت نفوذ ایران عزیز ،درکتیبه های مصری لقب ،نیکو کار بزرگ ، را از آن خود کرد ، تا بیمارستان افتخار آمیزجندی شاپوردر زمان ساسانیان ، وهمچنین از بیمارستان ها ی مشهورقرون سوم وچهارمایرانیان تا ….. به امروز ،تعریف بیمارستان بعنوان محل درمان بیماران ،ثابت بودهلیکن درباره اطاق های عمل همواره تغییراتی را در تعاریف ،ظرفیت ،جانمایی ،اختصا صات ، معماری داخلی ،ارتباطات با سایر بخش ها ،اندازه ها ،پارت بندی های عملکردی،تجهیزات ومنصوبات پزشکی و غیر پزشکی ثابت و پرتابل ، …. شاهد بوده و هستیم . ازهمه مهمتر چگونگی طراحی فضا ی نهایی اطاق های عمل، بدون آنکه چیزی فدای چیز دیگرشده و قابلیت اجرایی ونگهداری این مجموعه را درطول بهره برداری ، حفظ نماید ، اصلیترین هدف بیمارستان سازان بوده است .
اگر به تمامی پیچیده گی های ذکر شده دربالا،اهمیت منظور نمودن امکان توسعه در ابعاد مختلفی که بعضی از آنها هنوز در آن مقطع،کشف ویا اختراع هم نشده است ، را بیافزاییم ، سختی وجامع نگری الزامی کار بیشترروشن خواهد شد
درحال حاضر منابع مطالعاتی طراحان بیمارستانی در کشورمان،منحصر به چند کتابی است که اساتید بزرگواروپیشکسوتی همچون استاد دکترصدقیانی،استاد دکتر آصف زاده ، و … آنها رامنطبق با شرایط بومی ایران تالیف نمودهوهمچنین تعداد زیادتری ترجمه های کتب خارجی که دیگر زحمتکشان این عرصه ،آنهارا بهجامعه علمی کشورتحویل داده اند .اما در بخش خاص اطاقهای عمل ،بدلیل اهمیت و پیچیدهگی های طراحی واجرای فنی آن ،بغیر از آثار جزوه ای دوران طلایی شرکت خانه سازیایران ،متاسفانه کارمطالعاتی که حاصل بررسی های متخصصین رشته های مختلف جراحی ( بهعنوان بهره برداران نهایی ) ومهندسین ساختمان وتاسیسات (بعنوان سازندگان این فضایخاص تخصصی وپیچیده ) بوده باشد ، کمتر وجود دارد . این مهم باعث گردیده گرانترین ،مهمترین ، واصلی ترین بخش بیمارستان ، دراکثر پروژه ها ،شاهد تغییرات الزامی بودهوتقریبا کمتر بیمارستانی یافت شود که در آن در طول سال شاهد کار اکیپ های بناییوتاسیساتی نباشیم
قصد ما به عنوان سا یت تخصصی صنعت بیمارستان سازی در ایران،ارائه مطالب تخصصی وتیمی از این منظر ،بوده وانشاءا… با پیشنهادات و انتقاد هایسازنده تمامی اساتید و دست اندر کاران بیمارستانی خطا های احتمالی را کاهش ومطالبارائه شده را استغناء دهیم
از آنجائیکه بحث « چگونگی احداث و ساخت » و نیز « تعمیرونگهداری » وهمچنین موضوع « توسعه وبازسازی » اطاقهای عمل ، خود جوانب وملاحظات خاصخود را دارد ، توجه همگان را به این نکته جلب مینمائیم که این مقاله صرفا ، موضوعاتو شا خص های بحث طراحی را ارائه مینماید .همچنین بدلیل حجم مطا لب وسرفصل ها ، بهصورت سلسله وار ، این مطالب روی سایت رفته وشما انشا ء ا… به مرور سرفصل ها را دردنباله صفحه قبلی ، مشاهده خواهید فرمود
فصل اول : محل جانمائی اطاق های عمل دربیمارستان

محل قرار گرفتن اطاق های عمل در بیمارستانها از مهمترینشاخص های اثر گذار بر بهره وری ونیز رعایت اصولی سیکل درمان بیماران وهمچنین مقولههای دیگری ازجمله کنترل عفونت های بیمارستانی و مهندسی ارزش درمنابع تاسیساتی و … میباشد
از طرفی محل قرارگرفتن اطاق های عمل در طرح هربیمارستانی نیاز به مطالعات خاص همان بیمارستان نیز دارد به گونه ایکه با تعاریف واهداف احداث بیمارستان مذکور نیز همخوانی لازم را داشته باشد
حال باتوجه به موارد بالا به شرح فاکتورهای مهم طراحی برای جانمایی اطاقهای عمل میپردازیم
۱ – اطاق های عملرا تا حدود دو دهه قبل به بالاترین طبقات ساختمان اصلی بیمارستان منتقل می نمودند وبرای این کار نیز دلا یلی به این شرح داشتند : دور بودن از مسیر رفت و امد عمومی ؛دور بودن از جریان هوای الوده بین بخش ها ؛ نزدیکتر بودن به دستگاه های تهویه رویپشت بام که منجر به تهویه اسانتر وخطر خرابی کمتر و هزینه انتقال انرژی ارزانترخواهد بود ؛ امکان بهتر توسعه وتغییرات در تجهیزات ولوازم مورد نیاز اطاقهای عمل دردراز مدت بدلیل نزدیکی به پشت بام و قدرت مانور روی بام که بسیار سهل تر از طبقاتزیرین قابل اجراء خواهد بود ؛ و جزییات دیگری مانند ارامش کامل ونبود مزاحمپیرامونی از قبیل سروصدای محوطه وخیابان- سر وصدای بخش ها- . . . .
۲ – امروزه تفکر طراحانبیمارستانی همگام با تبلور تجهیزات وتکنولوژی جدید وهمچنین تغییر استاندارد هایدرمانی ، بناچار تغییراتی رادر جانمایی بیمارستان ها پدید اورده است . از جملهالزاماتی که در حال حاضر نمی توان از انها چشم پوشی کرد عبارتند از
– اطاقهای عمل برای سهولت دسترسی همه بخشها به ان ، بایستی در طبقات میانی ساختمان اصلیگنجانده شود ؛
– وجود اسانسور های اختصاصی اطاق عمل وبرای منظور های مختلف (تخت بیماران-پرسنل بخش-سی اس ار کثیف – سی اس ار تمیز -اختصاصی بخشهای ویژه مثلاورژانس وای سی یو و ….) تقریبا الزامی میباشد؛
– باتوجه به وقوع کشور ما در نیمکره شمالی زمین ، برای عدم استفاده از نور شدید افتاب وهمچنین امکان الزامی استفاده از یک نور یکنواخت وملایم درطول روز ، اطاق های عمل دریال شمالی ساختمان قرار گیرند ؛
– اطاق های عمل بایستی کمترین فاصله را با سی .اس . اریااسترلیزاسیون مرکزی داشته باشد ؛
– دسترسی اطاق های عمل با بخش بستری جراحی بایستی کوتاه وسریع و حتی الامکان مستقل باشد ؛
– اورژانس بیمارستان و ای .سی . یو . و سی.سی.یو با اطاقهای عمل کمترین فاصله ممکنه را داشته باشد ؛
– امکان گسترش وتغییرات در اینده هم از نظرابعاد ، وهم از نظر بکار گیری تجهیزات جدید را با کلیه جوانب تاسیساتی مورد نیاز انروز ، حتی الامکان داشته باشد ؛
– در مسیر تردد داخلی بیمارستان باشد . یعنی جهت دسترسی بخشهای مختلف به مجموعه اطاق های عمل ،نیاز به تردد به خارج از ساختمان اصلی بیمارستانوجود نداشته باشد ؛
-بخش اطاق های عمل ، کاملا بسته وایزوله بوده ودر مسیر ترددوعبور مرور دیگر بخش ها قرار نگیرد ، حتی برای استفاده از پله فرار و یا تعمیراتنوبه ای امکانات تاسیساتی بیمارستان ؛
۳ – گذشته از جوانب کلی ذکر شده در بالا ، در بعضیپروژه های بیمارستانی ، نوع کاربری واهداف تاسیس ان بیمارستان خاص الزاماتی را درتعیین جانمایی مجموعه اطاقهای عمل همان بیمارستان ، از قبل تعیین می نماید که بهچند نمونه از انها اشاره میکنیم :
– در بیمارستان های خاص در مانی با تعاریف خاص در مانی ،محل قرار گرفتن مجموعه اطاقهای عمل الزامات خاص خود را دارد که با اصول کلی ذکر شدهدر بالا همخوانی ندارد مانند بیمارستان های روانپزشکی یا بیمارستان های تخصصی خاصمانند فقط پوست ویافقط چشم و
….
– در بیمارستان های نظامی ، محل قرار گرفتن مجموعه اطاق هایعمل تعاریف خاص خود را براساس ملا حظات طرح دفاعی ( طرح پدافندی ) مورد نظر انبیمارستان ودر ان سرزمین ماموریتی ، و …. خواهد داشت که الزامآ مطابق تعاریف ذکرشده در بالا نخواهد بود ؛ مثلآ اطاق های عمل بیمارستان های نظامی بیشتر گرایش بهطبقات زیرین همکف دارد و
– اگر چنانچه مراکز جراحی محدود فعلی کشورمان را ، که تقلیدناقص وکاسبکارانه ای از دی کلینیک های اروپا میباشد ، به دلیل وجود اطاق عمل وبخشهای بستری و…. جزء مراکز بیمارستانی محسوب نماییم ( که بایستی بنماییم ولی نمینمایند ؟؟ ) جون روابط بین بخشی وسیکل درمانی انها تفاوت هایی با بیمارستان ها دارد، جانمایی اطاق عمل انها نیز ویژه گی های خاص خود را دارد .
طراحی تالار اطاق های عمل بیمارستان(فصل دوم )

فصل دوم : جانمایی اجزاء داخلی در مجموعه اطاقهای عمل
در داخل خود مجموعه اطاق های عمل در یکبیمارستان هم ، اجزاء مختلفی وجود دارد که تقسیم بندی ونحوه ء قرار گرفتن انها درکنار هم نیز بر کل بهره وری و یا تاثیر گذار تر بودن سیکل درمانی بیمارستان و ….موءثر خواهد بود . این مجموعه شامل اطاقهای بیهوشی ، اطاقهای اسکراب ، سالنریکاوری ، اطاق های عمل ، پذیرش ، اطاق تعویض تخت ، اطاق اماده سازی بیماران ، اطاقهای نگهداری وسایل ، اطاق استریل ، اطاق گچ گیری ، اطاق استراحت پرسنل ، اطاق منشیبخش ،اطاق شستشو وسایل ، دفتر کارکنان ، اطاق گزارش نویسی پزشکان ، و . . .میباشد
از طرفیاهمیت عملیات ضدعفونی در اطاقهای عمل با جان بیماران و میزان موفقیت جراحی ٬ پیوندناگسستنی دارد ؛ به همین دلیل درداخل مجموعه اطاق های عمل یک خط بندی و تقسیم بندیبراساس سیکل کاری ونیز نوع ضد عفونی مورد نیاز وجود دارد که بایستی با درک صحیح انکادربندی ؛ اجزاء مختلف را در طراحی براساس ان در کنار هم قرار داد . این خط بندیها بشرح ذیل میباشند
۱ – منطقه ورودی بیماران و کارکنان و وسایل : این منطقه درحقیقت خارجی ترین ناحیه از اطاق های عمل بوده وبایستی از ورود افراد غیر به انجلوگیری وبه عبارتی تحت حفاظت باشد . این منطقه الزاماُ نیاز به استریل ندارد و صرفرعایت تمیزی بیشتر در ان کافی است . معمولاُ این منطقه را در طراحی ها با یک کریدورعریض ویا یک سالن۴×۴الی۵×۸ (بستگی به تعداد اطاقهای عمل وتعدادجراحی در ساعت پیک دارد ) از دیگر قسمتهای داخلی وخارجی اطاقهای عمل جدا مینمایند . بهترین نوع طراحی این منطقه بگونه ایست که سیکل امد وشد کارکنان ووسایل وبیماران ٬ازقبل مشخص ومسیر این ترددها حتی الامکان یک طرفه باشد ؛ در این صورت مسیر داخل بهخارج وبالعکس از هم مجزا ولی درکنارهم هستند . اگر چنانچه اسانسور های اختصاصی برایاطاقهای عمل وجود دارند٬ محل باز شدن درب انها همین منطقه خواهد بود . قسمت پذیرشبیماران ٬ اطاق تعویض تخت بیماران ٬ودر بعضی مواقع اطاقهای مربوط به پرسنل اطاق عمل ( رختکن ها ٬استراحت شیفت ) در این قسمت قرار دارند
۲ – منطقه داخلی تالاراطاقهای عمل : این منطقه همان منطقه تمیز یاخط زرد است که در بیشتر بیمارستان هایکشور یا با کم توجهی ان رابرابرمنطقه تحت حفاظت میدانند ویا با وسواس بیمورد ان رابا خط قرمز یکی میدانند . در صورتی که هردو مورد غیر علمی واتفاقاُ هردو مورد به یکاندازه موجب ریسک عفونت های بیمارستانی خواهند شد . بایستی کاملاُ توجه نمود که خطزرد در تالار اطاقهای عمل همان محلی است که بایستی لباس های مخصوص اطاق عمل راپوشید ( شال وگان و دمپاپی و کلاه ) . دراین منطقه کل وسایل وکارکنان وبیماران تحتکنترل قرار گرفته و کاملاُ بایستی تمیز وغیر الوده باشند ؛ لیکن این بدان معنی نیستکه این منطقه ضد عفونی واستریل باشد . درطراحی ها ٬ این منطقه را به صورت یک سالناصلی مستطیل یا دایره شکل درنظر میگیرند که می تواند درب تمامی اطاقهای عمل واسکراببه داخل ان باز شو د . انبار های وسایل و تجهیزات ونیزانبارهای دارو های مصرفیهمگی دراین منطقه قرار دارند .اطاق منشی واطاق گزارش نویسی پزشکان و بعضی مواقعاطاقهای شستشوی وسایل جراحی (واشینگ و پکینگ ست های جراحی ) نیز در این منطقهبایستی منظور گردند . اخرین محل تلاقی این منطقه بامنطقه سوم را ( یعنی به عبارتیدورترین محل از منطقه اول را ) بایستی برای محل سالن ریکاوری در نظر بگیریم .
۳ – منطقه اصلی درتالاراطاقهای عمل : این منطقه را ناحیه سترون شده یا ناحیه ضدعفونی شده یا ناحیه خط قرمزمیگویند ؛ همه چیز دراین منطقه بایستی ضد عفونی شده یا به عبارتی استریل شده باشد .کلیه اقلام ٬ تجهیزات پزشکی وغیر پزشکی ٬ پرسنل ٬ بیماران ٬ حتی سطوح دیوارها و کفوسقف ٬ دراین منطقه حتی الامکان استریل شده وجود خواهند داشت . تک تک اطاق های عملحتی الامکان دارای سیستم سیرکولاسیون هوا به صورت مستقل از دیگر فضاهای بیمارستانومجهز به ***** های مختلف به خصوص < هپا > خواهند بود . در طراحی این فضابیشترین نقش مربوط به امور تاسیساتی خواهد بود . الزامات تاسیساتی درکف ( مانندشبکه ارت زیر کفپوش ها ٬ بعضی از اتلت های گازهای طبی از کف ٬ شبکه برق مورد نیازتخت جراحی از کف )و همچنین نیاز های تاسیساتی در بالای سقف کاذب (شبکه گازهای طبی ٬شبکه کانال های هدایت هوای سرمایش وگرمایش ٬ شبکه برق روشناپی ٬ شبکه برق مصارفتجهیزاتی ٬ فضای مورد نیاز نصب پلیت چراغ سیالتیک ٬ و . . ) اجبارآ ارتفاع این قسمتاز بیمارستان را با دیگر نواحی بیمارستان متمایز میکند ٬ به همین دلیل در جا نماییداخلی در تالار اطاق های عمل ٬ از همان ابتدای طراحی بایستی فضای منطقه اصلی ویااستریل را ٬ در کل کار مشخص ومابقی قسمت های تالار اطا ق های عمل و بدون اغراق ٬حتیمابقی بیمارستان را ٬ بعد از تعیین تکلیف این منطقه ٬ تکمیل و نهایی نمود . منطقهاصلی در تالار اطاق عمل بیمارستان ها میتواند خود یک سالن مستقل که درب تمامی اطاقهای عمل به ان باز گردد باشد ویا اصلا سالن مجزایی در کار نبوده وتک تک اطاق هایعمل به سالن منطقه داخلی ( بند۲بالا ) وصل باشند ؛ دراینصورت صرفآ هر اطاق عمل یک خطقرمز خواهد داشت . ولی در هر حالتی خواه به صورت منطقه قرمز کلی ویا چند خط قرمز (البته کلی بهتر از چند منطقه ای میباشد ) در طراحی سیکل هوا ٬ نبایستی فشار هوابگونه ای باشد که امکان ورود هوا ی غیر استریل به داخل اطاق عمل وجود داشته باشد .

۴ – منطقه خروج کارکثیف ازتالار اطاقهای عمل : این منطقه را راهرو ان استریل ویا راهرو دفع هم میگویند . اصلیترین نقش در کنترل الودگی محیط ویا کنترل عفونتهای بیمارستانی ٬ را ٬ در نحوه طراحیو از ان مهمتر چگونگی استفاده از این منطقه ٬بایستی جستجو کرد . این منطقه بهتر استبه صورت یک کمر بند تمام اطاق های عمل را در بر گرفته ٬ تا بتوانند ابزار و وسایلومواد استفاده شده ویا زاپد ونیز اقلام کثیف را ٬ از این طریق از منطقه خط قرمزخارج نمایند . دراین صورت دیگر خط قرمز محل عبور اجسام ان استریل نخواهد بود ( چیزیکه بیش از۸۰٪بیمارستانهای کشور در حال حاضر به ان مبتلاء هستند ) . نکته مهم در طراحی این منطقهالزام به رعایت فشار هوای کمتر از ناحیه استریل است به صورتی که این راهرو نه تنهاباعث ورود هوای کثیف خودش به منطقه قرمز نگردد ٬ بلکه ٬ خود به نوعی کمک سیستمسیرکولاسیون مکانیکی تعبیه شده در تخلیه هوای کثیف هم محسوب گردد . در طراحی هامیتوان از این محل به اطاق واشینگ و دیگر فضاهای غیر استریل تالار اطاقهای عملورودی در نظر گرفت .

1- رودیبیمارستان
ورودی بیمارستان بایستیبه وضوح قابل تشخیص و برای تازه واردها جلب توجه نماید . اگر ورودیمستقیمآاز پیاده رو یا خیابان به سرسرای بیمارستان باشد٬این موضوع اهمیت بیشتری دارد . دربیمارستانهایی که ابتداورود در محوطه خصوصی بیمارستان می باشد نیز٬ درب ورود به اینمحوطه بایستی کاملآ واضح باشد. نبایستی رنگ و نمای این ورودی ها برایمراجعه کننده گان بی اهمیت تلقیشود . تعبیه رمپ های ورودخودرو و بیمار در این ورودی ها اجباری و از ملزوماتمیباشد . زیبایی ورودی بیمارستان به آن است که کمتر شبیه بهبیمارستان و بیشتر شبیه ورودی یک هتل مرتب و تمیز بودهباشد. احترام به بیمار وهمراهان او در مبلمان شهری و داخلی قسمت ورودی بیمارستان بایستیکاملآهویدا باشد. رنگ و نوع و تعداد و آراستگی این لوازماز منظر استفاده بهینهمراجعه کنندگان بایستی دیده وانتخاب گردند. بکارگیری پرسنل منظم و به خصوصمیانسال دراولین برخورد و ورود بیمار ٬ بسیار مهم ودر پایین آوردن نارضایتی هاموثر است. برای فرار و تخلیه بیمارستان در لحظه زلزله بایستی حجم و عرضو سطحو ارتفاع و طول ورودی ها را مناسب پیش بینی نمود . نورپردازی ورودی بخصوص در شببه مقدار زیادی در رفع خستگیو بی حوصلگی بیمار و کادر درمانی و آرامش همراهانآشفتهبیمار موثر می اشد . ورودی های رو باز بهتر است با سایبانی ترجیحآ ازدرختان سایه دار پوشیده شود . اگر خواسته باشید سیستم تاسیساتیبیمارستان راتبلیغ نمایید٬ ابتدای ورودی به سرسرا ها ٬بهترین محل نمایش قدرت تولید و تقدیمهوای سرد یا گرم بهمراجعه کننده گان می باشد.
2- محوطه بیمارستان
تنها جایی از بیمارستان که به هیچ وجه نبایستی هیچنشانه ای ازرنگ و بوی بیمارستان داشته باشد٬ حیاطبیمارستان است . اگر فقط یک شب در بیمارستانبستری شدهباشید از عمق وجود به این گفته ایمان خواهید داشت. حیاط بیمارستان زنگتفریح بیمار برای خالی کردن فشار های روحی ناشی از رویت در و دیوار بخشو تخت است . شاید روزی برسد کهبگوییم : اگر بیمارستانی حیاط نداشته باشد ٬ بایستی بهبیمارانش سوبسید تحمل روانی و کاهش شادابی پرداخت نماید . دادن مجوزفعالیت به یکبیمارستان بدون حیاط هواخوری ٬ از ادامه کارزندان بدون هواخوری هم بدتر است . بههمین دلیل است که درکشور های پیشرفته محوطه بیمارستان ( فضای سبز و و معابر ) حداقل بایستی دو سومزیربنای کل بیمارستان باشد. حال با این مقدمات تصور کنیدبیمارستانی را که محوطه دارد ولی روی آن کار بخصوصی را انجام نداده وبدون طرح ونقشه ای آنرارها کرده باشند. این مکان بمروربرای بیننده بیشتر شبیه خرابه است تا یک محوطه شوقآور وبا نشاط . تمام سعی بهتر است حول این شعار باشد کهزیباترین محل بیمارستان بایستی محوطه آن باشد . مجموعه ای ازدرختچه های کوتاهو بلند جانمایی شده – پیاده رو ها و سواره روهای زیبا سازی شده بامصالح طبیعی – نیمکت های مناسب و زیبا در محل های مناسب و به تعدادکافی – تابلوهای راهنما در تمامی چند راهها – کیوسک هایاطلاعاتی و خدماتی مناسب و فانتزی – زمین چمن متناسب با حاشیه ای از گلهای فصلی و رنگارنگ – طراحی ایجادسایه در روزبرای مسیر های اصلی با انواع درختان بلند سایهدار و یا تونل های مسقف با برزنت هایرنگی – طراحی نورمناسب در شب – و . . . . از جمله کارهای اولیه زیبا سازیمحوطه بیمارستان است . گماردن باغبان و نظافتچی و نگهبان برای اینمحوطه ٬عملکرد این فضا ها را دو چندان خواهد نمود . همچنین از ضروریات محوطه بیمارستانبه خصوص جلوی اورژانس٬اجرای رینگ و میدانگاه برای دورزدن خودرو های بعضآ دستپاچهتخلیه بیمار است.
یک قرن پیش فلورانس نایتینگل تاکید کرد که محیطمناسب در بهبود بیماران نقش مهمی دارد. امروزه طراحان ساختمان بیمارستان و مدیرانیکه راهبری ساختمان را در دست دارند، کوشش زیادی در ایجاد محیط مناسب برای بیماراندارند.
طراحان در برنامه ریزیو طراحی بخش های بستری داخلی / جراحی لازم است توجه خاصی به ایجاد محیط مناسب برایبیماران داشته باشند. بعد از اجرای طرح ساختمان بیمارستان، در زمان بهره بردارینیز، ———- های راهبری بخش های بستری توسط هیئت مدیره بیمارستان، مدیریت پرستاری وگروه پرستاری ، نقش اساسی در ایجاد محیط مناسب برای بیماران دارند. مواردی که دربرنامه ریزی طراحی و اجرای بخش های بستری داخلی / جراحی برای ایجاد محیط مناسب برایبیماران مورد ملاحظه قرار می گیرد عبارت است از:
• نور طبیعی، منظره و تهویه طبیعی
• نور مصنوعی
• دما، رطوبت و تهویه
• ایمنی
• صدای مطلوب و نا مطلوب
• تسهیلات آسایش و ایمنیبیماران
• رنگ فضایمعماری
• امکانات مناسب برایمعلولان
• حمام ها و سرویس هایبهداشتی

نور طبیعی، منظره وتهویه طبیعی درمحیط بستری بیماران
برای برآوردن نیاز بیماران به نور طبیعی، منظره و تهویه طبیعی در اتاق هایبستری، پنجره نقش اساسی دارد. پنجره های اتاق های بستری می تواند دارای ویژه گی هایزیر باشد:
ابعاد پنجرهها:
ابعاد پنجره ها در اتاقهای بستری متناسب با شرایط اقلیمی باشد. در اقلیم های گرم و مرطوب، گرم و خشک و سردابعاد پنجره کوچک انتخاب شود.
سطحپنجره از 20 % سطح دیواری که دارای پنجره است، بزرگترتباشد.
در اقلیم معتدل و بارانیابعاد پنجره ها می تواند بزرگتر انتخاب شود.(حدود 30 درصد سطح دیواری که دارایپنجره است).
مکان پنجرهها:
در اتاق های بستری چندتختخوابی که تختخواب های بیماران روبروی یکدیگر هستند محل پنجره در وسط اتاق،روبروی در ورودی اتاق باشد، تا هر دو دسته بیماران اتاق بتوانند براحتی منظره بیرونرا تماشا کنند.
در اتاق های بسترییک یا دو و سه تختخوابی که تمام تخت های بستری در یک طرف قرار دارند مکان پنجره هادر پایین تخت های بیماران روبروی در ورودی اتاق قرار گیرد، از ایجاد پنجره پشت سربیماران خوددای شود.
جلوگیری از تابش آفتاب:
امکانات بسیاری در طراحی پوسته خارجی بنا وجود دارد که بتوان از تابش مستقیمآفتاب به داخل اتاق های بستری جلوگیری کرد. جلوگیری از تابش آفتاب در داخل اتاق هایبستری در اقلیم های گرم و مرطوب و گرم و خشک واجب است علاوه بر آسایش بیماران، درمصرف انرژی نیز صرفه جویی می شود.
نوع باز شوی پنجره ها:
برای استفاده از تهویه طبیعی ، پنجره ها به گونه ای طرلحی شود که بتواند بهمقدار کمی باز شده و در همان موقعیت قفل شود مقدار باز کردن پنجره ها و قفل آن بایدتوسط پرستاران بخش انجام گیرد.
طراحی تالار اطاق های عمل بیمارستان
بیمارستان به عنوان محل درمان بیماران ، هموارهبا شاخص اطاق های عمل مقایسه و دارای معنی و مفهوم خواهد بود. از اولین بیمارستانهایی که داریوش کبیر به واسطه احداث آنها درسرزمین های باستانی تحت نفوذ ایران عزیز،در کتیبه های مصری لقب ،نیکو کار بزرگ ، را از آن خود کرد ، تا بیمارستان افتخارآمیز جندی شاپوردر زمان ساسانیان ، وهمچنین از بیمارستان ها ی مشهورقرون سوم وچهارمایرانیان تا ….. به امروز ،تعریف بیمارستان بعنوان محل درمان بیماران ،ثابت بودهلیکن درباره اطاق های عمل همواره تغییراتی را در تعاریف ،ظرفیت ،جانمایی ،اختصا صات ، معماری داخلی ،ارتباطات با سایر بخش ها ،اندازه ها ،پارت بندی های عملکردی،تجهیزات ومنصوبات پزشکی و غیر پزشکی ثابت و پرتابل ، شاهد بوده و هستیم . ازهمهمهمتر چگونگی طراحی فضا ی نهایی اطاق های عمل، بدون آنکه چیزی فدای چیز دیگر شده وقابلیت اجرایی ونگهداری این مجموعه را درطول بهره برداری ، حفظ نماید ، اصلی ترینهدف بیمارستان سازان بوده است.
اگر به تمامیپیچیده گی های ذکر شده دربالا ،اهمیت منظور نمودن امکان توسعه در ابعاد مختلفی کهبعضی از آنها هنوز در آن مقطع ،کشف ویا اختراع هم نشده است ، را بیافزاییم ، سختیوجامع نگری الزامی کار بیشتر روشن خواهد شد
درحالحاضر منابع مطالعاتی طراحان بیمارستانی در کشورمان ،منحصر به چند کتابی است کهاساتید بزرگواروپیشکسوتی همچون استاد دکترصدقیانی ،استاد دکتر آصف زاده ، و … آنها رامنطبق با شرایط بومی ایران تالیف نموده وهمچنین تعداد زیادتری ترجمه های کتبخارجی که دیگر زحمتکشان این عرصه ،آنهارا به جامعه علمی کشورتحویل داده اند .اما دربخش خاص اطاقهای عمل ،بدلیل اهمیت و پیچیده گی های طراحی واجرای فنی آن ،بغیر ازآثار جزوه ای دوران طلایی شرکت خانه سازی ایران ،متاسفانه کارمطالعاتی که حاصلبررسی های متخصصین رشته های مختلف جراحی ( به عنوان بهره برداران نهایی ) ومهندسینساختمان وتاسیسات (بعنوان سازندگان این فضای خاص تخصصی وپیچیده ) بوده باشد ، کمتروجود دارد . این مهم باعث گردیده گرانترین ، مهمترین ، واصلی ترین بخش بیمارستان ،دراکثر پروژه ها ،شاهد تغییرات الزامی بوده وتقریبا کمتر بیمارستانی یافت شود که درآن در طول سال شاهد کار اکیپ های بنایی وتاسیساتی نباشیم
قصد ما به عنوان سا یت تخصصی صنعت بیمارستانسازی در ایران ،ارائه مطالب تخصصی وتیمی از این منظر ،بوده وانشاءا… با پیشنهاداتو انتقاد های سازنده تمامی اساتید و دست اندر کاران بیمارستانی خطا های احتمالی راکاهش ومطالب ارائه شده را استغناء دهیم
ازآنجائیکه بحث « چگونگی احداث و ساخت » و نیز « تعمیر ونگهداری » وهمچنین موضوع « توسعه وبازسازی » اطاقهای عمل ، خود جوانب وملاحظات خاص خود را دارد ، توجه همگانرا به این نکته جلب مینمائیم که این مقاله صرفا ، موضوعات و شا خص های بحث طراحی راارائه مینماید .همچنین بدلیل حجم مطا لب وسرفصل ها ، به صورت سلسله وار ، این مطالبروی سایت رفته وشما انشا ء ا… به مرور سرفصل ها را در دنباله صفحه قبلی ، مشاهدهخواهید فرمود
طراحی دکوراسیون اتاق انتظار بیمارستان

دکوراسیون در اتاقانتظار

معمولا با مطرح شدن موضوع دکوراسیون، همهاذهان به سمت و سوی شرایط محیطی یک خانه سوق داده می شود در حالی که دکوراسیونموضوعی گسترده است که می تواند تک تک فضاهایی را که ما در طول زندگی مان با آنهاسروکار داریم پوشش دهد. یکی از همین مکان ها را که به آن خواهیم پرداخت، اتاقانتظار مطب پزشکان و یا مراکز درمانی است.
در دکوراسیون محیط های درمانی،موارد گوناگونی همچون پوشش های فضاها، لوازم گرمایشی و سرمایشی، لوازم دکوراسیونی،نورپردازها و غیره همگی می بایست تا حد امکان با نیازهای بیماران مراجعه کنندهمطابقت داشته باشد.
●پوشش های فضا:به طور کلی برای پوشش سطح دیوارهاو کف یک محیط درمانی که انواع و اقسام آلودگی ها و میکروب ها در آن وجود دارند،قابل شست وشو بودن، از جمله مهم ترین و ضروری ترین خصوصیت موردنیاز محسوب می شود. بنابراین طبیعی است که کاربرد رنگ های پلاستیکی و همچنین کاغذهای دیواری برای اغلبمکان ها رد خواهد شد مگر آنکه کاغذ دیواری تا حدودی قابل شست وشو بوده و در سطحبالای دیوار و دور از دسترس همگان به کار برده شده باشد و فضای زیرین آن را پوششهای قابل شست وشویی مانند رنگ های روغنی و یا دیوارپوش های پلاستیکی و یا سنگ وسرامیک در برگرفته باشند.
البته رعایت این موضوع در مورد مطب های پزشکان بهاهمیت اتاق انتظار در مراکز درمانی بزرگ مانند بیمارستان ها و درمانگاه ها نیست. درمیان رنگ ها نیز رنگ روغنی آن هم از نوع براق تر مناسب ترین انتخاب رنگی جهت پوششدیوارهای این قبیل مکان ها است. زیرا هر چه میزان رنگ روغنی براق نسبت به مات بیشترباشد، سطح صیقلی تر بوده و در نتیجه شست وشوی آن راحت تر امکان پذیر خواهدبود.
●توصیه: با نصب زه های چوبی و یا پلاستیکی بر روی دیوارهایی که پوششرنگی برای آنها انتخاب شده است، آن هم در ارتفاع متناسب با ارتفاع پشتی صندلی و محلبرخورد احتمالی با دیوار، از آسیب دیدگی های حاصل از این گونه برخوردها می توانجلوگیری کرد.
از دیوارها که بگذریم کف ها نیز از جمله مهم ترین سطوحی هستندکه به راحتی در معرض آلودگی قرار می گیرند لذا می بایست به پوشش قابل شست وشوی آنهانیز توجه کرد. در همین راستا سنگ و سرامیک بهترین انتخاب به حساب میآیند.
البته در مورد مطب های خصوصی، پوشش کف با کفپوش های Hdf لمینیت شدهنیز بلامانع است زیرا امکان استفاده از مواد شوینده و ضدعفونی کننده به وسیله انواعو اقسام تی ها برای تمیز کردن آنها وجود دارد به شرط آنکه آب به طور مستقیم استفادهنشده و نسبت به خشک کردن سطح آن نیز به سرعت اقدام شود.
●لوازمدکوراسیونی و کاربردی:در اتاق انتظار یک مطب و یا مرکز درمانی به طور قطعتعدادی صندلی و چند میز برای همراهان و خود بیماران لازم است که راحت تر بودن اینصندلی ها برای نشستن حتی طولانی مدت، به صبوری در انتظار کمک می کند. بنابراین برایچنین محیط هایی صندلی ها و یا مبلمان هایی مناسب هستند که ارتفاع سطح نشیمنگاه تازمین زیاد نباشد. هر چه این میزان در محدوده استاندارد خود کمتر باشد، فرد به هنگامنشستن احساس راحتی بیشتری می کند.
▪نکته ۱: با توجه به نوع بیماری و وضعیتجسمی اغلب بیماران مراجعه کننده و تخصص پزشک، در صورت نیاز می بایست تختی نیز برایبیماران بدحال در گوشه ای از سالن و یا در اتاق دیگری در نظر گرفتهشود.
▪نکته ۲: به جای پارچه برای روکش صندلی ها و یا مبلمان، چرم های مصنوعیرا برای این منظور انتخاب کنید تا شست وشو و ضدعفونی آن امکان پذیر بوده و آلودگیها به راحتی تمیز شوند.
رنگ پوشش ها:هنگامی که در مورد رنگ یک فضابحث می کنیم، تنها به رنگ سطوح ثابت آن مکان یعنی دیوارها، درها و کف محدود نمی شودبلکه پالت رنگی یک محیط تمام رنگ های به کار رفته در لوازم و سطوح را در بر می گیردلذا برای انتخاب لوازم دکوراسیونی و کاربردی، علاوه بر موارد لازم جهت در نظر گرفتننوع کاربرد آنها، به زیبایی ظاهری و رنگ شان نیز توجه کنید زیرا همان طور که میدانید رنگ تاثیر مستقیمی بر روی روحیه افراد می گذارد. بنابراین در چنین مکان هاییاز رنگ های شاد، ملایم و آرام بخش استفاده کرده و از به کار بردن رنگ های افسردهکننده و حتی تند صرف نظر کنید به عنوان مثال بهترین انتخاب برای پالت رنگی محیط هایدرمانی رنگ های سبز، سبزآبی، آبی کمرنگ، آبی سبز، صورتی کمرنگ، گلبهی، کرم، لیموییو یا تلفیقی از آنها با هم است ولی برعکس کاربرد رنگ های بنفش، خاکستری، قهوه ای،مشکی و مانند اینها هرگز توصیه نمی شود.
●عناصر تزئینی:با کاربردعناصر صرفا تزئینی و دکوراسیونی مانند تابلوها، گل و گیاه طبیعی و یا حتی مصنوعی وشمعدان فضایی ایجاد شده و به همین طریق کمی از اضطراب و ناراحتی بیمار می توانکاسته و آرامشی هر چند موقتی را در او پدید آورد
لوازم سرگرم کننده:مراجعین یک مطب پزشک و یا یک مرکز درمانی می بایست مدت زمانی که معمولا چندان همکوتاه نیست را برای مراجعه به انتظار سپری کنند. گذشت این مدت زمان هنگامی قابلتحمل تر می شود که افراد به کاری سرگرم باشند. به عنوان مثال تماشای برنامه هایتلویزیونی که بر روی دیوار نصب شده و یا در گوشه ای قرار گرفته یا گوش دادن بهموسیقی متن ملایم و آرامبخش و یا رادیو و همچنین حل جدول و مطالعه مجله و یاروزنامه می تواند از جمله این سرگرمی ها باشد.
●نورپردازی:از آنجاکه نور غذای روح است، در یک محیط درمانی که اغلب بیماران با ناراحتی های جسمی یاروحی ناشی از مشکل جسمی شان مراجعه می کنند، وجود نوری مناسب و کافی ضروریاست.
●تسهیلات گرمایشی و سرمایشی:وجود تسهیلات مناسب فصل برای گرمکردن و یا خنک کردن فضا برای افزایش آستانه تحمل بیماران و همراهان در یک انتظارچندساعته بسیار موثر است.
●سرویس های بهداشتی:در فضای ساختمان یکمطب وجود یک سرویس بهداشتی ضروری است. در این سرویس نیز می بایست تسهیلات لازم درقالب توالت فرنگی و دستگیره های مورد نیاز برای بیمارانی که دچار معلولیت جسمی بودهو یا به جهت دردهای مفاصل پا امکان استفاده از توالت های معمولی برایشان وجودندارد، در نظر گرفته شود.
معماری بیمارستان
در حالی که بیمارستان‌ها در گذشته آگاهانه جهت مصارف پزشکی،جراحی طراحی می شدند امروزه می‌توان شاهد تغییر جهت به سوی انسانگرایی در امکاناتبیمارستانی بود. بیمارستانهای امروزی بیشتر به هتل شبیه هستند. وجود فضای اقامتیدارای اهمیت بیشتری نسبت به طرح‌های سرد بهداشتی در بیمارستانهای گذشته است. مدتزمان بستری و اقامت بیمار به طور پیوسته کوتاهتر می‌شود و علاقه به اتاق‌های یکتختی یا دو تختی (در خصوص بیمارهای خصوصی) بیشتر شده است.
بیمارستانهای “های – تک”
The New Age of High-Tech Hospitals
تکنولوژی اطلاعات و سیستم های دیجیتال، پزشکی را به همسویی در سیستمی واحد قادر میسازد.
باورود تعدادی از سیستم های دیجیتال به داخل بیمارستان ها، کارفرمایان برای پذیرفتنسیستم های شبکه ای و استفاده از آنها مشتاق می گردند. از نقطه نظر پزشکی، این سیستمها شامل هر دو نوع سیستم های اطلاعاتی و کلینیکی نظیر سیستم الکترونیکی ثبت مدارکپزشکی (EMR) ، سیستم های ارتباطی و بایگانی تصاویر (PACS) ، و علامتگذاری فرکانسهای رادیویی (RFID) می باشند. در این میان سیتم هایی همچون احضار پرستار، هشدار آتشو دور سنجی و نظارت بر بیمار(مونیتورینگ اعضای حیاتی بدن) در شبکه های جداگانه ایقرار می گیرند. سیستم های ارتباطی نظیر کنفرانس ویدیویی از راه دور و پیج افراد نیزدر سیستم هایی مجزا و سیستم های امنیتی نظیر مراقبت از کودکان به عنوان آیتم هایجداگانه ای مطرح می باشند.
از نقظه نظر ساختمانی،مهندسی و سیستم مدیریت ساختمان (BMS) مجموعا ازسیستم های تهویه مکانیکی، کنترلکیفیت هوا و رطوبت داخلی به صورت تجهیزات مرکزی تشکیل می گردند. BMS نظارت بر سیستمهای روشنایی و استفاده از انرژی را نیز در فضاهای درمانی به منظور کاهش مصرف مازادآنها بر عهده می گیرد.
هنوز در هیچ بیمارستان یا فضایدرمانی تمامی این سیستم ها گردهم نیامده اند؛ اما در 5 سال آینده، کشور قطر شاهداتمام عملیات اجرایی بیمارستانی با استفاده از برترین فن آوری دیجیتال خواهد بود. این کشور کوچک خاورمیانه، دو تن از معماران آمریکایی Ellerbe Becket و Pelli Clarke Pelli را برای طراحی مرکز تحقیقاتی و درمانی پیشرفته (بدلیل استفاده تکنولوژی برتردر این مجموعه) sidra “سیدرا”، گردهم آورده است.
سیدرا بخشی از شهر آموزشیبلندپروازانه در دوحه، پایتخت قطر، است که در صورت تکمیل، تجسمی واقعی از یک مدلپیشرفته در طراحی بیمارستانها خواهد بود. مجموعه ای که معماران و کارفرمایان، فنآوری را در مدلهای متفاوتی در آن به نمایش خواهند گذاشت: در حوزه مراقبت ازبیماران، تشریک مساعی و آموزش بین المللی در شاخه های پزشکی، کنترل و اداره ساختمانو در طراحی ساختمان مجموعه. حتی احتمالا تکنولوژی، در جهت معرفی و تشریح بیمارستانو فضاهای آن برای بیماران نیز بکار خواهد رفت.
اماآنچه تمامی این کاربردهای غیر مشابه را در کانال دیجیتالی واحدی سهیم خواهد نمود،تکنولوژی اطلاعات یا IT است که کلیه مراحل اجرایی بیمارستان را در یک رشته کابلنوری هدایت می نماید.
Joe Leger مدیر گروه مشاور تکنولوژی که عمدتاً درزمینه فن آوری مراکز درمانی، فعالیت می نمایند، اظهار می دارد: “پیشتر هر سیستمدیجیتالی، زیرساخت کابلی جداگانه ای برای خود داشت، در حالیکه امروزه این ملزومات،بزرگتر از یک جعبه نیست. زمانی که ما خواهان اتاقی بزرگ برای ITمی باشیم، طراحانامتنا می کنند، درحالیکه ما موجب حفظ فضا می شویم، چراکه قبلاً هر سیستم اطلاعاتی،اتاق مجزای خود را طلب می کرد.”
لگر در طراحی پروژه 400 تخت خوابی و 7/1میلیون فوت مربعی سیدرا، با معماران “بکت و پلی” همکاری می نمابد؛ بیمارستانی کهبطور دائم با مرکز درمانی Weill Cornell در شهر نیویورک در ارتباط خواهد بود.
درمراکزی نظیر سیدرا، فن آوری دیجیتال چیزی فراتر از سیستم های اتاق عمل (OR)، که در 5 سال گدشته انفجاری در استفاده از مانیتورها، تجهیزات رادیولوژی، تجهیزات ویدئوکنفرانس و … را شاهد بوده اند، می باشد.
در تقابل با چنین توسعه ای، باوجود ظهور مشاورین IT بعنوان یکی از بازیگران اصلی صحنه فضاهای درمانی، هنوزاستفاده از این مشاورین در مراحل پایانی کار و البته دیر صورت می گیرد و از این روصنعت پزشکی، فضاهای درمانی و معماران آن با مسائل زیربنایی نظیر هزاران کابل وفضاهای مورد نیاز، دست به گریبان می باشند.
منبع: September 2007 issue of Architectural Record

بیمارستان کودکان آلبرتا کالگری- کانادا ،
این بیمارستان توسط شرکت معماری و طراحی داخلی کاسیانطراحی شده و از همان ابتدا به صورت فضایی رنگارنگ و پویا برای کودکان در نظر گرفتهشده است.
مهمترین سوال قبل از آغاز پروسه طراحی این بود : “چه چیزی باعث میشود کودک در بیمارستان احساس آسایش کند؟” برای دستیابی به پاسخ این سوال کارگاه هایطراحی به کمک بیماران و خانواده آنها و کارکنان، بحثهای آزاد تشکیل می داد و ازشرکا خواسته می شد تا بیمارستان ایده آل خود را توصیف کنند. ایده های حاصل از اینکارگاه ها شکل طرح را بوجود آورد: بکارگیری نور روز، جذابیت، عملکرد و تاثیر گذاری،محیط گرم و پویا و هماهنگی با طبیعت.
زمانی که از کودکان خواسته شد که احساسخود را در مورد بیمارستان بیان کنند، بر خلاف پیش بینی تیم طراحی که انتظار پاسخدرد و ترس را داشتند، کودکان از بیمارستان به عنوان فضایی کسل کننده و تاریک یادکردند و بدین ترتیب دیدگاه گروه طراحی تغییر کرد. در تمرینی دیگر با دادن تعدادیمداد و کاغذ از کودکان خواسته شد تا دیدگاه خود را از بیمارستان ترسیم کنند. نظراتکودکان نسبت به سنشان بسیار منطقی بود: پنجره ها و ساختمانهای رنگارنگ و تخیلی،مصالح گیاهی و وجود حیوانات خانگی.
پنجره ها جهت کاهش مقیاس بنا بکار گرفتهشد. رنگهای روشن و جسورانه به عنوان محور اصلی طراحی قرار گرفت. برای بیمارانی کهقادر به بیرون رفتن نیستند یک اتاق نورگیر با پنجره های بزرگ تعبیه شد تا فضایبیرون را به داخل ساختمان هدایت کند. فضای دو طبقه مرکزی بیمارستان نه تنها استفادهکنندگان را هدایت کرده و در یافتن راه به آنها کمک می کند، بلکه به صورت تاتری استدر اطراف که با سن قابل جابجایی، به همراه نور و صدا تکمیل می شود.
خوش آمدگویی به کودکان بیمار و خانواده های آنها قبل از ورودشان به بیمارستان، از پارکینگگرم و سر پوشیده آغاز می شود که در حکم پناهگاهی است جهت مقابله با سرمای سردزمستان. برای خانواده هایی که شب هنگام می رسند مکانی برای اقامت و خدماتی از قبیلصبحانه قبل از یافتن هتل وجود دارد.
طراحی یک راهرو با یک ورودی از خارجبیمارستان و ورودی دیگر از داخل به کودکان این اجازه را می دهد تا اوقاتی را باحیوانات خانگی سپری کنند. یک آکواریوم، یک آتلیه هنر و موسیقی، و فضاهای بازی وتجمع مرکزی، بیمارستان را مبدل به مکانی جالب و نشاط آور نموده است.
یک بخششامل کتابخانه، مشاوران و امکانات کامپیوتر، واقع در طبقه دوم، خانواده ها را قادرمی سازد تا در مورد بیماری فرزندشان آموزش ببینند. علاوه بر آن شش باغ، از جمله یکباغ سیب، خوشی و آسایش را برای خانواده ها فراهم می سازد

روند همکاری معمار داخلی در طراحی بیمارستان
برنامه فیزیکی
طراحی بیمارستان با توجه به اوضاع اقلیمی و نیاز های بهداشتی و منطقه ای تا حدودی متفاوتاست ولی استاندارد های ثابتی وجود دارد که منشاء اقتصادی و عملکردی دارند و روابطفضاها تحت یک نظام کلی در بیمارستان قرارمیگیرند. یک طرح خوب باید بهترین شکل تقسیمبندی و سازماندهی را داشته باشد.
قبل از شروع طراحی باید یک برنامه معماریوعملکردی داشت که در آن فضاها و مساحت های آنها مشخص شده است.در برنامه های کاملترمشخصات تجهیزات داخل و میزان دما و فشار هوا و روشنایی وجنس مصالح وغیره نیز ذکرشده است.
معمار داخل میتواند ثحقیقات لازم را انجام دهد و در این مرحله در شرحمعیارهای خاص هر فضا وتهیه چیدمان داخل آنها با ابعاد واندازه های دقیق همکاریکند.

پلان شماتیک
طراحی پلان شماتیک با توجه به برنامه فیزیکی شروع می شود. معمولا برای هر بخش یک بلوک در نظر گرفته می شود واشکال مختلف ترکیب آنها بررسی می شوند.
ترکیب بخشهای مختلف پرستاری از جنبه هایمدیریتی واقتصادی (اقتصاد سرویس دهی پزشکی) بسیار اهمیت دارد. در تمام مسیرهای افقیو عمودی یک عملکرد منطقی چه از نظر بهداشتی وچه از نظر سرویس دهی پزشکی و تدارکاتیوپرسنلی باید وجود داشته باشد، مانند تمایز مسیرها (کثیف وتمیز)، مسیر بیمار سرپایی،بستری و ملاقات کنندگان بیمار اورژانس وغیره.

پلان مقدماتی
پس ازمطالعه کلی وآنالیزپلان های شماتیک، روی یک پلان معین کار ادامه می یابد. پلان مقدماتی، بسط وگسترشپلان شماتیک خواهد بود که با مقیاس ترسیم می شود. تهیه پلان مقدماتی کار مشترک تیمخواهد بود. یک معمار داخلی با توجه به تمام آنچه گفته شد و با توجه به اطلاعات وتحقیق هایی که در شروع کارش انجام داده، لی آت هایی را برای قسمت های مختلف پیشنهادمی کند. با انتخاب و ترکیب مناسب آنها، طرح مقدماتی شکل می گیرد. ممکن است کهدرارتباطات کلی پلان های شماتیک هم نظراتی داشته باشد. گاه ممکن است جزئیات داخلیدر ارتباط با سازه بنا قرار گیرند. که هماهنگی آن یک کار برتر است. در چنین روشی،جزء به جزء فضا درک می شود وهنگامی که کلیه فعالیت های درون آنها کاملاً روشن باشد،طراحی با خلاقیت بیشتری صورت می گیرد.
پلان مقدماتی تجهیزات ثابت را نشان میدهد. این خیلی مهم است که بدانیم تجهیزات متحرک در درون اتاق ها جای می گیرد و باابعاد فضاها مطابقت می کند یا نه. آگاهی ازتجهیزات وعملکردهای داخل بیمارستان وفعالیت هایی که داخل فضاها انجام می گیرد، به معمار داخلی امکان می دهد که شکل جدیدفضاهای درون بخش ها را طراحی کند. تمام قسمت های طراحی شده جزء به جزء ترسیم میشوند که در این ترسیمات نیز معمار داخلی با آگاهی از تجهیزات و عملکردهای داخلبیمارستان ،با آرشیتکت همراهی می کند. سپس، مشاوران و مدیران و کمیته ساختمانی لیآت ها را مرور می کنند.
به گفته فرانک لویدرایت: ” پلان خوب هم آغاز است وهم پایان. پلان، پیش بینی علمی و هنری کار است. چون همه پلانهای خوب ارگانیک اندواین پلان، ریتم ها، حجم ها و اجزاء یک دکوراسیون خوب را هم در خود خواهد داشت
“با توجه به افزایش روز افزون کاربرد دستگاههای پزشکی در مراحل مختلفدرمان، همکاری مهندس پزشکی باآگاهی که از تجهیزات و فعالیت هایی که داخل فضاهاانجام می گیرددارد بسیار مفید میباشد.”
تاثیر فضاهای داخلیبر شکل معماری بیمارستان
ارتباطات درون بخش ها، ایجاد بهترین و کوتاه ترینرابطه مرکزپرستاری با اطاقهای بستری، تعداد تخت های تحت مراقبت، چگونگی آرایشاتاقها گرد آن وطریقه نورگیری، شکل بخش های بستری را تعیین می کنند. ترکیب چند بخشکنارهم و سپس با روی هم قرارگیری آنها، شکل هندسی برج بستری بوجود می آید. در بیشتربیمارستان های ساخته شده با استانداردهای تجربه شده وبازدهی خوب، شکل هایی مشابهحروف الفبا حاصل شده که منعکس کننده ارتباطات بخش هاست. به طورمثال فرم های H,T,Y,X نمایانگرراهروهای ارتباطی بخش ها هستند که به شکل برج در طبقات تکرار شده اند. البته دراین فرم ها، بخش ها به شکل راهرویی مستقیم طراحی شده اند و مسائل اقتصادی وعملکردی در این فرم ها بررسی شده اند.
هرگونه نواندیشی دراین ارتباط، مانندشکل آرایش تختها گرد ایستگاه پرستاری که طریقه مراقبت بیماران رابهتر کند یا سیستمهای جدید کنترل بیماران که ممکن است با پیشرفت های پزشکی علمی توسط کامپیوتر انجامشود و درشکل درونی بخش تاثیربگذارد، در نهایت فرم خارجی بیمارستان را متاثر خواهدکرد.
بیمارستان ها، معمولاً راهروهایی با اطاق های کوچک منشعب شده ازآنهاهستند. توجه به دید بیمارعاملی تعیین کننده در ارتباطات درونی فضاهای بیمارستان بهحساب می آید. برای رهایی از یکنواختی چنین منظره ای می توان راهروها را به شکلفضاهای دلپذیرتری طراحی کرد که در محل های پرستاری تبدیل به مکان های بی تکلفبشوند. البته ازبین بردن راهروها در بخش ها کارساده ای نیست. دید مستقیم برایپرستار بسیار بهتر است و هم چنین امکان گسترش آینده، دلیل منطقی برای وجودراهروهاست. لازمه ایجاد اشکال دیگر بخش ها توجه به این دو نکته است.
نقشمعمار داخلی در تیم طراحی بیمارستان
کاری که یک معمار داخلی می تواند درتیم طراحی بیمارستان بکند بسیار بنیادی است وممکن است به دلیل توجهات خاصی که بهفضاهای داخلی می کند در طرح ریزی کلی تاثیر گذارباشد. البته درروش کارتیمی وگروهیحجم کاربسیار افزایش پیدا می کند اما کیفیت کار بالاتر است.
امروزه توجهبیشتری به تاثیر حیاتی فضاهای اطراف معطوف گشته، به خصوص در زمینه بیمارستان بشدتاین نیازبه ملاطفت احساس می شود. همچنین ایجاد رابطه فرهنگی، تخفیف ترس، ایجادصمیمیت و شادی بخش بودن محیط ضروری به نظر می رسد. یک طراح حتی در مورد پیچیدگی هایروانی و احساسی حفظ سلامت تحقیق می کند تا بتواند محیطی کاملاً آرام و با توجه بهنیازهای استفاده کنندگانش را خلق کند. درهنگامی که بیماربرای مبارزه با بیماریآماده می شود، محدود شدن اجباری، احساس بی پناهی، نگرانی در مورد مخارج پزشکی ونتیجه تشخیص بیماری و جراحی او را تحت فشار قرارمی دهد، فضاهای جالب برای نشستن هایگروهی و بدون تشریفات و غیررسمی و صحبت با دیگران و همدردی می تواند آنها را تقلیلدهد.
اثرات نور و رنگ در بهبودی بیماران
مسئله ای که بدان بیتوجهی می شود، معنای بیولوژیکی نور و تاثیر نورآفتاب درامر بهبودی است. همچنین دربستری های طولانی در بیمارستان ها وجود نورهای خاصی ضروری است تا وظایف متابولیکی وگردش خون به درستی انجام پذیرد. کسانی که این گونه محیط ها را طراحی می کنند، بایداز اثرات بیولوژیکی نوراطلاع داشته باشند. نمایش ناگهانی نورسبب تحریک غدد فوقکلیوی می شود. ممکن است در این موارد از گردش روز و شب الهام گرفته و مشابه نورطبیعی را ایجاد کرد. همچنین نورهای متصل به سقف و تیرهای مشبک و جنس وجزئیات آنهابررسی شوند. جاسازی وسایل گرمایی و سرمایی و مشخصات ضربه گیر در دیوارها و جعبه هاینگهدارنده مخصوص دستگاه های مختلف پزشکی و اتصالات مخصوص، همه از جزئیات داخلیهستند که رابطه تنگاتنگی با طرح معماری و حتی گاه استراکچربنا دارند. برای کم کردنسر و صداهای اضافی در محیط بیمارستان و سیستم های تهویه و غیره باید از قبل بامشاوره معمار داخلی تدابیری انجام گیرد. بنابراین می بینیم که آگاهی ازاثرات فضا،نور و رنگ در حیات اجتماعی سلامت برای هر طراحی مهم است. این تاثیرات ممکن استسلامت را تقویت کند و ممکن است سبب افسردگی، بیهودگی و خواب آلودگی گردد. معمارانداخلی می توانند با استفاده از این آگاهی ها بهبودی را افزایش دهند و دسترسی بهآرامش درونی را سهل تر کنند.
کارهای هنری روی دیوارها برای تنظیم سیستم عصبیجهت انجام وظیفه مطلوبند. تاثیر رنگ های گرم و سرد و روشنایی مباحث وسیعی هستند. مثلاً کنتراست زیاد سبب سردرد و فشار چشم می شود. افزایش هوشیاری یا گیجی و حواسپرتی، احساس گذرزمان، ایجاد رابطه فرهنگی، غم افزایی یا شادی بخش بودن نتایج یکطراحی داخلی هستند. اطلاع از تئوری های جدید رنگ و رابطه شان با شکل معماری مسئلهقابل توجهی است. رنگ و اثرات آن در محیط پزشکی یک بخش مهم از مطالعه تحقیقی معمارداخلی است.
طراحی داخلی
طرح های معماری داخلی و انتظامی که طراح به فضا می دهد بسیار بنیانیاست و با آنچه در استانداردها نوشته شده ممکن است متفاوت باشد. ممکن است بهتر باشداتاق ها به گونه ای طراحی گردند که بیماران دید بهتری نسبت به خارج و همچنین ارتباطبهتری با پرستاران و یا همراهان داشته باشند. ممکن است دراتاق های روز، جایی کهبیماران سیار گرد می آیند امکان بهره مندی از نور طبیعی، آفتاب، درخت وآسمان راایجاد کرد( مانند یک حیاط محصور) که ارجح است قابل کنترل ازایستگاه پرستاری باشد.
کارهای هنری روی دیوارها و کف ها تکمیل کننده طراحی هستند. مبلمان داخل بهتراست کمترین سطح تماس را با کف سالن یا راهرو داشته باشد. نوع پوشش های کف ودیوارمیتواند رعایت بهداشت را آسان تر کند. برای صندلی های انتظار طرح هایی را می توان ارائه داد که کار شستشوی روزانه را آسان تر کند که ممکن است نیاز به پیش بینی هاییدر اجرا باشد. جنس کف ها در اتاق های مختلف و اتاق های عمل توصیه های خاصی را میطلبد.
برای ایجاد شرایط مطلوب دربیمارستان باید ازهمه دانسته های مختلف سود برد،مخصوصاً هنگامی که روح پژمرده انسان بیشترین نیاز را بدان دارد.