گیاه در معماری

گیاه در معماری

‏‎ از زمانی که ساخت برج های بلند و مکعب های بدقواره عمودی به نام آپارتمان در شهرها شکل گرفته نیاز به کاشت گیاهان و ایجاد پوشش سبز شهری نیز دوچندان شده است .

امروزه مهندسان و طراحان شهری در تمام شهرهای دنیا تلاش می کنند تا در طراحی های جدید و مدرن شهری ، از گیاهان به عنوان مهم ترین عناصر طراحی سود ببرند به طوری که هم اکنون جایگاه و تعریف نوینی از پوشش سبز گیاهی در معماری شهری مطرح شده است.

گیاه و معماری

فضای سبز و ارتباط آن به توسعه پایدار شهری

پارکها وفضاهای سبز شهری از اهمیت استراتژیکی در کیفیت جامعه به شدت شهری، برخوردارند حضور مکان های طبیعی (مثل پارکها، جنگل های شهری و کوبندهای سبز ) و اجزای طبیعی ( مثل درختان وآب ) در زمینه شهری علاوه بر خدمات مهم زیست محیطی، خدمات فیزیولوژیکی و اجتماعی فراهم می کند که در قبال زیست نمودن شهرها مهم است.

فضاهای شهری مثل پارک ها که در آن از عناصر طبیعی استفاده شده است، جدا از فواید زیبا شناختی ، فیزیولوژیکی و بهداشتی می تواند مزایای اجتماعی دیگر نیز داشته باشند.خصوصا درختان و گیاهان در فضاهای عمویم به یکپارچه سازی و تعادل بین افراد جامعه منجر شده و توسعه روابط اجتماعی را بهبود می بخشد. علاوه بر این پارک های شهری باعث افزایش جذابیت شهر ، افزایش گردشگری و درنتیجه درآمد می گردد.

یافته ها نشان می دهد احساساتی که فضای سبز، خصوصا پارک در ذهن مردم ایجاد می کند، تاثیر مستقیم بر تعامل روانی ، راحتی ، انقطاع روزمرگی داشته که تمامی این آثار به شدت در کیفیت زندگی مردم که از اجزای کلیدی توسعه پایدار است، نقش دارند.

عملکرد زیبا شناختی فضای سبز

طبیعت شایسته ترین پدیده ای است که حس زیبای شناسی را در انسان بیدار می کند در حالی که کلیه مصنوعات بشری در ارضای این ارتباط بصری ناتوانند چرا که تصویری هنرمندانه از طبیعت انسان را به رضایت معنوی می رساند. به همین دلیل همواره اصل زیباسازی و اصول زیباشناسی در فضای سبز مطرح است چرا که گیاهان صرف نظر از زیبایی ذاتی ، از نظر شکل، رنگ ، ابعاد و اندازه ، زمان گل دهی و میوه و بذر تنوع زیادی دارند که تلفیق مجموعه های گیاهی باعث می شودکه گیاهان در بهبود کیفی مناظر فضاهای شهری نقش بسزایی داشته باشند چرا که امروزه غالب فضاهای موجود در شهرها به صورت مصنوعی و انسان ساخت همراه با سطوح سخت می باشند که خیابان های باریک وکم عرض و ایجاد ترافیک های شدید سیمای شهرها را به علت عدم وجود فضای سبز کافی به سمت زشتی پیش برده است زیبایی یک شهر به نوع طراحی فضای آن و وفور درختان در آن وابسته می باشد. با افزایش و توسعه باغ های شهری ، احداث پارک ها و کاشت درختان در همسایگی مناطق مسکونی ، اداری ، تجاری و درحاشیه خیابان ها می توان ارزش زیباشناختی یک شهر را بالا برد.

استفاده از گیاه در منظر سازی شهری گام موثری در جهت رفع معایب و نواقص زیر در شهرهاست:

– پوشاندن نماهای یکنواخت :

در شهرها بویژه آنجا که خط آسمان بواسطه ارتفاع ناهمگون ساختمان ها دچار اغتشاش می شود همیشه بدنه ها و گوشه های کناری ساختمان های بلند به صورت منظره ای زشت و یکنواخت نمود می یابند. استفاده از گیاهان رونده و چسبنده مانند مو چسب و اقسام دیگر در رفع این معضل مفید است .

– تعدیل ارتفاع ساختمان ها :

در جایی که ساختاری مرتفع در یک فضای باز و یا در کنار ساختمان های کم ارتفاع شکل می گیرد استفاده از درختان بلند قامت و باتاج گسترده باعث تعدیل ارتفاع ساختمان ومتناسب سازی آن با بناها وفضاهای اطراف می شود.

– پوشاندن مناظر زشت و عیوب معماری

استفاده از گیاهان برای پوشاندن مناظری که دارای چشم اندازی زشت ناهمگون هستند باعث بهبود کیفیت منظر می شود ( مثلا کاشت یک پیچ اناری ، پیچ امین الدوله درکنار تیر برق و یا استفاده از یک توده گیاهی بوته ای ، درختچه ای در جلوی کنج تیز ساختمان )

– تعدیل بافت خشن مصالح ساختمانی

معماری و ترکیب بندی های گیاهی در طراحی منظر شهری

گیاهان از عناصر اصلی بوجود آورنده فضای سبز هستند واستفاده از آنها در قالب طراحهای فضای سبز مفهوم بسیار گسترده داشته که توجه به اصول زیبا شناسی و معماری گیاه در طراحی کاشت می تواند ما را به نتیجه دلخواه ومطلوب برساند.

اصول زیباشناسی درطراحی کاشت

الف) خصوصیات بصری گیاهان : فرم ، بافت و رنگ که هر کدام دارای قطب های متضاد هستند ، خصوصیات بصری گیاه را تشکیل می دهند بکارگیری کنتراست های موجود در قالب اصول زیبایی شناسی ایجاد  محیط و منظری دلپذیر می نماید.

فرم : شکل نهایی توده هر گیاه است که نه تنها مربوط به خطوط خارجی ، بلکه الگوی شاخه بندی ، تعداد شاخه ها ، نحوه رشد و اندازه و جهت آن ها را نیز شامل می شود : مشخص کننده جنبه عملکردی آن است ( مثلا درخت با فرم کروی و شاخه برگ انبوه به عنوان درخت سایه انداز کاشته می شود ).

بافت : حالت بصری حاصل از توده هر جسم که درسطح آن ظاهر می شود بافت گفته شده در یک گیاه همبستگی بین شاخ و برگ و رابطه بین اندازه شاخه وبقیه قسمت های گیاه کیفیتی را به وجود می آوردکه به آن بافت گفته  می شود . بافت های نرم ، متوسط  و زبر انواع بافت های گیاهی هستند که بر حسب نوع می توانند تداعی کننده سرزندگی ، راحتی ، تاکید برمحل ، جدیت و آشفتگی در محیط شوند.

رنگ : حاصل بازتاب نور از سطح گیاه و از مهم ترین خصوصیات بصری است کاربرد صحیح آن در طراحی کاشت در پویایی یک منظر، در چهار فصل کردن مناظر و پارک های شهری اهمیت به سزایی دارد.

ب ) اصول زیبایی شناسی در قالب مشخصات بصری گیاه :

سادگی ، تنوع ، تعادل ( متقارن و نامتقارن ) توالی (ایجاد تغییر تدریجی و پیوسته در فرم ، بافت و رنگ گیاه) و مقیاس ، اصولی هستند که در طراحی کاشت باید مد نظر قرار گیرند. که افراط تفریط در هر یک از این اصول آشفتگی ، و یکنواختی منظر بدنبال خواهد داشت ).

استفاده کاربردی از گیاه

در این قسمت ارزشهای کاربردی گیاهان در طراحی فضای سبز و حفاظت از فضاهای سبز را بررسی می نماییم.

استفاده کاربردی گیاهان را می توان در قالب 4 طبقه مطرح نمود :

1. کاربرد گیاهان در معماری ( عناصر معماری ، تقسیم فضا ، ایجاد حفاظ ، کنترل و ایجاد محوطه های خصوصی )
2. کاربرد مهندسی گیاهان ( کنترل و تثبیت خاک ، کنترل صدا ، پاکیزه سازی هوا ، کنترل ترافیک ، کنترل انعکاس و نورهای مزاحم (
3. کاربرد گیاهان برای کنترل شرایط اقلیمی ( کنترل اشعه نور خورشید ، کنترل باد ، کنترل باران ، کنترل درجه حرارت)
4. کاربرد زیبایی گیاهان ( هماهنگی گیاهان از لحاظ رنگ ) : طراح بایستی گیاهان را خوب بشناسند زیرا در غیر این صورت نمی تواند به خوبی از آنها استفاده نماید باید بداند چه گیاهانی دائمی هستند و چه گیاهانی فصلی و گیاهانی را که خصوصیاتی خاص جهت بر طرف نمودن مشکلات محیطی دارند بشناسد، در غیر این صورت نمی تواند طراحی مناسب و کاربردی داشته باشد .

معماری گیاه

معماری گیاه در طراحی منظر

معماری گیاه شامل فرم ها و فضاهای گیاهی  و قطعی است که آنهارا در محیط سازماندهی نموده و از طریق حرکت در فضا زمان تجربه می شود و به عنوان وسیله آسایش در محیط تلقی گشته ضمن آنکه دوام و پایداری آن نیز مهم است . معماری گیاه باید بر اساس موارد زیر صورت گیرد:

– نیازهای  گیاه

– نیازها وخواسته های انسانی

– عوامل اقتصادی

– عوامل اجتماعی فرهنگی

– سوابق تاریخی

– موانع و محدودیت های قانونی

در معماری گیاهی عنصر اصلی تشکیل دهنده فرم گیاه است که بسته به نوع فضا، عملکرد معماری متفاوتی خواهدداشت .

– انواع فرمها در معماری گیاه :

فرم استوانه ای : تنها منحصر به استفاده از گیاهان با فرم استوانه ای نمی باشد بلکه ایجاد داربست و فضاهای توخالی به وسیله گیاهان روند وپیچ ها نیز یکی از راههای ایجاد فرم استوانه ای ست . در طراحی گیاهی هر جا نیازمند تمرکز و درون گرایی هستیم . این فرم به ما کمک می کند.

فرم کروی : زمانی که درمحیط نیاز به ایجاد حالتی متعادل باشد این فرم کاربرد دارد.

فرم مکعب : در خلق فرمهای ایستاد فاقد حرکت ، می تواند به کار رود.

فرم هرم : اجسام گیاهی متعادلی هستند که نسبت به مخروط و گیاهان مخروطی خشن تر احساس می شود.

فرم مخروط : گیاهان مخروطی شکل و مخروط های گیاهی ، اجسام متعادل با فرم نرم به شمار می روند.

درمعماری گیاهی انواع فرم باهم ترکیب شده که بسته به ارتباط و ترکیب بندی فرم های متعددی را به وجود می آورند. که تنها به ذکر  آنها اکتفا میشود.

فرم های مرکزی گیاهی ، گرد آمدن فرم ها حول یک فرم مرکزی ، فرم های خطی به توالی فرم های قرار گرفته در یک ردیف ، فرم های شعاعی ، تشعشع فرم های خطی در امتداد فرم مرکزی ، فرم های شبکه ای.

–  فرم و فضا در معماری گیاهی

در معماری گیاهی نه تنها با فرم گیاه بلکه با نحوه تاثیر آن بر فضای اطرافش نیز سروکار داریم که وضعیت فرم و فضای گیاهی نسبت به محیط اطراف بایستی یکی از حالت زیر باشد :

1– فرم و فضای گیاهی ، زمینه ای برای سایر طرح ها تشکیل داده و فضا راتعریف  کند.

2– فرم و فضای گیاهی در تداوم بافت موجود محلی ، سایت و یا طرح معماری  باشد.

3– فرم و فضای گیاهی به صورت شیئی آزاد و مستقل در فضا قرار گیرد.

در یک سایت به روش های متعددی می توان بین گیاه و فضا رابطه برقرار کرد:

– ایجاد دیواره گیاهی در حاشیه سایت و تعریف فضاهای مثبت

– محیط و محصور نمودن فضای سایت در داخل حجم گیاهی

– ترکیب فضا ها توسط دیواره های گیاهی

– ترکیب دیواره های سایت با فضاهای گیاهی

بستن بخشی از سایت به عنوان ، فضای باز متعلق به گیاه در فضا تعیین کننده شکل فضای اطراف است بعضی از فضاهای گیاهی به واسطه شرایط عملکردی خاصی که دارند بر محیط واطراف خود تاثیر گذاشته و به نحوی فضا را تعریف می کنند.

الف : تعریف فضا به وسیله عناصر گیاهی افقی

– سطح گیاه کف : سطح گیاهی افقی ست که روی زمینه ای قرار گرفته ومحدوده فضایی اش را تعریف می کند .

– سطح گیاه کف برآمده : بر محدوده بین خود و فضای اطراف از نظر بصری تاکید می نماید.

– سطح گیاهی فرورفته : حجمی از فضا را تعریف می کند.

– سطح گیاه بالای سر :که حجم فضای بین خود و سطح زمین را تعریف می کند.

ب) تعریف فضا به وسیله عناصر گیاهی عمومی

– تعریف لبه های قائم حجمی از فضا

– تفکیک فضا

– ایجاد محددوه فضایی

– تعریف حجمی از فضاهای محوری

– تعریف حجمی از فضاهای جهت دار

– ایجاد فضاهای بسته و درون گرا

ضمناً گیاه ستونی می تواند کنج فضا را تاکید وتلاقی دیوارهای آن را مخفی نماید و یا اینکه به عنوان مرکز یک فضا خود نمایی کند ایجاد نقطه عطف در یک فضای شهری و ایجاد یک عنصر سمبولیک می توانداز دیگر کاربردهای گیاهان با فرم عمودی باشد.

حرکت در درون فضای گیاهی یکی دیگر از مباحث بوده که درمعماری گیاه مطرح است رسیدن به مکان ، ورودی ها ، شکل دهی فضای سبز ارتباط بین مسیرو فضا و حرکت در فضا از موارد آن هست.

نقش گیاه در معماری

• به دلیل لزوم وجود سایه در بسیاری از فضاهای معماری در قسمتی از ایام سال که تابش آفتاب شدید است و همچنین استفاده از تابش آفتاب در قسمتی دیگر از ایام سال که هوا سرد است می توان از درختان برگ ریز استفاده کرد .

• در مناطق گرمسیر و خشک که تابش عموما مزاحمت دارد و رطوبت فراوانی نیز وجود ندارد موضوع استفاده از درختان همیشه سبز به منظور جلوگیری از تابش مطرح می شود .

• درختان بسته به نوع و زمان مورد استفاده می توانند به عنوان سدی در برابر هوای گرم یا سرد باشند و ساختمان را از این عنصر گزنده محافظت کنند .

• درختان می توانند عاملی جهت دهنده به حرکت هوا در محیط باشند و در صورتی که در شرایط ایده آل طراحی شوند می توان از آنها به عنوان جهت دهنده با سد در برابر حرکت هوا در پلان های معماری استفاده کرد .
• گیاهان به عنوان یکی از منابع تامین رطوبت برای فضای معماری و شهر سازی مطرح هستند که بر حسب شرایط اقلیمی می توان از تنوع درختان همچون درختان با تنه کوتاه و گسترده ، با تنه بلند و … استفاده کرد .

هوای مرطوب شده توسط درخت سنگین شده از دریچه پایینی وارد اتاق می شود .

• درختان و گیاهان چسبنده به دیوار به عنوان جدار دوم برای دیوارها مطرح می شوند .

• در شرایط اقلیمی درونگرا گودال باغچه عاملی موثر در ایجاد منظری مناسب در محیطی خشک است .

• تولید اکسیژن

• عبور وسایل نقلیه و منظر بد

• گیاهان علاوه بر کارکرد اقلیمی بر تعریف فضا ها و حوزه های عملکردی موثرند.

• سایه اندازی روی مسیر و تعریف مسیر

• جذب صدا و کاهش آلودگی صوتی با ایجاد دیواره صوتی

• با متخلخل کردن پایه ساختمان و کاشتن گیاهان در اطراف آن کوران مطلوبی در بنا ایجاد می شود .

• کارکرد متفاوت در فصول مختلف

 

عناصر و اجزاء باغ

درختان سایه‌‌دار و درختچه‌‌ها

اهمیت این‌گونه درختان در باغ ایرانی ، بیشتر ایجاد سایه و زیبایی است. اینگونه درختان که اکثراً غیر مثمر هستند بیشتر در محور اصلی باغ کاشته می‌شدند. در این جا انواع درختان به ترتیب اهمیت آنها در باغ ایرانی معرفی می‌گردند.

1. سروها

Cypresses Cupressaceous: تیره

• سرو ناز Cupressus sempervirns :
• سرو نقرهای: Capressus arizonica
• سرو خمره‌ای Bieta orientalis :

1. چنار
2. کاج ایرانی Pinus eldarica Pinaceae Abistacaea ) )
3. صنوبر

(Populus spp Salicacea): تیره

گونه های آن عبارتند از:

• سپیدار: P.alba
• صنوبر خاکستری: P.canescens
• تبریزی: ( اشالک ‌، صنوبرآسیایی ، صنوبر لمباردی) Pangram vary Italic
• صنوبر لرزان: ( آشنگ ) P. tremula
• پده P.eupratica

1. نارون ( وسک ‌، قره آغاج )

Ulmus Ulmaceae: تیره

• نارون چتری:Alums umbraculifera
• ملج U. Montana
• اوجا U. Campestris

1. سایر درختان سایه‌دار

• آزاد: Zelkova Carpini folia

Ulmaceae: تیره

• داغداغان (تا): Celtics spp

Ulmaceae: تیره

• زبان گنجشگ: (ون) Fraxinus excelsior

Oleaceae: تیره

در باغها در مسیرهای فرعی کاشته می‌شده است و سایه مناسبی دارد.

• توس ( غان)

Betula pendula Betu laceae: تیره

• راش ( آلش ‌، راج ، مرس) Fagus sylvatica

Fagaceae: تیره

به عنوان پرچین یا حصار هم می‌توان از آن استفاده کرد.

• درخت ابریشم (شب خسب)Albizia julibrissin

Mimosacae: تیره

این درخت در قدیم بسیار استفاده بسیار مرسوم و متداول بوده است. بویژه در تهران که این درخت با آب و هوای این شهر سازگاری دارد. این درخت درشمال مرکز ایران دیده می‌شود. در شمال و مرکز ایران دیده می‌شود.

• کهور ایرانی Prosopis

Mimosaceae: تیره

• ممرز( اولس)

Carpinus betulus Mimosaceae: تیره

بیشتر در نواحی شمال می‌روید.

• اقاقیا معمولی

Robinia psedo acaia Legaminosae: تیره

• ارغوان

Ceris siliquastrum Leguminoseae : تیره

درگرگان‌، گیلان، نواحی غرب کشور و زیاد به چشم می‌خورد.

• بید قرمز

Salix carmanica

Salicaeae: تیره

در نواحی خشک و کوهستانی ‌، جنوب شرقی ‌، بخش مرکزی غرب آذربایجان و غرب ایران و کرمان ، یزد ‌، اصفهان ، آذربایجان ، ارومیه و کرمانشاه انتشار دارد.

• ختمی

Althea tehranica Malvaceae: تیره

در تهران‌ ، شمیرانات ، قلهک ، تپه‌های ونک یافت می‌شود.

درختان میوه

باغ ایرانی مظهر نظم و ثمر بخشی است. درگذشته در باغهای تاریخی‌، درختان میوه بخشی مهمی‌از باغ بوده و کاشت آنها درمیان کرت‌ها طبق قاعده و قانون و نظم خاص صورت می‌پذیرفت.

علاوه بر اقلیمهای متفاوت ایران که در کاشت و انتخاب درختان میوه در یک باغ موثر هستند ، در قدیم کاشت درختان میوه داخل یک باغ نیز بسته به شرایط هر قسمت از باغ متفاوت بود. به طور مثال انجیر را جایی می‌کاشتند که سایه‌دار بوده و از گزند باد و بارانهای شدید محافظت شود و یا انار را در قسمتهای خشک تر می‌کاشتند.

1. زردآلو:Prunus armeniaca

: Rosaceae تیره

زادگاه اصلی این درخت ارمنستان ، ایران و مصر است. درخت زردآلو در نواحی گرم و معتدل بهتر محصول می‌دهد.

1. گیلاس: prunus cerasus

Rosaceae: تیره

1. گوجه :Prunus spinosa

Rosaceae: تیره

این درخت بومی‌شمال ایران بوده و ممکن است در مناطق سرد با سرمازدگی مواجه شود.

1. بادام:Prunus amygdalus

Rosaceae: تیره

1. هلو:prunus persica

Rosaceae: تیره

درخت هلو در بیشتر نقاط دنیا وجود دارد و مشهور است که اصل درخت از ایران آمده است ولی بعضی معتقدند اصل آن از چین می‌باشد.

1. سیب:Malus

Rosaceae: تیره

در بیشتر نواحی ایران می‌روید و بارور می‌‌شود و هر ناحیه‌ای سیب مخصوص خود دارد. سیب گلاب ‌، سیب دماوند ، سیب شمیران ‌، سیب قندک ‌، سیب ترش ‌، سیب خراسان ، سیب شیرین و غیره.

1. به:Cydonia vulgaris

Rosaceae: تیره

از چهار هزار سال قبل در ایران کاشته می‌شده است.

1. گلابی:Pyrus communis

Rosaceae: تیره

آب و هوای مناسب برای گلابی آب وهوای‌، معتدل است.

1. انجیر: Ficus

Moraceae: تیره

این درخت بومی‌جنوب اروپا است اما از قدیم در ایران نیز کشت می‌شده است.

1. انگور:Vitis vinifera Vitaceae (Ampelidaceae ) : تیره

تاریخچه اصلی آن نامعلوم است و به نظر می‌رسد از آسیا به یونان وسپس به فرانسه و ایتالیا برده شده است. واریته‌های مختلف آن در آب و هواهای مختلف به عمل می‌آید. در آب و هوای گرم یا معتدل و خشک عموماً این درخت بهتر عمل می‌آید. در باغهای قدیمی‌به دو صورت ( سواره) و (پیاده ) کاشته می‌شده است. درخت مو در بیشتر نواحی ایران به عمل می‌آید.

1. توت: Morus alba

Moraceae: تیره

1. شاه توت:Morus nigra

Citraceae: تیره

1. پرتقال: Citrus auratium

Citraceae: تیره

در باغهای شهرهای گرمسیری مثل شیراز گاهی از مرکبات به جای درختان بی‌ثمر در مسیرهای اصلی هم استفاده می‌شد.

1. لیموترش: Citrus limonum

Citraceae: تیره

1. لیمو شیرین: Citrus limonum var. dulcisCitraceae: تیره

کشت آن در ایران از قدیم رواج داشته است.

1. خرما(نخل): Phoenix dactylifera Palmaceae: تیره

از مهمترین محصولات نواحی جنوبی ایران می‌باشد. در باغهای تاریخی قسمتهای جنوبی و نواحی گرمسیر کشور کشت آن معمول بوده است.

1. پسته:Pistacia vera Anacardinaceae : تیره

در شهرهای کرمان ‌، دامغان ، سمنان و قزوین به عمل می‌آید.

1. انار:Punica granatum Punicaceae : تیره

درخت انار درآب و هوای معتدل و در خاکهای رسی ‌، شنی عمیق محصول می‌دهد. درجنگلهای شمال خود به خود می‌روید.

بوته‌ها

در باغ‌های ایرانی معمولاً بوته‌‌ها و درختچه‌ها را درمیان کرتها می‌کاشتند ، درحالیکه درختان بلند و سایه افکن در حاشیه‌ها و مسیرهای اصلی کاشته می‌شدند. ازمیان بوته‌ها گل رز( سرخ) درمیان ایرانیان از همه محبوب تر بوده و ایرانیان به آن علاقه فراوان داشتند.

1. گل سرخ: Rosa Rosaceae: تیره

گونه‌های مهم گل سرخ که در ایران کاشته می‌شدند عبارت است از گل محمدی R.Centifolia گل سرخ R.gallica و نسترن وحشی R.glandulosa قدمت کشت و کار گل سرخ به زمانهای ماقبل تاریخ برمی‌گردد. در باغ ایرانی هرکجا که آب و هوای و شرایط محیطی اجازه می داد گل سرخ می نشاندند .

1. یا س :Jasminium
   oleaceae : تیره

• یاس رازقی J.Sambac :

در باغهای قدیمی کاشت این گل به دلیل عطر فراوان بسیار معمول و متداول بوده است و معمولاً کنارنشیمن گاههای فرعی همراه بوته‌های دیگر کاشته می‌شد.

• یاس سفید( معمولی):J. officinalis

از دیگر گونه‌‌های این تیره که در باغ ایرانی معمول و متداول بوده است، می‌توان از یاس خوشه‌ای VulgarisSyringa، یاسمن چمپا J.grandiflorum باگلهای معطر و یاس زرد Forsythia را نام برد.

یاسها از اصلی‌ترین گلهای باغ ایرانی بعد ازگل سرخ بوده‌اند.

• خزرهره Nerium oleander

Apocynaceae تیره

خرزهره گیاهی دایمی است که در نقاط گرمسیری کاشت آن رواج داشته است. دارای خاصیت پشه کشی است و برای دفع حشرات موذی در باغ کاشته می‌‌شده است.

گلهای زینتی

در باغ ایرانی گل ها را معمولا پای درختان در حاشیه خیابان ها می‌کاشتند. ایرانیان از گل هایی استفاده می‌شد که علاوه بر زیبایی دارای خواص مفید دیگری نظیر عطر خوش ‌، استفاده‌های طبی و خوراکی بودند استفاده می‌کردند. در بعضی از باغ ها قسمتی از محوطه باغ ‌، به نام باغچه ، یا گلزار یا گلستان که معمولا ً نزدیک بنای اصلی بود را به کاشت گل اختصاص میدادند.

1. شمعدانی معمولی: Geranium hortorum

Geraminaceae: تیره

شمعدانی انواع مختلفی دارد و از گل هایی است که سابقه کشت آن در ایران بسیار طولانی است و هر کجا که آب و هوا اجازه کشت آنرا میداد کاشته می شد.

1. سوسنLilium longiflorum

Liliaceae: تیره

1. بنفشه :Viola

Violaceae: تیره

شامل گونه‌های بنفشه معطر V.odorata‌، بنفشه فرنگی V.altaica و بنفشه سه رنگ V.tricolor بنفشه V.lutea است.

انواع وحشی آن نیز درایران موجود است. گیاهی یک ساله و مقاوم به سرما است.

1. نرگس: Narcissus poeticus

Amaryllidaceae: تیره

گل های آن معطر و زیبا است. در باغ های تاریخی بسیارکشت می‌شده است.

1. گل حنا: Impatien balsamina saminaceae

از زمان های قدیم درایران کشت می‌شده است.

1. اختر: Canna generalis
   Cannaceae :تیره

گیاهی است دائمی ‌،. نسبت به سرمای زیاد حساس است.

1. میخک:Dianthus cayophyllus

Caryopyllaceae: تیره

گیاهی است بسیار قدیمی با سابقه طولانی کاشت که به خاطر گل هایش در سراسر جهان معروف است. انواع وحشی آن نیز در کوهستان های ایران ‌، بیشتر در محلهای سنگی می‌روید.

1. قرنفل: Dianthus barbatus

Caryophyllaceae: تیره

گلی بسیار زیبا است و در حاشیه‌ها استفاده می‌شود. در ایران از قدیم در باغ ها کشت می‌‌شده است.

1. گل صابونی ( بغدادی) Soponaria officinalis

Caryophyllaceae: تیره

در بسیاری از منابع به عنوان یکی ازگل های اصلی باغ ها ذکر شده است.

1. ستاره‌ای : Aster sp

Compositeae: تیره

1. همیشه بهار: Calendula sp.

Compositeae: تیره

در باغ ها‌، در حاشیه‌ها و پای درختان ونیز نزدیک عمارت کاشته می‌شده است.

1. جعفری:Taget erecta
   Compositeae :تیره

یکی ازگل های قدیمی است که از سال ها پیش کشت و پرورش آن درایران معمول بوده است.

13. آهار:Zinnia elegans

Compositeae: تیره

در حاشیه‌‌های گل‌کاری باید در جای مناسب کاشته شود. گل آن بسیار زیباست و در باغ های قدیمی بسیار از آن استفاده می‌شده است.

14. کوکب:Dahlia

Compositeae: تیره

در نواحی کوهستانی که تابستان های خنک تری دارد.

15. کوکب کوهی :Rudbeckia fulgida

Compositeae: تیره

16. رعنا زیبا:Gaillardia

Compositea: تیره

17. داودی:Chrysanthemum morifolium

Composite: تیره

این گیاه هم بیرونی وهم آپارتمانی می‌باشد. یکی از گلهای بسیار مهم است. در باغ ایرانی رایج و متداول بوده است.

18.نیلوفر:Ipomoea tricolor

گیاهی یک ساله با گل های آبی رنگ است. بالاروند و مناسب پرچین‌‌ها و چفته‌‌ها ( به غلط به آن آلاچیق می‌گویند) می‌‌باشد .

1. شب بو: Mathiola chierathus

Cruciferae: تیره

در باغچه‌ها مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

1. زنبق:Iris hybrids

Iridaceae: تیره

گیاه ریزوم دار دائمی و مقاوم به سرماست و در ایران کاملاً شناخته شده است. انواع وحشی آن نیز در ایران فراوان است. دارای گونه های متعددی بوده و برای زینت در باغ ها بسیار متداول است .

1. زعفران زینتی : Crocus aureus

Iridaceae: تیره

کشت آن در قدیم بسیار معمول بوده است.

1. سلوی ( مریم گلی) :Salvia sclarea

Labiatae: تیره

از گل های زینتی بسیار زیباست و کشت آن در باغ ها به خصوص در نقاط سایه دار بسیار معمول و مرسوم بوده است.

1. گل نخود:Lathyrus odoratus

Leguminoseae: تیره

کشت آن از قدیم الایام مرسوم بوده و نسبت به سرما مقاوم است.

1. لاله:Tulipa

Lili aceae: تیره

لاله یکی از گیاهانی است که ایرانیان از زمان های قدیم با آن آشنایی داشته اند. در باغچه مورد استفاده قرار می گیرد.

1. سنبل: Hyacinthus

Liliaceae: تیره

ازگذشته های بسیار دور در باغ های تاریخی کشت می‌شده است.

1. گل کاغذی: Bougainvillea

Nyctaginacaea: تیره

بومی برزیل است در ایران فقط در سواحل جنوبی و در فارس کشت می شود.

1. شقایق:Papaver spp

Papaveracae: تیره

گونه‌های وحشی آن در ایران به صورت خودرو یافت می‌شود. معروف ترین آن شقایق سیاه P.orientalis می‌باشد که بومی ایران است. بیشتر در منطقه البرز یافت می‌شود. در باغ ها به عنوان گیاه زینتی کاشته می‌شود.

1. گل ناز:Portulaca grandiflora

Protulacaceae: تیره

گل ناز یکی از مهمترین گل هایی است که در باغ های قدیمی کشت می ‌شد.

1. پامچال: Primula forrestii

Primulaceae: تیره

گونه های متعدد آن بومی مناطق سرد و مرطوب بوده و به سرما مقاوم است .

1. آلاله: Ranunculus glacialis

Ranunculaceae: تیره

آلاله ایران درجهان شهرت دارد. در غرب ایران می‌روید.

1. تاج الملوک: Aquilegia hybrida
   Ranunculaceae : تیره

این گیاه نیز با سابقه بسیار طولانی در باغ های ایرانی کشت می شده است.

1. زبان در قفا:Delphinum

Ranunculaceae: تیره

گونه‌‌های یک ساله و دائمی این گیاه از دیر باز در ایران کاشته می شده است .

1. گل میمون:Antirrhinum majus

Scrophulariaceae: تیره

گیاهی است به صورت های یک ساله‌ ، دوساله و دائمی ‌، که این مساله به نوع آب و هوای هر منطقه بستگی دارد.

1. اطلسی : Petunia hybrida

Solanaceae: تیره

گیاهی است یک ساله و دارای ارقام بسیار متعدد.

1. شاه پسند درختی : Lantana camara

Verbenaceae: تیره

در بعضی نقاط که هوا گرم است و در هوای آزاد می روید. در شمال هم کشت آن رواج دارد.

1. شاه پسند یکساله:Verbena hortensis

Verbenaceae: تیره

1. پیچ معین التجار:Clerodendrum

Verbenaceae: تیره

کشت و کار آن در هوای آزاد مقدور نیست.

گیاهان پوششی

1. شبدر زینتی(دایکوندرا) Dichondra repens

Leguminoseae: تیره

در ایران کشت این نوع شبدر هنوز هم متداول است. این گیاه در شهرهای شمالی ایران‌ ، بسیار کشت می‌شود. در تهران نیز در نواحی شمیرانات کشت آن به خوبی انجام می‌شود. پوشش اصلی باغ ایرانی در قدیم این نوع شبدر زینتی بوده است.

1. شبدر:Trifolium

Leguminose: تیره

گونه‌‌های مهم آن شبدر معمولی T.repens، شبدر هیبرید T.hibridum T.repens و شبدرگل درشت T.incor nataum با گل های سرخرنگ است.

1. یونجه باغی:Lotus

Leguminoseae: تیره

پس از شبدر Trifolium ) ) یکی از گونه‌‌های معروف پوشش گیاهی باغ در گذشته بوده است.

1. چمن:

: Gramineae تیره

به طور کلی چمن یک گونه جدید است و در قدیم ‌، در باغ های تاریخی کشت نمی‌شده است. اما امروزه در بسیاری از باغ های تاریخی ‌، به عنوان پوشش باغ استفاده می‌شود.

• چمن پوآپاراتنسیس:Poa pratensis

در ایران به چمن هلندی مشهور است.

• چمن لولیوم L0lium perenne
• چمن فستوکا Festuca rubra
• چمن اگروسیتسAgrostis tenuis
• چمن آفریقایی Cynodon dactylon
• زوی زیا Zoysia