مقایسۀ اثر تصویرسازی توجه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی

دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته تربیت بدنی و

علوم ورزشی

پروژه کارشناسی ارشد

عنوان:

مقایسۀ اثر تصویرسازی توجه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی

امروزه ورزش بخشی از زندگی مردم است. رقابت شدید برای بالارفتن از سکوهای افتخار و کسب مدال­های رنگارنگ مسابقات جهانی و المپیک و بهره­گیری از اثرات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این افتخارات موجب شده است که دولت­ها و جوامع به­طور گسترده­ای برای تربیت­ و آماده­سازی قهرمانان سرمایه­گذاری کنند. همراه با افزایش توجّه به ورزش قهرمانی، علوم ورزشی نیز به­کمک ورزشکاران آمده تا راه­های بهبود اجرا و ربودن گوی سبقت از دیگران را برای آن­ها هموارتر کند. یکی از زمینه­های علوم ورزشی که در سال­های اخیر موجب ارتقای کیفیّت اجرای ورزشکاران و ثبت رکوردهای بهتر و برتری آن­ها در رقابت­های ورزشی شده است، علم روان­شناسی^[1] است. روان­شناسی ورزش از یافته­های روان­شناسی برای مطالعۀ رفتار حرکتی استفاده می­کند و به یادگیری و اجرای حرکتی و اجرا توجّه دارد و عوامل روان­شناختی مؤثر بر یادگیری و اجرای مهارت­های حرکتی را بررسی می­کند (عبدلی، 1384). به­عبارت دیگر روان­شناسی ­ورزش یعنی به­کار بردن نظریه­های روان­شناسی در زمینه­های مختلف ورزش مانند مربی­گری و آموزش، تا از تکنیک­های ارزیابی روان­شناسی و راهبردهای مداخله­ای برای کمک به افراد جهت نیل به اجرای برتر استفاده کند و به دلیل این­که با تجزیه و تحلیل رفتار انسان در رشته­های مختلف ورزشی در ارتباط است، بر جنبه­های ذهنی اجرا متمرکز می­شود. برنامۀ تمرین مهارت­های روانی متوجّه همین هدف است. یادگیری کنترل انرژی روانی، تنظیم فشارهای روانی، مهارت­های توجّه^[2] و تدوین اهداف واقعی و در عین ­حال رقابتی، نه­تنها در ورزش، بلکه در هر کوششی که برای رسیدن به موفقیّت صورت می­گیرد، از مهارت­های مفید به­شمار می­روند (عبدلی، 1384). امروزه در سطح بالای رقابتی، به­دلیل برابر بودن سطح مهارت ورزشکاران، در نتیجه ورزشکاران به چیزی فراتر از تمرینات فشرده و تلاش­های مستمر نیاز دارند که یکی­از آن­ها آمادگی روانی می­باشد. مربیان در تمام سطوح از مهارت­های روان­شناختی، مانند کنترل هیجان، تصویرسازی ذهنی^[3]، هدف­چینی، بازداری تفّکر، توجّه و تمرکز و افزایش اعتماد به­نفس کمک می­گیرند تا ورزشکاران را در اجرای بهتر یاری دهند.

یکی از مهارت­های روان­شناختی برای اجرای موفقیّت­آمیز مهارت­ها، توجّه و تمرکز می­باشد. به گفتۀ جیمز^[4] (1890) توجّه عبارتست ­از تسخیر ذهن به شکل واضح و روشن، به­طوری­که فرد به ­منظور ­سروکار داشتن به بعضی از چیزها، بتواند از بعضی چیزهای دیگر چشم‌پوشی نماید (سیّاح، باغبانیان، عرب عامری، 1384). تمرکز نیز عبارت از توانایی حفظ توجّه، روی محرّک  انتخاب شده برای مدّت معیّن می­باشد (خبیری، 1385). موقعی­که توجّه ورزشکار به فرآیند اجرای مهارت معطوف شود، توجّه او به محرّک­های نامربوط مهار شده و می­تواند بهترین اجرا را به نمایش بگذارد. تری اورلیک^[5] (1987) معتقد است که ورزشکاران باید ”طرح‌های تمرکز^[6] “ را برای مسابقه توسعه دهند. ورزشکاران باید نیازهای خاصّ ورزش خود را برای توسعه طرح‌های تمرکز مسابقه ارزیابی نمایند. این طرح‌ها باید در زمان‌های مختلف در طول مسابقه متمرکز شود. با تمرین طرح‌های تمرکز با استفاده مکرّر از تصویرسازی، ورزشکاران این طرح‌ها را با موفقیّت بیشتری اجرا خواهند کرد (جنیفر و کومینگ، 2002).

از دیگر مهارت­های روان­شناختی که توسط بسیاری از قهرمانان المپیک و جهانی مورد استفاده قرار می­گیرد، تمرین ذهنی است. تمرین ذهنی به­کار گرفتن تصویرسازی، برای بهبود اجرا ورزشکار می­باشد که این نوع تمرین، در ذهن ورزشکار انجام می­گیرد. توانایی تصویرسازی ذهنی یکی از ظرفیت­های انسانی است که با تمرین آموخته می­شود و به عنوان یک مهارت، تأثیر خود را در اجرا ورزشکار به­جا می­گذارد. تصویرسازی در کمک به کانونی­کردن توجّه ورزشکاران به جنبه‌های خاصّی از مسابقه بعدی فرد بسیار مفید است.

مطالعۀ آثار حیات، نیز مؤید این مطلب است که حرکت روح و روان، مستقل از جسم و جان نیست و ورزشکاران نیز در انجام تمرینات ورزشی خود بایستی تمرینات ذهنی را در زمان و مکان مناسب انجام دهند. به­گفتۀ مالتز، تأثیر تمرینات ذهنی به موازات تمرینات جسمی می­باشد (خبیری، 1372). هم­چنین افـلاطـون معتقد است: ” تصوّر یک عمل، مقدّم بر خود آن عمل است“. در ورزش تجسّم پیروزی یا انجام یک مهارت ورزشی همیشه در ذهن ورزشکار بوده است (سهرابی، 1383). روان­شناسان ورزش ادّعا می‌کنند که تصویرسازی ذهنی مهارت ورزشی، تمرکز و تحمّل ورزشکار را به سرعت افزایش خواهد داد. هم­چنین تجسّم، نه­تنها اجرای ورزشی را بهبود خواهد بخشید، بلکه انگیزش و لذّت کلّی از ورزش را هم افزایش خواهد داد (اورلیک و پارتینگتون، 1988).

 

 بیان مسئله:

یکی از عوامل اثرگذار بر یادگیری و اجرای مهارت­های حرکتی، توجّه است. در ورزش اساساً دو نوع کانون توجّه^[7] شناسایی شده که برای اجرا حائز اهمّیت است، توجّه از نظر وسعت که به توجّه باریک و پهن تقسیم می­شود و توجّه از نظر جهت که به توجّه درونی و بیرونی^[8] قابل طبقه­بندی می­باشد. توجّه درونی، وقتی است که اجراکننده به احساسات، تفکّرات و یا اندام­های خود برای اجرا توجّه نماید. درحالی­که در توجّه بیرونی، اجراکننده روی علائم محیطی، بازی و راهبردهای حریف و یا اثرات اجرایش بر محیط توجّه می­نماید. کانون توجّه اجراکننده نقش مهمّی در یادگیری و اجرای مهارت­های حرکتی دارد (سینگر^[9]، 1988، 1985؛ سینگر، لیدر و کاراف^[10]، 1993؛ وولف و پرینز^[11]، 2000). به­طوری­که ارائه دستورالعمل­ها و بازخوردهایی که توجّه اجراکننده را به آثاری­که حرکاتش بر محیط دارد (اتّخاذ کانون بیرونی) معطوف می­کند، نسبت به زمانی­که دستورالعمل­های کانون درونی داده می­شود یا زمانی­که هیچ دستورالعمل کانونی خاصی داده نمی­شود منجر به یادگیری و اجرای مؤثّرتر می­گردد. تحقیقات نشان داده­اند ارائه آموزش­هایی به فراگیران به­طوری­که آن­ها توجّه خود را به نتیجه و اثر حرکت (توجّه بیرونی) و نه بر حرکات خود (توجّه درونی) معطوف کنند، می­توانند دقّت شوت­های گلف (وولف، لاترباخ و تول^[12]، 1999)، ضربه تنیس (وولف، مک­نوین^[13]، فوچ، رانیز و تول^[14]، 2000)، سرویس والیبال (وولف، مک­نوین، 2000)، پرتاب توپ در فوتبال (وولف و همکاران، 2003) و پرتاب آزاد در بسکتبال (ال ابود^[15] و همکاران، 2002) را بهبود بخشند. در تحقیق اخیری که امانوئل^[16] و همکاران (2008) روی تکلیف پرتاب دارت انجام دادند به این نتیجه رسیدند که کانون توجّه بیرونی بسیار مؤثّرتر از کانون توجّه درونی می­باشد. از طرفی روان­شناسان کاربردی ورزش و تمرین استفاده از مهارت­های روان­شناختی را برای بهبود اجرا مورد تأیید قرار داده­اند (اورلیک، 1990). علاوه بر توجّه و تمرکز که به­عنوان مهم­ترین عوامل موفقیّت ورزشکاران به­شمار می­روند، یکی از مهارت­هایی که توجّه قابل ملاحظه­ای را به خود جلب کرده­ است تصویرسازی ذهنی است، که از این مهارت برای تقویت اثرات سودمند توجّه و تمرکز ورزشکار به علائم مربوط، استفاده می­گردد. تصویرسازی ذهنی یک فعالیّت روان­شناختی است که خصوصیّات جسمانی یک شیء، فرد یا مکان غایب را احضار می­نماید (دنیس^[17]، 1985). درخصوص سودمندی تصویرسازی ذهنی اتّفاق نظر زیادی وجود دارد. ولی آن­چه مورد تردید بوده است میزان سودمندی و نیز شیوۀ استفاده از آن می‌باشد. لذا از تصویرسازی ذهنی به­عنوان یک فرآیند کاملاً شناختی یاد می‌شود (ولف­ و همکاران، 1989). در دهه قبل، محققین استفاده از تصویرسازی را توسط ورزشکاران با فرض این­که درک بهتری از کاربرد تصویرسازی دارند مورد بررسی قرار داده­اند که منجر به روش­های مداخله­ای مؤثّرتر گردیده است (بار و هال^[18] 1992؛ راجرز^[19] و بار،1990؛ سالمون^[20] و همکاران، 1994؛ وایت و هاردی^[21]، 1998). مانروئه و همکاران (2000) پیشنهاد کرده­اند که انجام تحقیقات گسترده روی استفاده از تصویرسازی می­تواند حول چند پرسش سازمان­دهی شود: 1) کجا ورزشکاران از تصویرسازی استفاده کنند (یعنی محل تصویرسازی). 2) چه­موقع از تصویرسازی استفاده نمایند (یعنی چارچوب زمانی). 3) چه چیزی آن­ها تصویرسازی نمایند (یعنی محتوای تصویرسازی). 4) چرا از تصویرسازی استفاده نمایند (یعنی کارکرد تصویرسازی) (جنیفر و کومینگ، 2002). در مورد محتوای تصویرسازی رویکردهای مختلفی وجود دارد، که یکی از این رویکردها، روی کیفیّت اطلاعات حسی در طول تصویرسازی تمرکز کرده است. در همین ارتباط کالیاری پدی (2008) روی نقش تمرین ذهنی در افزایش فراگیری مهارت فورهند تنیس تحقیقی انجام داد، و به این نتیجه رسید که تصویرسازی، روی توجّه به مسیر حرکت راکت، مخصوصاً برای افراد مبتدی، مؤثّرتر از تصویرسازی روی توجّه به مسیر حرکت توپ می­باشد. حال با توجّه به اثرات سودمند نوع کانون توجّه بر اجرا و یادگیری که در اکثر تحقیقات به اثبات رسیده است، هم­چنین مشابه بودن کارکرد تمرین ذهنی و جسمانی این سؤال به ذهن می­رسد که آیا تصویرسازی کانون توجّه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف شناختی (ردیابی) مؤثّر است؟ یا به­عبارتی چه تفاوتی بین توجّه فرد تصویرساز به هدف (محرّک  نوری) و حرکت دست در اجرا و یادگیری تکلیف ردیابی وجود دارد؟

[1]– Psychology

[2]– Attention

[3]– Mental Imagery

[4] James –

[5] –  Orlik

Focus Plans-[6]

 

[7] Attentional Focus –

[8] -Internal and External Focus Of Attention

[9]–  Singer

[10]–  Cauraugh & Lidor

[11]–  Prinz   & Wulf

[12]–   & Lauterbac Toole

[13]– Mc Nevin

[14] – Toole

[15] – Al Abood

[16]–  Emanuel

[17] –  Dennis

[18]–  Hall  & Bar

[19] – Rodgers

[20] Salmon –

[21] Hardy & White –

 

فصل اول: طرح تحقیق

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 2

بیان مسئله……………………………………………………………………………………………………………… 4

ضرورت و اهمیت تحقیق…………………………………………………………………………………………… 6

اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 8

فرضیات تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 8

محدودیت­های تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 9

واژه­ها و اصطلاحات………………………………………………………………………………………………… 9

فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات تحقیق

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 12

تعریف توجّه………………………………………………………………………………………………………….. 12

تاریخچۀ توجّه………………………………………………………………………………………………………… 13

نظریه­های توجّه………………………………………………………………………………………………………. 14

کانون توجّه……………………………………………………………………………………………………………. 19

شیوه­های توجّه……………………………………………………………………………………………………….. 19

ویژگی­های توجّه……………………………………………………………………………………………………… 20

هوشیاری و توجّه…………………………………………………………………………………………………….. 21

توجّه­ انتخابی………………………………………………………………………………………………………….. 22

توجّه و سطح مهارت………………………………………………………………………………………………… 22

رابطه توجّه و سطح مهارت………………………………………………………………………………………… 22

رابطۀ توجه و اجرا……………………………………………………………………………………………………. 23

دستورالعمل­های آموزشی و توجّه…………………………………………………………………………………. 24

تصویرسازی ذهنی چیست…………………………………………………………………………………………. 25

چگونگی انجام تصویرسازی ذهنی……………………………………………………………………………….. 26

انواع تصویرسازی ذهنی…………………………………………………………………………………………….. 26

موارد استفاده از تصویرسازی ذهنی و آثار آن…………………………………………………………………… 29

نظریه­های تصویرسازی ذهنی………………………………………………………………………………………. 31

شیوه­های توسعۀ برنامه تمرین تصویرسازی ذهنی……………………………………………………………… 38

کاربردهای تصویرسازی ذهنی……………………………………………………………………………………… 39

افزایش مهارت­های روان­شناختی………………………………………………………………………………….. 39

تحقیقات مربوط به توجّه……………………………………………………………………………………………. 41

تحقیقات مربوط به تصویرسازی ذهنی…………………………………………………………………………… 53

 

تحقیقات مربوط به تصویرسازی کانون توجّه…………………………………………………………………… 62

نتیجه­گیری……………………………………………………………………………………………………………… 64

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 67

روش تحقیق…………………………………………………………………………………………………………… 67

جامعه و نمونۀ آماری………………………………………………………………………………………………… 67

متغیّرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………… 67

ابزار اندازه­گیری و روش جمع­آوری اطلاعات………………………………………………………………….. 68

روش اجرای تحقیق………………………………………………………………………………………………….. 72

روش آماری و شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………………………. 75

 

تجزیه و تحلیل اطلاعات و یافته­های تحقیق فصل چهارم:

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 77

توصیف داده­ها………………………………………………………………………………………………………… 78

آزمون فرضیۀهای آماری……………………………………………………………………………………………. 80

فرضیۀ اول……………………………………………………………………………………………………………… 80

فرضیۀ دوم…………………………………………………………………………………………………………….. 81

فرضیۀ سوم…………………………………………………………………………………………………………….. 82

فرضیۀ چهارم………………………………………………………………………………………………………….. 83

فرضیۀ پنجم……………………………………………………………………………………………………………. 84

فرضیۀ ششم…………………………………………………………………………………………………………… 85

فصل پنچم: بحث ونتیجه­گیری

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 87

نتایج تحقیق……………………………………………………………………………………………………………. 87

بحث ونتیجه­گیری داده­های تحقیق……………………………………………………………………………….. 88

پیشنهادات پژوهشی…………………………………………………………………………………………………. 91

پیشنهادات آموزشی………………………………………………………………………………………………….. 91

این فایل به صورت فایل ورد به خدمت شما عزیزان تقدیم میگردد.

430,000 ریال – خرید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد