سیاست خارجی ایران درقبال جزایرسه گانه

سیاست خارجی ایران درقبال جزایرسه گانه تنب بزرگ، تنب کوچک وابوموسی چیست؟

بررسی ادعاهای امارات درباره جزایر سه گانه بحث جزایر سه گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک که هر از گاهی اماراتی ها ادعای تکراری خود را درباره آن مطرح می کنند از مسائلی است که باید به عنوان یکی از محورهای اساسی سیاست خارجی و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران مورد اهتمام مسئولان کشورمان قرار گیرد. درحالیکه شرایط جهانی بویژه منطقه خاورمیانه همدلی و همسویی کشورها با یکدیگر را می طلبد اما متاسفانه در برخی از مقاطع همچنان زمزمه هایی از جدایی و تفرقه شنیده می شود.ادامه این روند نه تنها منافع کشورهای منطقه را به دنبال نخواهد داشت بلکه زمینه های حضور بیش از پیش قدرتهای بزرگ را فراهم می اورد. تاکید بر مسائلی که نه تنها مستنداتی را در بر ندارد بلکه زمینه را برای ظهور و بروز تحولات و ناارامیهای جدید فراهم می آورد. به رغم این که جمهوری اسلامی ایران امادگی خود را برای مذاکره با اماراتیها دررابطه باحل مسئله جزایرسه گانه بارها اعلام داشته است اما هراز چند گاهی مقامات این جزیره سخن ازمالکیت این جزایررا مطرح می کنند. در رابطه با سابقه ادعای مالکیت امارات و به طور خاص شارجه بر این جزایرنظرات متفاوتی وجود دارد، سید مصطفی ابطحی از اساتید دانشگاه وتحلیلگر مسایل سیاسی دراین باره می گوید: مسایل تنب بزرگ وکوچک و ابوموسی به سال 1904 بر می گردد.انگلستان تقریبا بعد از نفوذ آلمانها وروسها در ایران به اهمیت این 3 جزیره واقف شد چرا که در واقع این جزایر، کنترل تنگه هرمزرا در دست داشتند.انگستان آن زمان معتقدبودکه حتی با جنگ هم اجازه نخواهد داد هیچ کشور دیگری در خلیج فارس پایگاه داشته باشد. بنابراین در ابتدا بااستفاده از روش استعمارنوین به دنبال پیدا کردن شیخی ازافراد بومی بود که از طرف انها ادعای عدم تعلق این جزایر به ایران را مطرح کند ولی چون چنین شیخی را پیدا نکرد در نهایت حاکم بندر لنگه را که ایرانی بود علم کرد و ادعا کرد که وی ازاعراب و دارای ریشه جاسمی است. انگلیسی ها با این بهانه که تبار حاکم بندر لنگه به عربها می رسد وباتوجه به اینکه در آن زمان اداره جزایر سه گانه نیز به عهده او بود ادعا کردند این جزایر متعلق به شیوخ عرب جاسمی است .

امااین ادعای انگلستان از لحاظ حقوقی قابل قبول و مسموع نبود زیرا در مقاطع مختلفی ازتاریخ حاکم بندر لنگه غیر جاسمی بود وازطرف دیگردر تمام نقشه های جغرافیایی این نقاط همواره متعلق به ایران بوده است وحتی در نقشه وزارت جنگ انگلیس که از طرف ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه هدیه شده این جزایر متعلق به ایران نشان داده شده است وحتی در تمام گزارشهای ماموران بریتانیایی هم تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی به نام ایران بوده است. از طرف دیگر چون میان شیوخ عرب برسرمرزها زد وخورد وجنگ پدید می امد برای جلوگیری ازبرخوردآنها قلمروشارجه وراس الخیمه را در نقشه 20 مایل زیر ابوموسی تعیین کردند و این خود نشانگر آن است که در آن زمان هم این جزایر جزیی ازایران محسوب شده است . در سال 1944 کشتیهای انگلیسی این جزایر را به نام شیخ شارجه و راس الخیمه اشغال می کنند. درسالهای بعد که براساس قرارداد موقت1945مقرر شد تازمانی که مشکل از طریق مذاکره حل نشده است هیچ یک از دوطرف اقدامی نکند ، یعنی انگلیس نیروهایش رااز جزایر بیرون ببرد و ایران نیز ماموری به این مناطق نفرستد. وی در پاسخ به این سوال که تعاملهای منطقه ای وروابط دوستانه ایران با کشورهای همسایه تاچه حدی می توانددرکمرنگ کردن ادعای امارات بر سر مالکیت این جزایر نقش داشته باشد گفت: با توجه به فقدان مستندات حقوقی در خصوص ادعای امارات مبنی بر حاکمیت بر این سه جزیره مسئولان این شیخ نشین درصدد سیاسی کردن مسئله هستند و سعی می کنند با کشاندن آن به دیوان بین المللی لاهه ایران را با فشارهای بین المللی مواجه کنند. وی افزود از طرف دیگر اماراتی ها با طرح متعدد این ادعا در نشستهای سران کشورهای عرب درصدد ایجاد موضع واحدی از سوی کشورهای عربی در خصوص این مسئله هستند و طبیعی است هر گونه ارتقاء سطح روابط ایران با کشورهای منطقه ای و عرب و تشکیل پیمان های دو جانبه یا چند جانبه با کشورهای عربی در تعدیل فضای سیاسی حاکم بر روابط میان ایران و این کشورهاو بی نتیجه ماندن تلاش های امارات موثر خواهد بود .

این تحلیلگر مسائل سیاسی در ادامه تصریح کرد : با توجه به سیاست تنش زدایی رئیس جمهورو احتمال سفر شیخ زاید حاکم امارات به ایران این امید وجود دارد که مسئله جزایر سه گانه به صورت مسالمت امیز ، در سطح سران دو کشور و بدون دخالت هیچ عامل خارجی حل و فصل شود. وی در پاسخ به این سوال که درصورت پافشاری اعراب در این قضیه آیادولت ایران به فکر جایگزین کردن شرکای جدید تجاری برای خودش می افتد پاسخ داد : طبیعی است رفتار اقتصادی همیشه تابعی از ملاحظات سیاسی است و اگر فضای گفتمان سیاسی کشورها تغییر یابد روابط اقتصادی هم تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و فضای حسن اعتماد پیشین از بین خواهد رفت . این استاد دانشگاه در پایان در مورد آینده این منازعه تصریح کرد : تلاش های ایران برای تحکیم پیوندهای دوستی بین کشورهای عربی و اسلامی و ایجاد موضع واحد در سطح کلان جهان اسلام ، موضوع اعراب و اسراییل قابل تقدیراست و با توجه به حضور ملموس امریکا در منطقه ، تلاش ایران دربرابر تهدید مشترک جدیدی که معطوف به عملکرد محافظه کاران نو آمریکا و لابی صهیونیستی است در تقلیل اختلافات منطقه ای موثر است و به نظر می رسد کشورهای عربی و ایران باید بااحرازعقلانیت در شرایط متقابل تنشهای موجود مرزی و ارضی را در چارچوب ملاحظات تاریخی ،حقوقی و سیاسی حل و فصل کنند. مجتهدزاده : ادعاهای امارات در خصوص جزایر ایرانی غیرقانونی است پیروز مجتهدزاده استاد دانشگاه و رییس موسسه‌ یوروسویک لندن گفت : اتحادیه عرب تا هر زمانی که می خواهد در قبال جزایر سه گانه ایرانی عربده بکشد . این عربده ها شبیه عربده های ناسیونالیستی صدام است . رییس موسسه‌ یوروسویک لندن درگفتگو با خبرنگار سیاسی مهر با بیان این مطلب افزود : قرارگرفتن مسئله جزایر سه گانه در دستور کار نشست اخیر اتحادیه عرب، به خاطر ناراحتی این اتحادیه از ایران در خصوص درخواست عضویت در این اتحادیه بود به این معنا که ایران ابتدا تقاضای عضویت در اتحادیه عرب را مطرح ولی در نهایت این مسئله را متوقف کرد و این باعث دلخوری اتحادیه عرب شد . وی با اشاره به اینکه مساله جزایر سه گانه درچارچوب اتحادیه عرب که یک تشکیلات ناسیونالیستی عرب است ،

طرح می شود گفت : وضع این اتحادیه به گونه ای درآمده است که دیپلمات عاقل و واردی مانند عمروموسی هم دیگر اختیار خود را از دست داده است . مجتهدزاده تاکید کرد : ادعاهای امارات در خصوص خاک لاینفک ایران غیرقانونی و خلاف تمامی اصول بین المللی است چون جزایر مورد بحث از ابتدا متعلق به ایران بوده است . وی تصریح کرد : بریتانیا برای مدت 68 سال این جزایررا به نام شیوخ شارجه و راس الخیمه اشغال کرده بود و پس از 68 سال مبارزات قانونی ایران این جزایر طبق قراردادهای رسمی به ایران بازگردانده شد . اگر شیوخ زیاده خواه ابوظبی معلومات کافی ندارند که این مسئله را به یاد آورند حداقل شورای همکاری خلیج فارس و اعضای آن و اتحادیه اروپا باید توجه داشته باشند که جزیره ابوموسی طبق توافقنامه 8 نوامبر سال 1971به حاکمیت مشترک ایران و شارجه درآمد و این تفاهم نامه زیر نظر دولت بریتانیا که در آن زمان قیم دولت امارات بود به امضای ایران و شارجه رسید . این قرارداد ، قراردادی قانونی و رسمی است که انتقال جزیره ابوموسی به ایران را بطورقانونی رسمیت می بخشد. مجتهدزاده افزود : دوجزیره تنب کوچک و تنب بزرگ نیز براساس توافق رسمی بین ایران و بریتاینا که در آن زمان قیم دولت راس الخیمه بود به ایران بازگشت داده شد .

این جزایر ملک ایران هستند و امضای هرگونه قراردادی در این خصوص حاکمیت ایران را به تردید می اندازد. رییس موسسه‌ یوروسویک لندن با اشاره به اینکه با توافق رسمی بریتانیا که قیم دولت امارات بود این دو جزیره به ایران برگشت داده شد گفت : نماینده بریتانیا در سازمان ملل متحد نه تنها این توافق را تایید کرد بلکه این توافق را سرمشقی برای حل همه مسائل سرزمینی درجهان قرار داد . بنابراین ادعای امارات نسبت به این جزایر در درجه اول غیرقانونی و خلاف حقیقت و فقط برای ماجراجویی است و اقدام شورای همکاری خلیج فارس در زمینه ایجاد جنجال سیاسی و یا در زمینه تقویت جنجال آفرینی های امارات اقدامی غیرقانونی و خلاف اصول و اخلاق است . وی تصریح کرد: حیرت انگیز است که رهبران کشورهایی مانند عربستان، بحرین ، قطر و عمان اجازه می دهند که دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس دست به این ماجراجویی بزند.

مجتهدزاده تصریح کرد : امارات عربی متحده اکنون تنها حکومت حامی ادعاهای واهی خود نسبت به خاک ایران، یعنی رژیم بعث صدام را از دست داده و در انزوای مطلق قرار گرفته است. این کشو به دلایل نامشخص درصدد ماجراجویهای سیاسی در این زمینه و دامن زدن به ادعاهای خود از طریق سیاسی و بین المللی کردن ادعاهای خود است. وی تاکید کرد : امارات تلاش می کند تا با توجه به روابط ویژه ای که بین ایران و اتحادیه اروپا و حساسیتهای که در این روابط ایجاد شده است از این وضع خاص و حساس برای پیشبرد اهداف سرزمینی خود در قبال خاک ایران بهره برداری کند. رییس موسسه یوروسویک لندن تاکید کرد : امارات عربی متحده حدود دو سال پیش کمیسیون مشترک اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس را وادار کرد تا در یک برخورد نسنجیده و و ناپخته در اطلاعیه ای از ایران بخواهند که موضوع ادعای امارات را در قبال خاک ایران مورد توجه قرار دهد و با امارات متحده عربی وارد بحث و گفتگو شود . منصوری: ایران درباره سرزمین خود با کسی مذاکره نمی کند دکتر جواد منصوری استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین الملل گفت : جزایر سه گانه جزء خاک لاینفک ایران است و جمهوری اسلامی ایران در قبال خاک و بخشی از سرزمین خود با کسی مذاکره نمی کند .

این استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین الملل در گفتگو با خبرنگار سیاسی مهر با بیان این مطلب افزود : اتحادیه اروپا به خوبی می داند که سوابق ، مدارک و مستندات تاریخی و حقوقی و آنچه که در سازمانهای بین المللی به ثبت رسیده است کاملا موضع ایران را در قبال جزایر سه گانه تایید می کند و هیچ جای بحثی در این خصوص وجود ندارد . منصوری تاکید کرد : به لحاظ حقوقی در مورد ادعاهای دیگران در خصوص جزایر سه گانه مدرکی وجود ندارد و تلاش می شود که این ادعا از جوانب سیاسی مطرح شود که سرانجامی نخواهد داشت . وی تصریح کرد : پس از خروج نیروهای انگلیسی در سال 1349 از خلیج فارس این جزایر به ایران به عنوان صاحب اصلی برگردانده شد و طبق معمول انگلیسیها از هرنقطه دنیاکه خارج می شد مشکلی را از خود به جای می گذاشت ولی طبق توافقات به عمل آمده و مدارک قانونی این جزایر در نملک ایران بوده و به ایران بازگردانده شد. منصوری تصریح کرد : تاکنون هیچ کس نتوانسته است مستندات حقوقی خلاف مالکیت ایران در قبال جزایر سه گانه را اعلام و منتشر سازد تمام تلاشهای صورت گرفته در این زمینه سیاسی بوده و برخی ها صرفا می خواهند از طریق فشارهای سیاسی این مسئله را حل کنند. این استاد دانشگاه تاکید کرد : جزایر سه گانه جزء تمامیت ارضی ایران است و مستقیما با منافع و امنیت ملی ایران در ارتباط است و جمهوری اسلامی ایران در این زمینه هیچ گونه انحطاط و ضعفی نداشته و ندارد و اتحادیه اروپا نیز باید بداند که این مسئله حقوق بشر نیست که بخواهند با چانه زنی یا با مصداق تعیین کردن و شعار دادن به مسئله خاصی برسند زیرا خاک ایران جای بحث ندارد .

وی افزود : خود امارات نیز می داند که این جزایر جزء خاک ایران هستند و معلوم نیست که با این تبلیغات و جنجال آفرین ها چه چیزی را دنبال می کنند. حاج بابایی :درخواست میانجی گری اروپا درجزایر سه گانه سرآغاز پروسه ای مشکوک است عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفت : ایران همواره تاکید کرده است که برای رفع سوءتفاهمات برسر جزایر سه گانه آماده گفتگو با امارات است و براین اساس به نظرمی رسد درخواست کمک از اروپا برای میانجی گری آغاز پروسه ای مشکوک برای فشار به ایران باشد . حمیدرضا حاجی بابایی در گفتگو با خبرنگار سیاسی مهر با تاکید بر اینکه درخواست میانجی گری شورای همکاری خلیج فارس از اتحادیه اروپا بر سر جزایر سه گانه ریشه ای فرامنطقه ای دارد ، یاد آورشد : همواره ادعای تکراری امارات در شرایطی مطرح می شود که زمینه مناسبی برای آن توسط آمریکا فراهم آمده باشد تا این کشور بتواند بر ادعاهای خود پابفشارد. وی با بیان اینکه بین المللی شدن موضوع جزایر سه گانه به هیچ عنوان به نفع کشورهای منطقه نیست ، گفت: دخالت برخی کشورها از جمله آمریکا در فرامنطقه ای شدن ادعای امارات ، در آینده ای نزدیک آشکار خواهد شد و اولین بازتابهای منفی آن به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس خواهد رسید. وی با بیان اینکه تنها راه حل پیشگیری از پیامدهای منفی فرامنطقه ای شدن ادعای امارات گفتگوی دیپلماتیک ایران و امارات و حل ماجراست افزود : هرچند اگر پروسه ای مشکوک آغاز شده و ادعای امارات بخشی ازآن باشد ، صحبت از این شیوه بیهوده است . وی تقویت دیپلماسی ایران در شورای همکاری خلیج فارس و کشورهای عضو آن را برای اثبات حقانیت ایران ضروری دانست .

شهابی : ضعف دیپلماسی ایران در رابطه باشورای همکاری خلیج فارس ، امارات رابه اروپا متوسل کرد یک تحلیلگر امور بین الملل معتقد است : ضعف دیپلماسی ایران در نفوذ در شورای همکاری خلیج فارس ، سبب ساز فرامنطقه ای شدن موضوع سوء تفاهم امارات در خصوص جزایر سه گانه شد . دکترسیف الرضا شهابی در گفتگو با خبرنگار سیاسی مهر، شورای همکاری خلیج فارس را شورایی ناقص خواند و گفت : این شورا که در پی حمله عراق به کویت تشکیل شد با توجه به نامگذاری اش در حال حاضر دو کشور ایران و عراق را کم دارد . وی با انتقاد از ضعف دیپلماسی ایران در عضویت و تاثیر گذاری بر شورای همکاری خلیج فارس به عنوان کشوری که بیشترین مرز آبی را در خلیج فارس دارد ، گفت : با توجه به رابطه خوب ایران با کشورهای مهم عضو این شورا از جمله عربستان انتظار می رود با فعال کردن دیپلماسی خود اجازه ندهد پای کشورهای فرا منطقه ای در حل سوء تفاهم با امارات باز شود . این استاد دانشگاه افزود : ایران میتواند در اجلاس شورای همکاری خلیج فارس برای کشورهای عضو این شورا حقانیت خود را رد جزایر سه گانه توضیح دهد . شهابی سازمان کنفرانس اسلامی را به عنوان یکی دیگر از تریبونهایی که ایران می تواند از آن برای دفاع از حق خود استفاده کند نام برد . این تحلیلگر مسائل بین الملل با بیان اینکه عربها از تجربه های گذشته خود در آشکارشدن نتایج بهره گیری از کمک های فرامنطقه ای برای حل مشکل ناتوانی و ضعف خود درس نمیگیرند ، یادآور شد: عربها اسرائیل را نیز در پی کمک خواستن از انگلیس برای مقابله با عثمانی ، به خاورمیانه کاشتند همانطور که پای آمریکا را به منطقه خلیج فارس بازکردند.