آرامگاه امیر اسماعیل سامانی (بخارا ـ 295 ه‍ .ق): معماری: 1-  این ساختمان میانه راه شیوه خراسانی و رازی است. (طبق نظر پیرنیا) 2-  الگویی چهارتاغی دارد که الگویی است کاملاً ایرانی. 3-  اولین آرامگاه بعد از اسلام است که باقی مانده است. 4-  در چهارگوشه گنبد، چهار قُبه درست کرده‌اند. 5-  از لحاظ کالبدی، در گوشه‌های بیرونی این ساختمان، چهار «پیلَک » اجرا شده است. 6-  دورتادور گنبد، یک مردگرد وجود دارد. سازه: 1-  گنبد آن ناری است و تیزه ندارد. 2-  گنبد آن یک پوسته است. 3-  گوشه‌سازی گنبد سکنج بوده است. 4-  چفد درگاه‌ها، تیزه‌دار است. (نخستین چفد تیزه‌دار بعد از اسلام) 5-  چفد «پنج‌ها» ، یا «کپله‌ها»  در بالا، مازه‌دار بوده که برخی نیز کوردر هستند. …

مسجد جامع نیریز: معماری: 1-  اصل مسجد تنها یک ایوانِ گیری  بوده است و گنبدخانه ندارد. 2-  شاید اصل این ایوان نیایشگاه یا آتشکده بوده است. 3-  در دوران قاجار، تقشه این مسجد به طرحی با میانسرا تغییر پیدا کرد.

مسجد جامع اولیه اردستان: معماری: 1-  شبستان ستوندار بوده (بعدها در شیوه رازی و اصفهانی، چهار ایوانه شد). 2-  مسجد اولیه بر روی ساختمانهایی (شاید ساسانی) ساخته شده است. 3-  مسجد اولیه دارای حیاطی مرکزی با وسعتی کم و بیش برابر حیاط فعلی بوده است. 4-  شبستانهای ستوندار از چهار طرف، حیاط را احاطه می‌کرده است. 5-  نمازخانه به شکل ساختمانی کوچک و مجزا در گوشه شمال غربی مسجد قرار داشته. 6-  شبستانهای شمالی و جنوبی دارای پنج دهانه به طرف حیاط و سه چشمه عمق داشته‌اند. 7-  دهانه میانه شبستانهای شمالی و جنوبی دارای عرضی بیشتر از سایر دو دوهانه طرفین خود می باشد. 8-  شبستانهای شرقی و غربی دارای شش دهانه به طرف حیاط و دو چشمه عمق …

مسجد جامع سمنان: معماری: 1-  ستون‌های گرد و قطور آن نشان دهنده تعلق آن به شیوه خراسانی است. 2-  ایوان‌های این مسجد بسیار بزرگ است، که این خصوصیت یعنی بزرگی بی‌تناسب ایوان، از ویژگیهای این شیوه است. 3-  ساختمان این مسجد از الگوی شبستان ستون‌دار پیروی می کند. 4-  ساختمان محوری دارد که از محراب می گذرد. 5-  منار آن مربوط به دوره سلجوقی است (شیوهرازی) و آجرکاری منار آشکارا با شیوه خراسانی متفاوت است، یعنی ظریف‌تر شده. سازه: 1-  گنبد پَخ و یک پوسته دارد که احتمالاً قبلاً دو پوسته بوده است. 2-  تاغ کجاوه در آن بکار رفته است. 3-  نیم گنبد ایوان ترکین است و گوشه سازی شکنج دارد. آرایه: 1- نمای آجرکاری دارد (شیوه آذری).

مسجد جامع نائین: معماری: 1-  دارای شبستان ستوندار است. 2-  بخشی از آن از مسجدهای بومسلمی برگرفته شده است. 3-  کهن‌ترین بخش آن شبستان جنوبی است. 4-  محورگراست (مانند تاریخانه). 5-  حیاط این مسجد، از شبستانش کوچکتر است. 6-  «کمرپوش ‌»هایی در شبستان جنوبی که بخش زنانه مسجد است دارد (سده هشتم اضافه شدند). یعنی Demientage دارد. ( اولین مسجد ایرانی با این خصوصیت) آ-  یک دهانه بزرگتر از دهانه‌های دیگر دارد که صرفاً تاکیدی بر قبله است و ایوان به حساب نمی‌آید. 8-  منار آن متعلق به دوره‌های آذری است.(از پایین هشت ضلعی، بعد استوانه شده و بالا رفته است). سازه: 1-  در این مسجد، برای نخستین بار چفدهای مازه‌دار به تیزه‌دار تبدیل شده‌اند. 2-  گنبد روی محراب، گونه‌ای …