پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
پیشگفتار:
بودجه ریزی عملیاتی نوعی سیستم برنامه ریزی، بودجه ریزی و ارزیابی که بر رابطه بودجه هزینه شده و نتایج مورد انتظار تاکید می ورزد. در چارچوب بودجه ریزی عملیاتی، بخش های مختلف اداری براساس استانداردهای مشخصی تحت عنوان شاخص های عملکرد، پاسخگو هستند و مدیران در تعیین بهترین شیوه نیل به نتایج، از اختیار عمل بیشتری برخوردارند. از طرف دیگر در چارچوب چنین شیوه ای مشارکت سیاستگذاران، مدیران و حتی شهروندان در اغلب برنامه های راهبردی، اولویت های هزینه ای و ارزیابی عملکرد، صورت می گیرد. شناسایی ارتباط میان برنامه‌ریزی راهبردی و تخصیص منابع، با توجه به افق های بلند مدت، از اهداف دیگر بودجه ریزی عملیاتی تلقی می شود.
اندیشه ای که در ورای بودجه ریزی عملیاتی قراردارد این است که اگر سیاستگذاران، تصمیمات مالی را به گونه ای عینی و بر مبنای کارآیی و اثربخشی استوار سازند، آنگاه هم آنها و هم مردم
می توانند درباره عملکرد دولت قضاوت روشنتری داشته باشند. در واقع بودجه ریزی عملیاتی، با مرتبط ساختن تصمیمات بودجه ای و عملکرد دولت، پاسخگویی دولت را در مقابل قانونگذاران و مردم تقویت کند.
بطور کلی فرآیند بودجه ریزی عملیاتی در پی پاسخگویی به این پرسش هاست، جایگاه کنونی ما کجاست؟ می خواهیم کجا باشیم؟ چگونه باید به این اهداف برسیم؟ چگونه باید پیشرفت خود را بسنجیم؟
بودجه ریزی عملیاتی از دیرباز در زمره پیشنهادات اصلاحی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بوده و در ایران نیز ایده عملیاتی کردن بودجه در سالهای اخیر اولین بار در بند ” ب” تبصره ” ۲۳″ قانون بودجه ۱۳۸۱ کل کشور مطرح شد براساس این بند:
” معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی کشور (موظف شده بود) در راستای اصلاح نظام بودجه نویسی نسبت به عملیاتی کردن بودجه، اصلاح نظام برآورد درآمدها و هزینه ها برای سال ۱۳۸۲ برای تمام دستگاههای اجرایی و شرکتها و سازمانهایی که شمول قوانین و مقررات عمومی بر آنها مستلزم ذکر نام است عمل نموده و توزیع اعتبارات مربوط به هزینه ها را براساس نیاز دستگاهها و فعالیتهایی که صورت می گیرد انجام دهد. ” این موضوع عیناً” در بند ” ر ” تبصره ” ۱″ قانون بودجه سال ۱۳۸۲ و بند ” ز” تبصره ” ۱″ قانون بودجه ۱۳۸۳ تکرار شد.
با وجود این تعاریف همچنان اجرای بودجه ریزی عملیاتی همچنان با ابهامات فراوانی همراه بوده است. این تحقیق سعی می‌نماید تا موانع و مشکلات پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی در بانکهای سپه استان یزد بعنوان یکی از دستگاههای اجرایی سهیم در بودجه کل کشور را بررسی و همچنین راه حلهایی برای رفع مشکلات و تسهیل پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی در این سازمان و سایر سازمانهای دولتی مشابه ارائه نماید.
این تحقیق از پنج فصل تشکیل شده است. فصل اول مربوط به کلیات تحقیق که در این فصل مسئله تحقیق، فرضیه‌ها، جامعه آماری، محدودیتهای تحقیق و … ارائه شده است. فصل دوم مربوط به پیشینه تحقیق که این فصل به سه بخش مجزا تقسیم شده است. بخش اول بودجه‌بندی و روشهای بودجه‌بندی، بخش دوم عوامل مؤثر بر پیاده‌سازی بودجه‌ریزی عملیاتی و بخش سوم مربوط به سابقه کشورها در زمینه بودجه‌ریزی است. فصل سوم مربوط به روش تحقیق که روش آزمون فرضیه‌ها در این فصل به تفسیر ارائه گردیده است. فصل چهارم تجزیه و تحلیل فرضیه‌های تحقیق، که هر کدام از فرضیه‌ها به تفکیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. و فصل پنجم نتیجه‌گیری و پیشنهادات مربوط به تحقیق که پیشنهادات تحقیق را به سه دسته پیشنهادات مربوط به نتیجه، پیشنهادات برای تحقیقات آتی و پیشنهادات کاربردی تقسیم نموده‌ایم.
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱-مقدمه
استفاده از یک سیستم بودجه ریزی مناسب می تواند بسیار مؤثر باشد و بودجه ریزی عملیاتی نوعی سیستم بودجه ریزی است که بر رابطه بین هزینه های انجام شده و نتایج تأکید دارد ولی اجرای نظام بودجه ریزی عملیاتی همواره با مشکلاتی روبرو خواهد بود. ما در این تحقیق سعی می‌کنیم موانع و مشکلات بودجه ریزی عملیاتی در بانکهای سپه استان یزد را بررسی کنیم و راه‌حلهایی را برای رفع این مشکلات ارائه دهیم.
۱-۲- بیان مسئله:
بودجه یکی از پدیده های بسیار مهم در مدیریت امروزی است که شامل ابعاد گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فنی و مدیریتی است. مسئله اصلی در نظام بودجه ریزی کارآیی نظام مربوط می باشد. بدین معنی که براساس اطلاعات موجود برگرفته از عملکرد سیستم جاری به چگونگی کارآیی و اثربخشی سیستم پی برده شود،منابع مورد نیاز اجرای برنامه ها شناسایی شود و در نهایت معیارهای سنجش و نظارت و کنترل بدست آید.
در کشور ما بررسی برخی شاخص های بودجه ای که نشاندهنده عدم توفیق مدیران مالی دولت در دستیابی به اهداف خود و هم چنین بی انضباطی های مالی موجب گردید که معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی را بر آن دارد که اصلاح نظام بودجه ریزی را کشور از سال ۱۳۸۰ در دستور کار خود قرار دهد و اصلاحاتی را با هدف پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی براساس قیمت تمام شده بعنوان جایگزین بودجه ریزی سنتی در ایران آغاز کند. با این وجود به رغم این تاکیدات و تلاشهای صورت گرفته آنچه که در عمل اتفاق افتاد صرفاً به تغییر طبقه بندی اقلام درآمدی و هزینه ای خلاصه شد.
با توجه به مطالبی که بیان گردید می توان دریافت که ضرورت توجه به موانع پیاده سازی
بودجه ریزی عملیاتی در دستگاههای اجرایی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. و در این تحقیق به همین موضوع پرداخته شده است و بودجه بانکهای سپه استان یزد که توسط مدیران و معاونین تهیه می گردد به صورت موردی بررسی گردیده و سعی گردیده تا مهمترین عواملی که مربوط به مشکلات پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی می باشند مورد بررسی و مطالعه قرار گیرند و همچنین راه کارهایی جهت کاهش موانع ارائه گردد. بنابراین سوال اصلی در این تحقیق این است که آیا عوامل مدیریتی بر مشکلات پیاده سازﻯ بودجه ریزی عملیاتی تاثیر معنادار دارد؟ و کدامیک از عوامل مدیریتی بر پیاده سازی بودجه ریزی عملیاتی تاثیر معنادار دارند؟ و همچنین این تحقیق درصدد است که اثبات نماید هر یک از عوامل محیطی، انسانی، و فرآیندی چه میزان تاثیر داشته و آیا عدم وجود هر کدام مانع اجرای موثر بودجه ریزی عملیاتی دربانکهای سپه استان یزد می گردد؟
۱-۳- ضرورت و اهمیت تحقیق:
اداره یک واحد تجاری در شرایط اقتصادی پویای امروز و وظیفه ای پیچیده و دشوار است. مدیران حرفه ای، هر مرحله از عملیات واحد خود را از قبل به دقت طرح ریزی نموده و با اعمال روشهای کنترل از اجرای دقیق و بموقع آن اطمینان حاصل می کنند. بودجه بندی رکن اساسی فرآیند برنامه ریزی و کنترل مدیریت به شمار میرود.
نظام بودجه ریزی مناسب موجب افزایش بهبود همآهنگی و ارتباط می گردد و چارچوبی مناسب برای کنترل، اندازه گیری و ارزیابی عملکرد پرسنل فراهم آورده و فعالیت های واحد را در جهت اهداف سازمان هدایت می کند(سعادت، ۱۳۸۰).
نظام بودجه ریزی عملیاتی به دنبال ایجاد پیوند میان شاخص های عملکرد و تخصیص منابع است. اگر چه چنین پیوندهایی اغلب ضعیف هستند، ولی می تواند سیاستگذاری بودجه ای را تسهیل و نظارت قانونگذاران بر نتایج و دستاوردهای مرتبط با مخارج عمومی را افزایش دهد. همچنین با تجهیز نمودن بودجه ریزان به اطلاعات بهتر درباره نتایج هر برنامه و کل برنامه های دولت که برای نیل به اهداف مشخصی به کار می روند، توانایی آنها را در ارزیابی درخواست های مختلف بودجه ای دستگاههای اجرایی، افزایش می دهد و این کار باعث افزایش پاسخگوئی عمومی و بهبود در تخصیص منابع می گردد (سعادت، ۱۳۸۰).
از طرف دیگر در چارچوب چنین شیوه ای مشارکت با سیاستگذاران، مدیران و حتی شهروندان در غالب برنامه های راهبردی ، صورت می گیرد. شناسایی ارتباط میان برنامه ریزی راهبردی و تخصیص منابع، با توجه به افق های بلند مدت از اهداف دیگر بودجه ریزی عملیاتی تلقی می شود.
اندیشه ای که در ورای بودجه ریزی عملیاتی قراردارد این است که سیاستگذاران، تصمیمات مالی برنامه ها را به گونه ای عینی و بر مبنای کارآیی و اثر بخشی استوار سازند همچنین منابع مالی مورد نیاز برنامه ها شناسایی و معیارهای سنجش وکنترل نتیجه ها در مقایسه با برنامه را بدست آورند،در نتیجه هم آنها و هم مردم می توانند درباره عملکرد دولت قضاوت روشنتری داشته باشند. در واقع بودجه ریزی عملیاتی، با مرتبط ساختن تصمیمات بودجه ای و عملکرد دولت، پاسخگویی دولت در مقابل قانونگذاران و مردم را تقویت می کند و می توان بطور خلاصه عنوان نمود که انضباط جای هرج و مرج، مصالح عمومی جای منافع شخصی، برنامه ها جای سلیقه فردی را بگیرد (یانک، ۲۰۰۳).
۱-۴-اهداف تحقیق:
بطور کلی اهداف این تحقیق با توجه به اهمیت موضوع و بیان مسئله به شرح زیر می باشد:
۱- شناسایی موانع و تنگناهای موجود و تاثیرگذار بر بودجه ریزی عملیاتی در بانکهای سپه استان یزد.
۲- اولویت بندی هر یک از عوامل شناسایی شده و تأثیر در پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی .
۳- ارائه راهکارهای لازم جهت کاهش موانع پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی در بانکهای سپه استان یزد .
۱-۵- فرضیه های تحقیق:
با توجه به بیان مسئله و اهداف تحقیق فرضیه های زیر مطرح می گردد تا براساس آنها اطلاعات جمع آوری و نسبت به تائید یا رد فرضیه ها اقدام گردد.
فرضیه اصلی:
عوامل مدیریتی بر پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی تأثیر معناداری دارد.
فرضیه های فرعی:
۱- عامل انسانی بر پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی تأثیر معناداری دارد.
۲- عامل فنی و فرایندی بر پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی تأثیر معناداری دارد.
۳- عامل محیطی بر پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی تأثیر معناداری دارد.
۱-۶- متغیرهای تحقیق:
در این تحقیق ” عوامل مدیریتی ” با سه عامل ” عامل محیطی، عامل فنی و فرآیندی و عامل انسانی” از طریق سئوالات پرسشنامه اندازه گیری می شود . همچنین” مشکلات پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی” متغییر وابسته که از طریق آزمون رتبه ای طیف لیکرت اندازه گیری می شود.
۱-۷- روش تحقیق:
این تحقیق در دو بخش مجزا تدوین و تنظیم شده است که بخش اول از روش مطالعات اسنادی و کتابخانه ای برای تدوین مباحث درج شده است. بخش دوم تحقیق از روش پیمایشی و همبستگی استفاده گردیده است. هم چنین تلاش شده ضمن توصیف عینی، واقعی و منظم مسائل مورد بررسی، فرضیات تحقیق از طریق آزمونهای آماری مورد سنجش قرار دهیم.
۱-۸- ابزار گردآوری داده های تحقیق:
با توجه به اینکه این پژوهش به بررسی مشکلات پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی در بانکهای سپه استان یزد می پردازد لذا مهمترین ابزار جمع آوری اطلاعات عبارتند از:
۱) منابع کتابخانه ای:
در این تحقیق برای تدوین مبانی نظری و بخشهای تئوری از کتب و نشریات و مقالات فارسی و خارجی موجود در سایت اینترنتی و همچنینی کتابخانه سازمان راهبردهای مدیریت و برنامه‌ریزی دفتر پژوهش مجلس استفاده گردیده است.
۱) پرسشنامه :
از طریق پرسشنامه هایی که به این منظور تهیه شده است و در اختیار مدیران و معاونین و کارشناسان بانکهای سپه استان یزد قرار گرفته است.
۱-۹- جامعه آماری و نمونه گیری:
جامعه آماری کلیه مدیران و معاونین بانکهای سپه استان یزد می باشند که به نوعی با بودجه سازمان سروکار داشته اند. در این تحقیق از کل جامعه آماری که ۷۰ نفر از خبرگان (مدیران و معاونین و کارشناسان) هستند نمونه‌گیری کرده و حجم نمونه به دست آمده ۵۹ نفر است.
۱-۱۰- روش تجزیه و تحلیل داده ها:
به منظور بررسی آماری و تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از روش آمار توصیفی (اعلام فراوانی، درصد فراوانی نسبی)، استفاده گردیده و همچنین برای تائید یا رد فرضیه‌ها از آزمون فریدمن و برای آزمون رابطه بین تجربه،تحصیلات و رشته با عوامل مدیریتی نیز از آزمون کروسکال والیس استفاده شده است و در پردازش اطلاعات نیز از نرم افزار SPSS بهره گرفته شده است.
۱-۱۱- قلمرو تحقیق:
با توجه به موضوع پژوهش قلمرو تحقیق بشرح زیر می باشد:
قلمرو موضوعی: بودجه (به ویژه بودجه ریزی عملیاتی)
قلمرو سازمانی: بانکهای سپه استان یزد
قلمرو زمانی: ۱۳۸۶
۱-۱۲- تعاریف عملیاتی واژه ها:
بودجه بندی عملیاتی:
عبارتست از برنامه سالانه به همراه بودجه سالانه که رابطه میان میزان وجوه تخصص یافته ها به هر برنامه و نتایج به دست آمده از آن برنامه را نشان می دهد (پناهی، ۱۳۸۴).
مشکلات پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی:
عوامل یا دلایلی است که باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردند.
عوامل محیطی:
در این تحقیق اشاره به عواملی نظیر عوامل سیاسی، پشتیبانی دولت از بودجه با ایجاد الزامات قانونی و پاسخگویی سازمانها در مقابل جامعه دارد که بعلت متغیر بودن شرایط سیاسی و فقدان پشتیبانی دولت از بودجه با ایجاد الزامات قانونی و همچنین فقدان پاسخگویی سازمانها در مقابل جامعه باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (پناهی، ۱۳۸۴).
– عوامل سیاسی:
به عواملی از قبیل نوع نظام و شرایط سیاسی، عدم توافق و هماهنگی قوه مقننه با قوه مجریه اطلاق می شود که متغیر بودن شرایط سیاسی و توافق و هماهنگی قوه مقننه با قوه مجریه باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (پناهی، ۱۳۸۴).
– پشتیبانی دولت از بودجه با ایجاد الزامات قانونی در بودجه:
ساده سازی هر چه بیشتر رویه های قانونی و حذف مقررات دست و پاگیر باعث اجرای موفق بودجه‌ریزی عملیاتی می‌گردد. بنابراین قوانین و مقررات دست و پاگیر باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (مزیدی، ۱۳۸۵).
– پاسخگویی سازمانها در مقابل جامعه:
الزام سازمان به پاسخگویی به منظور ارائه دلایل منطقی در مورد اعمالی که انجام داده است. فقدان پاسخگویی سازمانها در مقابل جامعه باعث عدم اجرای صحیح بندی عملیاتی می گردد (باباجانی، ۱۳۸۲).
عوامل فنی و فرآیندی:
در این تحقیق اشاره به عواملی نظیر برنامه ریزی استراتژیک، تعیین شاخص در بودجه، اعتبار شاخص در بودجه بندی و تغییر متناسب سیستم حسابداری و گزارشگری دارد. فقدان این عوامل باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد.
– برنامه ریزی استراتژیک:
فرآیندی است که در جهت تجهیز منابع انسانی و وحدت بخشیدن به تلاشهای آنان برای نیل به اهداف و رسالتهای بلند مدت با توجه به به امکانات و محدودیتهای درونی و بیرونی. فقدان برنامه ریزی استراتژیک باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (قاسمی، ۱۳۸۲).
– تعیین شاخص در بودجه:
مجموعه ای از استانداردها و راهبردها یا مقیاسها است که عملکرد بوسیله آنها بصورت واضح و رضایت بخشی معنی می شود. فقدان شاخصها در بودجه بندی باعث عدم اجرای صحیح بودجه‌بندی عملیاتی می گردد (پناهی، ۱۳۸۴).
– اعتبار شاخص در بودجه:
شاخصی که مفهوم یا ساختار را می سنجد و مقیاس درستی برای آنچه که جهت سنجش مورد نظر قرار می گیرد. فقدان اعتبار شاخصها در بودجه بندی باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (پناهی، ۱۳۸۴).
– تغییر متناسب سیستم حسابداری و گزارشگری
استفاده از سیستم حسابداری براساس قیمت تمام شده و کاربرد ثبت حسابداری تعهدی به منظور تعیین هزینه های واقعی برنامه و فعالیتها. فقدان تغییر سیستم حسابداری براساس قیمت تمام شده و ثبت حسابداری تعهدی باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (مزیدی، ۱۳۸۵).
عوامل انسانی:
-آموزش:
تعداد ساعتهای آموزش هر فرد در سال می باشد که نبود آموزش باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (سعادت، ۱۳۸۰).
– شرایط احراز مشاغل:
تعیین خصوصیات تجربیات و مهارتهایی که متصدی شغل باید داشته باشد. که فقدان شرایط احراز مشاغل به لحاظ تجربی و تحصیلی باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (سعادت، ۱۳۸۰).
– نظام تشویق و تنبیه:
ابزارهای مهمی که مدیران می توانند با استفاده از آن، انگیزش کارکنان را به سمت اهداف سازمان هدایت کنند. نبود نظام های تشویق و تنبیه برای انگیزش کارکنان باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (پناهی، ۱۳۸۴).
– نظام حقوق و مزایای مناسب:
تناسب حقوق و مزایا با هزینه زندگی و نوع حجم کار می باشد. بعلت عدم تناسب حقوق و مزایا با هزینه زندگی و نوع حجم کار باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد (سعادت، ۱۳۸۰).
۱-۱۳- محدودیتهای تحقیق
در خصوص تحقیق حاضر، محدودیتی به شرح ذیل قابل ذکر می باشد:
کمبود اطلاعات در زمینه بودجه بندی عملیاتی در کتابخانه دانشگاهها و سازمانهایی همچون مدیریت و برنامه ریزی و دفتر پژوهش مجلس و سایر دستگاههای اجرایی یکی از محدودیتهای این پژوهش می باشد.
۱-۱۴- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
در فصل اول ابتدا طرح تحقیق ارائه شده است که در این طرح، مسئله اصلی و مشکل بیان شده سپس اهداف تحقیق که شامل ۱- شناسایی موانع و مشکلات پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی ۲- اولویت بندی هر یک از عوامل ۳- ارائه راهکار مناسب برای حل مشکل ارائه گردیده است و همچنین فرضیه های تحقیق، روش جمع آوری اطلاعات، جامعه آماری و غیره بیان شده است.
فصل دوم
پیشینه تحقیق
۲-۱-مقدمه
فصل دوم اختصاص به پیشینه تحقیق و جنبه های تئوری تحقیق دارد که بیشتر بر روی بودجه‌بندی عملیاتی تاکید شده است. این فصل شامل سه بخش می باشد. در بخش اول تعریف بودجه‌بندی و انواع روشهای بودجه‌بندی و همچنین مزایا و معایب بودجه‌بندی عملیاتی نیز بیان میشود.
بخش دوم مشکلات پیاده سازی بودجه‌بندی عملیاتی که شامل عامل محیطی،عامل فنی _ فرآیندی و عامل انسانی می باشد و بخش سوم نیز تجربه برخی کشورها در بودجه‌ریزی عملیاتی و همچنین فهرستی از تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور نیز آورده شده است.
۲-۲- بودجه بندی وانواع روشهای بودجه بندی
۲-۲-۱- تعاریف بودجه:
بودجه از کلمه قدیمی فرانسوی (( بوژت )) که به معنی کیف و یا کیف چرمی کوچک است گرفته شده است که امروزه کاربرد این کلمه بدین معنی متداول نیست (محمدی،۱۳۸۱). از بودجه تعاریف گوناگونی به عمل آمده است که به تعدادی از آنها در ذیل اشاره شده است . بودجه عبارت از برنامه های یک سازمان به صورت ارقام پولی است . در تعریفی دیگر بودجه عبارتست از بیان مالی یا مقدار سیاستی است برای آینده به منظور تحقق هدفهای تعیین شده که از قبل مشخص و تایید شده است و می تواند شامل درآمدها،هزینه هاوسرمایه گذاریها باشد(بریچ ،۱۹۷۵).
بودجه صرفاَ برنامه ای است که در قالب اطلاعات مالی و مقداری ارائه میشود(منزبوری،۱۳۸۴). در تعریفی دیگر بودجه عبارتست از تعبیر مالی و یا مقداری سیاست از پیش طرح ریزی شده موسسه برای یک دوره ی معین که استاندارد یا میزان و مآخذی برای سنجش و اندازه گیری نتایج واقعی حاصله از انجام فعالیتهای موسسه نشان می دهد(سجادی‌نژاد،۱۳۸۱).
بودجه بندی بیان نتایج مورد انتظار یک برنامه ، پروژه یا استراتژی است، این تعریف بین بودجه ریزی سنتی و بودجه ریزی جدید تفاوت قائل می شود زیرا در بودجه ریزی، آینده مطرح است با وجودی که معمولاً بودجه ها می توانند درباره ی یک موضوع یا پروژه ی خاصی باشد ولی برحسب ارقام مالی ارائه می شود. این تعریف بودجه بر حسب واژه های مالی نمی باشد . زیرا سیستمهای بودجه بندی کامل می توانند شامل نیروی انسانی ، زمان و سایر اطلاعات نیز باشد به طور کلی بودجه بیان کننده وظایفی همچون هماهنگی بین فعالیتها ، ارتباط دهنده ی وظایف ، ایجاد کننده ی انگیزه ، کنترل کننده ی فعالیتها و در نهایت روشی برای ارزیابی عملکرد یک سازمان می باشد ( هاگ واسچ ورز ،۱۹۸۷ ) .
۲-۲-۲- مقاصد بودجه بندی :
بودجه برای مقاصد و دلایل مختلف تهیه می شود برخی از مقاصد مشترک و عمومی این است که بودجه بندی(شیروانی،۱۳۷۷).
– طرح ریزی دوره ای را ایجاب می کند .
– هماهنگی ، همکاری و ارتباط را ترویج می نماید .
– به مقدار در آوردن پیشنهاد ها را الزامی می کند .
– چارچوبی برای ارزیابی فعالیتهای انجام شده فراهم می سازد .
– آگاهی روشنی از اقلام بهای تمام شده امور تجاری را نشان می دهد.
– الزمات قانونی یا قراردادی را تامین می کند .
– فعالیتهای واحد تجاری را به سمت هدفهای سازمانی هدایت می نماید .
۲-۲-۳- وظایف بودجه بندی :
دو وظیفه اصلی زیر را می توان برای بودجه بندی بیان کرد .
– طرح ریزی
– کنترل
۱) طرح ریزی :
برای اغلب مدیران همزمان با واژه ی بودجه بندی مفهوم طرح ریزی نیز تداعی میشود . طرح‌ریزی ،کلیه مراحل بودجه بندی را از نقطه شروع فکر تا مرحله برآورد بودجه شامل می شود و ضمناً طرح ریزی ، چارچوبی برای وظیفه دوم بودجه بندی یعنی کنترل فراهم می‌کند .
۲) کنترل :
وظیفه کنترل بودجه بندی ، عبارت از مقایسه نتایج واقعی و پیش بینی های بودجه است این مقایسه بعد از فراهم شدن ارقام و اطلاعات حسابداری انجام پذیر است ، مثلاً مقادیر تولید و اقلام بهای تمام شده فرودین ماه برای مقایسه و سنجش اختلاف آن با ارقام بودجه تولید ماه مزبور ، مورد نیاز است مقایسه نتایج واقعی با ارقام مورد انتظار بودجه را غالباً گزارش عملیات می نامند . وظیفه کنترل تنها حداقل کردن بهای تمام شده محدود نمی باشد بلکه در صورت وجود اختلاف بین نتایج واقعی و ارقام بودجه ، موجب اعمال نظارت بر عملیات و اتخاذ تدابیر اصلاحی نیز می گردد . به عبارت دیگر بودجه معیاری است که مدیران به کمک آن درآمدها و اقلام بهای تمام شده واقعی را ارزیابی می کند(صانعی،۱۳۸۲).
۲-۲-۴- روشهای بودجه بندی :
انواع روشهای بودجه بندی به شرح زیر می باشد:
۱- بودجه بندی سنتی
در بودجه سنتی ، هزینه های دستگاه به تفکیک فصول و مواد هزینه برآورد می شود (مانند هزینه های جاری که به مواردی چون حقوق، دستمزد، سوخت، اجاره و غیره تقسیم میشود و یا هزینه های سرمایه ای که شامل هزینه های مربوط به خرید زمین، ساختمان، ماشین آلات و غیره می گردد ) و عملیاتی که اجرای آنها مورد نظر است در بودجه منعکس نمی شود . به عبارت دیگر، در بودجه سنتی، مقدار کالا و خدمات بر حسب قیمت آنها درغالب مواد هرینه نشان داده می شود، ولی معلوم نیست که کالاها و خدمات مزبور برای اجرای چه برنامه ها و عملیاتی پیشنهاد شده است . فقط عنوان دستگاه نشان می دهد که هزینه های پیشنهاد شده برای انجام چه اموری می‌باشد، ولی این امور و هزینه ها ، بر حسب عملیات ( برنامه ، فعالیت و غیره ) ، طبقه بندی نمی‌شود و در بودجه انعکاس نمی یابد(شباهنگ، ۱۳۸۴).
۲- بودجه متداول:
بودجه متداول را که می توان قدیمی ترین نوع بودجه نویسی دانست ، عبارت است از این که بودجه هر وزارتخانه و سازمان دولتی بر حسب فصول و مواد هزینه تقسیم و تعیین می شود . بنابراین دراین نوع بودجه نویسی ، به هیچ وجه معلوم نسیت که اعتبار هر ماده هزینه برای چه عملیاتی در نظر گرفته شده است و فقط نوع هزینه مشخص است . مثل حقوق و دستمزد ، سوخت و روشنایی ، اجاره و …
عیب اساسی بودجه متداول آن است که در آن هیچ توجهی به هدف یا هدفهای سازمان نمی‌شود و بودجه نیز بدین شکل ، ماهیت وظایف سازمانها را نشان نمی دهد در این نوع بودجه‌نویسی، طبقه بندی سازمانی و مواد هزینه محور اصلی تهیه و تنظیم بودجه به شمار می آید .
مراحل تهیه و تنظیم بودجه به روش متداول عبارتست از :
۱) شناسایی کامل وضع موجود دستگاه اجرائی
۲) پیش بینی نیازها برای سال بودجه
۳) تبدیل نیازهای پیش بینی شده به ارزش پولی (گل محمدی،۱۳۷۹).
۳- نظام بودجه بندی طرح و برنامه
سیستم بودجه بندی طرح و برنامه از سال ۱۹۶۱ آغاز شد ولی این روش توسط رئیس جمهور آمریکا در سال ۱۹۶۵ اجرا شد. این سیستم تلاش دارد تا یک چارچوب تصمیم گیری صریح را برای فرآیند بودجه معرفی نماید (رابرت و فرانسیو ، ۲۰۰۱ ) .
سیستم بودجه بندی طرح برنامه دارای شش اصل می باشد که به صورت زیر است:
۱ـ بایستی تصمیمات بر اساس یک معیار صریح نه بر اساس توافقات باشد.
۲ـ نیازها و هزینه ها بایستی به طور همزمان مورد توجه قرار گیرد.
۳ـ تصمیمات اصلی بایستی به وسیله انتخاب راههای صریح و انعطاف پذیر ایجاد شوند.
۴ـ بایستی بودجه ریز یک کادر تحلیلی فعال داشته باشد تا اطلاعات لازم و بیطرفانه را فراهم نماید.
۵ـ تحلیل های صریح و قابل فهم بری تمام بخش انجام گیرد.
۶ـ برنامه ها بایستی بلند مدت باشند تا تصمیمات کنونی را در آینده پیش بینی کنند( فرانسیو و یانگ ، ۲۰۰۵ ) .
در بودجه بندی طرح و برنامه ما با یک طرح کلی به یک سری برنامه و تعداد بسیاری پروژه روبرو هستیم که در یک قالب کلی طرحها، برنامه ها و پروژه ها مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرند و با نگرشی سیستمی به بودجه بندی اقدام می شود(مهدوی، ۱۳۸۴(.
۴- بودجه بندی بر مبنای صفر
بودجه بندی بر مبنای صفر روشی است که در سال ۱۹۷۰ بر خلاف بعضی اصول بودجه بندی توسعه یافت. این سیستم از یک ایده متضاد استفاده می کند.به جای فرضی کردن این موضوع که هر چیزی همانند قبل ادامه خواهد یافت تمرکز برای دستیابی به اهداف سازمان در کارآمدترین روش می باشد. بودجه بندی بر مبنای صفر به این معنا است که بودجه برای هر مرکز بودجه ای از یک پایه صفر برای هر دوره آغاز می گردد. سپس بودجه ها برای فعالیتهای پیشنهاد شده مطرح می شوند. سپس اولویت بندی می شوند و طبق اولویت این وجوه تخصیص داده می شوند
( فرانک و جک ، ۲۰۰۴ ) .
مراحل مربوط به بودجه بندی بر مبنای صفر به شرح زیر است:
۱ـ کارکردهای سازمان تحلیل می گردند.
۲ـ آغاز کردن از یک پایه صفر
۳ـ کل وجوه بر اساس اولویت بندی تخصیص داده می شوند(فرانک و جک ، ۲۰۰۴ ).
۵- بودجه برنامه ای
بودجه بندی مبتنی به برنامه روشی است که برای سازمانهای غیر سودآور قابل کاربرد می باشد. بودجه بندی مبتنی به برنامه بدین معناست که ، تغییر یافتن کار سازمان به برنامه ها برای دستیابی به اهداف مختلف طراحی گردد چندین بخش در یک سازمان ممکن است به سوی یک برنامه حرکت نمایند. کل وجوه قابل دسترس بین برنامه ها تقسیم بندی می شوند. این کار به جای تقسیم کردن بودجه ها برای یک بخش انجام می گیرد. معمولاً اینطور است که بودجه های ناکافی برای دستیابی به تمام اهداف مطلوب قابل دسترس می باشند و تصمیمات بایستی بر اساس اینکه کدام برنامه ها بایستی اجرا شوند و چه سطحی از کار می تواند حمایت گردد، اتخاذ شود(رابرت و فرانسیو ، ۲۰۰۱ ) .
۶- بودجه بر مبنای فعالیت
تنظیم بودجه بر مبنای فعالیت شیوه ای ابتکاری است که قادر است سازمانها را به منظور مقایسه بیشتر از طریق رابطه فرآیند تنظیم بودجه و سیاست مربوط به سازمان کمک نماید. بر طبق نظر طرفداران این سیستم بودجه بندی بخشی از مشکلات مربوط به فرآیند تنظیم بودجه به روش سنتی بر طرف شده است(سعیدی و مزیدی، ۱۳۸۵).
پیاده سازی بودجه بر مبنای فعالیت از طریق مراحل زیر صورت می گیرد:
۱- آموزش کارکنان به یک روش جدید بودجه بندی
۲- توسعه برنامه های کاری در یک سیستم جدید
۳- آماده سازی و ارائه درخواست های بودجه در یک فرم جدید
۴- پیاده سازی و اجرای برنامه های پیشنهاد شده( چاد و کانسالتنت ، ۲۰۰۳ ) .
۷-بودجه عملیاتی
اداره کل حسابداری ایالت آمریکا (GAO) بودجه ریزی عملیاتی را اینگونه تعریف می کند سبکی از بودجه ریزی که اطلاعات عملکرد را به بودجه ارتباط می دهد(اسعدی ، ابراهیمی و بابا شاهی ، ۱۳۸۶).
بودجه عملیاتی یک طبقه بندی است که ارتباط بین هزینه های انجام شده و عوامل به کار گرفته شده را از یک طرف و نتایج کار بدست آمده را از طرف دیگر نشان می دهد و مشخص می‌سازد در طی سال مالی چه کالاها و خدماتی به صورت محصول نهایی یا فعالیتهای بخش عمومی در نیل به اهداف ارائه شده است(فرزیب،۱۳۸۴).
بودجه بندی عملیاتی در جستحوی پیوند دادن عملکرد اجرایی وتخصیصات منابع می باشد. گرچه چنین پیوندهای اغلب ضعیف هستنداما اطلاعات درباره اجرا افزایش عملکرد بهتر شده است
( بانک جهانی ، ۲۰۰۳ ) .
بودجه عملیاتی، عبارت است از بودجه ای است که بر اساس وظایف،عملیات وپروژهایی تنظیم می شودکه سازمانهای دولتی تصذی اجرای آنهارا به عهده دارند. درتنظیم بودجه عملیاتی به جای تو جه به کالاهاوخدماتی که دولت خریداری می کند و یا به عبارتی، به جای توجه به وسایل اجرای فعالیتها، خود فعالیت مخارج کارهایی مورد توجه قرار می گیردگه انجام شود(ایدی و صید زاده،۱۳۸۵)
۲-۲-۵-اساس بودجه بندی عملیاتی
بودجه بندی عملیاتی به ترتیب شامل مراحل زیر می باشد:
۱- طبقه بندی فعالیتها در قالب هر یک از برنامه ها و اندازه گیری حجم کار
۲- تعیین شاخص عملکرد یا واحد حجم کار
۳- استقرار سیستم حسابداری قیمت تمام شده کالاها و خدمات در هر یک از فعالیتها
۴- استفاده از نورمها در تولید کالاها برای اساس کیفیت و مکان جغرافیایی
۵- استفاده از استاندارها در تولید کالا با خدمات بر اساس کیفیت و مکان جغرافیایی
۶- ارزیابی و تجزیه و تحلیل کارایی و اثربخشی در هر یک از محصولات فعالیتها در این روش از منابع مورد نیاز است و اثر بخشی نتایج حاصل از عملکرد فعالیتها می باشد.
۷- لذا اصول بودجه عملیاتی بر اساس مدیریت یا خدمات در خصوص محصول نهایی طراحی شده است که دولت خریدار آن است(فرزیب،۱۳۸۴).
۲-۲-۶-تفاوت بین بودجه برنامه ای و عملیاتی
اصطلاح بودجه بندی بر حسب برنامه را غالباً مترداف با بودجه بندی طبق عملیات به کار می‌برند، در حالی که این دو راه نباید کاملاً روش واحدی دانست . در بودجه عملیاتی نتایج بر حسب فنون و روشهای دقیق مانند بهای تمام شده مورد اندازه گیری و محاسبه قرار می گیرد در حالی که روشهای مذکور در تنظیم بودجه برنامه لزوماً به کار نمی رود(اندرسون ، ۱۹۹۵ ).
۲-۲-۷-معایب و مزایای روشهای فوق
معایب و مزایای یک سیستم بودجه بندی متداول و برنامه ای ویک روش بودجه بندی عملیاتی را می توان به شرح جدول زیر خلاصه نمود.
جدول( ۲-۱ ) معایب و مزایای سیستم بودجه بندی عملیاتی و سنتی
سیستم بودجه بندی سنتی روش بودجه بندی عملیاتی
مزایا مزایا
۱ـ آشنایی کافی کارشناسان بودجه با روش فعلی ۱ـ دقت در طرح و تنظیم عملیات
۲ـ صرف وقت کمتر برای تنظیم و پیشنهاد بودجه ۲ـ تسهیل در تجزیه و تحلیل
۳ـ تسهیل در اتخاذ تصمیم ۳ـ وصول اطلاعات روشن
۴ـ ایجاد رابطه بین بودجه و عملیات
۵ـ ایجاد هماهنگی بین قسمتها
معایب معایب
۱ـ عدم وجود دقت کافی ر طرح و تنظیم عملیات ۱ـ لزوم صرف زمان کافی برای آموزش و توجیه کارشناسان بودجه
۲ـ عدم وجود سهولت کافی برای تجزیه و تحلیل عملکرد ۲ـ لزوم صرف زمان بیشتر نسبت به روش فعلی برای تنظیم و پیشنهاد بودجه
۳ـ عدم کفایت اطلاعات در رابطه با عملیات
۴ـ عدم وجود تناسب در میزان بودجه در قسمتهای مختلف
۲-۳-عوامل بودجه بندی:
با توجه به مطالعات ، مصاحبه با مختصصان در امر بودجه ریزی و خبرگان بودجه بندی و همچنین تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهد که بودجه ریزی عملیاتی به عنوان یکی از مهمترین ابزار کارآمد مدیران در پاسخگویی و اثر بخشی تصمیم گیری ها و کنترل می باشد.
این تحقیق درصدد آن است که مهمترین عاملهای که مربوط به عوامل مدیریتی بوده و باعث ایجاد موانع در پیاده سازی بودجه بندی گردیده است ، را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد که مهمترین این موانع به شرح زیر می باشند (مرسر و روبن ، ۲۰۰۵ ).
۱- عوامل محیطی
۲- عوامل فنی و فرایندی
۳- عوامل انسانی
۲-۳-۱- عوامل محیطی
۱- عامل سیاسی
۲ – پشتیبانی دولت از بودجه با ایجاد الزامات قانونی در بودجه
۳ – پاسخگویی سازمانهادر مقابل جامعه
– عوامل سیاسی :
عوامل سیاسی به عواملی از قبیل نوع نظام و شرایط سیاسی، توافق و هماهنگی قوه مقننه با قوه مجریه اطلاق می شود که متغیر بودن شرایط سیاسی، توافق و هماهنگی قوه مقننه یا قوه مجریه باعث عدم اجرای صحیح بودجه بندی عملیاتی می گردد(سعیدی ، مزیدی ، ۱۳۸۵).
الف) نوع نظام و شرایط سیاسی
سیاستهای بودجه ای در مفهوم گسترده محل نزاع مدعیان رقیب برای تصمیم گیری درباره این است که چه مقدار از منابع محدود دولت باید در میان تعداد زیادی از اهداف ملی ضروری تقسیم شوند . اطلاعات عملکرد که قبل از بودجه ریزی عملیاتی منتج می شود ، می تواند به این بحث کمک ارزشمندی بکند ، ولی تنها یکی از عوامل است و نمی تواند جانشین انتخاب های سیاسی دشوار شود . بحث درباره نقش مناسب دولت و نیاز به برنامه ها و سیاستهای مختلف دولت کماکان ادامه خواهد داشت و بودجه ریزی عملیاتی نمی تواند به این بحث ها پایان دهد ، ولی اطلاعات ناشی از آن می تواند بحث را به سطحی آگاهانه تر ارتقاء دهد ( سعیدی ، مزیدی ، ۱۳۸۵).
در نهایت می توان چنین عنوان نمود که اگر مدیریت در سطح کلان کشور نسبت به اجرای بودجه بندی عملیاتی انگیزه و پشتیبانی قوی داشته باشد اجرای پیاده سازی بودجه عملیاتی راحتر انجام می شود و اگر چنین انگیزه ای وجود نداشته باشد پیاده سازی بودجه عملیاتی با مشکل مواجه خواهد شد . به عنوان نمونه می توان به کشور های مالزی ، سنگاپور که انگیزه قوی در پیاده سازی بودجه بندی عملیاتی داشتند ، اشاره نمود . در این کشورها اجرای بودجه بندی عملیاتی موفقیت آمیز بوده است و در مقابل کشورهای سری لانکا و فیلیپین که چنین انگیزه ای وجود نداشته اشاره نمود و اجرای بودجه بندی عملیاتی در این کشورها با مشکل مواجه بوده است .
ب) توافق و هماهنگی در سطوح مختلف قوه مجریه با قوه مقننه
نکته ای که اهمیت بسیاری دارد این است که قوه مقننه باید در مباحث مربوط به بودجه ریزی عملیاتی و تصمیمات ناشی از آنها و فعالیت های نظارتی پس از آن مشارکت داشته باشد . مشارکت قوه مقننه برای استمرار هر گونه اصلاح در فرآیند بودجه اهمیت بسیاری دارد . پنجاه سال تلاش کشورهای مختلف برای پیوند منابع با نتایج نشان داده است که با توجه به نقش مهم قوه مقننه در تعیین اولویتهای ملی و تخصیص منابع برای دستیابی به این اولویت ها ، هر تلاش موفقیت آمیزی باید با مشارکت قوه مقننه صورت گیرد . در واقع دولت باید بپذیرد که عملکرد و پاسخگویی مسئولیتهای مشترکی است که مشارکت قوه مقننه را نیز طلب می کند (پناهی ، ۱۳۸۵ ).
در حال حاضر در خیلی از کشورهای دنیا ( از جمله ایران ) قوه مقننه برای نظارت بر عملکرد کلی دولت ابزار مستقیمی در اختیار ندارد و برای نظارت بر عملکرد مدیریت، راهکار مشخصی وجود ندارد. قوه مقننه باید این مساله را در نظر بگیرد که برای نظارت هماهنگ بر عملکرد کلی دولت رویکرد نظارتی سازمان یافته تری ضروری است . چنین فرآیندی می تواند مشارکت قوه مقننه را نیز تسهیل کند . مثلاً با وجود این که تصمیم نهایی در زمینه انتخاب برنامه ها و زمینه‌هایی که نیازمند بررسی هستند بر عهده قوه مجریه است، چنین انتخاب های باید با توجه به دیدگاههای قوه مقننه در زمینه مسایل مربوط به عملکرد انجام شود(سعیدی،مزیدی،۱۳۸۴).
فهرست مطالب
عنوان
پیشگفتار……………………………………………………………………………. ۱
فصل اول:کلیات تحقیق………………………………………………………………….. ۳
۱-۱ مقدمه ……………………………………………………………………… ۴
۱-۲٫ بیان مسئله……………………………………………………………….. ۴
۱-۳٫ضروریت و اهمیت تحقیق………………………………………………….. ۶
۱-۴٫اهداف تحقیق………………………………………………………………….. ۷
۱-۵٫فرضیه های تحقیق……………………………………………………………… ۷
۱-۶٫متغیرهای تحقیق……………………………………………………………….. ۸
۱-۷٫روش تحقیق…………………………………………………………………… ۸
۱-۸٫ابزار گردآوری داده های تحقیق…………………………………………………….. ۹
۱-۹٫جامعه آماری و نمونه گیری………………………………………………………. ۹
۱-۱۰٫روش تجزیه و تحلیل داده ها……………………………………………………. ۹
۱-۱۱٫قلمرو تحقیق………………………………………………………………… ۱۰
۱-۱۲٫تعاریف عملیاتی…………………………………………………………… ۱۰
۱-۱۳٫محدودیتهای تحقیق…………………………………………………………… ۱۴
۱-۱۴٫جمع‌بندی و نتیجه‌گیری……………………………………………….. ۱۴
فصل دوم:پیشینه تحقیق……………………………………………………………….. ۱۵
۲-۱ مقدمه …………………………………………………………………………. ۱۶
۲-۲٫بودجه بندی و انواع روشهای بودجه بندی………………………………………….. ۱۷
۲-۲-۱-تعاریف بودجه……………………………………………………………… ۱۷
۲-۲-۲-مقاصد بودجه بندی…………………………………………………………… ۱۸
۲-۲-۳-وظایف بودجه بندی……………………………………………………………. ۱۸
۲-۲-۴-روشهای بودجه بندی…………………………………………………………… ۱۹
۲-۲-۵-اساس بودجه بندی عملیاتی ……………………………………………………… ۲۴
۲-۲-۶-تفاوت بین بودجه برنامه ای و عملیاتی……………………………………………. ۲۵
۲-۲-۷-معایب و مزایای روش بودجه عملیاتی و سنتی …………………………………….. ۲۵
۲-۳٫ عوامل بودجه بندی……………………………………………………………….. ۲۶
۲-۳-۱-عوامل محیطی………………………………………………………………… ۲۷
۲-۳-۲-عوامل فنی-فرایندی……………………………………………………………… ۳۱
۲-۳-۳-عوامل انسانی…………………………………………………………………. ۳۷
۲-۴٫مبانی نظری بودجه عملیاتی………………………………………………………… ۴۲
۲-۴-۱-طرز تنظیم بودجه عملیاتی………………………………………………………. ۴۲
۲-۴-۲-چرا بودجه عملیاتی………………………………………………………………. ۴۴
۲-۴-۳-بازدهی بودجه بندی عملیاتی……………………………………………………….. ۴۵
۲-۴-۴-تجربه برخی از کشورها در اجرای نظام بودجه ریزی عملیاتی ………………………….. ۴۶
۲-۴-۴-۱-کانادا…………………………………………………………………………. ۴۶
۲-۴-۴-۲-انگلیس………………………………………………………………………… ۴۸
۲-۴-۴-۳-امریکا…………………………………………………………………………. ۵۰
۲-۴-۴-۴-ایرلند…………………………………………………………………………. ۵۴
۲-۴-۴-۵ هلند…………………………………………………………………………… ۵۶
۲-۴-۵-مزایای بودجه بندی عملیاتی…………………………………………………………… ۵۷
۲-۴-۶-بودجه بندی عملیاتی در بنگاههای فدرال………………………………………………. ۵۸
۲-۴-۷-تجربیات بودجه بندی عملیاتی در کالیفرنیا………………………………………………. ۶۰
۲-۴-۸-تحقیقات انجام شده در ایران وخارج ……………………………………………………… ۶۰
۲-۵ نتایج و جمع‌بندی ………………………………………………………………………. ۷۰
فصل سوم: روش تحقیق………………………………………………………………………….. ۷۳
۳-۱٫مقدمه………………………………………………………………………………….. ۷۴
۳-۲٫روش تحقیق……………………………………………………………………………. ۷۴
۳-۳٫اهداف تحقیق…………………………………………………………………………….. ۷۵
۳-۴٫فرضیه های تحقیق………………………………………………………………………… ۷۵
۳-۵٫متغیرهای تحقیق………………………………………………………………………….. ۷۶
۳-۶٫جامعه آماری…………………………………………………………………………….. ۷۷
۳-۷٫ نمونه‌گیری……………………………………………………………………………… ۷۷
۳-۸٫روش گردآوری اطلاعات………………………………………………………………….. ۷۹
۳-۹٫روایی…………………………………………………………………………………… ۸۰
۳-۱۰٫پایایی…………………………………………………………………………………. ۸۱
۳-۱۱- روش آزمون فرضیه ها…………………………………………………………………… ۸۲
۳-۱۲ خلاصه و جمع‌بندی ………………………………………………………………………. ۸۵
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………….. ۸۷
۴-۱ مقدمه …………………………………………………………………………….. ۸۷
۴-۲٫نتایج توصیفی سؤالات عمومی پرسشنامه………………………………………………………. ۸۷
۴-۳-نتایج تجزیه و تحلیل آزمون فرضیه اصلی……………………………………………………….. ۹۱
۴-۴- نتایج تجزیه و تحلیل آزمون فرضیه فرعی اول…………………………………………………….. ۹۲
۴-۵-نتایج تجزیه و تحلیل آزمون فرضیه فرعی دوم……………………………………………………… ۹۵
۴-۶- نتایج تجزیه و تحلیل آزمون فرضیه فرعی سوم…………………………………………………….. ۹۸
۴-۷ نتیجه فصل………………………………………………………….۱۰۵
فصل پنجم:نتیجه گیری و پیشنهادات………………………………………………………… ۱۰۶
۵-۱٫نتیجه گیری کلی ………………………………………………………………. ۱۰۷
۵-۲٫پیشنهادها ……………………………………….. ۱۰۹
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول ۲-۱ : مزایا و معایب سیستم بودجه‌بندی عملیاتی و سنتی………………………………………………. ۲۶
جدول ۲-۲ : مطالعات انجام شده در زمینه بودجه‌ریزی عملیاتی در ایران………………………………………. ۷۰
جدول ۲-۳ : مطالعات انجام شده در زمینه بودجه‌ریزی عملیاتی در خارج…………………………………….. ۷۲
جدول ۳-۱ : جامعه آماری و حجم نمونه آماری……………………………………………………………….. ۷۹
جدول ۴-۱ : سابقه کار کارکنان بانک سپه استان یزد…………………………………………………………… ۸۸
جدول ۴-۲ : مدرک تحصیلی کارکنان بانک سپه استان یزد…………………………………………………………. ۸۹
جدول ۴-۳ : رشته تحصیلی کارکنان بانک سپه استان یزد…………………………………………………………. ۹۰
جدول ۴-۴ : پرسشنامه مربوط به فرضیه فرعی اول……………………………………………………………….. ۹۳
جدول ۴-۵ : رتبه پرسشنامه مربوط به فرضیه فرعی اول………………………………………………………… ۹۴
جدول ۴-۶ : پرسشنامه مربوط به فرضیه فرعی دوم…………………………………………………………….. ۹۶
جدول ۴-۷ : رتبه پرسشنامه مربوط به فرضیه فرعی دوم………………………………………………………… ۹۷
جدول ۴-۸ : پرسشنامه مربوط به فرضیه فرعی سوم……………………………………………………………. ۹۹
جدول ۴-۹ : رتبه پرسشنامه مربوط به فرضیه فرعی سوم………………………………………………………… ۱۰۰
جدول ۴-۱۰ : اولویت بندی عامل انسانی بر اساس آزمون رتبه‌ای فریدمن……………………………………………. ۱۰۱
جدول ۴-۱۱ : اولویت بندی عامل فنی‌وفرآیندی بر اساس آزمون رتبه‌ای فریدمن……………………………………….. ۱۰۲
جدول ۴-۱۲ : اولویت بندی عامل محیطی بر اساس آزمون رتبه‌ای فریدمن…………………………………………… ۱۰۳
جدول ۴-۱۳ : رابطه بین رشته، تحصیلات و تجربه با عوامل مدیریتی………………………………………………. ۱۰۴
جدول ۴-۱۴: نتایج مربوط به فرضیه‌ها…………………………………………………………………………. ۱۰۵
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار۴-۱: سوابق کاری کارکنان بانک سپه استان یزد…………………………………………………………….. ۸۸
نمودار۴-۲: تحصیلات کارکنان بانک سپه استان یزد………………………………………………………………. ۸۹
نمودار۴-۳: رشته تحصیلی کارکنان بانک سپه استان یزد…………………………………………………………….