پایگاه علمی سعید سان دانلود رایگان مقالات علمی کنفرانس و ژورنال
1282 ه . ق (1243 ه . ش)
«حاجی ابوالحسن نوایی از جمله بنایانی بود که از حدود سال 1282 ه . ق زیردست محمد حسن خان صنیع الدوله (اعتمادالسلطنه بعدی) در باغ ها و کاخ ها سلطنتی کار می کرد و کم کم به استعداد و حسن خدمت و طرح و ایجاد برخی بناها جالب ترقی یافته در سال 1300 ه . ق معمار باشی دربار شد و سپس به لقب صنیع الملکی مفتخر گردیده ثروت و ترقی به هم زد.
وی که بنایی قابل و معماری ماهر بود در شب 19 رجب سال 1306 ه . ق به مرض حصبه در 60 سالگی وفات یافت. طرح و معماری تالار سلام و تالار آینه و سراسرها و حوضخانه و اندرون و حرم خانه کاخ گلستان از این استاد است و نام او بر دیوارهای شرقی و غربی تالار آیینه بدین سان دیده می شود.» در محرم سنه هزار و دویست و نود و نه هتمام حاجی ابوالحسن بنا نوایی حسن انجام پذیرفت.
نام اثر: کاخ گلستان
ثبت تاریخی 417
« در زمان شاه عباس اول صفوی چهار باغ و عمارت و چنارستانی در محل کنونی کاخ گلستان و اطراف آن احداث شده بود تا اینکه کریم خان زند (1163-1193 هجری قمری) در همین ناحیه اقدام به ساختمان ارگ و حصار و برج هایی نمود.
سپس در دوران قاجار بناهای سلطنتی چندی در درون ارگ به تردیج ساخته شد چنان که در سال 1268 هجری قمری مطابق با پنجمین سال سلطنت ناصرالدین شاه قسمت شرقی باغ سلطنتی را وسعت دادند و نیز کاخهای دیگری در اطراف باغ مزبور که به نام گلستان خوانده می شود بنیان نهاده شد.
مجموعه کاخ های ضلع شمالی باغ گلستان شامل تالار موزه، سراسر ورودی، تالار آینه، تالار برلیان، تالار عاج، تالار بلور و تالار نارنجستان قبل از سایر قسمت های کاخ ساخته و پرداخته شده است.
تاریخ ساختمان تالار موزه (تالار تاجگذاری) در سال 1296 هجری قمری است. درشاه نشین تالار سلام کاخ گلستان تخت زرین جواهر نشان بزرگی بنام تخت طاووس قرار دارد که باید همان تخت خورشیدی باشد، در وصف همین تالار است که یکی از شاعران عصر ناصری قصیده ای سروده که مطلع آن چنین است:
ای قصه ها شنیده ز چین و روم خیز و بیا موزه شاه جهان بین
کاندر بنا و نقش صورهای خیره اند صنعتگران رومی و صورتگران چین
کاخ پنج طبقه شمس العماره در سال 1284 هجری قمری به سرپرستی دوستعلیخان معیرالممالک در ضلع شرقی باغ گلستان با سر در و نقش شیر و خورشید احداث شد.
عمارت بادگیر و تالار الماس که در سمت جنوب باغ واقع شده از اثر دوران ناصری است کاخ مشهور ابیض در ضلع غربی باغ در زمان مظفرالدین و جنوب کاخ ساخته شده است. یک سلسله کاخ ها . بناهای سلطنتی دیگری در شمال و جنوب کاخ گلستان وجود داشت که بر اثر احداث وزارت دارایی (خوابگاه) و بانک ملی بازار و کاخ وزارت راه از بین رفته و منهدم شده است.
منبع: کتاب معماران ایران
بررسی و نوشته: زهره بزرگ نیا