اکوسیتی به زبان ساده

در دنیایی که هم اکنون زندگی میکنیم با توجه به توسعه شهرها و افزایش جمعیت روز به روز نیاز به شهری سالم تر از تمامی لحاظ به خصوص از جنبه ی تطبیق با طبیعت به نظر بسیاری از متخصصان و صاحب نظران احساس می شود.
قبل از آنکه بخواهیم به تعریف اکوسیستم یا همان بوم شهر پبردازیم بهتر است با اصطلاحاتی که ما را در این زمینه یاری خواهد بخشید آشنا شویم :

مطالعات اکولوژیک
مطالعاتی که در یک گروه جمعیتی خاص (مثلاً گروهی از دانش آموزان یک مدرسه، ساکنان مناطق حاره ای و …) که بر روی یک مشخصه یا پدیده خاص در یک محدوده جغرافیایی مشخص انجام شود مطالعات اکولوژیک می گویند. در گذشته به مطالعات اکولوژیک، مطالعات همبستگی یا Correlational نیز گفته می شد.
معمولاً مطالعات اکولوژیک توصیفی هستند اما اگر فقط بر روی افراد یک گروه خاص انجام شوند می تواند تحلیلی نیز باشند.

این مطالعات، علت یا عوامل خطر در رابطه با یک بیماری یا مرگ و میری که اتفاق می افتد را در یک جمعیت خاص مورد مطالعه قرار می گیرد و معمولاً با ایجاد رابطه همبستگی به تشکیل یک فرضیه منجر می شود.
به عنوان مثال اگر در یک منطقه مرگ و میر و یا ابتلا به نوع خاصی از سرطان در یک جمعیت بالاتر باشد، در آن منطقه به جستجوی عوامل محتمل ایجاد آن نوع سرطان مثل معادن عناصر رادیو اکتیو و یا آلودگی خاصی در آب یا هوا و یا خاک می پردازند و چنانچه یک عامل آلوده کننده در آن منطقه بیش از معمول بود به طرح فرضیه ای در رابطه با نقش آن آلوده کننده هوا در ایجاد سرطان می پردازند.
مزایا و معایب مطالعات اکولوژیک

مزایا مطالعات اکولوژیک 
از آنجا که بر روی گروهی از افراد و نه تک تک افراد مطالعه انجام می گیرد انجام این نوع مطالعات آسان است.
می توانیم از اطلاعات موجود استفاده کنیم و نیاز به جمع آوری اطلاعات کمتر است.
باعث تشکیل فرضیه های جدید می شود.

معایب مطالعات اکولوژیک 

انجام این مطالعات ممکن است منجر به شکل گیری نتایج غلط شود، این نتیجه گیری غلط از آنجا روی می دهد که نتایج مطالعه بر روی یک جمعیت را در سطح افراد تعمیم دهیم؛ مثلاً با مشاهده تعداد زیادی بیمار مبتلا به مالاریا در مناطق فقیرنشین نتیجه گیری کنیم که افراد پولدار مالاریا نمی گیرند!!

مثال هایی از مطالعات اکولوژیک
بیماری نیمن پیک (Niemann-Pick) بیشتر در بین یهودیان اشکنازی دیده می شود.
کمتر بودن بیماری سرطان دهانه رحم در زنان مسلمان مربوط به وجود سنت ختنه در مردان مسلمان است.

تعریفی از اکوسیتی

حال که با مواردی چند در بالا آشنا شدیم به سراغ تعریفی از اکوسیتی می پردازیم که در میان متخصصان فن متداول تر میباشد :

اکوسیتی، شهری دارای سلامت بوم شناختی(اکولوژیک) و در توازن با طبیعت است. این شهر از طریق حفظ حوزه طبیعی، بهره وری انرژی، تناسب الگوهای زیستی در ترکیب با الگوهای حمل و نقل، استفاده از مصالح بومی و سایر اهداف پایدار ایجاد می شود. یکی از ارکان اساسی توسعه پایدار شهری، انطباق توسعه بر ویژگی های اقلیمی و بومی است و شهری با این مشخصات اکوسیتی یا شهر زیست محیطی نامیده می شود.در یک اکو سیتی علاوه بر در نظر گرفتن اصول پایه بوم شناسی(اکولوژی)، توسعه بر اساس شهر پایدار صورت می گیرد.

مشکلات متعددی که این روزها عمدتا بر اثر استفاده از منابع انرژی فسیلی دامنه کلانشهری بزرگ در سراسر جهان را فرا گرفته است که هر روز هم بر دامنه آن افزوده می‌شود، این سوال اساسی را پیش آورده است که با تداوم وضع موجود به خصوص کمبود و گرانی بیش از حد منابع انرژی فسیلی، آثار بسیار مخرب آن بر محیط زیست و غیرممکن کردن زندگی در کلانشهرها، آینده زندگی شهرنشینی به کجا ختم می‌شود و آیا چاره‌ای برای آن نیست؟
این سوال البته ظاهرا به پاسخی عملی منجر شده است و کارشناسان و مهندسان شهر سازی راه‌حل عملی را برای آن پیدا کرده‌اند.

ساخت «اکوسیتی‌ها» یا به اصطلاح زبان فارسی «شهرهای زیستی» یا «شهر سبز» یا «شهر بدون سوخت فسیلی» یا  «بوم شهرها»  راه‌ حلی است که تئوری آن از سوی کارشناسان برای رفع معضلات زندگی در کلانشهرها ارائه شده است و تاکنون معدود کشورهایی چون کره‌جنوبی و ژاپن در راستای ساخت اکوسیتی قدم برداشته‌اند.

در تازه‌ترین نمونه هم روز شنبه ۲۴ مهر ماه برابر با ۱۶ اکتبر قبرسی‌ها در شهر توریستی پافوس کلنگ ساخت نخستین اکوسیتی در اروپا را بر زمین زدند. آغاز ساخت شهری با استانداردهای اکوسیتی برای قبرسی‌ها تا آن حد از اهمیت برخوردار بود که رییس‌جمهور این کشور کلنگ احداث آن را بر زمین زد و بسیاری از مقامات مذهبی و اقتصادی این کشور حضور داشتند. همچنین بیش از ۵۰ خبرنگار از سراسر جهان نیز در شهر پافوس جمع شده بودند تا شاهد آغاز ساخت اولین اکوسیتی اروپایی باشند.

دلایل با اهمیت بودن اکوسیتی ها

همان طور که در مقدمه آمد زندگی برای نوع بشر و حتی سایر جانداران روی کره زمین به خاطر مصرف روزافزون منابع انرژی فسیلی بسیار فرساینده شده است و کارشناسان هشدار داده‌اند به خاطر فعالیت‌های بیش از حد بشریت، منابع فسیلی انرژی در زمین به سرعت رو به اتمام است ضمن اینکه با تداوم وضع موجود کره زمین در حال گرم شدن است و اگر فکری اساسی به حال آن نشود امکان زیست بشر روی کره خاکی با مخاطرات جدی مواجه خواهد شد.

پیشنهاد اساسی این است که مصرف منابع انرژی فسیلی در زمین به حداقل ممکن برسد. در حال حاضر هم کنفرانس‌های بین‌المللی زیادی برای چاره جویی و رفع خطر از کره زمین برگزار می‌شود. ناگفته پیدا است که شهرهای بزرگ در جهان یکی از مراکز اصلی مصرف سوخت‌های فسیلی هستند. مصرف این سوخت‌ها علاوه بر اینکه حاوی هزینه‌های گزافی برای شهروندان است، در عین حال به واسطه افزایش روزافزون مصرف چنین سوخت‌هایی، خطرات زیادی را هم به خصوص برای شهروندانی که در کلانشهرها زندگی می‌کنند، به وجود آورده است.

هشدارهای پی در پی کارشناسان بهداشت و محیط زیست بر مخاطرات زندگی در کلانشهرها به مساله‌ای مهم تبدیل شده است که در ایران به ویژه در تهران شدت این هشدارها به حد اعلا رسیده است و حتی پاره‌ای مواقع پیش می‌آید که پایتخت به خاطر آلودگی هوا تعطیل می‌شود. وجود چنین مخاطراتی از خط قرمز عبور کرده است و این روزها شهروندان به زندگی کردن در فضاهای تمیز و عاری از آلودگی تمایل پیدا کرده‌اند. در واقع امروزه ساخت شهرهایی بر اساس استانداردهای اکوسیتی نه تنها یک ضرورت که یک فعالیت به صرفه اقتصادی هم محسوب می‌شود.

قبرسی‌ها که زندگی آنان بر اساس توریست و جذب خریدار ملک از سایر کشورهای جهان استوار است، به این فکر افتاده‌اند که از منابع انرژی طبیعی مانند خورشید برای ساخت اکوسیتی استفاده کنند و سودهای چندگانه را نصیب خود کنند. تجربه‌ای که قبرسی‌ها در حال طی کردن آن هستند می‌تواند برای مسوولان ایران نیز مناسب باشد؛ چرا که کشور قبرس از نظر آب و هوایی شباهت زیادی با ایران دارد و تجربه آنان در استفاده از منابع انرژی غیرفسیلی می‌تواند حاوی اطلاعات مفیدی برای ما هم باشد. در حال حاضر از منبع انرژی خورشیدی برای گرم کردن آب استفاده می‌شود و بر بام تمام خانه‌های قبرسی منبع آبی که با صفحه خورشیدی آب موجود در آن گرم می‌شود، به کار رفته است که البته صرفه اقتصادی زیادی هم برای مردم و هم تاثیر مهمی در پاکی محیط دارد.

قبرس کشوری است که به داشتن آب و هوای مطبوع مدیترانه‌ای مشهور است و یکی از دلایل اشتیاق از سوی خارجی‌ها برای سفر و خرید ملک در این کشور به همین مساله بر می‌گردد. اما همین کشور قبرس مانند بسیاری از مناطق ایران در طول سال دست‌کم ۳۰۰ روز آفتابی دارد و این مزیت باعث شده است تا قبرسی‌ها به عنوان نخستین کشور اروپایی وارد ساخت اکوسیتی شوند.

شرکت ساختمانی لپتوس که مشهورترین شرکت ساختمانی این کشور به حساب می‌آید و فعالیت‌هایی حتی در عربستان، روسیه و نیز یونان دارد برای ساخت این مجموعه یک فضای نیمه جنگلی ۲۲ هکتاری را در نظر گرفته است و ۲ میلیارد دلار هم سرمایه‌گذاری اولیه کرده است. اساس ساخت این شهر که قرار است تا سال ۲۰۲۰ به اتمام برسد، بر استفاده از منابع انرژی غیرفسیلی که انرژی خورشیدی است، خواهد بود. البته ساخت اکوسیتی به معنای خداحافظی صد در صد با منابع انرژی فسیلی نخواهد بود، بلکه به معنای به حداقل رساندن استفاده از این منابع است. مزیت اصلی ساخت چنین شهرهایی از دو جهت خواهد بود اول صرفه اقتصادی قابل ملاحظه برای ساکنین چنین شهرهایی و دوم پالایش هوا از آلاینده‌های فسیلی، بنابراین طبیعی است که اشتیاق برای زندگی در چنین شهرهایی زیاد باشد.

در واقع ساخت اکوسیتی‌ها یا همان شهرهای زیستی چاره گریزناپذیر برای چگونگی زیستن در آینده است به نحوی که هر کشوری بتواند زودتر به این وادی ورود پیدا کند از موفقیت بیشتری از نظر اقتصادی برخوردار خواهد شد. نکته مهم در ساخت اکوسیتی‌ها ویژگی‌های جغرافیایی منطقه‌ای است که قرار است اکوسیتی در آن ساخته شود. در حال حاضر استفاده از انرژی خورشیدی و باد دو منبع انرژی غیر فسیلی به حساب می‌آید که هر منطقه‌ای از آن برخوردار باشد به راحتی می‌تواند در راستای ساخت اکوسیتی گام بر دارد.

آن‌گونه که مسوولان شرکت ساختمانی لپتوس توضیح می‌دادند، قبرس از این مزیت برخوردار است و اروپاییان کمتر از نعمت انرژی خورشیدی به خاطر ابری بودن اغلب روزها در سال برخوردارند، اما قبرس اینگونه نیست و با آب و هوایی نسبتا آفتابی در کنار مناظر زیبای طبیعی آن موجب شده است که این کشور جای مناسبی را برای جذب خریداران خارجی مسکن باز کند. به گفته مسوولان ساخت اکوسیتی قبرس که نام آن را هم «نیو پولیس» یا «شهر جدید» نام نهاده‌اند، فضای ۲۲ هکتاری ساخت اکوسیتی به گونه‌ای طراحی شده است که حتی یک درخت هم از این منطقه نیمه جنگلی قطع نخواهد شد و سبز بودن یکی از مزیت‌های اصلی شهر است.

تجربه ساخت اکوسیتی در ایران
در ایران هنوز بحث ساخت اکوسیتی به جز در محافل کارشناسی آن هم به صورت غیر جدی مطرح نشده است. اما با توجه به اینکه بیشتر مناطق ایران از دو مزیت اصلی برای ساخت اکوسیتی – انرژی خورشیدی و باد – برخوردار است، بنابراین استفاده از تجارب کشورهایی چون قبرس و کره‌جنوبی می‌تواند ایران را هم وارد کشورهای سازنده اکوسیتی کند. به خصوص اینکه استفاده از منابع انرژی فسیلی در ایران به نسبت میانگین جهانی بسیار بالا است و شهرهای مهم ایران به ویژه تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان است که منابع انرژی فسیلی گران‌قیمتی را هم مصرف می‌کند.

ایران که در حال حاضر یارانه‌های زیادی را صرف انرژی مورد نیاز شهروندان می‌کند و تمام این انرژی هم از منابع فسیلی استحصال می‌شود، می‌تواند با گام نهادن در راه ساخت نخستین اکوسیتی در خاورمیانه صرفه‌های اقتصادی زیادی را نصیب خود کند. قطعا چاره‌ای نیست مگر اینکه برای سالم زیستن در شهرهای آینده از تجربه ساخت اکوسیتی‌ها استفاده کنیم.

نمونه ای از یک اکوسیتی

طراحی شهر اکوسیتی (ECO City) هامبورگ آلمان که توسط گروه معماری Tec architecture و همکاری مشترک گروه ARUP صورت گرفته، در ده بخش مجزا با استفاده از سیستم های اکوزیست محیطی طراحی و ساخته شده است که می تواند قطعاً توجه بسیاری از معماران حرفه ای کشورهای مختلف جهان را به خود جلب کند. همچنین این شهر سبز دارای یک ساختمان با راس هلالی و بدنه منحنی و منعطف بوده که به عنوان قلب شهر اکوسیتی خودنمایی می کند.

بخش هایی از طراحی ساختمان انبار، استادیوم، تئاتر و فضاهایی برای احداث ساختمان های اداری و تجاری در معماری نوین این شهر هامبورگ به اجرا در آمده است که نمی توان به راحتی از نوع طراحی و معماری برجسته و جذاب آن گذشت.

فضاهایی سبز ایستاده در بدنه ساختمان های مختلف شهر اکوسیتی به گونه ای طراحی شده اند که علاوه بر ایجاد هوایی مناسب با سیستم های تهویه طبیعی ، می توانند در اجرای معماری سبز در این شهر متفاوت نقش عمده ای را ایفا کنند.

این فضاهای سبز به راحتی از انتشار بیش از ۴۰ درصد گاز دی اکسید کربن در محوطه شهر جلوگیری کرده و از طریق باغ های سبز عمودی خود به تسریع هرچه بیشتر این عملیات کمک خواهد کرد. ساختمان سبز این شهر که از طریق طرح های منظم و نامنظم هندسی و با مدل های زاویه دار و شیب دار طراحی شده است، بدنه خود را با استفاده از دیوارهای سبز پوشیده شده از انواع گیاهان طبیعی به نمایش عموم در آورده است. منبع: پژوهشکده