شركت صنايع مس ايران

كليات
مس يكي از فلزاتي است كه از ساليان دراز به ميزان بسيار زياد مورد استفاده قرار گرفته است. 85 تا 90 درصد مس مصرفي از طريق استخارج معادن مس حاصل مي‌گردد. با پيشرفت صنايع الكترونيك در قرن جاري مصرف و اهميت مس رشد چشمگيري داشته است.
ذخيره احتمالي مس جهان 2400 ميليون تن است كه بيشترين درصد توليد آن از معادن روباز است و توليد سالانه مس حدود 10 ميليون تن در جهان مي باشد.
طبق بررسي‌هاي انجام شده ايران از لحاظ ذخاير معدني برروي كمربند مس جهان قرار گرفته است كه از جنوب شرقي ايران شروع شده و تا شمال غربي و نواحي آذربايجان ادامه دارد.
كانسار پروفيري سرچشمه كرمان يكي از بزرگترين كانسارهاي مس جهان است.

گذشته مس در ايران
اشياء مسي و آلياژهاي به دست آمده در نقاط مختلف ايران و همچنين آثار كوره‌هاي قديمي و ابتدايي ذوب مس حاكي از آشنايي ايرانيان قديم به صنعت استخراج و ذوب است.
اكتشافات باستان شناسي نشان مي دهد كه در ايران از هزاره پنجم قبل از ميلاد استفاده از معادن رونق نسبي داشته است. اشياي مفرغي، مس، زري، و سيمي به دست آمده از هزاره‌هاي بعد، گوياي پيشرفت بهره‌برداري و ذوب فلزات است. بعد از ظهور اسلام، خصوصاً در دوره سلجوقيان و صفويان كار بهره‌برداري از معادن و صنعت ذوب فلزات شكوفا بوده است.

شركت ملّي صنايع مس ايران
در تاريخ تيرماه 1351 هجري، شمسي، شركتي به نام «شركت سهامي معادن سرچشمه كرمان» بر اساس قانون، تشكيل گرديد. اين شركت در سال 1355 به «شركت ملي صنايع مس ايران» كه در بر گيرنده كليه فعاليت هاي معادن مس كشور بوده تغيير نام داد. از اهم وظايف اين شركت استخراج، بهره‌برداري از معادن مس كشور، توليد محصولات پرعيار سنگ مس و فلز مس و كليه محصولات فرعي وابسته، توزيع و فروش محصولات است.
شركت ملي صنايع مس ايران در حال حاضر از معدن مس سرچشمه بهره برداري مي‌كند.

معادن مس سرچشمه
اين معدن در 160 كيلومتري جنوب غرب كرمان و 50 كيلومتري جنوب رفسنجان قرار دارد. ارتفاع اين ناحيه از سطح دريا به طور متوسط حدود 2600 متر و بلندترين نقطه آن بيش از 3000 متر است. كانسارهاي سرچشمه در قسمت مركزي سلسله جبال زاگرس قرار گرفته و متشكل از سنگهاي چين خورده گسله، سنگهاي رسوبي و مواد آتشفشاني اوائل دوران سوم است. ذخيره كل معدن بالغ بر يك ميليارد و دويست ميليون تن سنگ سولفوري با عيار متوسط 7/0% مس است.
عمليلات بهره برداري
عمليات بهره برداري شامل استخراج، تغليظ، ذوب، پالايش و ريخته گري مي‌باشد.

معدن
پس از ايجاد انفجار در معدن، كاميونهاي بزرگ معدني با ظرفيت 120 تن توسط بيلهاي الكتريكي با ظرفيت 20 و 30 تني بارگيري شده و با توجه به نوع سنگ به محل مناسب منتقل مي‌گردد ميزان سنگ سولفاري منتقل شده به سنگ شكن اوليه طبق طرح 41167تن خشك در روز با عيار 17/1% (در حال حاضر عيار حدود 1%) مي باشد كه پس از خردايش با ابعاد زير 8 اينچ در انبار درشت با ظرفيت 51000 تن ذخيره مي‌گردد.

تغليظ
اين كارخانه شامل سنگ شكنهاي ثانويه و ثالثيه ،‌ پرعياركني، موليبدن، فيلتر و خشك كن و كارخانه پخت آهك است.
سنگ شكنهاي ثانويه ثالثيه:‌ سنگ سولفوري با ابعاد زير 8 اينچ از طريق خوراك دهندگان زنجيري زير انبار درشت به سمت سنگ شكنهاي مخروطي ثانويه و ثالثيه هدايت و پس از خردايش با ابعاد 80% زير نيم اينچ در انبار با ظرفيت 40000 تن ذخيره مي‌گردد.
كارخانه موليبدن:‌كنسانتره مس و موليبدن پس از آبگيري در تيكنرهاي مس – موليبدن وارد كارخانه موليبدن مي‌گردد. در اين مرحله پس از فلوتاسيون و آسياب مجدد، كاني موليبدنيت از كاني مس جدا مي‌گردد و بصورت كنسانتره موليبدنت درآمده و پس از خشك شدن بشكه گيري مي شود. كنسانتره مس جدا شده از موليبدنيت نيز بصورت دوغاب به تيكنرهاي مس تحويل شده كه پس از فيلتر و خشك كردن به انبار كنسانتره و يا در محل آماده سازي خوراك كوره‌هاي ريورب تحويل مي‌شود محصول اين كارخانه روزانه 10 تن كنسانتره موليبدنيت با عيار 54% موليبدن است.
كارخانه پخت آهك: در اين واحد سنگ آهك وارد كوره پخت شده و سپس آهك پخته شده در آسياب گلوله‌اي بصورت دوغاب در مي‌آيد. شير آهك تهيه شده در اين واحد مورد استفاده واحد پرعياركني به منظور كنترل قليائيت دوغاب است.

ذوب
اين واحد شامل انبار كنسانتره، سيستم آماده سازي خوراك كوره‌هاي ريورب، ديگهاي بخار، كوره هاي مبدل،‌كوره‌هاي آند و چرخ ريخته گري است. كنسانتره محصول كارخانه پرعيار كني به همراه كمك ذوب، مات گرفته شده توسط پاتيلهاي 2/9 مترمكعبي به كوره‌هاي مبدل منتقل مي‌گردد. سرباره حاصل از كوره مبدل به كوره ريورب منتقل شده و مس بليستر نيز به كوره‌هاي آند انتقال مي‌يابد.
كوره آند و چرخ ريخته گري: مس بليستر توليدي پس از عمليات به مس آندي تبديل شده و ريخته‌گري مي‌گردد. وزن هر آند 330 كيلوگرم با عيار مس حدود 7/99% و ظرفيت توليدي اين واحد سالانه 145000 تن مس حدود آندي است.
پالايشگاه و ريخته گريها
پالايشگاه شامل سالن الكتروليز، واحد نيكل سولفات، واحد تصفيه لجن و واحد فلزات گرانبها است. ظرفيت سالن الكتروليز 158000 تن كاند مسي با خلوص 99/99% در سال است. پخشي از ناخالصي آند مصرفي بعنوان لجن آندي پس از تصفيه، طلا و نقره آن در واحد فلزات گرانبها با انجام دو پروسه ذوب و التروليز استحصال مي‌گردد.
ريخته گريها شامل ريخته گري پيوسته است. در ريخته گري پيوسته مفتول مسي 8 ميليمتري توليد مي‌گردد كه ظرفيت آن با دو شيفت كاري 107000 تن در سال است و در ريخته‌گري نيمه پيوسته شمش مسي به ابعاد 7/12×66×730 سانتيمتر و بيلت به قطر 25 سانتيمتر و طول 720 سانتيمتر توليد مي‌شود.

كارخانه ليچينگ
سنگهاي اكسيده مس كه حاصل روباز نمودن معدن و استخراج رگه هاي اكسيده همراه سولفوره مي‌باشند. در تأسيسات پيرو متالوژي قابل استحصال نبوده و به ناچار در طي ساليان متمادي بهره برداري از معدن مجتمع مس سرچشمه، انباشته شده كه ميزان ذخيره اين سنگها حدود 27 ميليون تن و عيار متوسط 62/. درصد مي‌باشد.
اين موضوع شركت ملي صنايع مس ايران را بر آن داشت تا ضمن كسب تكنولوژي جديد زمينه انتقال آن را به كشور فراهم آورد. بنابراين، روشهاي مختلف انحلال مس مورد بررسي قرار گرفت و نهايتاً روش انحلال تپه‌اي مناسب تشخيص داده شده و با توجه به ذخيره سنگها و عيار آن،‌ ظرفيت طرح 13000 تن ورق مس كاتد در سال تعيين گرديد.
اين طرح بوسيله كارشناسان و تكنيسن هاي متخصص و متعهد ايراني طي مدّت 3 سال به بهره‌برداري رسيد و در تاريخ تيرماه 76 كارخانه ليچينگ افتتاح شد و عملاً كار خود را آغاز نمود. لازم به ذكر است كه طرح ليچينگ سولفورهاي كم عيار مس به روش باكتري ليچينگ جزو سياست‌هاي آتي شركت مس مي باشد.
واحد ليچينگ از سه بخش عمده تشكيل گرديده است.
1- واحد انحلال تپه‌اي
2- واحد استخراج با حلال آلي
3- واحد احياي الكتريكي مس
مسايل زيست محيطي
از آنجا توليد در اين روش در دماي پايين (40درجه سانتي‌گراد) صورت مي‌گيرد اين كارخانه فاقد آلاينده گازي مي‌باشد. در واحد انحلال نيز با نصب لايه غير قابل نفوذ و سيستم هاي نشان دهنده نشتي محلول، از نفوذ محلول اسيد به لايه زيرزمين جلوگيري مي‌گردد. كليه محلول ها نيز در مدار بسته قرار دارند، در نتيجه اين اقدامات،‌آلودگي كارخانه تقريباً به صفر مي‌رسد.

امور مهندسي
اين امور يكي از بخشهاي عمده مجتمع است كه طيف وسيعي از مسئوليت ها رابه عهده دارد.
امور مهندسي شامل: قسمت طراحي و برنامه ريزي، بازرسي فني، مهندسي سازه و معاونتهاي انرژي شامل: نيروگاه حرارتي، نيروگاه ديزلي، نيروگاه گازي، تعميرات مركزي برق، تعميرات مركزي برق، تعميرات و نگهداري ديزلي، نيروگاه گازي، تعميرات مركزي برق، تعميرات و نگهداري ابزار دقيق و مخابرات است. حوزه معاونت مكانيك شامل: تأسيسات آبرساني، كارگاههاي ساخت، تعميرات مركزي مكانيك وتعميرات ويژه است.
بطور كلي اين امور ضمن تأمين آب و انرژي، پشتيباني خط توليد، تأمين قطعات ضروري، تعمير و نگهداري تجهيزات مجتمع و ارائه خدمات بازرسي فني در طرحهاي گسترش و يا طرحهاي جايگزيني و برنامه ريزي و كنترل اجراي پروژه‌هاي خود كفايي نيز نقش اساسي ايفا مي‌كند. ضمناً آب مورد نياز كارخانه پرعيار كني از منابع آب برگشتي و آب صنعتي مجتمع تأمين مي‌گردد. سد رسوبگير جهت جداسازي آب از باطله هاي كارخانه تغليظ قادر به ذخيره 2/242 ميليون مترمكعب رسوب است.
امور تحقيقات و مطالعات
امور تحقيقات و مطالعات مجتمع مس سرچشمه فعاليت خود را در سال 1364 آغاز نمود. توسعه، رفع موانع و بهينه سازي عوامل مؤثر در توليد مس و افزايش بهره‌وري مي‌باشد.
به دليل گستردگي فعاليتهاي تحقيقاتي، اين امور انجام پروژه‌هايي در قالب قرارداد يا پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد و دكتري دارد.
عمده فعاليتهاي اين امور در زمينه‌هاي چهارگانه: معدن و فرآوري مواد، پيرومتالورژي و كاني شناسي مي‌باشد.
از جمله امكانات و تجهيزات اين امور پايلت كانه‌آرائي، پايلت پالايش و كوره‌هاي حرارتي آزمايشگاهي، ميكروسكوپ پلاريزان، دستگاه XRD و … مي باشد.

امور آموزش و تجهيز نيروي انساني
امور آموزش و تجهيز نيروي انساني، همزمان با شروع فعاليت صنعت مس در كشور با بهره‌برداري از محل جديد مركز آموزشي در زميني به مساحت 39000 متر مربع با سطح زيربناي 100000 مترمربع فعاليت هاي خود را در زمينه هاي متنوع آموزشي، شناسايي نيازها و اجراي دوره‌هاي آموزشي با بهره‌گيري از توان علمي و عملي متخصصين در سطوح مختلف آغاز نموده‌است. اين مركز داراي آزمايشگاهها و كارگاههاي برق و ابزار دقيق، مكانيك و هيدروليك، متالوژي و شيمي، معدن و كانه آرايي، كامپيوتر، زبان و ايمني مجهز به مدرنترين تجهيزات آموزشي مي‌باشد.
زمينه‌هاي فعاليت اين امور مشتمل است بر:
الف:‌فعاليتهاي آموزشي:
– برنامه هاي آموزشي كوتاه مدت(دوره‌هاي ضمن خدمت)
– سمينارهاي آموزشي
– بازديد از مراكز علمي-صنعتي
– اعزام كاركنان جهت دوره‌هاي آموزشي كوتاه و ميان مدت به داخل و خارج كشور
– آموزش هاي بلند مدت
ب: خدمات آموزشي:
– تهيه و تدوين منابع و متون آموزشي
– تجهيز، توسعه و مكانيزاسيون كتابخانه و مراكز اسناد شركت
– استفاده از بانكهاي اطلاعاتي داخلي و خارجي با استفاده از اينترنت
– ايجاد شبكه اطلاع رساني مس بر پايه اينترنت از بانكهاي اطلاعاتي موجود.
– ايجاد سرويس پست الكترونيكي جهت استفاده كارشناسان شركت.
امور خدمات مديريتي
اين امور مشتمل بر واحدهاي كنترل كيفيت، آزمايشگاه مركزي، مركز ديسپاچينگ، دفتر حقوقي و دفتر حسابرسي داخلي است. هدف از تشكيل اين امور بررسي و مطالعه برنامه‌هاي تنظيم شده توليدي و غيرتوليدي و نهايتاً و تدوين جامع آماري و تحليلي مديريتي مي‌باشد.
اين امور در خط توليد با هماهنگي مسئولين ذي ربط، برنامه كمي و كيفي سالانه توليد را پيش بيني مي‌نمايد و بر اساس اين برنامه ضمن انجام نمونه برداري از كليه مراحل مختلف توليد، مواد اوليه، محصولات نهايي و… با انجام آزمايش بر روي نمونه‌هاي تهيه شده توسط دستگاههاي مجهز و پيشرفته آزمايشگاهي، پس از تجزيه و تحليل عوامل مؤثر بر توليد، نتايج را بصورت گزارشات جامع مديريتي تهيه و ارائه مي‌كند.

برنامه‌هاي در دست اقدام و طرح‌هاي توسعه

معدن مس سونگون
اين معدن در 75 كيلومتري شمال غرب شهرستان اهر واقع شده و ذخيره قطعي آن 700 ميليون تن و ذخيره احتمالي آن 7/1 ميلياردتن با عيار 7/0 درصد مس و 250 گرم در تن موليبدن برآورده گرديده است. هدف اين طرح توليد 350 هزار تن كنسانتره مس با عيار مس 26 تا 27 درصد در سال است كه در مرحله اول، 1700 هزار تن كنسانتره مس در سال توليد خواهد شد.

مجتمع مس ميدوك
اين مجتمع كه در فاصله 42 كيلومتري شمال شرقي شهربابك قرار گرفته، شامل دو واحد معدن و تغليظ است، ذخيره كل معدن مس ميدوك 145 ميليون تن سنگ با عيار متوسط 84/0 درصد برآورده شده و هدف آن فرآوري 5 ميليون تن سنگ مس با عيار يك درصد براي توليد سالانه 150 هزار تن كنسانتره مس 30 درصد به مدت 20 سال مي‌باشد.

كارخانه ذوب خاتون آباد
احداث كارخانه ذوب به ظرفيت توليد 80هزار تن مس بليستر با خلوص 4/99 درصد در منطقه خاتون آباد شهر بابك پيش بيني شده است.
در اين طرح، علاوه بر توليدمس، توليد 300هزارتن اسيد سولفوريك در سال بعنوان محصول جانبي مد نظر قرار گرفته است.
طرح توسعه معدن
در وضعيت موجود حداكثر 30 درصد از كل ذخيره كانسار سرچشمه (360ميليون تن از ميليون تن) قابل استخراج است.
با اجراي طرح توسعه معدن ظرفيت قابل برداشت معدن از حدود 220 ميليون تن سنگ معدن با عيار يك درصد به حدود 740 ميليون تن با عيار78/0 درصد، و ظرفيت استخراج روزانه سنگ معدن از حدود 40 هزار تن به حدود 80 هزار تن مي‌رسد. همچنين عمر مفيد معدن از 15 سال به 27 سال افزايش مي‌يابد.

طرح توسعه ذوب
با اجراي توسعه معدن و تغليظ، ميزان سنگ سولفوري مصرف شده كارخانه تغليظ از 000/820/14 تن در سال به 000/729/26 تن افزايش مي‌يابد. اين افزايش طي دو مرحله 5/2 ساله انجام مي‌گيرد. هدف اين طرح، افزايش ظرفيت توليد به ميزان 182هزار تن كنسانتره مس و 1620 تن كنسانتره موليبدن مي‌باشد.

طرح توسعه پالايشگاه
طرح توسعه پالايشگاه به منظور انجام اصلاحات اساسي براي افزايش توليد واحد پالايشگاه مجتمع مس سرچشمه از 138 هزار تن مس كاتد به حدود 200 هزار تن در سال با كاربرد فن آوري جديد و استفاده از كاتدهاي فولاد ضد زنگ و هماهنگي با تكنولوژي موجود در مجتمع مس سرچشمه صورت مي‌گيرد.
احداث كارخانه اسيد سولفوريك
به منظور جذب مقاديري از گازهايSO2 خروجي دودكش مجتمع مس سرچشمه و كاهش آلودگي محيط زيست و توليد اسيد سولفوريك صنعتي مورد نياز كارخانه ليچيگ، كارخانه‌اي با ظرفيت توليد100 هزار تن اسيد سولفوريك در سال(با غلظت حدود 5/98 درصد) احداث خواهد شد.

شهر مسكوني كاركنان مجتمع مس سرچشمه
به منظور ايجاد تسهيلات، شهركي با 2500 واحد مسكوني با تجهيزات كامل و 150 دستگاه كاروان مسكوني با تجهيزات مناسب در نظر گرفته شده است. اين شهرك داراي امكانات آموزشي از دوره‌الحسنه‌، فروشگاههاي تعاوني سپه، هتل، سالن سينما، پمپ بنزين، ترمينال حمل و نقل، كارگاههاي تعميراتي، سالنهاي وزرشي، شهربازي، انجمن اسلامي، و دفترتبليغات اسلامي است.