معماری معاصر ایران از نگاه میرمیران

بنای یادبود خیام از جمله بناهایی است که همچون برج آزادی سمبل معماری معاصر ایران است.

معماری معاصر ایران از نگاه میرمیران

بررسی تحولات معماری معاصر ایران در دوره‌های مختلف، از نظر چگونگی توجه به معماری گذشته، موضوعی است که سیدهادی میرمیران، بارها در سخنرانی‌ها و نوشته‌های خویش، به آن پرداخته است. به اعتقاد او، معماری معاصر ایران اگرچه در بخش عمده خود، همواره دغدغه تاریخ معماری ایران را داشته و تلاش‌هایی را در جهت برقراری پیوند با معماری گذشته و تداوم آن به عمل آورده است، لیکن توجه معماری ایران به معماری گذشته، بیشتر سطحی و ظاهری بوده و توجه چندان عمیقی به روح کلی معماری گذشته و نیز اصول و مبانی آن و به‌کارگیری این اصول و به ویژه تکامل آن، نداشته است.

از دیدگاه میرمیران، شروع معماری معاصر ایران را می‌توان از حدود سال 1300 شمسی به بعد تصور کرد؛ دورهای که در اثر تحولات سیاسی و اجتماعی، جریان زندگی اجتماعی و اقتصادی ایران تغییر کرد، سیمای شهرهای ایران متحول شد و ساختمان‌های جدیدی متناسب با نیازهای زندگی مدرن، مانند واحدها و مجموعه‌های مسکونی جدید، ادارات، کارخانجات، بانکها، ایستگاههای راهآهن، دانشگاهها و …، در شهرها به وجود آمدند. این بناها بر خلاف بناهای قبل از تاریخ معاصر که به دست معماران سنتی طراحی و ساخته میشدند، به تدریج به دست معماران تحصیلکرده طراحی گردیدند که این معماران در ابتدا عمدتاً غیرایرانی بودند و سپس اندکاندک معماران ایرانی که در مدارس معماری خارج از ایران تحصیل کرده بودند و به دنبال آن، با ایجاد اولین مدرسه معماری ایران در حدود سالهای 1320، معماران دانش‌آموخته در داخل ایران، نیز به آنها اضافه شدند.

میرمیران با پیش‌فرض آغاز معماری معاصر ایران از اوایل سده شمسی اخیر، معماری معاصر ایران را، از نظر چگونگی توجه به معماری گذشته، به چهار دوره مختلف تقسیم می‌کند:

دوره اول: از 1300 تا 1320

Archaeological Museum of Iran, Tehran / André Godard, 1936-1939

دراین دوره، آثار مهم معماری غالباً به سفارش حاکمیت (پهلوی اول) و به دست معماران خارجی ساخته می‌شد، بناهایی با معماری حجیم و سنگین که در آنها سعی شده بود معماری گذشته ایران، به ویژه معماری دوران هخامنشی و ساسانی، مورد توجه قرار گیرد، توجهی صرفاً محدود به تکرار سطحی و ظاهری عناصر و شکل‌های بناهای عظیم و باشکوه معماری گذشته ایران. البته در این دوره کارهای دیگری نیز ساخته شدند که در آنها عناصری از معماری دوره اسلامی ایران با عناصری از معماری اروپایی در هم آمیخته شده بود. عمده آثار این دوره، بجز چند اثر معدود مانند موزه ایران باستان، کار آندره گدار، به رغم خلوص، استواری و استحکام‌شان، از ارزش چندانی، به لحاظ برقراری پیوندی عمیق با گذشته، برخوردار نیستند.

دوره دوم: از 1320 تا اواخر دهه 1340

Ibn Sina Mausoleum, Hamadan / Houshang Seyhoun, 1952

در این دوره که از آغاز حکومت پهلوی دوم شروع می‌‌شود، کارهای مهم معماری عمدتاً به دست چند معمار ایرانی، مانند محسن فروغی، هوشنگ سیحون و عبدالعزیز فرمانفرماییان ساخته می‌‌شد. بناهای این دوره بر اساس اصول و مبانی معماری مدرن شکل می‌گرفتند، اما کماکان توجه به معماری گذشته، در قالب استفاده از الگوها و هندسه معماری ایران، در آنها به چشم می‌خورد. اگرچه این توجه از کیفیتی معمارانه‌تر نسبت به دوره‌های قبل برخوردار بود، لیکن به زعم میرمیران، در این دوره نیز کار مهمی در به‌کارگیری اصول و مبانی معماری ایران و تکامل آن به انجام نرسید. از برجسته‌ترین کارهای این دوره، می‌توان به آرامگاه بوعلی سینا در همدان، کار هوشنگ سیحون اشاره کرد.

معماری معاصر ایران از نگاه میرمیران 2

دوره سوم: از اواخر دهه 1340 تا 1357

Museum of Contemporary Art, Tehran / Kamran Diba, 1976

دوره سوم معماری معاصر ایران همزمان با سال‌های آخر معماری مدرن است، دوره‌ای که معماری مدرن با چالش‌های جدی روبه‌روست و به تدریج یک جریان تاریخ‌گرا در بطن آن شکل می‌گیرد. معماران ایرانی این دوره، همچون نادر اردلان، کامران دیبا و حسین امانت، در پی پدیدآوردن آثاری بودند که پیوندی عمیق‌تر با معماری گذشته ایران برقرار سازند. آثار این معماران که از نمونه‌های خوب آنها می‌توان به مرکز آموزش مدیریت، کار نادر اردلان و موزه هنرهای معاصر، اثر کامران دیبا اشاره کرد، در ایجاد رابطه با معماری گذشته، نسبت به آثار دوره‌های قبلی، در سطحی بالاتر قرار می‌گیرند.

دوره چهارم: از 1357 تاکنون

این دوره که پس از پیروزی انقلاب و همزمان با شروع جریان‌های پست‌مدرن در معماری جهان شکل گرفته است، تا هم‌اکنون نیز ادامه دارد. معماران ایرانی، پس از پیروزی انقلاب سعی کردند که آثار خود را با هویتی مستقل و متکی بر میراث گذشته معماری ایران بنا کنند. از طرف دیگر مبانی معماری پست‌مدرن نیز توجه جدی به معماری گذشته سرزمین‌ها را مطرح می‌ساخت. پیامد مشترک این دو پدیده موازی، خلق آثاری در این دوره بود که با به‌کارگیری افراطی عناصر معماری گذشته (به ویژه معماری دوره اسلامی)، عطر و بویی پست‌مدرنیستی داشتند. اگرچه در ابتدای این دوره، برخورد با معماری گذشته سطحی، کلیشه‌ای و فاقد عمق و هویت بود، اما به اعتقاد میرمیران، در سال‌های بعد، به ویژه در دو دهه اخیر، جریانی نو، با توجه به تجربیات دوره‌های قبل، در معماری ایران شکل گرفته که در صدد ایفای نقش در معماری معاصر جهان، با تکیه بر میراث بزرگ معماری این سرزمین، است. میرمیران آثار معماران این جریان جدید را به سه دسته تقسیم می‌کند:

Academies of Islamic Republic of Iran, Tehran / Hadi Mirmiran,1994

آثاری که عناصر و الگوهای معماری ایرانی را با برداشتی نوین بکار گرفته‌اند، مانند سه طرح ارائه‌شده برای فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی ایران، اثر سیدهادی میرمیران، علی اکبر صارمی و داراب دیبا.

National Library of Islamic Republic of Iran, Tehran / Hadi Mirmiran, 1995

کارهایی که در آنها تنها به اصول و مبانی معماری ایران و الگوهای بکار گرفته‌شده در آن اکتفا نشده و با توجه کلی‌تر به فرهنگ ایران، که شامل اسطوره‌ها، مفاهیم، مضامین و خاطره‌های فرهنگی نیز هست، از سایر زمینه‌های هنر، همچون شعر و ادبیات، به عنوان دست‌مایه‌های خلاقیت معمارانه استفاده گردیده است، مانند سه طرح ارائه‌شده برای کتابخانه ملی، اثر سیدهادی میرمیران، کامران صفامنش و فرهاد احمدی.

I.R.Iran Embassy in Tiranae, Albania / Ali Akbar Saremi, 2000

کارهایی که با اندیشه و رویکردی جهانی و در تعامل با گفتمان فکری معماری پیشروی جهان شکل گرفته‌اند، ضمن اینکه توجه به معماری گذشته ایران در بطن آنها رسوب نموده است، مانند سفارت‌خانه ایران در ژاپن، اثر حسین شیخ زین‌الدین، سفارت‌خانه ایران در آلبانی، اثر علی‌اکبر صارمی و کنسولگری ایران در فرانکفورت، اثر سیدهادی میرمیران.

علاقمندان به مطالعه بیشتر در خصوص نظریات سیدهادی میرمیران در خصوص جریان نوین معماری معاصر ایران، می‌توانند به یکی از مقالات زیر که به لحاظ محتوا چندان تفاوتی با هم ندارند، مراجعه نمایند:

ـ جریان تازه در سنت معماری ایران: مجله معماری و شهرسازی، شماره 31-32، اردیبهشت 1375

ـ جریانی نو در معماری امروز ایران: مجله معماری و شهرسازی، شماره 50-51، تیر 1378

ـ رویکردی جدید در معماری معاصر ایران: مجله معماری و شهرسازی، شماره 84، بهار 1385

اسب تروا در معماری معاصر ایران

مدرنیته و معماری معاصر ایران

 

معماری معاصر-باغ فردوس

این بنا جزئی از مجموعه کاخ- باغهای شمیران است که محل گذراندن ییلاق اشراف قاجار بوده و به دستور محمد شاه ساخته شده است . اشاره و توصیف شکوه و زیبایی معماری باغ فردوس در خاطرات و نوشته های رجال و شخصیت های سیاسی و فرهنگی آن دوران و نیز در سفرنامه های فرنگی به شیوه های مختلف به چشم می خورد . مالکیت این مکان تاریخی چندین بار تغییر کرد تا سرانجام به املاک دولتی پیوست. در سال 1316 هجری شمسی به دستور وزیر معاونت وقت مرمت شد و به عنوان دبستان و دبیرستان مورد استفاده قرار گرفت .

پس از انقلاب اسلامی این عمارت در اختیار مرکز آموزش اسلامی فیلم سازی قرار گرفت و سرانجام در سال 1381 به عنوان موزه سینمای ایران میزبان بازدید کنندگان شد.به دستور محمدشاه قاجار ،درسال 1264 ق‌، قصری برای او در نزدیکی تجریش ساخته شد؛ اما هم زمان با بیماری و مرگ او قصر نیمه تمام ماند و و ی در همان قصر نیمه تمام به نام محمدیه (در محل محمودیه فعلی‌) از دنیا رفت‌.

هم زمان با ساخت قصر محمدیه‌، درباریان نزدیک به او نیز در همان حوالی اقدام به احداث باغ یا عمارت ییلاقی کردند. از جمله‌ حسین‌علی‌خان معیرالممالک باغی احداث کرد که به باغ فردوس مشهور شد. عمارت باغ فردوس در دو طبقه به سبک قاجاریه و معروف به گوش فیل بنا گذاشته شد. زمین‌های قسمت جنوبی و سراشیبی باغ نیز با سنگ چین‌هایی به صورت هفت قطعه مسطح و مطبق در آمد و روی هریک از قطعات‌، استخری با فواره‌های متعدد احداث شد. استخرها به گونه‌ای ساخته شده بودند که از فواصل دورتر، بزرگ‌تر به نظر می آمدند.

سپس‌، دوست‌علی‌خان‌، پسر حسین‌علی‌خان‌، به همت معماران اصفهانی و یزدی‌، ساختمانی در قسمت جنوبی باغ برپا کرد و نام آن را رشک بهشت گذاشت‌. پلکان و بخش‌های دیگری از ساختمان از مرمر اعلای یزد و دیوارهای داخل اتاق با کاغذهای طلایی برجسته پوشانده شده بود. اما دوست‌علی‌خان اعتنای چندانی به باغ و ساختمان آن نکرد و با گذشت زمان ساختمان رو به خرابی گذاشت تا حدی که سنگ‌های مرمر آن کنده و به عمارت امیریه (مدرسه‌نظام‌) برده شد. بعد از آن مالکیت باغ چند بار دست به دست شد تاسرانجام ،در سال 1318 ق‌، در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار، محمدولی‌خان سپهسالار تنکابنی آن را از ورثه امین‌الملک خرید. سپهسالار، علاوه بر ایجاد فواره و استخرهای مطبق‌، قنات باغ فردوس را نیز احیا کرد و سر دری با شکوه در مظهر قنات (میدان گاه فعلی باغ فردوس‌) ساخت‌. ولی به دلیل بدهی به تجارت‌خانه طومانیانس‌، باغ را به او داد و طومانیانس نیز باغ را در ازای بدهی‌ به دولت رضاخان واگذار کرد. سرانجام‌، درسال 1316 ش‌، وزارت معارف (آموزش و پرورش‌) آن‌جا را خرید و ساختمان را مرمت و دبیرستان شاپور تجریش را در آن تأسیس کرد

درسال 1350 ساختمان موجود در باغ به مرکز فرهنگی و هنری و نمایشگاهی تبدیل شد و پس از انقلاب نیز در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت‌.

در این باغ برای اولین بار بوته گوجه فرنگی کاشته شد و در غذا مورد استفاده قرار گرفت. این باغ زیبا و ساختمان آن از بناهای بی نظیر دوره ناصری بوده و سالها به عنوان عمارت ییلاقی خاندان معیرالممالک مورد استفاده قرار می گرفته است.

موقعیت طبیعی

ساختمان و باغ فردوس در محدوده اراضی محمدیه قدیم یعنی حدود اراضی محدود از شمال به اسد آباد ، ولنجک و از غرب به رو دخانه ولنجک و از شرق به باغ کاضمی (کوچه کاضمی ) و از جنوب به جاده تجریش اوین بوده است.

موقعیت فعلی

باغ و ساختمان کاخ فردوس در خیابان ولیعصر،کوچه بخشایش،6 متری دلبر قرار گرفته است. ارتباط محدوده باغ و ساختمان توسط فضای سبزی که پیش تر قسمتی از همین باغ بوده با خیابان ولیصر به فاصله حدود 100 متر بر قرار است. این قطعه در ضلع شرقی خیابان ولیعصر مابین کوچه بخشایش و کوچه طوسی قرار دارد .

مشخصات بنا

در مقطع ساختمان نحوه جالبی از ترکیب فضا ها را می توان دید. به طوریکه قسمت میانی ساختمان 2 طبقه و هردو جبهه شرقی و غربی عمارت 3 طبقه می باشند .نیم طبقه نیز در طبقه سوم در ضلع غربی ساخته شده است. لازم به گفتن است که طبقه سوم به صورت ایوان در ضلع شرقی و غربی ساختمان بوده که در زمان بازدید رضا شاه از عمارت دستور ساخت طبقه سوم به صورت حال داده شد.

یک ایوان بزرگ با 4 ستون در نمای شمالی و مرتبط با باغ قرار دارد و ایوان کوچکتری در طبقه سوم با 4 ستون کار شده ، در نمای جنوبی قرار دارد. قسمت میانی عمارت دارای دو تالار بزرگ به عرض 10 متر و طول 19 متر در دو طبقه روی هم می باشدکه تالار طبقه اول به ارتفاع 20/8 متری زیر طبقه سوم ادامه دارد و تالار بالایی به ارتفاع 7 متر روی تالار زیرین قرار گرفته است . سقف تالار اول تماما از مقرنس های گچی و به شکل خاص پوشیده شده است و در قدیم با تختته نمدی که مخصوص همین تالار بوده در یزد ساخته شده .

عوامل تزئین شده

در مرحله اول ورودیه محوطه باغ نمای عمارت با و جود گچبری بسیار پرکار و ارسی ها در مجموعه همگون بوده است . تناسبات و از تناسبت جالبی بر خوردار است همچنین و جود آینه کاری در پنجره ها و گچبری ها ی بیرونی ، نمای شمالی را بر تر از نما های دیگر کرده است.در کل بنا می توان گفت سبک تزئینات و الحاقات به بنا ، التقاطی و همان سبک متداول دوران قاجار است که تاثیر گرفته از نمونه تزئینات اروپایی ( به خصوص در گچبری ها ) بوده در تمام فضاها دیده می شود.

از بارز ترین قسمت عمارت ، می توان تالار طبقه اول را نام برد . سقف آن به شیوه استادانه ای از مقرنس های گچی به شکل قندیل پوشیده شده و ارسی زیبا وایوان آن نیز با عث شگفت است . همان طور که گفته شده تمامی در و پنجره ها نیز بسیار زیبا و دارای تناسبات چشم نوازی ستند.

نوع بهره برداری

کاربرد اولیه عمارت همان کاخ و باغ بوده که مکان آمد و شده دربار ئ اعیان بوده است در پی سالیان متمادی و نقل و انتقالات فراوان چندین بار بنا و باغ مورد بی اعتنائی و در نتیجه تخریب قرار گرفته و مجددا مرمت شده است. همین مورد موجب تغیرات فراوان در بنا گشته و دخل و تصرف انجام شده است ناشی از همین امر می باشد.

همانطور که در تاریخچه بنا ذکر شده عمارت نیز جنبه استراحت گاه ییلاقی داشته ، تا اینکه به وزارت انتقال یافت و به صورت دبیرستان شاهپور وشروع به کار کرد. تعدادی از ار تعغیرات انجام شده نظیر تیغه کشی های طبقه سوم به همین زمان می باشد. که در اثرات نامطلوبی به جا گزشته است . بعد ازانقلاب اسلامی این بنا زیر نظر و تحت اختیار وزارت ارشاد اسلامی به دیریت آموزش فیلمسازس انقلاب اسلامی داده شده و کتابخانه و اداره مربوط در آن تشکیل شده است.در حال حاظر این عمارت تحت حمایت سازمان میراث فرهنگی استان تهران می باشد.

مجتمع تجاری تفریحی خلیج فارس

مشخصات کلی مجموعه خلیج فارس :

· بیش از 2500 واحد تجاری با امکانات رفاهی

· هایپر مارکت به مساحت 12000 متر مربع با دسترسی رامپ و پله برقی

· شهر بازی به مساحت 28000 متر مربع شامل سالن بولینگ – بیلیارد و مدرنترین وسایل بازی و سرگرمی

· نمازخانه – اورژانش – رستوران و کافی شاپ

· سینما شامل دو سالن 600 نفره دو منظوره (سینما و آمفی تئاتر ( مدرن بر اساس آخرین متدهای پخش صوت (دالبی دیجیتال) با مساحتی حدود 6000 متر مربع و یک سالن سینمای 150 نفره – تئاتر 4 بعدی

منابع :

http://www.zorwan.persianblog.ir/1386_3_zorwan_archive.html

http://nodveh.blogfa.com/86103.aspx

http://arash64.blogfa.com/post-56.aspx