دانلود پروژه درس معماری اسلامی با موضوع مسجد کبود تبریز

این فایلها کاملترین نمونه تحلیل و معرفی مسجد کبود می باشد و در اینترنت نظیر ندارد. شامل 133 صفحه فایل وورد و 36 صفحه پاورپوینت.

فهرست مطالب

کلیات، معرفی مختصر از مسجد کبود

سلسله ی قراقویونلو

جهان شاه قراقویونلو

اعتقادات مذهبی عصر قراقویونلو ها

معرفی تبریز، اماکن تاریخی تبریز

مساجد تبریز

 مسجد کبود

پلانها

کاشی کاری های مسجد کبود

فهرست پیوستها، محل عکسها در مسجد کبود + پلانها و نقشه ها

منابع

 

کـلـیـات:

مسجد کبود تبریز

این بنا در مرکز شهر تبریز واقع است و یکی از شاهکارهای معماری دوره اسلامی به سبک آذری بشمار می رود.

این مسجد در زبان محلی ، گوی مچید(مسجد کبود) و در منابع گاه مسجد جهان شاه نامیده می شود؛ اما در گذشته به مسجد و عمارت مظفریه معروف بوده است .

بانی بنا، میرزا جهان شاه بن قرایوسف ترکمن-و به روایات دیگر همسر وی: جهان بیگم خاتون یا دخترش صالحه خاتون-سومین پادشاه از سلاطین طایفه قراقویونلواست که در سال 839ه-ق در آذربایجان و نواحی شمال غرب ایران حکومت می کرده است و بر طبق بقایای کتیبه موجود، این بنا را در سال 870ه- ق به پایان رسانده است،که طراح بنا« میر نعمت الله بن البواب»:نبیره میر عبدالوهاب تبریزی بوده است.

از قرار گفته بعضی از محققان،عمارت مظفریه منحصر به مسجد نبوده: بلکه عمارات و ساختمانها و تفرعات زیادی- از خانقاه و ملحقات و زوایا و صحن ها و رواق و حوضخانه-داشته است که همگی از بین رفته اند.

قراقویونلو

ترکمانان قراقویونلو )۷۸۰ – ۸۷۴ ق /۱۳۷۸ – ۱۴۶۹م) سلسله‌ای از حکمرانان ترکمن بودند که برای مدت نزدیک به یک سده بر مناطقی از غرب و شمال غربی ایران فرمانروایی کردند. (1)

قراقویونلو واژه‌ای ترکی)مرکب از: قره + قویون + لو) و به معنی صاحبان گوسفندهای سیاه است. این واژه بسته به لهجه محلی گوینده، قره قویونلو یا قاراقویونلو هم تلفظ و نوشته می‌شود. (1)

نام قراقویونلوها نخستین بار در تاریخ در دوره قبل از سلسله صفویه مطرح گردیده‌است. قراقویونلوها که ترکمن بودند ابتدا دست نشاندگان سلسله مغولی جلایری‌ها در تبریز و بغداد بودند. اما در سال ۱۳۷۵ )میلادی( قرا یوسف رهبر قراقویونلوها در پی شورشی علیه جلایری‌ها استقلال خود را از جلایری‌ها اعلام کرد و کنترل آذربایجان، موصل و بغداد را به دست گرفت. تیموریان در حوالی ۱۴۰۰ قرا یوسف را شکست داده و قرایوسف به مصر متواری شد. وی پس از مدتی و در ۱۴۰۶ با کمک حاکمان وقت مصر، مملوکها، دوباره کنترل تبریز را بدست آورد. دولت قراقویونلو در بخش مهمی از سرزمین ایران شامل خوزستان، کرمان، فارس و هرات حضور داشت ^.واپسین فرمانروای قره‌قویونلو جهانشاه قراقویونلو نام داشت که اوزون حسن از دودمان آق‌قویونلو او را شکست داد و وی را به همراه پسرش کشت. (2)

شیعه یا سنی بودن قراقویونلوها محل اختلاف است، با این وجود مسلم است که آنها سعی در برقراری تعادل میان پیروان این دو مذهب داشته اند. مسجد کبود در تبریز از بناهای ساخته شده در دوران قرافویونلوها می‌باشد. (1)

جهان‌شاه حقیقی فرمانروای نیرومند قراقویونلو در سال‌های ۱۴۳۸ تا ۱۴۶۷ م بود. او بر آناتولی غربی، قفقاز جنوبی و بیشتر عراق امروزی، ایران مرکزی و حتی نهایتاً تا کرمان فرمان می‌راند و پایتختش تبریز بود. در آغاز پیرو شاهرخ تیموری بود ولی با مرگ او اعلام استقلال کرد و اندک‌اندک بخش‌های مرکزی ایران، خوزستان، کرمان و فارس را نیز به چنگ آورد. او سرانجام از اوزون حسن آق‌قویون‌لو شکست خورد و به دستور او سر بریده شد.(1)

او در سال ۱۴۲۰ م با دختر الکسیوس چهارم فرمانروای امپراتوری تربیزوند )ترابوزان) و ملکه تئودورا کانتاکوزنه برای جلب حمایت آن‌ها پیمان زناشویی بست.(2)

او را انسانی دانش‌آموخته می‌دانند که برعکس این ویژگیش بسیار ستمگر و بی‌بندوبار بوده است.

جهانشاه در سال ۸۶۴ هجری با سلطان ابوسعید تیموری پیمان یکدستگی بست. وی همچنین با ترابوزان پیوندهای بازرگانی و استراتژیک خوبی داشت. وی با دولت عثمانی دشمنی می‌ورزید.

دشمن سرسخت قراقویونلوها دسته‌ای دیگر از ترکمانان آق‌قویونلو بودند. سرانجام اوزون حسن رهبر آق‌قویونلوها بر جهانشاه و دولت قراقویونلو چیره شد. وی سر جهانشاه و پسرش را برید، سر جهانشاه را نزد هم‌پیمانش سلطان ابوسعید و سر پسرش را نزد سلطان محمد دوم فرمانروای عثمانی فرستاد. با مرگ جهانشاه دولت قراقویونلو سرنگون شد.

آرامگاه خانوادگی جهانشاه نیز در داخل مسجد جای گرفته است. این آرامگاه در بخش جنوبی مسجد قرار دارد و از نظر بافت ساختمانی و طراحی، پیوندی ناگسستنی با مسجد دارد. دیواره آرامگاه با تخته سنگ های عظیم مرمرین به ارتفاع ۱۶۰ سانتی متر، با کتیبه هایی که آیاتی از سوره های النباء، البینه و والفجر با خط ثلث در زمینه های اسلیمی ظریف و هنرمندانه حجاری شده، تزیین یافته است. انتخاب خط ثلث در زمینه اسلیمی ظریف و به کارگیری کاشی های ۶ ضلعی لاجوردی در نظمی قابل تحسین برای تزیین آرامگاه حکایت از ظرافت و خلاقیت هنرمندان سنگ تراش و کاشیکار در قرن نهم ه .ق است. گرچه مقرنس کاری های داخل آرامگاه ساده اند ولی هنرمندان با ذوق توانستند وقار، متانت، عظمت و زیبایی فراتر از ظرافت خیال را خلق کنند.

مساجد

برپایه نوشته‌های جهانگردان و جغرافی‌دانان، در دوره‌های گوناگون تبریز بیش از یکصد و پنجاه تا سیصد باب مسجد را در خود جای داده بوده‌است. بسیاری از این مساجد در اثر جنگ‌ها و زمین‌لرزه‌های گوناگون از میان رفته‌اند و اکنون تنها چند مسجد تاریخی متعلق به سده‌های پیش در این شهر پابرجا مانده‌است.(4)

از مهم‌ترین مسجدهای تاریخی تبریز می‌توان به مسجد استاد و شاگرد، مسجد اسماعیل خاله‌اوغلی، مسجد ثقهالاسلام، مسجد جامع، مسجد حاج صفرعلی حجت‌الاسلام، مسجد حسن پادشاه، مسجد خزینه، مسجد دال ذال، مسجد سیدالمحققین، مسجد صاحب‌الامر )شاه طهماسب یکم(، مسجد شاهزاده، مسجد صادقیه، مسجد ظهیریه، مسجد علی‌شاه، مسجد کاظمیه، مسجد کبود، مسجد مجتهد، مسجد مقبره، مسجد ملاباشی، مسجد میرزاصادق‌آقا، مسجد میرزامهدی قاری و مسجد قراملک اشاره کرد.(5)

مسجد کبود

مسجد کبود، به عنوان یکی از برجسته ترین نماد شاهکارهای هنر و معماری اسلامی قرن نهم ه . ق است که تازیانه های تاریخ و بی مهری طبیعت پیکر آن را فرسوده و زخم های التیام نایافتنی بر جای نهاده است.
این بنای تاریخی که در گذشته به عمارت مظفریه معروف بود نمونه بارزی از ذوق و ظرافت کاشیکاران و معماران ایرانی در زمان سلسه قر ه قویونلوها است.
ساخت مسجد کبود با سعی و همت جان بیگم خاتون همسر جهانشاه بن شاه یوسف و نظارت عزالدین قاپوچی در سال ۸۷۰ ه . ق پایان یافته است، اما در سال ۸۷ ه .ق پس از کشته شدن جهانشاه به دست اوزون حسن بایندر سرسلسله آق قویونلوها، کار توسعه و تکمیل مسجد و مجموعه اطراف آن متوقف شد.
پس از سپری شدن دوران حکومت اوزون حسن و روی کار آمدن سلطان یعقوب، تکمیل بنای عمارت مظفریه مورد توجه قرار گرفت و با نظارت صالحه خاتون دختر جهانشاه مرمت و قسمت های دیگری نیز به این مجموعه اضافه شد.
در طول تاریخ، جهانگردان و مورخان زیادی به تبریز مسافرت کرده و در نوشته ها و در آثار خود از عظمت مسجد کبود بسیار نوشته اند. کاتب چلپی، اولیاء چلپی، تاورنیه و شاردن از جمله کسانی هستند که در قرن۱۱هـ. ق از مسجد کبود دیدار کرده اند. اولیای چلپی با تشریح وضع تبریز، از مسجد کبود چنین یاد کرده است؛ درگاه مسجد کبود بلندتر از طاق کسری است؛ بنایی عالی است که با کاشی های زیبا آراسته شده و گنبدهای بلند دارد و همه در و دیوارهای آن با کاشی های رنگارنگ زینت داده شده و مسجد جامع دل انگیزی است که هرکس به درون آن داخل شود دلش اجازه بیرون شدن نمی دهد. همچنین مادام دیولافوآ همسر یک باستان شناس فرانسوی که به تبریز مسافرت کرده بود، از مسجد کبود دیدار و در نوشته های خود این بنای اصیل اسلامی را توصیف کرده است.
بر طبق مدارک، این بنای عظیم بعد از زلزله سال ۱۱۹۳ هـ . ق صدمات زیادی دید و شرایط اقلیمی زیان های جبران ناپذیری را به تزئینات و کاشیکاری های باقی مانده وارد آورد .در سال ۱۳۱۸ هـ.ش سر در اصلی مسجد و در سال های ۱۳۲۷ و ۱۳۲۸ برخی از دیوارهای آن از سوی اسماعیل دیباج و حاج ابوالقاسم معمار مرمت و بازسازی شد. همچنین در ۱۳۵۲ پوشش سقف آرامگاه و گنبدخانه اصلی مسجد به همت استاد رضا معماران و با نظارت سازمان ملی حفاظت آثار باستانی بازسازی شد.
مسجد کبود، این بنای تاریخی با فضاهای رفیع، با کاشیکاری منحصربه فرد، آمیزش رنگ ها، داشتن انواع خطوط عالی، اشکال و طرح های بدیع ترکیبی را به وجود آورده اند که مورد نظر ارباب ذوق و معماری بوده و هر بیننده ای را مبهوت شکوه و عظمت خود می کند.
مسجد کبود از لحاظ فضاهای معماری از سردر، مناره، گنبد و شبستان تشکیل شده است.
همچنین آرامگاه خانوادگی جهانشاه نیز در داخل مسجد جای گرفته است. این آرامگاه در بخش جنوبی مسجد قرار دارد و از نظر بافت ساختمانی و طراحی، پیوندی ناگسستنی با مسجد دارد. دیواره آرامگاه با تخته سنگ های عظیم مرمرین به ارتفاع ۱۶۰ سانتی متر، با کتیبه هایی که آیاتی از سوره های النباء، البینه و والفجر با خط ثلث در زمینه های اسلیمی ظریف و هنرمندانه حجاری شده، تزیین یافته است. انتخاب خط ثلث در زمینه اسلیمی ظریف و به کارگیری کاشی های ۶ ضلعی لاجوردی در نظمی قابل تحسین برای تزیین آرامگاه حکایت از ظرافت و خلاقیت هنرمندان سنگ تراش و کاشیکار در قرن نهم ه .ق است. گرچه مقرنس کاری های داخل آرامگاه ساده اند ولی هنرمندان با ذوق توانستند وقار، متانت، عظمت و زیبایی فراتر از ظرافت خیال را خلق کنند.
گنبد آجری مسجد کبود با ۱۷ متر دهنه و ۲۰ متر ارتفاع، یکی از بزرگ ترین آثار معماران اسلامی قرن نهم هـ .ق است که با الهام از سبک معماری دوره ایلخانی با آجر ساخته شده است.تقسیم وزن گنبد روی پایه های متعدد، از دستاوردهای معماران ایرانی است که در معماری دوره ساسانی این روش پررنگ تر به کار گرفته شده است.
دیواره سنگی، آجرچینی یکنواخت نمای بیرونی بنا و ارتفاع آن صلابت و سنگینی مسجد کبود را نشان می دهد. همچنین در مقایسه نمای خارجی بنا با فضاهای داخلی آن، می توان گفت که معماری دوره قره قویونلوها دارای ویژگی درونگرایی بوده است به طوری که شیوه معماری و کاشی کاری معرق درون شبستان اصلی خصوصاً روی جرزها ی وزین گنبدخانه اعتلای راهی است که از اوایل قرن ۸ ه. ق در ایران شروع شده و در مسجد کبود به اوج خود رسیده و از اعتبار ویژه ای برخوردار شده به طوری که قبول ادامه کاشیکاری معرق دوره ایلخانی در مسجد کبود را مشکل می کند.
اسلیمی های زیبایی که در بدنه اصلی مسجد نقش بسته است از چنان ظرافتی برخوردار است که گویی نقاش چیره دستی کتاب نفیسی را تذهیب کرده و با پوشش آجری که همان نمای خارجی است آن را مجلد کرده تا از تازیانه های زمان در امان باشد.
دیوارهای شبستان اصلی (گنبدخانه) با کاشی های لاجوردی، فیروزه ای، سفید و سیاه و با شیوه های معرق و گاهی در طرح های گره تزئین شده اند. استفاده از آیات قرآن کریم، اسماءالله و احادیث نبوی در تزیین کاشی کاری جلوه و شکوه آنها را صد چندان کرده است.
محراب زیبای مسجد که عالی ترین نوع تزئینات در آن به کار رفته است، به همراه دیوارهای جانبی آن با مقرنس کاری های زیبایی با پوشش معرق و طرح های اسلیمی و با کاشی های فیروزه ای، لاجوردی، سفید و طلایی تزئین یافته است.
طرح های اسلیمی به کار گرفته شده در روی کاشی های حاشیه خارجی ردیف مقرنس محراب بسیار بدیع و منحصربه فرد است و این همان سبکی است که در دوره صفویه از آن اقتباس شده و به اوج خود رسیده است.
سردر اصلی مسجد نیز با کاشیکاری معرق، کتیبه های قرآنی به خط ثلث در متن لاجوردی و زمینه سفید و تابلوهایی با خط کوفی بنائی شامل سوره هایی از قرآن از بهترین و کامل ترین نمونه های معرق دوران اسلامی به شمار می آیند. بقایای کاشی های معرق و گره کاری های روی سطوح بیرونی، استفاده از این نوع تزئینات را در سطوح خارجی ثابت می کند .
خطوط متنوع کوفی، نستعلیق، ثلث، نسخ و طرح های دل انگیز اسلیمی و ترکیب رنگ که در زیبایی و ظرافت بی همتا است اثر خطاط و هنرمند معروف قرن ۹ هـ . ق نعمت الله بن محمدالبواب است.
مسجد کبود تبریز از نظر نوع طرح و تزئینات به کارگرفته شده در فضاهای داخلی شباهت بسیاری به مسجد شاه مشهد و یاشیل جامی(مسجد سبز) بورسادر ترکیه دارد.
با این اوصاف اما مسجد کبود نیز به مانند دیگر آثار تاریخی بی نظیر تبریز از خشم طبیعت در امان نمانده است. گذشته از زمین لرزه های متعدد در طول تاریخ این شهر، زلزله ویرانگر سال ۱۱۹۳ هجری قمری به طور کلی فیروزه اسلام را تخریب کرده و گنبدهای آن را فرو ریخت.
با این که امروزه، از گذشته این مجموعه زیبا جز سردری شکسته و چند پایه باقی نمانده و دیگر از آن کاشی کاری های منحصربه فرد خبری نیست اما مسجد کبود با این وضع نیز صلابت و زیبایی و معنویت خود را حفظ کرده است . بازسازی و دوباره سازی مسجد به منظور حفاظت و بازسازی بخش های باقیمانده شامل تاق ها و پایه ها از سال ۱۳۱۸ آغاز شده و این تعمیرات در برهه های زمانی مختلف ادامه داشته است. (1)

ایران یا بهتر فلات ایران با جلگه های اطراف آن   تا آنجا که مرزهای مختلف شاهنشاهی ایران در ازمنه متفاوت از ضعف و قدرت کشیده شده بود. با آسمان صاف آبی و گنبدهای کاشیکاری معروفتر بوده و هست تا با عوامل طبیعی و انسانی دیگر.

اما این شهرت و معرفت از طرف   ایرانی بعلت عادت و عدم توجه بارزش هنری آن جالب توجه نبوده است و از طرفی معرفی کامل و جامع و همه   جانبه بطور ساده از تک تک آثار انسانی انجام نیافته و اگر قدمی در این باره برداشته شده باشد بیشتر جنبه تحقیقی و تاریخی

از نظر نقشه و قدمت و سبک معماری داشته و هیچگاه بصورت انتزاعی     بررسی نشده است و اغلب این بناها از نقطه نظر سبک معماری و قدمت در حیطه قدرت قرون مختلف قرار داده شده اند : مانند دوره و سبک اسلامی مغول یا ساسانی و غیره که بدون عرصه ظرافت یا بدایع اختصاصی آن ظالمانه و بیرحمانه به یکی از قرنها منتسب داشته یا بر حسب عظمت و آبادی آن قضاوت نموده و دوباره بدست زمانشان سیرده اند تا دوباره هوسها و تعصبات مختلف انسانی و حوادث زمینی و آسمانی درباره آنها تصمیم بگیرند.

عامه هم آنچه را که در دسترس دارند با تیزبینی نگاه نمیکنند و ارزشی را که

به آثاره تاریخی قائل اند متناسب است با توجه دولت مقدار آبادانی و رونق بازار آن.

والا خود متوجه میشدند که چه بدایع هنری و ریزه کاریهای صنعتی که منشائی از زیبایسندی و ایمان دارد در سطوح بدنه های مساجد و عمارات و قصور سلطنتی یا دستباف های ایرانی ویا نقاشیها و قلم زنیها و سایر صنایع بومی و دستی به کار رفته است.

متاسفانه هم محققین وکارشناسان آثار باستانی (مخصوصا بناها و ﭙلها و الواح کوهستانی) و هم عامه یعنی وارثین هنرمندان و خالقین آثار باستانی تمام آنچه را که وجود داشته است بدست حوادث سیرده اند مانند ﭙلهای قدیمی. رباطها و کاروانسراهای راه های ارتباطی. مساجد از رونق افتاده و مقابر فراموش شده:

دانلود فایل غیر قابل ویراش پاورپوینت مسجد

دانلود فایل غیر قابل ویراش وورد مسجد

برای خرید نسخه ی قابل ویرایش لطفا از زیر اقدام کنید.

250,000 ریال – برای دانلود محصول به طور کامل و پرداخت وجه لطفا اینجا کلیک کنید نهایی کردن خرید مورد به سبد خرید اضافه شد